Verzamelde werken. Deel 4. Verzameld proza. Deel 2. Over den dichter Leopold. In memoriam Herman Gorter. Shelley - een afscheid. Uit zelfbehoud. Eigen achtergronden. Van erts tot arend en andere essays

[p. 224]

De bewegende gordijnen

IN de kamer was de warmte nog dragelijk, en bij de open glazen deuren hadden wij gesproken over het oude Egypte en over Hellas. Buiten, onmiddellijk achter de tulen gordijnen, die wit en lang neerhingen, heerschte, stil en gloeiend, de laaie hitte van den zomermiddag.

Beiden waren wij - na jaren lang in de duistere steilte en den blinden blik, die eens aan den Nijl heerschten, het laatste raadsel te hebben vermoed - ertoe gekomen in de klare verzoening van vuur en marmer op de Akropolis een helder geheim te erkennen, dat een mogelijke voltooiing van ons wezen toch wellicht nog nader betrof. Maar onze laatste woorden waren over het voorbijgaan van deze en van alle rijken geweest, en hoe het alles herleid scheen te worden tot een voor de ziel toch nooit geheel toereikend schouwspel.

Hij ging toen heen, maar ik bleef daar zitten, moe, niet wetend wat ik dien dag nog doen zou. Starend naar den laaien gloed daarbuiten, werd het alsof die lange witte gordijnen in mijn blik hingen; mijn afnemende nagedachten waren nog blijven verwijlen bij dat voorbijgaan aller dingen en bij het gevoel hoe zelfs het schouwspel van dat voorbijgaan ontoereikend blijft voor een verlangen, waarvan de ziel toch nooit ontslagen wordt.

Bijna onopgemerkt was er toen een ademlicht vermoeden, dat alle verrijzen en ten ondergaan - maar

[p. 225]

vooral het ten ondergaan - wellicht, en langs nooit terug te vinden omwegen, door een verwijderd rimpelen der ziel veroorzaakt worden. Het moet daar buiten tusschen de bloemen en het azuur toen een zucht geweest zijn, waardoor in mijn blik die doorzichtige witte gordijnen even over de geheele lengte in een lichte beweging kwamen. Huiverend dacht ik aan een koning, die in een uur van volkomen eenzelvigheid dit zou hebben gezien - of zag hij in een naar binnen vallenden straal van de maan een blad vallen uit een bloem? - en die toen van het besluit, dat hij nemen moest, met een glimlach afzag, en, teloorgaand in dat onmogelijk verlangen, de grenzen van zijn rijk prijsgaf aan den hunkerenden inval van een nieuwen heerscher. Of zou de omweg vaak nog raadselachtiger zijn, en zou er weldra een rijk in puin kunnen storten omdat eeuwen her een zanger, toen hij door haar voor wie hij zong bedrogen was geworden, stilstond bij een regenplas, waarin hij een wilden avondval doodstil weerspiegeld zag?

En zou de dichter - en zelfs de dichter, die naar een lichter toekomst der wereld wil wijzen - niet alleen dàn een schoon gedicht kunnen maken, als - in omgekeerden trant - van een wellicht eeuwen her vergane wereld met eenmaal nog iets, als een lang wit gordijn, in hem nabeweegt?