De ontwikkeling van het Nederlandsche kapitalisme in de laatste kwart-eeuw

[p. 1]

Voorwoord

Het is een voorrecht voor het Nationaal Arbeids-Secretariaat deze brochure van kameraad Henriëtte Roland Holst te kunnen uitgeven.

Het geschrift is de voorloopster van een boek, dat de veranderingen in het Nederlandsche kapitalisme gedurende de laatste 25 jaar meer gedetailleerd behandelen zal en dat dus een waardevolle aanvulling belooft te worden van het bij velen in de beweging bekende werk ‘Kapitaal en Arbeid in Nederland’ Het komt uit op een moment, dat de teekenen van opleving bij verschillende onderdeelen der Nederlandsche vakbeweging duidelijk waarneembaar zijn, Na 5 jaren voortdurenden teruggang werd in 1925 volgens de uitgekomen statistiek op het gebied van stakingen de lijn omgebogen: de beteekenis van de stakingen voor lotsverbetering was voor het eerst in 1925 weer grooter dan die der afweerstakingen, Versterking van de vakbeweging zette opnieuw in Groot was het ledenverlies in de jaren van neergang. Het sterkst natuurlijk in de revolutionnaire vakbeweging, die in de laatste jaren van den oorlog tot 1920 toe in een zeer snel tempo was gegroeid, doch die haar aanwinst weer voor een groot deel moest verliezen. Er waren factoren aanwezig, die den uittocht uit de revolutionnaire vakbeweging nog hebben bevorderd. De innerlijke strijd inzake internationale verbinding en daarnaast het vooral in een malaisetijd nadeelige prijsgeven van de werkloozenkassen hebben het verlies-percentage voor onze beweging vergroot. Het was van dien aard, dat zelfs onder de revolutionnair denkenden de gedachte ontstond en gepropageerd werd, dat de kwestie van oplossing der N.A.S.-organisaties in de moderne bonden reëel aan de orde was.

De crisis is voorbij. Wij hebben vooral in 1926 kunnen constateeren, dat de deserteurs hun plaatsen opnieuw gaan innemen in de organisaties. Daarbij kon voor de eerste helft van 1926 het opmerkelijke feit worden vastgesteld, dat de groei het sterkst was bij de twee confessioneele vakcentrales (N.C.V. en R.K.W.V., resp. 5½ en 4.2 pCt.), terwijl de moderne vakbeweging haar ledental zag stijgen met 1.9 pCt. Vastgesteld kon worden, dat de terugloop naar de organisaties zich in de eerste plaats richt naar de meest gematigde, al moet daarbij onmiddellijk geconstateerd worden, dat in het practisch optreden en de propaganda van katholieken, neutralen en modernen zeer weinig verschil te constateeren valt. 't Is in dit verband voldoende te wijzen op de waardeering der werkgevers voor de moderne vakbeweging, die zich op teekenende wijze uitte bij het in gebruik nemen der nieuwe bondsgebouwen door de Ned. Ver. van Spoor- en Tramwegpersoneel en den Centralen Bond van Transportarbeiders.

De groei der vakorganisaties komt pas het laatste tot uiting in de revolutionnaire vakbeweging. De toenadering tusschen de werkgevers, en de moderne vakbeweging in dit land is er o.a. op gericht hel functionneeren der revolutionnaire vakorganisaties in de verschillende bedrijven te bemoeilijken. Op deze lijn treedt vooral de moderne vakbewe-

[p. 2]

ging (havenbedrijf, zeevaart, Rijnvaart, mijnbouw) met groote voor liefde op. Zij legt aan de revolutionnaire vakorganisaties ten laste, dat zij louter propaganda-instituten zijn, maar zij ontziet zelfs niet het overleg met de werkgevers om het optreden onzer organisaties, waar dit slechts mogelijk is, inzake regeling der arbeidsvoorwaarden te verhinderen. Haar optreden in deze richting bevestigt, dat zij herhaaldelijk door de werkgevers gebruikt wordt als instrument om het element van strijd in de bedrijven zooveel mogelijk te verzwakken.

Desondanks stellen wij op grond der ervaring met vreugde vast de taaie levenskracht van het N.A.S. Tegenover een leger van vijanden handhaafde het zich niet alleen, doch zette het in den malaisetijd innerlijke consolidatie en geestelijke vernieuwing door. Wie kennis genomen heeft van de scherpe tegenstellingen in de leiding van het N.V.V., die voorhanden blijven, ook al is tijdelijk aan de krachten, die op verandering aansturen van de bestaande vormen en de heerschende opvattingen van strijd het zwijgen opgelegd, weet dat daarbij vergeleken de innerlijke homogeniteit onder vooraanstaanden en actieve werkers in hei N.A.S. gunstig afsteekt. Wij zijn gerust op de toekomst van het N.A.S. Alle elementen voor een nieuwen opbloei zijn voorhanden. Gezonde levenskracht en juist inzicht in den internationalen samenhang, die steeds grooter rol gaat spelen in den strijd der arbeiders, kwamen tot uiting in het optreden van het N.A.S. voor de stakende metaalbewerkers van Soerabaja en gedurende den maandenlang volgehouden heroïschen strijd der Engelsche mijnwerkers. Het N.A.S. deed zijn plicht. Het N.A.S. liet geen enkele gelegenheid ongebruikt voorbijgaan om trots voortdurende afwijzing de andere Vakcentrales op de noodzakelijkheid van gemeenschappelijk handelen te wijzen.

Groote waarde werd door onze beweging toegekend aan de scholing van onze leden. Vandaar de vele vergaderingen, de beschikbaarstelling van ‘De Arbeid’ aan alle leden van het N.A.S., het verleenen van krachtige medewerking onzerzijds bij het oprichten van het tijdschrift ‘Klassenstrijd’, dat zich in snel toenemende belangstelling van. de N.A.S.-leden mag verheugen. Wij bereiken op deze wijze zichtbare versterking van den lust medewerking te verleenen aan den uitbouw van het N.A.S. Die uitbouw staat als eerste punt op het program van onze werkzaamheid. De uitspraak van burgerlijke zijde (‘Algemeen Handelsblad’) is ons niet ontgaan, die vaststelde, dat de wijze van optreden der in ledental omvangrijke moderne vakbeweging voor geen gering deel bepaald wordt door den druk, dien de revolutionnaire vakbeweging op de linkerflank uitoefent. In uitbouw van het N.A.S. zien wij verhooging van de weerbaarheid der Nederlandsche arbeiders. Op deze wijze komt het tot samenwerking tusschen de georganiseerden van verschillende richtingen. Op deze wijze groeien wij naar de voor den strijd noodzakelijke eenheid der arbeiders. Uitbouw van het N.A.S. is hoofdvoorwaarde voor het verwezenlijken der eenheid. De verkregen innerlijke consolidatie, de voorhanden homogeniteit in het N.A.S., die alle pogingen van vijanden verdeeldheid te brengen in onze beweging doet mislukken, de toenemende scholing van den N.A.S.- man zeggen ons dat de noodzakelijke uitbouw onzer revolutionnaire vakbeweging zal worden bereikt.

[p. 3]

Het vertrouwen in de toekomst van het N.A.S. zal voor geen gering deel versterkt worden door zorgvuldige lezing van het belangrijke geschrift, van kameraad Henriëtte Roland Holst. Wij moeten den vijand kennen. Wij moeten de groeiende macht der Nederlandsche werkgevers kennen. De gegevens door de schrijfster bijeengebracht brengen ons deze noodzakelijke kennis. Maar de brochure brengt meer. Zij brengt klaarheid ten aanzien der perspectieven en van de taak van het N.A.S. Dat is vooral voor de komende periode van zeer groot gewicht. Zij bouwt pessimisme af, zij bestrijdt goed gemotiveerd de oplossingsgedachte. Zij doet zien dat revolutionnairen, die hun krachten aan het N.A.S. geven, hun energie niet verspillen, doch integendeel op de meest vruchtbare wijze ten bate der Nederlandsche arbeidersklasse aanwenden. De brochure levert een krachtig pleidooi voor de strijdmethoden en de opvattingen der revolutionnaire vakbtweging. Wij zijn er zeker van dat ieder, die dit geschrift leest, in zijn omgeving zorgen zal voor verdere verbreiding. Alle N.A.S.-mannen moeten zich van den inhoud op de hoogte stellen, doch tevens er voor zorgen, dat de brochure in handen komt van anders-georganiseerden. Daardoor wordt immers bereikt, dat de uitbouw van het N.A.S. gepaard gaat met een verandering van de mentaliteit in de andere organisaties, met de opkomst eener revolutionnaire mindurheidsbeweging, die zich als revolutionnaire minderheidsbeweging niet op den ondergang van het N.A.S. richten kan, doch kameraadschappelijke samenwerking met het N.A.S. zal bevorderen.

Wij weten in naam van het geheele N.A.S.-kader en van alle N.A.S.-leden te spreken, als wij met een woord van dank aan de schrijfster eindigen, wier welwillendheid ons in staat stelt haar brochure als een N.A.S.-brochure te doen verschijnen. Henriëtte Roland Holst wijst er in haar geschrift op, dat machtsvorming bij de Nederlandsche arbeiders in de eerste plaats beteekem het tot stand brengen van nauw contact tusschen transportarbeiders, spoormannen en mijnwerkers. Wij zouden daarbij het overheidspersoneel en de metaalbewerkers niet willen vergeten. Zij was het, die in 1911 mijn geschrift over de groote internationale zeelieden- en transportstaking van dat jaar van een voorwoord voorzag. Bij het tot op vandaag bestaande sectarisme in de moderne vakbeweging moest de publicatie van dat geschrift leiden tot het uitdrijven van den schrijver uit de leiding der organisatie van spoorwegpersoneel. Het gevolg van deze uitdrijvingspolitiek en tevens van de verheldering van inzicht in den strijd der arbeidersklasse verkregen door deelneming aan de bevrijdingsbeweging in Indonesië, was onze nauwe verbinding met het lot van het N.A.S. Wij stellen mm vreugde vast, dat thans, 15 jaar later, Henriëtte Roland Holst een geschrift levert, door ons van dit korte voorwoord voorzien, dat wezenlijke innerlijke versterking aan het N.A.S. brengen zal en daarmede uitbouw onzer organisaties. die het sectarisme in de moderne beweging vernietigen zal en de mogelijkheid van samenwerking der onderdrukte arbeidersklasse over de geheele linie zal verwezenlijken.

Amsterdam, 16 December 1926.

H.S.