Een woord aan de vrouwen der arbeidende klasse naar aanleiding der nat. tentoonstelling van vrouwen-arbeid

Nationale tentoonstelling van vrouwen-arbeid.

waarover in den laatsten tijd zooveel gesproken en geschreven wordt. Daar zou dan uitkomen wat de feministen altijd beweerden: samenwerken, verbonden en vereenigd en gelijkgemaakt door het besef alléén, dat zij vrouw waren.

Zoo was de theorie, maar de praktijk?

De eerste daad van de Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid, het zich constitueeren tot een Hoofdbestuur, was 't in praktijk logenstraffen, wat men in theorie beweerde. In dit Bestuur waren de vrouwen der arbeidende klasse niet vertegenwoordigd: zoo bezaten zij dan ook geen middel om hun wenschen, hun inzichten, hun eischen besproken te zien, laat staan door te voeren; het ging hen als de Republiek der vereenigde Nederlanden bij het sluiten van een smadelijke vrede, toen de gezant van een vreemde mogendheid tot den Nederlandschen zeide: wij zullen over u, bij u en zonder u beraadslagen. De toestand der vrouwen uit de arbeidende klasse werd besproken, middelen tot verbetering er van uitgewerkt - alles van boven af!

[p. 17]

En wat was de oorzaak hiervan? Er kon geen arbeidster benoemd worden in het Hoofdbestuur, omdat het drukke werk daaraan verbonden, haar zou dwingen voor een tijd lang haar beroeps-arbeid in den steek te laten, dus haar verdienste te verliezen. En welke arbeidster kon dat lijden, waar de vereeniging ‘Nat. Tentoonstelling’ enz. zelf niet genoeg in kas had om haar die verdienste te vergoeden?

Ik zeg niet dat deze reden niet geldig is - ofschoon het vreemd schijnt dat een onderneming die tot uitgave van zoovele duizenden zal overgaan, niet al bij oprichting durft wagen een zóó geringe som af te zonderen tot het voldoen van een eisch van ‘sociale rechtvaardigheid’ - maar ik zeg dat nooit helderder aan het licht kwam, hoe het behooren tot een achtergestelde klasse voor de arbeidsters een feit bleek, dat trots alle zachte droombeelden van geslachtsgelijkheid met tyrannieke hardheid de toestanden beheerst. Niets belette deze vrouwen uit de burgerklasse zich te vereenigen en te vergaderen naar hartelust; het genot van hun ekonomische vrijheid moeten zij zich wel bewust zijn geworden - waar de schoen wrong bij de vrouwen der arbeidersklasse, dat was juist bij hun ekonomische, niet bij hun geslachtelijke minderheid. Maar de waarheid is, dat er bij het aanvankelijk plan tot het houden der tentoonstelling om het belang der arbeidsters volstrekt niet in de eerste plaats gedacht is - dat kwam later, toen de strooming in de maatschappij de drijvende krachten der tentoonstelling zelven gedreven had in radikaler wateren. In de laatste maanden wordt veel gedaan om de arbeidsters te winnen, de verbetering van hun lot, vooral van de meest ongelukkigen en machteloozen onder hen, wordt als de vrucht voor oogen gesteld, die aan deze plant zal groeien. En waardoor hoopt men dit doel voornamelijk te bereiken? ‘Door werken op de publieke opinie’. Wanneer de menschen zien, redeneeren de besturende leden der tentoonstelling, hoeveel arbeid de vrouwen, die werken onder het zweetstelsel, moeten afleveren voor hoe weinig loon, zullen zij schrikken en afschuw ondervinden en bijgevolg de toestanden, die zij afschuwelijk vinden, gaan veranderen; - wanneer de menschen zien, hoeveel vakken en bedrijven er nog zijn, als voor de vrouw geknipt en toch niet door haar veroverd, als b.v. horloge-maken, bloementeelt enz. - welnu, dan zullen de vrouwen natuurlijk in die vakken werk zoeken en alles zal als van een leien dakje gaan. Ja, wanneer het onwetendheid was, waardoor op de kaart van onze maatschappij zooveel toestanden met een zwarte vlek aangeduid moeten worden, wanneer men de menschen maar had in te lichten om tot iets beters te komen, dan zou een ‘tentoonstelling van proletariërs-ellende’ zeker de kortste weg zijn om misstanden op te ruimen, maar helaas, gaat dat zoo niet. Over het zweetstelsel is al zooveel geschreven, dat het publiek niet kàn voorwenden onwetend te zijn, en anders zijn de prijzen van kindergoed, b.v. in goedkoope winkels,

[p. 18]

inlichting genoeg over wat het loon der vervaardigsters kan zijn; over het schadelijke van nachtarbeid spraken de doktoren zich al voor veertig en vijftig jaar uit, en duizende arbeiders werken er 's nachts niet minder om; de noodlottige werking van de arbeid in phosphor-, loodwit- en kwik- fabrieken is algemeen bekend, en toch maken deze fabrieken voortdurend nieuwe slachtoffers, en zoo gaat het voort. Niet het publiek, als konsument, heeft het in zijn macht het leven der arbeiders en arbeidsters te veraangenamen: op de kracht der publieke opinie vertrouwen, is doen, alsof men met lippen blazen een eik wil ontwortelen; het kwaad zit dieper, het is de wijze van voortbrenging zelve, nl. het toebehooren van de arbeidsmiddelen aan ééne klasse, waardoor over de arbeiders, mannen en vrouwen, al het leed en al de ellende, waaronder zij gebukt gaan, wordt gebracht. Daarom, dames der Tentoonstelling, is het u ernst met de bewering iets voor de arbeidende vrouwen te willen doen, helpt ons dan in onzen strijd tot verkrijging van een betere maatschappij, helpt ons allereerst in het verkrijgen van uitbreiding der arbeids-wet en van de 8-urige wettelijke arbeidsdag: dat zal meer doen tegen het zweetstelsel, dan een beroep op het publiek!

Maar zoo wij ook een oogenblik verwachtten, dat praktische bemoeiïngen de leden van het bestuur der Tentoonstelling zouden voeren tot helderder inzicht in de samenstelling der maatschappij, die verwachting werd niet verwezenlijkt. Wat moet er omgegaan zijn in de hoofden der Nederlandsche fabriek-arbeidsters, toen zij lazen dat boven de ingang der Industrie-zaal van de Tentoonstelling, de woorden geschreven zouden worden (als ware 't een verheerlijking van hun arbeid) ‘wie niet werkt, zal niet eten.’ Waarlijk, dit getuigt van een zoo grenzelooze verblindheid voor de feitelijke toestanden, dat het onbegonnen is hier eenig licht te willen ontsteken - een blindheid, een onnoozelheid, die regelrecht afstamt van de hypokriefe eerbied, waarmee de bourgeoisie gewoon is over ‘de heiligheid van den arbeid’ te spreken - nl. van den arbeid anderer. Ons geheel maatschappelijk systeem berust op onbetaalden arbeid - maar nergens komt dit zoo helder aan het licht, als juist in de industrie; dag aan dag vliegen de wielen, draaien de raderen der machines - dag aan dag bewaken, besturen, leiden en voeden hen de slaven van den arbeid, om de winst hunner meesters te vergrooten, en er is in waarheid maar een opschrift dat boven elke fabriek, elke industrie-zaal zou passen, en dat opschrift is: ‘wij hier werken dubbel, opdat anderen die niet werken, eten.’