Arnold van Schoorisse, episode uit den opstand der Gentenaers (1382-1385). Deel 4

[p. 1]

XIX.
Vrees en Hoop.

Afflictus vitam in tenebris luctuque trahebam,
Et casum insentis mecum indignabar amici.

Aen. lib. ii.

Gy leedt, onzalige! en uw schoon bewimperde oogen,

Die spiegels, waer uw ziel in weêrkaetste, opgetogen,

Verstierven; bleeker fletste uw blos; verteerd door smart,

Verdroogde, als 't dorre blad, uw uitgemergeld hart.

Jaek Van de Velde.

Uitermate verbitterd omdat Arnold van Schoorisse het bestaende vredeverdrag verbroken had, en zy Audenaerde onder hun gebied niet meer hadden, welks behoud hun hoogst voordeelig was om een bestendigen

[p. 2]

vrede met den Graef, volgens hun goeddunken, te sluiten, deden de Gentenaers hun beklag aen den Hertog van Burgondie, en schreven dat, indien hy hun de overweldigde stad niet weêrgeven wilde, zy den wapenstilstand zouden breken.

Beducht voor die bedreigingen, en de rust in zyne uitgeputte staten willende behouden, zond de Hertog de brieven der Gentenaers aen Arnold van Schoorisse, met bevel dat deze aen hunnen wensch voldoen zou. Arnold verzette er zich tegen: hy herinnerde den Prins zynen eed van wraekneming op de opstandelingen, en antwoordde dat hy den stilstand van wapenen jegens hen niet zou eerbiedigen. Arnold ging verder: hy meldde den Graef, dat hy Audenaerde tot het einde van den oorlog bewaren, en niet ophouden zou de Gentenaers te vervolgen en te benadeeligen⁽¹⁾. Wat ook de Prins en de op-

(1) Scribit statim Agricola Audaci, suos inducias, occupatâ Aldenardâ, violasse: proinde oppidum reddi curet, nisi velit Gandenses apud Angliae regem de injurià conqueri. Audax se consili participem dissimulans, Scornao Agricolae literas per eundem tabellarium mittit, jubetque oppidum reddi. Respondet Scornaus, ab eo tempore, quo Gandenses direptis pagis villisque, grave fortunis suis detrimentum intullissent, se neque pacem, neque inducias cum eis fecisse, sed hostili semper in eos anino mansisse. Proinde se Aldenardam propria authoritate occupasse, nec redditurum, priusquam à Gandensibus sibi esset satisfactum.
Pontus Heuterus.

[p. 3]

standelingen aenwendden, bleef Schoorisse meester van zyne moederstad.

Gent kon de schande, zynen naem aengedaen, niet opkroppen. De hevigste vervloekingen werden tegen Arnold uitgebraekt; het volk liep byeen op de Vrydagmerkt, stelde zyne bevelhebbers af, bragt den Heere van Herzeele, wien Ackerman de schuld van het verlies van Audenaerde had opgeleid, om het leven, en noemde nieuwe Kapiteinen, aen wier hoofd Baudewyn de Rycke stond, welke eenige der vervangene ambtenaren in de boeijen deed slaen⁽¹⁾.

(1) Les dicts de Gand esmeuz et irrités au possible s'assemblerent en armes sur le Marché, destituerent de leurs estats ledict François Ackerman, Pierre Van den Bossche et autres leurs Capitaines, taillerent en pieces le Seigneur de Herzelle, et constituerent cinc nouveaux Capitaines, desquels le principal s'appelloit Baudouyn de Rycke.
D'Oudegherst.

[p. 4]

De Rycke, gebelgd over het stoutmoedige antwoord van Arnold van Schoorisse, en veronderstellende dat de Graef niet vreemd aen 's ridders tegenstand was, verzamelde al wat hy maer kon, in krygslieden, en kwam voor Audenaerdes muren, om ze te beklimmen.

Deze onverwachte tyding verschrikte zeer het huisgezin van Arnold: Oda, die nogmaels hare plannen verydeld zag, weende bitter; het gevaer, waeraen haer echtgenoot zich blootstellen moest, putte de krachten van Isabella uit, en het gekerm van allen veroorzaekte eene diepe wonde in Arnolds harte. De man, niets dan zyne pligt te rade gaende, ontrukte zich aen zyne geliefde vrouw en dochteren; hy deed al wat de wapenen dragen kon, ter verdediging der stad toesnellen, ten einde de Gentenaers te verstooten, welke eene hevige bestorming langs de Bergpoort aenvingen, en hunne veldslangen en steenwerpers op den Edelaerberg geplant hadden, om, indien hunne bestorming niet gelukte, Audenaerde in puinen te schieten.

Om den Gentenaren te beletten de Berg-

[p. 5]

poort in te nemen, verzamelde Arnold de moedigste zyner makkers op de plaets der aenranding. Het geweld werd met geweld te keer gegaen: van tyd tot tyd wendden de bestormers nieuwe poogingen van overmeestering aen, verloren velen hunner manschappen, doch de gedooden werden steeds door nieuwe toestroomende benden vervangen. Hun aenhoudende moed maekte dat de Vryheer van Schoorisse voor zyne moederstad vreesde, en bevoordeeligd door de duisterheid van den nacht, trok hy met een groot deel der bezettingtroepen langs de Baerpoort uit. Hy had besloten de Gentenaers aen te vallen, welke, onder het geweld hunner stormrammen, stads muren begonnen te doen wankelen.

Vermeenende dat er hun nieuwe hulpbenden werden toegevoegd, hadden de bestormers nog geen het minste achterdenken opgevat, wanneer zy met zooveel hevigheid werden overrompeld, dat een groot deel hunner sneuvelde alvorens zy zich ter verdediging konden bereiden. Een algemeen geroep werd door de Gentenaers aengeheven:

[p. 6]

in de gedachte dat de benden van den Graef hen aentastten, beving een schielyke schrik hunne harten: eenigen zochten heil in de vlugt, en de moedigsten stonden verstomd, totdat de stem van Arnold, die zich als een donder door de vechtende ryen liet hooren, den vyand met den hem gelegden valstrik bekend maekte, en hunnen moed met hunne dapperheid vergrootte. Hardnekkig werd er van beide kanten gevochten: honderden beten in het zand, en de makkers van Arnold begonnen de onderlaeg te krygen, ja, zouden allen omgebragt zyn geweest, waren de bezettingtroepen hunnen bevelhebber langs de Bergpoort niet ter hulp gesneld.

De Gentenaers worstelden tusschen twee vyanden: zy bragten zoo eene groote vernieling tewege in de laetst toegesnelde bezettingtroepen, dat zy weldra meester van de stad zouden geworden zyn, ware Arnold, zich met zyne onverschrokkene mannen eenen doorgang door de overweldigers gebaend hebbende, tot voor de Bergpoort niet gedrongen.

[p. 7]

Overal, waer zyne tegenwoordigheid noodzakelyk was, zag men den Vryheer van Schoorisse: de houtstapels, op de versterkingwerken in brand gestoken, lieten hem het gevaer zien, dat zyne geliefde stad loopen kon. Hy sabelde ter neêr wat zich voor hem aenbood: zyn voorbeeld werd door allen gevolgd; zyne stem overal gehoord, en het geroep: Gent! Gent! door dit van: Leve Arnold van Schoorisse! verdoofd. Eindelyk deden de bestormers, wanhopende Audenaerde onder hun bewind te krygen, den aftogt blazen.

Deze daed zette de bezettingtroepen nog meer moed by. Niet vergenoegd met hunne stad aen de magt der opstandelingen te onttrekken, volgden zy die van Gent op de hielen, en kwamen vechtend tot voor den Edelaerberg, alwaer zy zich van het oorlogsgetuig, ter verdelging van Audenaerde bestemd, meester trachtten te maken. In deze laetste pooging konden zy echter niet gelukken.

De Gentenaers, over hunne nederlaeg verbitterd, keerden naer hunne moederstad

[p. 8]

terug, alwaer zy, hunne woede tegen Arnold van Schoorisse niet kunnende koelen, zich op Baudewyn de Rycke wilden wreken. Zy vergenoegden zich met hem, als hunner trouw onwaerdig, van het ambt van opperbevelhebber af te zetten⁽¹⁾.

Gevoelende dat Ackermans afstand van het bestuer der zaken, nadeelig was, en zy zonder hem de hoop niet meer konden koesteren den Prins in hunne belangen te doen instemmen, begonnen de Gentenaers het verlies van Ackerman innig te betreuren. Weêr werd hem het bevelhebberschap opgedragen⁽²⁾.

(1) Zo troc die Ruart Baudewyn met machte voor Audenaerde jegens den Heere van Schoorissen, ende van dànen voort naer tcasteel ter Neuse, jeghens Aernout Janseune, keerende int ende niet dan met schade ende schande weder van daer hy ghecommen was, zo dat hy ter cause van dien van zynen state ghepriveirt wiert.
Nicolaes Despars.

(2) Ende men coos anderwarf (by ghemeenen accoorde ende overeendraghene), Mer Fransoys Ackerman teenen Ruart; ende Pieter Van den Bossche stelde men van ghelycken ooc in zyn oude ende eerste authoriteyt, ghemerct dat anders niet wesen en mochte.
Idem.

[p. 9]

Zulks vernomen hebbende, overlegde Ackerman rypelyk wat er hem te doen stond. De eer zyner moederstad in het byzonder, en die van geheel Vlaenderen in het algemeen, lag hem zeer ter harte; doch de gedachte dat hy nogmaels vaerwel had te zeggen aen de streelende begeerte van Oda te bezitten, en aen die van in den schoot des huiselyken genots zyne dagen door te brengen, maekte hem treurig en radeloos.

In mymering verzonken, doorwandelde hy met trage schreden en gebukten schedel de perken van zynen tuin: zyne oplettendheid werd door het gebriesch van paerden gaende gemaekt, en hy bemerkte dat een aental ruiters, voorgegaen door Pieter Van den Bossche, de dreef van het kasteel van Gaver inrende. Ackerman voelde zyne eigenliefde gestreeld; hy ging de ruiters te gemoet, en drukte vriendschappelyk de hand aen Van den Bossche, terwyl hy al de anderen met minzaem gelaet groette. By het geroep: Leve Ackerman! was deze zoodanig aengedaen, dat het hem onmogelyk werd iets uit te denken, om den hem op nieuw aengebo-

[p. 10]

den eerepost van aenleider der Gentenaers te verstooten.

Van den Bossche ontwaerde die aerzeling: hy wilde er party uit trekken, omhelsde zynen boezemvriend, en groette in hem den vader en steun van de stad der Artevelden.

Ackerman boog het hoofd: nu hy meende eenige verschooningen by te brengen, doch Van den Bossche deed hem gevoelen dat alle uitvlugtselen vruchteloos waren. - Gy alleen, Ackerman! ‘zóó sprak hy, - gy alleen zyt geroepen om de faem en den moed van Gent staende te houden. Weet dat er eene verdeeldheid onder onze stadgenooten staet uit te bersten, en dat beide partyen zich slechts nog onder den standaert van hun vroegeren opperbevelhebber willen vervoegen!’

Deze woorden vergenoegden om Ackerman een besluit te doen nemen. Al wat ter eer zyner vaderstad niet strekte, werd hem onverschillig; en hy verklaerde aen den wensch der Gentenaers niet te kunnen weêrstaen. Hun heilgeroep vond op nieuw weêr-

[p. 11]

klank; en ditzelfde paerd, dat Ackerman als minnaer tot voor de voeten zyner verloofde moest brengen, werd gezadeld tot een geheel ander einde, namelyk om hem als held de belangen des Graven, zoo kostbaer aen het huisgezin van Arnold van Schoorisse, met moed te doen ondermynen.

Aen het hoofd van den stoet geplaetst, dacht Ackerman nogmaels aen Oda, aen hare bittere teleurstelling. De wonde die het vernemen zyner beslissing in hare ziel zou veroorzaken, maekte hem diepzinnig: hy werd uit zyne mymering getrokken, en alsof hy zich die flauwhartigheid van een oogenblik ten kwade had willen duiden, hernam hy zyne fiere houding; hy sprak over de in het werk te stellen middelen en over 's Prinsen vurige begeerte om de zoo lang gemiste eendragt in zyne staten te zien bloeijen.

Ten uiterste vergenoegd over de vreugde, die men, by zyne aenkomst te Gent, liet blyken, vergat Ackerman de er vroeger ontmoete ondankbaerheid: hy voelde zich fier en gelukkig, op nieuw over die onverschrokken vryheidminnaren te mogen gebieden.

[p. 12]

Oda integendeel was zoo sterk aengedaen by het vernemen van Ackermans besluit, dat alles wat men inspande om haren moed op te beuren, vruchteloos was; en die blozende, die engelschoone maegd, verdorde als eene lelie, die van den vruchtbaren morgendauw en de verkwikkende lucht beroofd is. Hare afgematheid maekte plaets voor eene ongevoelige kwyning, en na het verloop van eenige dagen werd zy genoodzaekt hare kamer te houden. Arnolds huisgezin was weêr in rouw gedompeld!

Reeds zoo dikwerf in hare meening teleurgesteld, begon Oda zich in te beelden dat de Gentsche bevelhebber den spot met hare liefde dreef. Vroeger was zy overtuigd, dat hy, verleid door Walter van Herzeele, het bevel over de Gentenaers had willen voeren: de belofte, aen den standaert des opstands gedaen, was haer te heilig, dan dat zy ooit de gedachte had kunnen koesteren Ackerman die belofte ten kwade te duiden: zy had zelfs in hem de verkleefdheid aen zyn woord goedgekeurd, hem aengemoedigd om zyne zaken ten einde te brengen; maer nu, dat zy

[p. 13]

die ondankbaarheid van het Gentsche volk, waermede het byna al zyne aenleiders betaelde, jegens Ackerman bemerkt had, kon zy zich van het gedrag heurs verloofden geen denkbeeld maken.

De gedachte dat hy haer geheel vergeten had, putte, hoe langer hoe meer, hare krachten uit. Al wat haer omringde, begon met minachting van den Gentschen bevelhebber te spreken, en slechts vond zy nog hare zuster, die Ackerman soms als eenen man van eer, als eenen held deed doorgaen. Agar legde haer al de diensten van Ackerman voor oogen: zy herhaelde een voor een zyne aengewende voetstappen om tot de gewenschte eendragt te geraken, en deed zien dat het huishoudelyk genot, 'twelk zy sinds lang met elkander gesmaekt hadden, door Ackerman alleen bewerkt was geweest. Het goede meisje voegde er nog by dat de Gentsche jonker door de tydsomstandigheden zich genoodzaekt vond nogmaels vaerwel aen zyn eigen geluk te zeggen.

Oda luisterde met genoegen naer deze woorden, en Agar nam het besluit steeds Acker-

[p. 14]

mans deugden aen te halen, ten einde, zooveel mogelyk, den moed harer zuster op te beuren. Zy bereikte het zich voorgestelde doel: de hoop van Ackerman in het kort terug te zien, stortte weêr leven in de ziel van Oda; en Agar, verzekerd van het reddingsmiddel gevonden te hebben, maekte hare ouders er mede bekend. Ofschoon Arnold besloten had zyne dochter over den bevelhebber der Gentenaers niet meer te spreken, liet hy echter toe deszelfs daden en handelwyze aen den dag te leggen: hy aenzocht alwie in zyn huis verkeerde, niets onaengenaems, niets eerschendends nopens Ackerman, in Odas tegenwoordigheid, te reppen.

Deze staet van zaken duerde totdat Ackerman, die aen zyne plannen van overeenkomst het gewenschte gevolg niet geven kon, op nieuw besloot de kans van den oorlog te wagen. Ten einde aen zyne stadgenooten te toonen dat het verzuim der belangen van Gent tot het verlies van Audenaerde geene oorzaek gegeven had, stelde hy zich aen het hoofd van zeven duizend man, en trok uit

[p. 15]

zyne moederstad, belovende dat hy er niet wederkeeren zou, alvorens hy eene andere versterking ingenomen hadde, in vergelding van het verlies te Audenaerde gedaen.

Vernemende dat Rogier van Ghistele, bevelhebber van Damme, zich met eenige edelmans dezer bezetting te Brugge bevond, besloot Ackerman eene pooging van overmeestering op de eerstgemelde versterking te doen. In den nacht van 16 July leidde hy zyne wapenlieden tot voor de vestingen der stede. De Kapiteinen Vincke en Durle, welke nu door de gemeente van Gent, uit de gevangenis verlost waren, en beloofd hadden het verlies van Audenaerde te herstellen, waren by middel van schuitjes in de stad geraekt. Zy openden de Vriesche poort, en het gelukte Ackerman dezelve in te dringen. Wat zich te weer stelde, werd omgebragt; de vlag des opstands wapperde op stads toren, en de strengste bevelen werden door den nieuwen stedevoogd gegeven, van alwie de wapenen niet dragen kon, te sparen: vrouwen, kinderen, gryzaerts, werden in genade ontvangen. - Om zyne hoffelykheid jegens het

[p. 16]

schoone geslacht te toonen, groette Ackerman, daegs na de overmeestering op de stad, de vrouwen der ridders, in wier gezelschap de gade van Rogier van Ghistele zich bevond, ten maeltyde; hy bevestigde met eede dat geen de minste hinder haer zou worden toegebragt. Meest allen voldeden aen Ackermans verzoek, en nauwelyks hadden deze bevreesde vrouwen zich in eenen kring gesloten, of de bevelhebber stuerde het woord aen de gade van Ghistele op zoo een bevalligen toon, dat aller vrees in bewondering tot den held overging. Ackerman zette zyne aenspraek voort, en eindigde met deze woorden: - Ik ben een man, en wille slechts oorlog tegen mannen voeren. Ofschoon onze vyanden steeds eene schendende hand op onze vrouwen en kinderen slaen, wil ik u, als myne eigene zusteren, bewaken en beschutten⁽¹⁾.

(1) Ackerman presenteerde haerlieder tbancket, met uytnemende blytscepe, vreucht ende triumphe, mitsghaders ooc goede versekerde assurance van allerande schade, hindere ende grief, aengaende haerlieder persoonen, want zyn ghemeene zeggen was, dat hy zich van tleedt dat hem mans ghedaen hadden, ovre gheen vrauwen wreken en wilde, al wast by aldien dat zyn vianden wel ter contrarie useerden, dies men hem overal zulc prys, eere ende lof sprack, dat hem zelfs die edelen zom wierden beminnende, om zyn groote vroomheyt, ghestadicheyt, wysheyt ende goedertierenheyt wille.
Nicolaes Despars.

[p. 17]

Ackerman deed wat hy beloofd had. Nauw was het feest afgeloopen, of al de uitgenoodigden waren het eens om den Gentschen bevelhebber hoog te schatten⁽¹⁾.

De overwinning van Damme verschrikte uitermate Philips den Stoute en den adeldom van Vlaenderen. In aller yl werden er brieven naer den Koning van Frankryk gezonden, en de Monarch, allen mogelyken spoed aenwendende om aen 's Hertogen bede te voldoen, en den trots der Gentenaers te vernederen, drong met een leger van tachtig duizend man in Vlaenderen, en omringde

(1) Waerom hy by veele hoogelykx wiert gepresen, als eenen man van eerbaerheydt ende geregtige deugtsaemheydt; hy stelde syn eer alleen in vroomheydt van den kryg, en in kloeke daden te begaen, maer niet in schatten te vergaderen ofte synen lust in te volgen.
Cron. van Vlaenderen.

[p. 18]

Damme. - Ackerman, die slechts vyftien honderd krygslieden onder zyne banier telde, verstiet met fierheid de eischen van den Koning, en de bestorming werd zoo hevig, dat de Gentsche bevelhebber al zyne krachten inspannen, en zich als het ware vermenigvuldigen moest, om den moed der zynen staende te houden, en het geweld der belegeraers te keer te gaen, welke noch by dage noch by nachte den Gentenaren een enkel oogenblik rust lieten. Niettemin bleef Ackerman aen zyne gestelde voorwaerden van verdrag zich houden; twintig duizend Vlamingen onder het bestuer der heeren van Sympy en van Ghistele, versterkten het Fransche leger, en de Gentenaers, geene hoop op vlugt meer kunnende koesteren, verdedigden zich als leeuwen: zy bragten groote verwoestingen in de vyandlyke scharen.

Ziende dat zyne houding onmogelyk werd, omdat hy gebrek aen levensbehoeften begon te hebben, voelde Ackerman de noodzakelykheid van een verbond met de Franschen te maken. Van beide kanten stelde men afgevaerdigden aen, en er werd eenen wapenstilstand

[p. 19]

gesloten. Maer Ackerman, bemerkende dat zyne vyanden hun gegeven woord niet gestand deden, en zy by nachte nieuwe schietschansen vervaerdigden, beval zyne batteryen op de werkende krygslieden te ontploffen. - Een aental hunner verloor het leven zonder verdediging. Deze roekeloosheid deed de woede der Franschen ten top stygen: Wraek! en Moord! weêrgalmden door hunne ryen, en de Koning gebood op nieuw de bestorming der stede.

Om aen eene gedachte, die hem meer en meer begon te beheerschen, den gewenschten uitslag te geven, verkondigde Ackerman dat een zware storm in den nacht van 27 Oogst plaets zou grypen: hy raedde de inwooners van Damme aen zich in hunne kelders, alsook in de kerken op te sluiten. Deze tyding, door eenige vlugtelingen overgedragen, verbaesde het Fransche leger, dat, den ganschen nacht, met het wapen in de vuist, de aenranding der Gentenaers stond af te wachten.

Middelerwyl maekte Ackerman de opstandelingen met zyn besluit bekend: het be-

[p. 20]

houd der stad werd door allen als onmogelyk beschouwd, en de Gentsche bevelhebber, gevolgd door eenige zyner vrienden, onttrok zich, begunstigd door de heerschende duisterheid, aen het vyandlyke geweld. - Zyne overige stedegenooten, min gelukkig dan hy, werden in hun poogen tot vlugten aengerand, en ten getalle van zes honderd gedood! Na ruim vyf weken in de magt der Gentenaers geweest te zyn, werd Damme, zonder tegenstand, ingenomen: twee honderd zestig Gentenaers maekte men er krygsgevangenen, en allen werden, op bevel van Johan Valkier, stedevoogd van Brugge, onthoofd, nadat de Franschen de overmeesterde stad in asschen geleid hadden⁽¹⁾.

Den opstand der Gentenaers niet meer willende gedoogen, besloot de Koning hen

(1) Doen ontstack men die stede tallen houcke, ende daer vierden an de cant van II^e LX Ghendtenaers ende Inghelschen ghevanghen ende te schepe naer Brugghe ghezonden, aldaer men ze in den Burch voor den Steen, deene vorene ende dandere naer, alleghadere thooft of hieu, by laste van Jan Valckier, die Capiteyn van der zelve stede.
Nicolaes Despars.

[p. 21]

te verdelgen. - Hy plantte zyne tenten te Eertevelde, en deed alles vernielen en vermoorden, wat zich tot voor de hoofdstad van Vlaenderen bevond.

Deze tyding, even als de moord hunner broederen, verschrikte de Gentenaers uitermate: de poorten werden gesloten, en Ackerman, die niet ophield zyne stedegenooten tot eene moedige verdediging aen te wakkeren, versterkte dervoege hunnen moed, dat zy waenden in hunne muren niet te kunnen overmeesterd worden. Hun besluit van zich daer, tot den laetsten toe, te verdedigen, kwam tot den Franschen Koning over: de Monarch kende de hardnekkigheid der Gentenaers, wist ook wat zy vermogten, en, onder voorwendsel dat het beleg der stede langdurig zou wezen, en het jaergetyde reeds gevorderd was, zag hy van zyn genomen besluit nogmaels af, liet Vlaenderen aen het bestuer van Hertog Philips over, en vertrok met zyne nieuwe echtgenoote naer Frankryk.

De Graef, die nog van de hoop niet had afgezien om de genegenheid der Gentenaers te verwerven, maekte hen met zyn gevoelen van

[p. 22]

vrede bekend; doch Pieter Van den Bossche, bygestaen door eenige woelgeesten der stad, verzette zich tegen 's Prinsen voorstellen, dreigde den kop te verpletten aen alwie in vredeonderhandeling met dwingelanden treden wilde, en Gent, dat steeds zoo eendragtig was geweest, werd in twee partyen verdeeld.

Philips de Stoute, nu meer dan vroeger, de vereeniging der opstandelingen met Engeland duchtende, besloot zyn poogen van overeenkomst te volvoeren, en zond jonker Jan van Heyle, om met de hoofden der Gentenaers in het geheim te handelen. Al de ambachten, wier koophandel, door die langdurige woelingen, zeer gestremd was, leenden het oor aen 's Graven bede. De dekens der beenhouwers en schippers, hadden vernomen dat Ackerman, aen wien van Heyle, op 's Prinsen bevel, van alles kennis had gegeven, met welgevallen in den vrede stemde, en zich, als getrouw onderdaen, aen zyn wettigen Vorst zou onderwerpen, indien men de regten en vryheden zyner moederstad wilde herkennen en behouden. Hierop wendden

[p. 23]

zy zich, ten einde de gedachte der meerderheid des te beter te leeren kennen, met den standaert van Vlaenderen en Burgondie, naer de Vrydagmerkt, alwaer Van den Bossche, die steeds in zyne halsstarrigheid bleef volharden, zich met de vanen van Engeland en Gent begaf.

Nauwelyks hadden de voormelde dekens aen het toegestroomde volk bekend gemaekt dat de nieuwe Prins vrede en kwytschelding van al het voorledene schonk, of het grootste deel der Gentenaers ging tot hunnen kant over, en Van den Bossche, ziende dat zyne banier, wier vertooning vroeger alle harten van vaderlandsliefde deed zwellen, nu met diep stilzwygen aenschouwd werd, verliet de Merkt⁽¹⁾ en zyne moederstad, ten

(1) Dienvolghende zo trocken zy tsanderdachs, up den laetsten donderdach van der maent van Novembre, tzamen met haerlieder scheeplieden ende vleeschauwers ter Vrydachmarct, hebbende deene den standaert van Bourgoengnen ende dandere den standaert van Vlaenderen in dhandt, van welcker entrepryse secretelick gheadverteert zynde Mer Jan van Borsele ende Pieter Van den Bossche, zy vouchden hemlieden metter spoet zeer clouckelick jeghens, elc insgelycx met een standaert in dhandt, te wetene: die Inghelschman metten standaert van zynen Coninck Richart, ende die Capiteyn Van den Bossche metten standaert van Borseley, twelcke merckende die eerstghecommene riepen luyts keils: ‘Al paeys metten Prince voor die ghuene die paeys begheeren!’ ende dandere riepen: ‘Ghendt! ende vryheyt!’ maer ten cleenen voordeele ende profyte, want hemlieden niet boven de vyfste persoon van de ghansche ghemeente toe en quam (overmids die voorgaende secrete intelligentie), zo dat zy noodzakelick wycken ende rumen moesten al wast hemlieden leedt.
Cron. van Vlaenderen.

[p. 24]

einde in Engeland te gaen verschuilen, na vruchtelooze poogingen te hebben aengewend om Ackerman in zyne ballingschap te doen deelen.

_* * _*

De onderwerping van de Gentenaers aen Philips van Valois, was troostend voor den Vryheer van Schoorisse, en hy spoedde zich om dit gelukkige besluit aen zyne vrouw en dochters mede te deelen. Oda drukte haren vader met kracht in de armen, en de man kon zich niet langer weêrhouden Ackermans toegevenheid in 's Prinsen verlangen, alsook

[p. 25]

diens heusch en moedig gedrag te Damme, hemelhoog te verheffen. De wellust, die de maegd in deze vertrouwelykheid schiep, moedigde den Vryheer aen om ze voort te zetten, en hy eindigde met te zeggen dat het hem eerlang gelukken zou, jonker Ackerman weêr als vriend te mogen ontvangen.

Deze woorden bragten het toppunt aen Odas geluk. De treurigheid, die men vroeger op haer gelaet bemerken kon, maekte plaets voor een bevalligen glimlach, welke door geheel het huisgezin gedeeld werd. Niemand voelde den minsten kommer meer voor 's meisjes behoud.

Eens dat Oda zich over de al te lange stilzwygendheid van Ackerman beklaegde, welke aenhoudend werkte om een voordeeligen vrede te bekomen, en besloten had zich in de tegenwoordigheid zyner beminde niet te begeven, ten zy de zaken tusschen den Graef en de stad Gent geregeld waren, ontving Arnold van Schoorisse eenige tydingen, aenmeldende dat door de zorg van Ackerman de hoofdstad van Vlaenderen al

[p. 26]

hare voorwaerden van overeenkomst onderteekend zou zien.

Oda, die alsnu hare vereeniging met Ackerman verzekerd meende, en zich weinig bekreunde over de hinderpalen, welke men er zou kunnen aen toebrengen, dacht slechts aen heil en voorspoed: zy verheugde Agar uitermate door het verhael, dat ze steeds van hare geluksdroomen deed; en werd hoe langer hoe vrolyker.

Op zekeren morgen dat beide vriendinnen zich wederzyds het hart openden, terwyl zy voor het venster zich met eenig borduerwerk onledig hielden, werd hare aendacht opgewekt door het gedurig heen- en weêrloopen der bezettingtroepen. Weldra voegden de burgers zich by de eerstgemelden, en 't geroep dat onophoudelyk op de straet werd aengeheven, prikkelde de nieuwsgierigheid van beide maegden. Stil luisterden zy toe, en de woorden: Vrede! Ackerman! drongen in hare ooren. Meer en meer werd hare nieuwsgierigheid geprikkeld, en Oda had reeds de dienstboden gescheld om te vernemen wat

[p. 27]

er gaende was, wanneer de verschyning heurs vaders haer opspringen deed.

Isabella trad lachend aen de hand van haer beminden echtgenoot, welke, zich spoedig tot Oda wendende, beide zyne handen over hare gladde hairlokken streek, en uitriep: - Kind! het schynt dat uw minnaer van den Vorst bekomen heeft alles wat hy voor zyne moederstad begeerde!’

Alvorens de maegd den tyd had gevonden om haren vader iets af te vragen, vervolgde hy in dezer voege: - Gy weet dat op verzoek van Hertog Philips de Gentenaers gezanten naer Parys en Troijen gezonden hebben. Daer verklaerden zy dat ze den vrede begeerden, onder voorwaerde nogtans dat alle voorgaende straffen ingeroepen werden, en men aen de hoofdstad van Vlaenderen hare voorregten zou wedergeven. Philips, de beletselen vreezende, die de Gentenaers aen zynen doortogt naer Engeland toebrengen konden, heeft hunne vraeg ingestemd, en eerlang zal hy zich naer Doornyk begeven, alwaer de vrede onwederroepelyk staet geteekend te worden. De terugkomst van Ac-

[p. 28]

kerman in zyne moederstad, baerde eene uitzinnige vreugde onder het volk: de brieven van Hertog Philips zyn aen de toejuichende menigte voorgelezen; allen schonken aen Ackerman den naem van verlosser des vaderlands, en men heeft besloten twee honderd vyftig der voornaemste burgers van Gent, aen wier hoofd Ackerman met de dekens der schippers en beenhouwers zich stellen moet, naer Doornyk te zenden, om er onzen edelen Graef met zyn gevolg af te wachten.

‘Men zegt zelfs, Oda!’ hernam Arnold blygeestig, het meisje kussende, die met open ooren deze zoo aengename tyding afluisterde; - men zegt zelfs dat uw minnaer zich zoo bevallig ten opzichte onzer Vorsten gedragen heeft, dat deze stellig beloofd hebben, zoodra de eendragt gesloten is, hunne geliefde stad van Gent te bezoeken, alwaer men nu bereid is alle mogelyke eerbewyzingen aen die hooge persoonagien te doen.’

Odas vreugde was uitermate groot, en Isabella, die steeds de oogen op hare dochter gevestigd hield, kon zich niet weêrhouden

[p. 29]

Arnolds oplettendheid nopens de doening van het meisje op te wekken. De Vryheer knikte goedkeurend; Agar glimlachte, en de man, tot het toppunt van geluk gestegen, vroeg aen zyne vrouw of het in haren smaek viel dit feest by te woonen.

- Zonder ons? vader! vroeg Oda bekommerd.

- Toch niet, lief kind!’ was het antwoord. - Gy weet immers wel dat ik noch u, noch Agar van het genot zou willen berooven uwe moeder overal te vergezellen.

- Noch ook van de vreugde, die myne geliefde zuster smaken zal, haren minnaer aen het hoofd van 't feest te zien, niet waer, vader?’ zei Agar, een schuinschen blik op hare vriendinne werpende, om te zien wat uitwerksel die woorden tewege bragten.

Oda werd bloedrood, en Agar verergerde die gesteltenis door een schaterend gelach.

Isabella, die aendoening bemerkende, prevelde iets in het oor van Oda, dat Agar niet verstaen kon. Beide meisjes verlieten het vertrek, nadat Arnold den wensch had geuit, met zyne vrouw alleen gelaten te worden,

[p. 30]

ten einde eenige beschikkingen nopens Ackerman en het te geven feest te nemen.

- Zuster!’ sprak Oda, zoodra zy met Agar verdwenen was, en aen deze eenige kleine berispingen had gedaen over het gezegde van zoo even, - ik vergeef u des te liever uwe boerteryen, omdat gy, toen alles tegen Ackerman scheen samen te spannen, mynen moed hebt willen opbeuren. Hadde vader geweten wat ik sinds de afwezigheid van jonker Frans geleden heb, en hoe zielscheurend my de naem van muiter viel, hem door 's Graven vleijers gegeven; hoe de vrees, die ik voor het behoud van mynen minnaer gevoelde, dag en nacht my den boezem folterde, gewis zou myne gesteltenis vader verschrikt hebben! Gy bemint ook, zuster! alles is u sinds moeders verlossing gunstig geweest: verloofd aen eenen edelman, die, even als vader, de belangen van den Prins verdedigt, hebt gy nooit hem zyne heldendaden als schandelykheden hooren aentellen, en met hem niets dan genot gesmaekt. Nu lacht de toekomst my bevalliger tegen: geliefkoosd door eene moeder, wier streelin-

[p. 31]

gen my, helaes! maer al te lang ontbroken hebben, en door eenen vader, wiens geluk slechts in dit zyner kinderen bestaet, moet ik niet meer voor jonker Frans vreezen. Door de brieven van den Graef zyn al de gemoederen weêr verzoend, en de vrede, die met het zegel der byzonderste edelen, alsook met dit van vader en Ackerman bekrachtigd moet worden, zal beider vriendschappelyke betrekkingen vernieuwen en versterken.

- Oda! die vriendschap dient niet versterkt te worden,’ viel Agar hare zuster in; - de erkentelykheid is nooit vaders hart ontgaen; steeds heeft hy belang gesteld in alles wat Ackerman raekte; en schoon hy in de tegenwoordigheid der voorstanders van den Graef, soms met minachting van onzen vriend sprak, is het niettemin waer, dat hy onophoudelyk onder ons deszelfs heldenmoed hoog verhief, ja, meermalen den wensch heeft geuit eene overeenkomst te zien sluiten, ten einde uw huwelyk met Ackerman tot stand gebragt wierd.

- Waerom heeft vader dan zoo lang my

[p. 32]

het genoegen ontzeid die vertroosting in myn hart te storten, lieve Agar?

- Omdat vader, de inzichten van Ackerman kennende, ook wel wist dat deze de belangen zyner moederstad aen zyne eigens belangen niet zou offeren. Vader mogt die liefde niet openlyk goedkeuren, voor zoo verre uw verloofde zyn staetkundige vyand bleef: ook dacht de goede man, dat de Graef nimmer de eischen der Gentenaers instemmen zou, en dat hunne verdelging het onvermydelyke gevolg van hunnen opstand wezen moest. Vader vreesde sterk voor Ackerman; hy trachtte, door zyn stilzwygen, u den jongeling te doen vergeten.’

Het gesprek der beide vriendinnen zou nog zoo spoedig geen einde genomen hebben, en ongetwyfeld zouden wy met verdere vertrouwelykheden bekend zyn geworden, waren niet eenige ridders komen aenkondigen, dat, volgens daer zoo even ontvangene tydingen, Graef Philips met Margaretha van Nevers, des anderendaegs uit Atrecht stond te vertrekken, om zyne intrede te Doornyk te doen.

[p. 33]

Deze aenkondiging en de ontvangene verzekering uit Gent, dat Ackerman, na het sluiten van den vrede, zich naer Audenaerde zou begeven; ook de gedachte dat er slechts nog, vóór hare onderhandeling met den Gentschen bevelhebber, weinige dagen verloopen moesten, streelde, hoe langs hoe meer, Odas zinnen. Hare vreugde werd onuitsprekelyk groot.

Oda verkeerde in dezen heilstand, totdat, daegs voor het vertrek der Gentenaers naer Doornyk, Arnold, die als byzondere medewerker in den te sluiten vrede tusschenkomen moest, zyne kinderen by zich riep, en haer, alvorens afscheid te nemen, in dezer voege aensprak: - Gy weet dat Philips van Valois my vroeger ontboden heeft, ten einde myne ondervinding te raedplegen nopens de wyze, waerop hy zich met zyne onderdanen zou nemen. Even als onze goede Lodewyk van Male, kende de regerende Vorst myne vriendschappelyke betrekkingen met Ackerman, en rekende op mynen invloed om den trots van den Gentschen aenleider een weinig te vernederen.

[p. 34]

‘Die taek viel my moeijelyk, lieve Oda!’ vervolgde de Vryheer, zich tot Ackermans verloofde wendende: - in den schoot van zyn huisgezin is jonker Frans een engel: aen het hoofd des opstands voegt hy by den moed van eenen held, de fierheid, die de Artevelden kenschetste. Had hy een oogenblik de belangen van Gent uit het oog kunnen verliezen, om die van den Vorst ter harte te nemen, gewis zou myne zending gemakkelyk geweest zyn. Maer, ik kende Ackerman; en schoon de handhaving der regten van Graef Philips by my alles overtreft, kon ik my met die zending onmogelyk belasten. Gelukkig dat ik 's Prinsen eisch heb kunnen wederleggen, anders ware het te vreezen geweest dat de oorlog, met de aenstaende lente, hernomen, en de Koning van Frankryk Gent zou belegerd hebben, om een einde te maken met alwie zich aen het hoofd van den opstand geplaetst heeft. Verschrik niet, Oda! alles is ten beste afgeloopen!... Misschien hebt gy gedacht dat ik de oorzaek uwer kwelling niet kende; o! verkeer in deze dwaling niet, kind! Om den afstand,

[p. 35]

die tusschen uwe vereeniging met Ackerman bestond, te zien verdwynen, heb ik sinds lang ten voordeele van den vrede gewerkt; en, daer ik my niet kon inbeelden dat onze Prins zich voorwaerden hadde laten voorschryven, meende ik dat uwe vereeniging met jonker Frans onmogelyk zou wezen. Nu, God zy dank, heeft de Graef, in zyne hooge wysheid, goedgevonden de Gentenaers - want het zyn toch zyne onderdanen - niet te verdelgen; en, gelyk ik zoo even zegde, laten de zaken weinig te wenschen over. Ik zie, Oda! dat deze mededeeling u aengenaem is: gy weet niet wat myn vaderhart by uw lyden geleden heeft; maer nu voel ik ook vreugde, daer waer ik steeds als eene knaging van geweten had. - Een bestendig geluk lacht ons toe, kind! Morgen druk ik uwen verloofden in de armen; ik zal hem over zyne handelwyze jegens den Graef niet berispen, doch wil hem slechts van u, van zyne bewezene diensten aen myn huis, onderhouden, en na het verloop van twee, misschien van drie dagen, zal ik Ackerman, als vriend van den Graef, Audenaerdes ves-

[p. 36]

tingen inleiden, en hem, als mynen zoon, als uwen echtgenoot zegenen!’

Eene traen ontsprong Odas oogen by deze woorden. Zy bedekte met hare handen Arnolds slapen, kuste hem op het voorhoofd, en sprak met moeite: - Vader! vader! waermeê kan ik al die goedheid beloonen!

- Die belooning heb ik sinds lang in uwe kinderliefde genoten, Oda! Blyf steeds uwe ouders beminnen, en gy zult zaligheid op aerde smaken!’

De aenkomst van Isabella, aenmeldende dat de dravers reeds lang gezadeld stonden, maekte dat de Vryheer afscheid van zyn huisgezin nam. Hy steeg te paerd, keerde zich om, ten einde zyne vrouw en kinderen nogmaels te groeten, en was onder hare gelukwensching, pylsnel, langs de Sleutelstraet, verdwenen.