Cultureel mozaïek van de Nederlandse Antillen

(1977)–René A. Römer– rechtenstatus

Hoofdstuk VI Bibliotheken en leesgewoonten

De bibliotheken

De Nederlandse Antillen tellen 46 bibliotheken, de schoolbibliotheken niet meegerekend. Aruba heeft er 13, Bonaire 5, Curaçao 23, St. Maarten 1, Saba 2 en St. Eustatius 2.

Deze boekerijen bestrijken een breed terrein: van de volks- en kazerne-bibliotheken tot en met de bibliotheek van de Hogeschool van de Nederlandse Antillen. Al deze bibliotheken brengen boeken onder de mensen, de meeste door een uitleensysteem. Boeken, die variëren van de speurdersroman tot studies over de wijsbegeerte, om een willekeurig voorbeeld te nemen.

De bibliotheken, waar men deze boeken kan halen of lezen, houden er uiteenlopende administratiesystemen op na, van uiterst oppervlakkig tot heel nauwkeurig. Bepaalde bibliotheken hebben leden, andere kennen geen lidmaatschap. Het is als gevolg van al deze uiteenlopende omstandigheden niet mogelijk vast te stellen hoeveel boeken in een gegeven periode, bijvoorbeeld een jaar, in totaal op één eiland in circulatie worden gebracht. Vanzelfsprekend kan men nimmer vaststellen hoeveel boeken worden gelezen.

Wel kan men vaststellen, dat verreweg de grootste hoeveelheden boeken via de openbare bibliotheken onder het publiek komen. Elk eiland beschikt over zulk een openbare bibliotheek. Op Aruba en Curaçao gaan deze uit van de eilandelijke overheid. Op Bonaire heeft het Cultureel Centrum Bonaire, zelf een zusterinstelling van de Sticusa, een openbare bibliotheek. Op St. Maarten is het de Stichting Philipsburg Jubileum Bibliotheek en op Saba en St. Eustatius zijn het eveneens particuliere stichtingen, waarvan de Queen Wilhelmina Library op Saba en de Gertrude Judson Library alsmede de in november 1975 gestichte Bicentennial Library op St. Eustatius uitgaan.

Al deze boekerijen vervullen de rol van openbare bibliotheek en in onze bijdrage zullen wij ze dan ook als zodanig aanduiden.

De geschiedenis van alle bibliotheken en een analyse van haar activiteiten moet wegens de beperkte beschikbare ruimte helaas achterwege blijven. Hoewel alle bibliotheken bijdragen aan de vorming van leesgewoonten, laat de ruimte slechts toe, dat wij de openbare bibliotheken beschouwen. Zij bestrijken, zoals gezegd, verreweg het breedste terrein wat betreft het

publiek, maar zij hebben ook de breedste variatie in lectuuraanbod, veel groter dan bijvoorbeeld een clubbibliotheek die alleen bedoeld is voor de verstrooiing van de leden dier club.

Het aanbod van de openbare bibliotheken is omvangrijk. Per eind december 1974 was het op onze eilanden beschikbare boekenbezit als volgt verdeeld:

	Aantal boeken	Aantal inwoners
Aruba	53.187	60.000 (afgerond)
Bonaire	5.055	8.213
Curaçao	92.051	150.000 (afgerond)
St. Maarten	6.977	8.793
Saba	6.279	968
St. Eustatius	3.000	1.386
	-----	-----
	166.549	229.360

Tezamen leenden deze bibliotheken in 1974 - bij het schrijven van ons essay het laatste volle jaar - uit:

		Per hoofd der bevolking
Aruba	200.890	3,4 boeken
Bonaire	22.281	2,7
Curaçao	215.424	1,4
St. Maarten	17.254	2
Saba	3.056	3,2
St. Eustatius	802	0,6

Behalve de cijfers van St. Eustatius en Saba vertonen de uitleencijfers van de vier andere openbare bibliotheken de laatste jaren een stijgende lijn.

In wat met een modewoord wordt aangeduid als de eigen ‘regio’, met andere woorden, in hun eigen omgeving, maken onze eilanden een goed figuur. Op Barbados is het bibliotheekwezen zeer goed ontwikkeld; het eiland telt 240.000 inwoners, dus ruim anderhalf maal Curaçao; zij werkt met 8 filialen, 2 bibliobussen, heeft 71 man personeel en een boekenbestand van 200.000. Toch haalt zij slechts een uitleen van 2½ boek per hoofd der bevolking per jaar, lager dus dan Aruba, Bonaire en Saba. De meeste andere eilanden variëren van 0,6 tot 1½ à 2 per hoofd der bevolking. Overigens is het wel curieus, dat juist twee naast elkaar liggende eilanden, St. Eustatius en St. Kitts, elk 0,6 per hoofd der bevolking halen;

in absolute cijfers is er een groot verschil: St. Eustatius leende in 1974 802 boeken uit, St. Kitts 23.000!

In Nederland, waar het bibliotheekwerk uiteraard al veel verder is doorgewerkt, liggen de cijfers doorgaans wat hoger.

Per hoofd der bevolkiing werd in steden van plm. 125.000 inwoners bijvoorbeeld uitgeleend: Breda 5,7 en Apeldoorn 3,3; op plaatsen van 60.000 inwoners als Alkmaar 9,5 en Almelo 6,5; in kleine plaatsen van omstreeks 10.000 inwoners, zoals Huissen 9,5 en Hattum 11.

Interessant is het ook na te gaan welk percentage van de bevolking lid is van de bibliotheek en hoeveel de uitleen per lid (volwassenen, kinderen, filialen en bussen) bedraagt.

	% van de bevolking ingeschreven als lid	uitleen per lid
Aruba	13	26
Bonaire	12,6	20,6
Curaçao	13	11,2
St. Maarten	4,5	42
Saba	10	30
St. Eustatius	?	?

De eerder genoemde gemeenten in Nederland ter vergelijking:

Breda	15	38
Apeldoorn	16,9	55
Alkmaar	21,7	43,4
Almelo	16,6	39,2
Huissen	23,5	40,7
Hattum	26,3	41,4

Leesgewoonten

De taal

Veeltaligheid is een van de karakteristieken van het lezend publiek op onze eilanden, gevolg van de samenstelling van de bevolking.

De Nederlandstalige groep omvat Arubanen, Bonaireanen, Curaçaoënaars - hoewel hun moedertaal het Papiamentu is - en verder Europese Nederlanders, Surinamers, Indonesiërs en tot op zekere hoogte Bovenwinders, die echter ook tot de Engelstalige groep kunnen worden gerekend. In hoe-

verre de Benedenwinders, wier moedertaal dus Papiamentu is, ook in deze taal lezen zullen wij aanstonds bezien.

Tot de Engelstalige groep behoren de Bovenwinders, Noord-Amerikanen, Canadezen, mensen afkomstig van de vroeger Brits West-Indische eilanden, verder mensen afkomstig uit India en Pakistan, de Levant e.d., althans gedeeltelijk, want sommigen van hen behoren als Surinamers tot de Nederlandstalige groep.

Mensen afkomstig van St. Barths, Martinique, Guadeloupe en Haïti vormen een kleine Franstalige groep. Een groep overigens, die wat de vraag naar Franse boeken betreft, versterkt wordt door eindexaminandi en leden van de Alliance Française, die op Aruba en Curaçao actieve afdelingen heeft.

Dan zijn er nog wat Duitsers, Oostenrijkers, Japanners, Belgen, Polen e.d., die men moet indelen bij de taal waarin ze het liefst lezen.

In de bibliotheken worden dus veel romans in meer dan één taal aangeschaft en wat de ontwikkelingsboeken betreft moet de leiding ervoor zorgen over elk onderwerp boeken in verschillende talen te bezitten. Het record in deze is de patiëntenbibliotheek van het St. Elisabeth Hospitaal, waar boeken in twaalf talen beschikbaar staan.

Het aanbod

Enkele cijfers illustreren de voorkeur voor een bepaalde taal. Hierbij merken wij op, dat het aanbod van boeken in het Nederlands in de openbare bibliotheken op de Benedenwindse eilanden aanzienlijk groter is dan dat van Engels of Spaans. Bijvoorbeeld wat de romans betreft, is het aanbod bij:

	Nederl.	Engels	Spaans
OLB Aruba	12.575	4.685	1.721
CCB Bonaire	2.456	239	31
OLB Curaçao	7.440	5.585	1.414

Op de Bovenwindse eilanden, waar Engels de moedertaal en voertaal is:

PH.J.L., St. Maarten	987	996	voor volwassenen
	1.777	924	voor kinderen
Saba, Windw.side	132	2.904	voor volwassenen
	118	480	voor volwassenen
De Botte	180	2.020	voor volwassenen
	125	320	voor kinderen
G.J.Lib., St. Eustatius	150	2.750	voor volwassenen
		100	voor kinderen

Doordat Aruba en Curaçao druk bezochte havenplaatsen zijn en het nogal eens gebeurt, dat zieke zeelui achterblijven heeft het St. Elisabeth Hospitaal op Curaçao zijn assortiment zelfs in 12 talen, zoals al gezegd, en beschikt de Openbare Leeszaal en Boekerij op Aruba, waar blijkbaar meer zeelieden uit mediterrane streken belanden, afdelingen in het Nieuw-Grieks en Italiaans.

Omdat er op Aruba eertijds ook veel Friezen woonden, heeft laatstgenoemde bibliotheek zelfs een Friese afdeling. De Friezen zijn thans nagenoeg allemaal vertrokken. Van de Friese afdeling wordt nog maar weinig gebruik gemaakt.

Bespraaktheid in vele talen - dit ter zijde - is bijgevolg ook een van de eisen, welke gesteld worden aan het personeel van de bibliotheken. Curaçao, waar 29,3 % of bijna ⅓ van de leden van de openbare bilbliotheek Europese Nederlander is, is wat dit betreft veel Nederlandser dan Aruba, waarvan direct geen cijfer beschikbaar was, doch waar slechts een 3 % van de hele bevolking van Europese origine is. Op Aruba bedient het uitlenend personeel zich dagelijks van vier talen: Papiaments, Nederlands, Engels en Spaans. Het ligt immers voor de hand, dat Antillianen die een Nederlands boek komen halen, daarom vragen in het Papiamentu, zoals een Nederlander doet, die in Amsterdam om een Frans boek komt.

De leestaal bij de bibliotheken

Zeiden wij dat het aanbod van Nederlands groter is, behalve op Saba en St. Eustatius, zo is ook de uitleen in het Nederalnds groter, mede natuurlijk veroorzaakt doordat er meer Nederlands aangeboden wordt. Zelfs op Aruba, waar toch zoveel Engels wordt gesproken, en op St. Maarten waar Engels de voertaal is, staat het Nederlands bovenaan. Waarbij wij opmerken, dat in alle bibliotheken de Antilliaan in de meerderheid is. De Europese Nederlander is, om het zo te zeggen, een verdwijnende figuur.

OLB, Aruba	Oranjestad	St. Nicolaas	kinderen Oranjestad	Sint Nicolaas
Uitleen naar talen (cijfers van 1974):
Romans in het Nederlands	37.534	11.791	31.254	23.113
Engels	7.929	3.909	190	1.279
Spaans	6.620	1.524	40	85
Papiamentu	441	151	-----	-----

CCB, Bonaire	Volwassenen	Kinderen
Nederlandse romans	1781	Blijkens meddeling van de bibliothecaresse wordt door kinderen vrijwel uitsluitend Nederlands gelezen.
Engelse	164
Spaanse	14
Papiamentse	37

*OLB, Curaçao*
Nederlandse romans	40.759	64.832
Engelse	8.221	1.811
Spaanse	2.193	90
Papiamentse	405	49

*Phil. Jub. Lib., St. Maarten*
Nederlandse romans	2.715	De verhouding tussen Nederlands en Engels bij de kinderen is 2:5, aldus de bibliothecaresse, die tevens mededeelde, dat het verschil in het verleden groter was.
Engelse	2.438

Het merkwaardige feit, dat er op St. Maarten meer Nederlands wordt gelezen dan Engels, schrijft de bibliothecaresse toe aan het Nederlandstalige onderwijs, waardoor men het Nederlands gemakkelijker leest dan het Engels. Dit blijkt vooral ook door de voorkeur die de kinderen hebben voor Nederlandstalige boeken. Het is dus niet zo, dat er op St. Maarten meer Europese Nederlanders boeken zouden halen: van de volwassen leden van de Philipsburg Jubilee Library is slechts 38 % Europeaan en van de kinderen niet meer dan 6 %.

Gertrude Judson Library, St. Eustatius. - In 1974 werden 200 tijdschriftnummers in het Engels uitgeleend tegen 140 in het Nederlands; van de 462 uitgeleende boeken in 1974 waren er 27 in het Nederlands en 435 in het Engels.

Queen Wilhelmina Library, Saba. - In De Botte en in Winwardside worden geen cijfers omtrent uitleen naar talen bijgehouden. Men deelde ons mede, dat er nagenoeg alleen Engels gelezen wordt.

Interessant is de vergelijking tussen de cijfers van de kinderuitleen tussen Oranjestad en St. Nicolaas op Aruba voor Engelse en Spaanse boeken.

Ook blijkt uit deze cijfers, dat de Spaanse inslag op Aruba veel sterker is dan op Curaçao., wat vooral opvalt, als men de cijfers optelt en deze twee

Boven: Interieur Openbare Bibliotheek en Leeszaal Curaçao.
Foto: Regeringsvoorlichtingsdients der Nederlandse Antillen.

Links onder: Reglement voor de Sociëteitsboekerij uit 1894.

Rechts onder: Gertrude Judson Library, St. Eustatius. - Foto: J. Smid.
(Afbeeldingen bij hoofdstuk 6)

Boven: Leeszaal van het filiaal St. Nicolaas op Aruba.

Onder: Bibliobus in buitendistrict op Aruba. - Foto's: Information Service Aruba.
(Albeeldingen bij hoofdstuk 6)

eilanden vergelijkt. De totale uitleen, dus volwassenen en kinderen samen, voor Engels en Spaans bij de openbare bibliotheken in 1974:

	Aruba	Bonaire	Curaçao
Engels	13.325	164	10.032
Spaans	8.269	14	2.283

Er zijn zelfs jaren, waarin op Aruba het Spaans het Engels overtreft, bijvoorbeeld in 1970: 6000 Spaans tegen 5500 Engels.

De leestaal bij de boekhandel

Bij de onderscheidene boekhandels lopen de percentages van de talen, waarin boeken worden verkocht niet veel uiteen. Afgerond voor de boekhandels van Aruba en Curaçao komen wij tot 75 % Nederlands, 20 % Engels, 4 % Papiaments en 1 % Spaans.

Gezien de ‘Latijnse inslag van onze cultuur’ is de geringe verkoop van Spaanse boeken wel curieus, zeker wanneer men deze geringe verkoop vergelijkt met de weliswaar niet grote maar toch wel omvangrijker vraag naar Spaanse boeken in de bibliotheken. Hierbij moet echter worden aangetekend, dat het helemaal niet ongewoon is dat men zijn boeken rechtstreeks in het buitenland, in Venezuela, bestelt, evengoed als vele Europese Nederlanders trouwens hun Nederlandse boeken in Nederland bestellen.

Wat er aan ‘hispanica’ op Aruba en Curaçao wordt verkocht zijn maar bij uitzondering werken van de grote Spaanse of Latijns-Amerikaanse schrijvers, doch veel tijdschriften en die dikwijls van minder niveau. Naar talen liggen de cijfers voor tijdschriften bij de boekhandels op Curaçao, weer afgerond: 45 % Nederlands, 40 % Engels, 1 % Papiamentu (er is niet veel beschikbaar) en 14 % Spaans. Voor Aruba waren geen gespecificeerde cijfers beschikbaar.

Het boek in het Papiamentu

Op Aruba is 81,4 % van de leden van de Openbare Leeszaal en Boekerij op Aruba geboren. Er bestaan hier geen cijfers gesplitst naar volwassenen en kinderen.

Op Bonaire is 89 % van de kinderleden van de CCB-bibliotheek geboortig van Bonaire. Van de volwassenen hebben wij geen cijfers ontvangen.

Op Curaçao is 66½ % van de leden van de Openbare Leeszaal en Bibliotheek geboren op Curaçao. Van de kinderen afzonderlijk bedraagt het per-

centage 75,4 % en van de volwassenen apart 48,1 %. Daar er op Curaçao ook vele Antillianen afkomstig van andere eilanden wonen, is eveneens nagegaan welk percentage Antilliaan is; van de kinderleden is dit 77,6 % en van de volwassenen 52,7 %. Erg groot is het verschil dus niet, al komt door medetelling van de niet-Curaçaose Antillianen het aantal Antilliaanse leden juist boven de helft.

De Openbare Leeszaal en Boekerij van Aruba beschikt over 265 boeken in het Papiamentu, waarvan 94 verschillende titels.

De CCB-bibliotheek op Bonaire heeft 54 boeken in het Papiamentu.

De Openbare Leeszaal en Bibliotheek van Curaçao heeft 353 boeken in het Papiamentu, waarvan 268 verschillende titels.

De vraag naar boeken in het Papiamentu is op Aruba het grootst.

De vraag naar Papiamentse boeken was in 1974:

bij de OLB van Aruba	611 boeken
bij de CCB-biblotheek op Bonaire	37 boeken
bij de OLB van Curaçao	405 boeken

Veel boeken in het Papiamentu zijn er nu eenmaal niet. Dat er weinig boeken in de landstaal worden uitgeleend wil dus niet zeggen, dat er geen belangstelling voor bestaat. Bovendien is het merkwaardig genoeg heel moeilijk Papiamentse boeken te bemachtigen, omdat heel dikwijls de auteurs zelf hun op eigen kosten gedrukte oplage aan de man brengen. Woont zo n schrijver op Curaçao, dan biedt hij zijn werk op Aruba of Bonaire eenvoudig niet aan. Als een bibliothecaris niet toevallig ervan hoort of iets erover leest, blijft hij van het boek onkundig. Dikwijs verneemt hij zo iets een paar weken na het verschijnen en dan is het boek soms al uitverkocht, omdat de auteur de oplage bepaalt aan de hand van de bij voorbaat geplaatste exemplaren. Hij is immers niet kapitaalkrachtig genoeg om te investeren en een voorraadje aan te leggen.

In 1951 en 1964 is in de openbare bibliotheken van Aruba en Curaçao een gezamenlijke enquête gehouden over de vraag naar boeken in het Papiamentu. De cijfers van deze enquête hebben dus geen betrekking op de bevolking als geheel, maar op een deel van het lezend publiek.

Gevraagd werd aan Antilliaanse leden, kinderen en volwassenen, die een boek kozen in welke taal ook, of zij, àls dat boek nu ook eens in het Papiaments beschikbaar was, het dan liever in de vreemde of liever in het Papiaments zouden lezen. Voor ons onderzoek hebben wij uiteraard alle in Nederland of Suriname geboren Nederlanders buiten beschouwing gelaten.

De vraag werd door de leden op Aruba en Curaçao als volgt beantwoord (in percentages):

	Papiamentu		Nederlands
	1951	1964	1951	1964
Aruba	4,88	4,76	53,66	69,04
Curaçao	2,40	3,28	45,60	44,26

Met andere woorden: op Aruba in dertien jaren praktisch geen verschil wat Papiamentu betreft, maar een sterke toeneming van voorkeur voor het Nederlands. Op Curaçao daarentegen enige toeneming van voorkeur voor het Papiamentu, terwijl die voor het Nederlands vrijwel gelijk bleef.

Als men beide eilanden onderling vergelijkt, blijkt dat de voorkeur voor het Papiamentu, ook al is het een gering percentage, op Aruba toch hoger ligt dan op Curaçao. Op Curaçao daarentegen is de voorkeur voor andere talen (Engels, Frans e.d.) groter, zodat het Nederlands met een lager percentage uit de bus komt.

De geringe verschuiving tussen 1951 en 1964 doet vermoeden, dat de verhouding welke toen uit de bus kwam, ook nu nog ongeveer zo zal zijn. De tijd om een nieuwe enquête te organiseren was helaas niet beschikbaar.

Van de kinderen lazen in 1951 op Aruba 8 % liever in het Papiamentu. Van Curaçao bestaan hierover geen cijfers, omdat de enquête zich daar tot de volwassenen beperkte.

Verrassend was de uitslag bij de kinderen op Aruba in 1964: geen enkel Antilliaanse kind gaf op liever in het Papiamentu te lezen. In de bibliotheek te Oranjestad gaf 100 % de voorkeur aan een Nederlands boek en in St. Nicolaas 90 % aan een Nederlands en 10 % aan een Engels boek.

Wat wordt er gelezen?

Bij de vraag wàt er wordt gelezen zou men zeker ook de kranten moeten betrekken. Immers, als er één leesgewoonte is, die bekeken moet worden, dan is het het die wel. Velen, die nimmer een boek inzien, lezen toch dagelijks de krant en de vraag dient dan beantwoord te worden hoe de mensen die lezen, wat zij erin lezen en in welke talen zij dat doen? Norbert Hendrikse neemt in deze bundel deze taak voor zijn rekening, zodat wij ons in ons opstel tot het lezen van boeken mogen beperken.

Bij de bibliotheken op Aruba, Bonaire, Curaçao en St. Maarten gaat de grootste belangstelling uit naar de gewone roman; vervolgens naar reisverhalen en geschiedenis, dan land- en volkenkunde.

De aanwezigheid van middelbaar onderwijs en allerlei opleidingen blijkt uit de vraag naar taal- en letterkunde, psychologie, wiskunde (onderwijzers), rechtswetenschappen (Hogeschool van de Nederlandse Antillen).

Bij de jeugd bestaat een voorkeur voor sprookjesboeken, daarna, als ze wat ouder worden, technische boeken en ook plant- en dierkunde.

Op Aruba is het opvallend dat gedichtenbundels veel uitgaan.

Op Saba en St. Eustatius bestaat praktisch geen vraag naar serieuze boeken. Zelfs biografieën gaan zelden uit. Boeken van May Stewart en Victoria Holt zijn hier echter wel in zwang.

Op St. Maarten worden zéér veel romans gelezen: 5153 tegen 1043 ontwikkelingsboeken in 1974.

Oorlogsboeken zijn nog altijd en vogue en wat de boekerijen in de kazernes en militaire tehuizen betreft, hoorden wij zelfs, ‘dat men voor het overgrote deel alleen oorlogsboeken leest’. Volgens een van de officieren, die met de dienst Ontwikkeling, Sport en Ontspanning is belast, zou dit zo zijn, omdat de lezers zich met de held van het verhaal identificeren.

Onderwijs en lezen

Vrijwel alle scholen - basis, mavo, havo, vwo - hebben eigen bibliotheken of bibliotheekjes. Sinds 1952 draagt de Sticusa in belangrijke mate bij aan de vorming van deze schoolboekerijen.

Het beheer van deze schoolbibliotheken is in handen van een van de onderwijskrachten van de betrokken instelling. Het spreekt vanzelf, dat de een hierin vaardiger is dan een ander, maar steeds hoort men klachten dat er zoveel boeken wegraken. Dit gebeurt natuurlijk tot op zekere hoogte overal, doch het aantal wegrakende boeken is in een openbare bibliotheek minder, omdat er een vakkundige administratie is. Veel groter is het aantal boeken dat beschadigd wordt doordat de leerlingen in verband met scripties, die ze moeten maken, platen uit boeken scheuren om te dienen als illustraties van hun pennevruchten. Vanzelfsprekend weet een scholier het scherpste toezicht te ontduiken, maar het zou goed zijn, als de leerkrachten bij wie zulke werkstukken worden ingeleverd hun medewerking verleenden om aan dit beschadigen van dikwijls kostbare werken een einde te maken.

De schoolbibliotheek vervult een belangrijke functie. Er wordt druk gebruik van gemaakt doch waar wij ernaar vroegen bleek dat geen of onvoldoende administratie wordt bijgehouden om er conclusies aan te ontlenen. De schoolboekerij maakt het kind vertrouwd met het boek. Uiteindelijk komt het terecht bij de ‘echte’ bibliotheek. Dit verklaart mede het op alle eilanden - behalve Saba en St. Eustatius - toenemende lezen.

Over het algemeen blijkt de aanwezigheid van middelbaar onderwijs - Davo en vwo - dan van groot belang. In de eerste plaats ontstaat er vraag naar en, laten wij hopen, smaak voor het literaire boek, maar de middelbare school stimuleert ook de vraag naar het ontwikkelingsboek. Voor Curaçao, waar de middelbare school al vele jaren bestaat, beschikken wij niet over illustrerende cijfers, maar op Aruba kon men enkele jaren na opening van het ‘Colegio Arubano’ in 1959 constateren, dat de vraag naar boeken van bepaalde categorieën plotseling sterk begon op te lopen. Na drie tot vier jaar kwamen de leerlingen immers in klassen, waar ze zelfstandiger gingen denken en lezen. Bovendien naderde het jaar van het eindexamen. Van 1962 tot 1963, in één jaar slechts, viel een frappant verschil op:

	1962	1963
Nederlandse letteren	398	435
Spaanse taal en letteren	72	1.903
Frans idem	57	174
Duits idem	50	355
Exacte vakken	390	440
Biologie	254	401
Aardrijkskunde	1.021	1.255

Antilliaanse auteurs

De vraag of Antilliaanse auteurs veel worden gelezen, menen wij bevestigend te kunnen beantwoorden. Op grond van onze ervaring zouden wij zeggen, dat de Antilliaanse auteurs, zowel die in het Nederlands als die in het Papiamentu schrijven, goed uitgaan in de bibliotheken. Alle boekhandels zonder een uitzondering verklaarden ons, dat boeken van Antilliaanse schrijvers goed en vlot van de hand gaan, ‘als men ze maar kan krijgen en dat is nog wel eens moeilijk’. Wij herinneren eraan, wat wij hiervoor over de manier van uitgeven hebben gezegd.

Wel is het zo, dat alleen een bepaalde groep mensen deze boeken leest. Deze groep is klein, maar haar leden lezen uitermate goed. Volwassenen lezen minder boeken van Antillianen dan de jeugd en de jongeren, zouden wij geneigd zijn te zeggen. Cijfers hieromtrent bestaan echter niet, voor zover wij weten. De jongelui, die een middelbare school bezoeken lezen uiteraard altijd Antilliaanse schrijvers, althans voor zover zij in het Nederlands hebben gepubliceerd, eenvoudig omdat deze boeken moeten voorkomen op het lijstje Nederlandse romans dat zij bij het eindexamen moeten inleveren.

In haar editie van 7 april 1975 heeft de ‘Amigoe di Curaçao’ de resultaten gepubliceerd van een enquête gehouden aan een van de grootste middelbare scholen van de Nederlandse Antillen, het ‘Maria Immaculata Lyceum’ op Curaçao. Hierbij werden alle dat jaar ingeleverde eindexamenlijsten nagegaan. Boeli van Leeuwen kwam als meest gelezen auteur uit de bus en ‘Mijn zuster de negerin’ van Colá Debrot als meest gelezen boek.

Wij geven hierbij de volledige uitslag van de enquête:

Boeli van Leeuwen

De rots der struikeling	op 50 lijsten
De eerste Adam	27 lijsten
Een vreemdeling op aarde	22 lijsten

Door op 99 lijsten voor te komen, bleek Boeli van Leeuwen de meest gelezen Antilliaanse auteur.

Colá Debrot

Mijn zuster de negerin	op 88 lijsten
Bid voor Camille Willocq	2 lijsten
Dagboekbladen	1 lijsten
	-
	totaal op 91 lijsten

Niemand had ‘Bewolkt bestaan’ op zijn lijst staan, niemand ook een van Debrots gedichtenbundels; wel stond op een van de lijsten een los gedicht (zie verderop).

Tip Marugg

Weekend pelgrimage		op 35 lijsten
In de straten van Tepalka		9 lijsten
		-
		totaal of 44 lijsten

Frank Martinus Arion	Dubbelspel	op 31 lijsten
Maria Miranda	De Verwachting	10 lijsten
Edward de Jongh	Fata Morgana	10 lijsten
Diana Lebacs	Sherry	6 lijsten

In totaal dus niet meer dan 7 Antilliaanse auteurs van de 25 die ter sprake komen in het in 1975 verschenen boek van drs. C.G.M. Smit en W.F. Heuvel ‘Autonoom, de Nederlandse literatuur op de Antillen’.

Blijkens dezelfde ‘Amigoe’-enquête waren ook de volgende boeken gelezen van Europese Nederlanders, die boeken hebben geschreven welke op de Antillen spelen:

Johan van de Walle

De slavenopstand	op 45 lijsten
Achter de spiegel	11 lijsten
	-
	totaal op 56 lijsten

Merkwaardig was dat niemand het boek ‘Beneden de Wind’ bleek te hebben gelezen.

Marek Decorte	De bullepees	op 7 lijsten
Hans Keuls	Plantage Tamarinde	6 lijsten

Dank zij de bundel ‘Kennismaking met de Antilliaanse poëzie’, die Sticusa in 1973 op de middelbare scholen heeft verspreid, stonden er nog wel enkele gedichten op de lijsten:

Colá Debrot,	Begrafenis in Toledo
Pierre Lauffer,	Mi ta kansá
Elis Juliana,	Su Mahestad Placa

Wat de laatste twee gedichten betreft uiteraard in de Nederlandse vertaling van dr. J. Ph. de Palm, want het ging hier om het eindexamen Nederlandse taal.

Natuurlijk moet men een schoolenquête met grote voorzichtigheid hanteren. De eindexaminandi moeten nu eenmaal Antilliaanse auteurs op hun lijst hebben staan. Bijgevolg geven bovenstaande cijfers een enigszins vertrokken beeld. Ook werd de enquête maar op één school gehouden, dat wil zeggen bij leerlingen van een of twee daarbij betrokken leraren. Veel van wat eindexamencandidaten kiezen is natuurlijk afhankelijk van de manier waarop een bepaald vak is gedoceerd.

Frappant is bijvoorbeeld, dat bij deze school op Curaçao geen enkele lijst een Arubaanse of Bonaireaanse auteur of dichter vermeldde.

Ook zeggen deze cijfers niets over de Antilliaanse auteurs, die in het Papiamentu publiceren.

‘Bibliotheken en leesgewoonten’ zou onze bijdrage in het ‘Cultureel Mozaïek van de Nederlandse Antillen’ heten. Wij willen besluiten met een opmerking in lichte toets. Over iets wat laat zien hoe inspirerend een bibliotheek soms werkt. Toen wij jaren geleden lang na sluitingstijd eens een inspectiebezoek brachten aan het aan onze zorgen toevertrouwde gebouw onder meer om de daar aanwezige werksters te controleren, vonden wij in de leeszaal de schoonmaaksters, keurig de schoenen uit en de zwabbers aan de kant, languit op de leestafel: ze lagen beide te... lezen.

J. Hartog

Vorige Volgende