De verkrachte Belgica

Derde bedryf.

Eerste Uytkomst.

 

De Nijt alleen uyt.

 

NU isset weer myn beurt, myn banden zyn verdweenen,

 

Myn ketens zyn ontboeyt van myn verdrooghde scheenen

 

Heel spangien is gebelght, om dat haer hoogheyts hart

1020

Van 't Nederlants geraes tot inden boesem tert,

 

Dus, kruyp ick over al heel spangien door de lede,

 

Ick kom door 't spaens gebroet tot inden Koningh treden,

 

Daer legh ick in sijn hart, daer stoock ick vyer en brant,¹⁰²³

 

Tot moort en schendery van 't bloeyent Nederlant,

1025

Ick weet myn bitse Pyl soo vinnigh aen te setten,

 

Dat wie dat die maer raeckt die voelt terstont de smetten,

1023 Brontekst: vyet

[p. 57]

 

En druckt hem door de schijn aleer hy 't selver weet,

 

Myn nijdigheyt, die broet het Roomsche lange kleet,

 

Die loopt de Werelt door, die kan heel aerdigh lesen,

1030

Waer ergens of die is? waer magh de schijn-deught wesen?

 

Hoo! hoo! hy is daer al.

De Nijt gaet wat ter zijde.

 

Schijn uyt.

Ick ben de loose schijn,

 

Door myn beleyt soo stoock ick duyvels boos Fenijn,

 

Ick legh in Coninghs hert tot binne in sijn Nieren,

1035

Ick weet door myn bedrogh den Koningh soo te stieren

 

Dat hy door boosheyt swelt als een Fenijnigh beest;

 

Den ganschen spaenschen raet is van een duyvels Geest

 

Beseten, om 't Neerlant te drucken met veel smarten,

 

Men raetslaeght alle daegh om Nederlant te tarten

1040

Met Inquisitie boos, dit is al vast gestelt,

 

't Geen 't gansche Nederlandt tot inde harsens quelt;

 

Myn Geestelijck gewaet weet hem soo dol te smede,

 

Dat hy om eer noch eet, (noyt denckt) die hy eer dede

 

Den Nederlantschen staet, soo dat wat Roomen seyt

1045

Dat is sijn minne-pop en teyckent stracks dat feyt,

 

Dus heb ick Barlamont oock tot mijn wil gekregen,

 

Vergilius, die weet die boosheyt soo te wegen

 

Ontrent de Gouvernant, dat al wat spangien sent,

 

Dat is in 't Bruysels Hof gelyck een raer present,

1050

Dus heb ick nimmer rust, ick moet gestadigh woelen,

 

En met de bitse Nijt moet ick mijn lust verkoelen,

 

Waer bent ghy slange kop?

 

Nijt.

 

Alhier niet var van daer,

 

Hoe is 't doch al gestelt? segh, is de baen al klaer?

 

Schijn.

1055

Al klaer, o ja! 't is klaer, ghy sultter haest van hooren,

 

De Waerheyt is geboeyt, 't gewelt begint te booren;

 

De Inquisity is met Conincks last en raet

 

Al na het Nederlant vertrocken by den Staet,

 

Nijt.

 

Dan neem ick mijn afscheyt ick ga het landt doorrijden,

1060

En 'k sal mijn boos fenijn indrucken door 't benijden

 

Van mijn wangunstigheyt.

 

Schijn.

 

't Is tyt doch niet en beyt,

 

Kom gaen wy bey te gaer met helsche nidigheyt.

Alle bey binnen.

[p. 58]

Derde bedryf.
Tweede Uytkomst.

Eenige Vluchtelinge komen seer verbaest uyt, de Inquisitie Dienaers vervolgen haer met groot geroep.

 

Vluchteling.

 

O! wonderboose tyt, wat onheyl! komt ons tegen

1065

Sal al dit boos gespuys, op steden en op wegen

 

Noch langer meester zyn, wat raet, O! ongeval,

 

Daer is geen rust in 't landt in Huys noch over al;

 

Waer sullen wy nu heen? ons suchten mach niet baten,

 

Inquisity Dienaers.

 

t' Sa geeft u gevangen,

 

Vluchtelingh.

1070

Ey! wilt myn liber laten,

Valt op sijn knien.

 

Ick hebbe niet misdaen, ick hebbe oock geen schult,

 

Waerom zijt ghy op myn dus boos en ongedult?

 

Wat is 'er tot myn last?

 

Dienders.

 

Dat valt hier niet te vragen,

1075

Wat is dat voor een Boeck? laet ick dat mede dragen,

 

Vluchteling.

 

Het is een heylig Boek, met Psalmen diemen singt,

 

Ick heb geen quaet gedaen.

 

Opper-dieders.

 

Siet dat ghy hem wel bringht

 

In goe verseeckeringh;

Vluchtelingen met de Dienaers binnen.

1080

Daer sal hy leeren singe,

 

Soo langh tot dat de strop de Keel komt toe te wringe,

 

Nu heerst het spaens gewelt, nu beeft het Nederlant,

 

Nu sietmen strop en swaert de hoofden aen de want,

 

Soo salmen 't Geus gespuys genaden uyt doen roepen,

1085

Soo moet haer galgh en radt, of levent 't vel af-stroopen,

 

Het heeft noch maer begin 't gewelt heerst, maer geen regt,

 

Soo moetmen 't Nederlant dwijngen tot spanjaers knegt.

Binnen.

[p. 59]

Derde bedryf.
Derde Vytkomst.
Vertooningh.

Alwaer veel Menschen aen Galgen hangen en aen staecken staen en branden, andere onthooft, andere Vrouwen en Kinderen onder de voeten van de wreede Spanjaers met de degen op de borst.

 

De Nederlandtsche Vryheyt spreeckt, leggende gedruckt onder de Moordenaers.

 

HIer leght myn vryheyts staf, door spanjen heel verbroken,

1090

Hier siet ghy hoe 't geboeft myn vryheyt druckt ter neer,

 

't Gewelt door gierigheyt heerst door de Roomse spoken,

 

Rampsaligh Rooms gebiet, denckt, alles heeft sijn keer.

Gordijnen toe.

Derde bedryf.
Vierde Vytkomst.

 

Prins van Orangien Hoorn en Eggemont met den Adel uyt.

 

'TIs u genoegh bekent geduchte heer en Broeders,

 

Wy zyn hier altemael, als trouwe lant behoeders

1095

Gekomen door de noot die ons aen 't harte perst,

 

Ghy ziet hoe desen brant aen alle kant uytberst,

 

De Aerde swelght het bloet, de steenen hoortmen klagen,

 

De lucht kan al den roock van 't Menschen vlees niet dragen,

 

Het Vangen-huys roep wraeck! daer so veel wreede moort

1100

Van binnen in gebeurt, 't geen niemant heeft gehoort,

 

De beenen over 't hooft in put of vat gesoncken,

 

De Vrouwen in een graf op plaets en hof verdroncken,

 

En sterven vande kou, van honger, kommer, leet,

 

Waer sy gebleven zyn geen vrient nog maght en weet,

[p. 60]

1105

Dit komt om dat het Volck haer leven set te pande,

 

Een yder wil met vyer en Heyligh offerhande

 

Zingen het Psalmen lof, 't geen spaenjen tegen gaet,

 

Dus woedt een yder een over dees wreede daet.

 

Men siet de de mens ontmenst, door 't menig menschen mooren,

1110

Om dat de mensch de ziel soeckt eeuwigh door te booren,

 

Tot rust van zyn gemoet.

 

Hoorn.

 

Ick hebbe sulcks gesien,

 

Met menighte van volck en oploop vande lien,

 

Daer was een groot krioel soo als de liede zeyden,

1115

Die hadden een ontset diemen ter Doot gingh leyden,

 

Egmont.

 

Myn Heer de saken staen ellendigh en verwert,

 

Het is noch boven dien gekomen alsoo vert

 

Dat het gemeene volck is alle vrees ontweecken;

 

Soo dat sy 't Vangen-huys en Kerckers openbreecken,

1120

En halen boven dien haer vrienden uyt het kot

 

Met sweeren en gevloeck, en dreygen 't nieuwe rot

 

Van de Inquysiteurs; Bisschoppen Cardinalen

 

Insonderheyt, die hier soo speelt den princepalen

 

Te helpen aen een kant, als disperaet verwoet,

1125

Terwyl zy oorsaeck zyn van al 't gestorte bloet,

 

Van soo veel maeghden fier oock mannen ende vrouwen;

 

Prins.

 

Graef Eggemont mijn heer, wat kan dit anders brouwen

 

Als een geheel verderf en 't gansche Nederlant

 

Gestelt in roof en moort van een verwoeden brant,

 

Hoorn.

1130

Orangien Prins ick sie het yser is te smeeden

 

Het Paert is op de loop;

 

Egmont.

 

Heer Admirael geeft reden,

 

Wy zyn in groot verloop, hoe steuyten wy die vloet,

 

Prins.

 

Ghy Graven met verlof, ick vinde dit voor goet,

1135

Als dat myn heer Florens niet langer hoeft te waghten,

 

En reyst naer Spangien toe, en doen aldaer de klaghten

 

Uyt onser aller naem aen sijne Majesteyt,

 

De Governante heeft ons sulcks al toe geseyt,

 

Dat sy op ons versoeck als mee den raet van Staten,

1140

En oock dat haer Persoon selfs niet sal onderlate

 

Aen sijne Majesteyt, te doen soo goet bericht

 

Dat yeder tuygen sou, sy had haer schuld'gen plicht

[p. 61]

 

Getrouwelyck gedaen; daer toe heeft sy verkoren,

 

U Broeder Heer Florens den tyt is al geboren,

1145

Dat hy dit goede werck met spoet voltrecken wou,

 

Hy hadde my belooft dat hy hier komen sou

 

Om met ons van die saeck selfs mondelingh te spreecken;

 

Egmont.

 

Soo doet hy aen myn mee,

 

Prins.

 

Wat magh 'er dan gebreecken,

 

Hoorn.

1150

Heer Prins dat weet ick niet,

 

Prins.

 

Of ick 'er eens om sout,

 

Egmont.

 

Mijn heer ick vindet goet.

Prins klopt met de voet en spreeckt.

 

Prins.

 

Lakey vlugh gaet terstont;

 

Eens by myn heer Florens en vraeght of sijn genade

1155

Gelieft een dadelyck te komen inden rade,

 

En heeren van het Vlies, dat sy hier alle staen

 

En waghten naer myn heer dus spoedight u in 't gaen,

 

Pagie.

 

Syn Exellenty weet dat ick niet sal verletten,

 

Ick gae op u bevel.

Binnen.

 

Prins.

1160

Wel Admirael wat wetten

 

Of reden hebt ghy al, bedocht 't geen dient gedaen,

 

'k Vertrou mijn heer Florens, die komt daer aengegaen,

 

Egmont.

 

O! ja myn heer, seer noest, komt hy ten hof getreden

 

Kom gaet hem te gemoet, heer Horen kom gaet mede;

Heer Florens uyt.

 

Prins.

1165

De baender-heer die sy van harten wellekom,

 

Het is mijn Heer bekent, de reden en waerom

 

Dat ick door mijn Lakey uyt last heb ondernomen

 

Te vragen, of mijn Heer geliefden hier te komen.

 

Florens.

 

Myn Heeren 'k was gereet, maer hebbe wat gewaght

1170

(Vermits) een seecker Vrou aen my quam doen haer klaght,

 

Als dat haer man te nacht door de verwoede honde,

 

Gehaelt was uyt den huys als schelm en dief gebonde,

 

Ick vraeghden haer, waerom? wat heeft u man gedaen?

 

Sy sprack mijn heer gansch niet, hy heeft te Kerck gegaen

1175

Zey 't eereloos gespuys, by ketters heretycken,

 

Heer Prins dit werk sal 't lant tot arremoe doen verstrycken,

[p. 62]

 

Ick Troosten haer daer met, en seyde boven dien,

 

Syn Majesteyt die sal hier inder haest voorsien,

 

Dus gingh sy droevigh heen, met weenen en met treuren,

1180

Vijf Kinders om haer lijf, myn harte docht te scheuren,

 

Zoo wrongh de Vrou haer hant, soo huylden 't kleene goet,

 

Het schijnt dat Neroos spoock ons hier te Lant ontmoet,

 

Hoorn.

 

Heer Broeder 't gaet soo grof ten is niet te verdragen,

 

Derhalven is 't beraemt, dat ghy dat sult gaen klagen,

1185

Aen sijne Majesteyt, vervolgens onse plicht,

 

Om hem van als te doen volkomen goet bericht,

 

Hoe dat de saeck hier staet, van Konings Nederlande,

 

Hoe grousaem dat het gaet met moorden rooven brande,

 

Soo dat d' Inquisiteurs de oorsaeck zijn van 't quaet,

1190

Waer door dat in dit Lant soo grooten twist ontstaet,

 

En dat sijn Majesteyt gelieft zyn oor te wende

 

Van die, den aert van 't lant noyt recht of wel en kende;

 

Derhalven wort de kroon niet wel van als bericht,

 

Hoe voormaels hier het 's Lants Regeringh wiert gesticht,

1195

Hoe Graefs en Hartoghdoms, of Majesteyts voorsaten,

 

Niet d'een sonder consent, der generale Staten,

 

Den staet gaf haer advys, tot inde minste kreuck

 

En wie daer tegen deed', deed Prevelegie breuck,

 

Dus Broeder 't is genoegh hier meer van te vermonde,

1200

Ghy weet hoe dat de saeck nu staet, en voortijts stonde,

 

Egmont.

 

Florens ghy hoort 't versoeck van ons en vanden raet,

 

En van de Governant, dat ghy doch derwaerts gaet,

 

Als zijnde seer bequam en mind'lijck tot die saken,

 

Wy hoopen 't Nederlant in beter stant sal raken

1205

Door u bespraeckte tongh, ervaren inden staet,

 

Verstandigh in beleyt en deftigh van gelaet,

 

Florens.

 

Graef Eggemont 't is waer ick ben daer toe verkoren,

 

Maer soo een swaren last en quam my noyt te vooren,

 

Wat sal ick moeyt en druck, en ondanck ondergaen,

1210

En als ick daer al ben, hoe kom icker van daen,

 

Prins.

 

De Baender-heer gelieft dat uyt zyn hooft te steken,

 

Egmont.

 

Sal dan soo 'n grooten werck mijn heer aen u ontbreken

 

Prins.

 

Daer is geen swarigheyt, ghy gaet als afgesant,

 

Versocht door al den raet en van de Gouvernant,

[p. 63]

1215

Tot heyl tot nut en dienst van Koninghs eyge sake,

 

Dat hy niet wort onteert en 't lant niet quijt mocht raken

 

Florens.

 

't Lant quyt mijn heer, 't lant quyt, de knevelbaerde ras

 

Is anders van gevoel die wendet spel in d' as,

 

Die konne dese son noch hoogh noch lager peylen,

1220

Of moeten op de streeck naer wensch soo 't lant beseylen,

 

En lellen aen den Vorst geduerigh dit in 't oor,

 

Dat by my weynigh kans sal wesen van gehoor,

 

Dus sal sijn Majesteyt 't hartneckigh volck doen drucken,

 

Dat sy haer stegen hals gewilligh leeren bucken,

1225

Als and're onder 't jock van boose heerschappy,

 

En d' ingebeelde macht van hare monarchy;

 

Hoorn.

 

Wel Broeder heer Florens, dits seggen van ons luyden,

 

Ghy moet sijn Majesteyt dit alles wel beduyden,

 

Dat hy niet inde plaets van hier te zyn monergh,

1230

Wel breken sou den hals in 't vallen vanden bergh,

 

Florens.

 

Boeder 't is haest geseyt,

 

Egmont.

 

Myn heer het moet soo wesen,

 

Of weet ghy beter raet,

 

Hoorn.

 

Geen beter raet als desen,

 

Prins.

1235

Of al 't Maraens gespuys en duyvels uyt de hel,

 

Den Koningh qualyck raen, soo raden wy hem wel,

 

De waerheyt en de tijt zijn daer van ons getuygen,

 

De son en 't hemels haer waer voor wy neder buygen

 

Ontschuldight ons al t'saem, van al 't onnosel bloet

1240

Van 't Nederlants verderf, dus is mijn eet geboet,

 

Die 'k dee en sweer als noch, den Coningh trou te blyven,

 

Tot dienst des Majesteyts, hoe sterck de driften dryven;

 

Egmont.

 

Soo doen wy alle gaer,

 

Prins.

 

Heer Florens ghy moet gaen.

 

Florens.

1245

Myn heeren vint ghy dit al t'samen soo geraen,

 

Prins.

 

Mijn heer het is gestemt,

 

Florens.

 

Ick sal de reys aenvaerden,

 

Al sou ick desen hals verliesen met den swaerden,

 

Hoorn.

 

Ten sal soo grof niet gaen,

 

Florens.

1250

Heer Broeder wie of 't weet

 

Doch 't is voor 't Vaderlant geschiet my eenigh leet,

[p. 64]

 

En voor zijn Majesteyt hier sal ick op vertrecken,

 

Prins.

 

De voorspoet wil u staegh met sijne gunst bedecken,

 

Egmont.

 

Hoe neemt mijn heer de reys,

 

Florens.

1255

Ick gisse over lant,

 

Want Vranckrijck is nu veil, dan heb ick klip noch strant,

 

Noch ander ongemack op soo een reys te vresen,

 

Ick hope morge vroegh al in het hof te wesen,

 

Dat ick mijn afscheyt neem en heuselick begroet,

1260

Me-Vrouwe de Princes, en 't geen ick hebben moet

 

Nootsaeckelijck tot de reys, gesegelt zy en vaerdigh,

 

Egmont.

 

Mijn heer soo 'n afgesant is vry veel eere waerdigh,

 

Florens.

 

't Is enckel harten sucht, die my de reys aenport,

 

Op datter niemant seght dat aen florenty schort;

1265

Heer Prins den Avont valt mijn tyt die is verstreken,

 

Prins.

 

Wy komen morgen vroegh, myn heer al t'samen spreken,

 

Florens.

 

Komt in myn Logement,

 

Prins.

 

Daer 't u belieft myn heer,

 

Florens.

 

Ick waght u met gedult,

 

Egmont.

1270

Wy gaen met u soo veer,

 

Myn heer tot u Logys.

Derde bedryf.
Vijfde Uytkomst.
Twee rebellen Plack Pasquillen.

Roffiaen en Onrust.

 

Roff.

 

't Is nu de rechte tijt, en 't wort vry al wat laet;

 

Onr.

 

Maer laet ons eerst eens sien, of yemant is op straet,

1275

Want 't is perykuleus, 't zijn ongehoorde saken,

 

Insonderheyt die 't Lant den Paus en Koningh raken,

 

Roff.

 

Daerom siet wel gau toe, blijft daer een weynigh staen,

 

Onr.

 

Nu 't so ver is gebracht, nu moet het verder gaen,

 

't Is hier nu al bestelt, wy moeten uytwaert dagen,

 

Roff.

 

Maer 't is geen kleyne saeck, sijn lijf so licht te wagen.

[p. 65]

 

Onr.

1280

Daer moet insonderheyt een staen voor dese deur,

 

Roff.

 

't Is al te langh gewacht,

 

Onr.

 

Het moeter efter veur,

 

Siet toe en past wel op dat niemant ons verasse,

 

Roff.

 

Maer spoeyt u wat voor my; ick salder wel oppassen

 

Onr.

1285

Dat is gedaen kom hier kom gaen wy noch wat voort;

 

Roff.

 

Hier moeter oock een staen voor dese groote poort,

 

Onr.

 

Kom kom gaen wy na 't hof,

 

Roff.

 

Daer salmen ons betrappen,

 

Onr.

 

Dat mosten specken doen, de rest en sal 't niet klappen,

1290

Gaet voort al metter haest, niet lange morge spraeck,

 

Roff.

 

Ick hope data ick doch hier ongeschent van raeck;

Binnen.

Derde bedryf.
Seste uytkomst.

De Gouvernante, Granvelle, Barlaimont, en den geheelen Raet, Bredero met eenige Edelieden in 't gesicht van 't Hof

 

Gouverna.

 

Mijn Heren siet daer komt den Adel van het Lant,

 

Dit roert myn Geesten om, 't beklemt myn swack verstant,

 

Ick stae gelijck verstelt, sy komen stadigh treden,

1295

De Hoeden over dwers, de Oogen als t' onvrede

 

Die tintelen in 't hooft, haer Wijn-bramen staen strack,

 

Dit raeckt my aen het hart ick vrees voor ongemack,

 

Het volck is op de been, soo wel in Stadt als buyten,

 

Of hier een oploop quam wie sou die konne stuyten,¹²⁹⁹

1300

Het Lant heeft rechtevoort, veel jammer tegenspoet,

 

Barlaym.

 

Ten doet Madam ten doet het is maer ketters bloet.

Den Adel van 't Lant komt uyt.

 

Bred.

 

Hooghmogende Princes wy trouwe onderdanen

 

Van sijne Majesteyt, die valle met de tranen

 

Der klagende gemeent ootmoedigh voor u neer,

1305

Versoecken dat ghy wout versoeten 't bloet hartseer.

 

Gonverna.

 

Al 't geene gy versoeckt dat salmen doen geschieden,

1299 Brontekst: son

[p. 66]

Lakay komt met het Pasquil.

 

Lakay:

 

Mevrouw siet dit pasquil,

binnen.

 

Gouverna.

 

Wel wat wil dit bedieden.

Leest het Pasquil binnens mons en schudt haer hooft.

 

Het is een schuym van volck,

Barlaymont leest mede.

1310

Het is een laster tuygh,

 

't Is reden dat de Kroon, dit voor ons voeten buygh

 

Door strengh en reght Placcaet, wat dunckt u sie Granvelle,

 

't Sijn nickers uyt de helle, die Paus en Koning quelle,

Granvel. leest.

 

't Is recht dat haer het swaert of strop of vier verteert,

1315

Want al dat Heeretijck of Luthreiaen besmeert,

 

Dat is een helsche spoock, hoor Bredero 'k sal 't lesen;

Granvelle leest het pasquil.

 

Vervloeckte bloethont sy, moordadigh Borgonion,

 

Granvel gy zijt in 't Lant, een nieuw opgaende Son,

 

Ghy weet het Mane-licht, met hoofs-saus so te smeren,

1320

Dat gy in 't Nederlant, grousaem doet Eclipseren,

 

U root gewaet dat is van vossen haer gewraght,

 

Maer die daer onder schuylt steeck in een wolve vaght,

 

Gy doet u gragen balgh, opschaffen vette soppen,

 

Maer maeckt gy 't wat te grof gy souter in verkroppen,

1325

Siet toe, siet toe. dat gy die niet haest uyt en walght,

 

Die door de werelts wraeck geperst wort uyt u balgh,

 

Vervloeckte, dwingelant, die 't vrye Lant wil dwinge,

 

Met u Inquisiteurs, en helsche nieuwelinge,

 

Van Bisschops vuyl gespuys, daer gy het hooft van zyt,

1330

Laet af, u moordery laet af, 't is meer dan tijt,

 

Meent ghy in Nederlant 't Concilie van Trenten,

 

't Uytbraecksel van de hoer voor heyligheyt te venten,

 

Wilt ghy door u bedrogh en nieuwen valschen raet,

 

Hier heer en meester zijn door 't Keyserlijck Placcaet,

1335

Zoo bloedigh in gestelt dat noyt Tyran zijn leven,

 

Zyn eer, so eereloos, heeft in zijn Lant misdreven,

 

Siet toe, pas op, hebt gy de groote soo bepreeckt,

 

Dat u 't gemene grau niet eens den hals en breeckt,

[p. 67]

 

Ghy tert ons hart so hert, dat al ons krachten sitteren,

1340

Zoo dat ghy daer door doet de nobelste verbitteren,

 

Partyen in ons lijf, de wraeck koockt in het bloet,

 

Zoo die door 't hart gestoock eens overlopen moet,

 

Wee u en u gespuys, en al u nieuw gebroetsel,

 

Gy wort als Jesebel seer haest der honden voetsel,

1345

De Overheyt gestelt als van de oppermacht,

 

Hebt ghy door u gewelt, heel onder 't jock gebracht

 

Van uwe heerschappy, sy doen al u bevelen,

 

En weten niet dat sy als met haer leven spelen,

 

Soo doen de Officiers, uyt vrees ontsagh en dwanck,

1350

Ghy hebtse al te mael aen 't lijntje van bedwanck,

 

Heyloos verbastert volck, die voor haer Vader wetten,

 

Behooren lijf en goet en leven op te setten,

 

Siet toe gelijck de rest ghy wort doch niet verschoont,

 

Maer met Stefanus kleet of Hamans graf beloont,

1355

Wat dunckt u van dit stuck.¹³⁵⁵

 

Gouverna.

 

Mijn lijf dat schrickt met beven,

 

Granv.

 

Laet ons zyn Majesteyt dit Pasquil overgeven,¹³⁵⁷

 

Bred.

 

Hooghmogende Princes maeckt eynde van het queat,

 

Soo stilt u gansche Landt vergeten wort de smaet,

1360

d' Onlijdelijcke last der wree Inquisiteuren,

 

Die sullen 't gansche Lant syn Majesteyt af-scheuren,

 

Hier toe so komen wy door eet en eer verplicht,

 

Haer Vorstelicke macht te geven goet bericht,

 

Wat aengaet dit Pasquil moet haer genade weten,

1365

Dat doen geen Luthreiaens of ander ingeseten;

 

Maer 't is het Roomsch gespel of spaens of laster goet,

 

Die anders niet gesint en zyn dan om het bloet

 

Te storten, van die gelt en goet alhier besitten,

 

Naer dien roof doelen sy, sy schieten na die witten,

1370

So dat het Fransche volck of Duytsche Noort en Deen,

 

Die soecken roof en proy, te maken algemeen,

Geeft een Request over.

 

Door so een snoot pasquil, doch ick kom hier versoecke,

 

Door dit een staets Request datmen in alle hoecke,

 

De rust neemt by de hant so mach d' onrustigheyt,

1375

Tot vrede zyn gebracht door sachte naerstigheyt,

1355 Brontekst: vau

1357 Brontekst: Palquil

[p. 68]

 

En daer voor sullen wy ons lijf en bloet toe setten,

 

Voor sijne Majesteyt, voor 't Lant en voor sijn wetten,

 

So onse Ouders oyt tot huyden zijn geweest,

 

Waer van de Werelt roemt die hare schriften leest,

1380

Hoort met een gunstigh oor u Onderdaens haer klachten,

 

Wy sullen met gedult goet oordeel af verwachten.

 

Gouverna.

 

Ick danck u Edelien voor kommer moeyt en sorgh,

 

Dies stel ick my parsoon hier over tot u borgh,

 

Dat ick in u versoeck, my selven so sal dragen,

1385

Dat ghy in 't minst geen reen sult hebben om te klagen,

 

Alleen vergun myn tijt tot eynde van de weeck,

 

Dat ick met mijnen raet en dese heeren spreeck,

 

Wat nodigh sy gedaen, wat nodigh sy gelaten,

 

Mits dat in stilligheyt het gros der Ondersaten,

1390

Door u voorsichtigheyt gerust wort neergestelt;

 

Bred.

 

Ick wacht met lijtsaemheyt u doen wert niet gemelt.

Allegaer binnen.

Derde bedryf.
Sevende Uytkomst.

De Tijt alleen uyt.

 

Tijt.

 

Ick ben een vlugge schim, veel snelder als de winde,

 

'k Ben hier en over al, 'k ben Oost en west te vinde,

 

'k Ben al de werelt door, een yder weet myn tijt,

1395

Is out en grys bejaert, nochtans ick noyt verslijt,

 

'k Ben Tijt, en myne tyt is met de tyt geboren,

 

De tyt is waer ghy zyt, myn tyt gaet niet verloren,

 

De tyt is wonder snel de tyt brenght voor den dagh,

 

Al wat de tyt ons geeft 't sy droefheyt of gelagh,

1400

De tijt doet Nederlant veel droeve trane suchte,

 

De tyt beaert Nederlant een tyt van ongenuchte,¹⁴⁰¹

 

De tyt van Nederlant heeft in dees tyt gequel,

 

De tyt doet heer Florens vertrecken; maer hoe fel

 

De tyt hem 't spaens bedroch ondecken door de tyde,

1405

Ellendigh Nederlant de tyt van u verblyde

1401 Brontekst: ougenuchte

[p. 69]

 

Heeft noch veel tyt van doen eer die tyt wert gesien,

 

Dus moeter in dees tyt veel door 't gewelt wech vlien,

 

't Gewelt heeft in dees tyt de boosheyt ingenomen,

 

In dees tyt is het Lant met leugens vol gekomen,

1410

De leugen in dees tyt logeert hem by 't bedroch,

 

Het hof is vol gepropt met leugen, en die soch

 

Roemt dat de waerheyt bloeyt.

Waerheyt uyt,

 

Waerh.

 

Ick bloey in eeuwigheden,

 

Tijt.

 

Ghy bloeit wel in u selfs op 't Hof wort ghy vertreden,

1415

Men boeyt u buyten 't hof men jaeght u op de straet,

 

Dat ick niet by u waer myn waerde Cammeraet,

 

Sy hadden u al langh tot in het graf gedolven,

 

De Nyt heerst nu in 't hof, de schijn als wilde Wolve

 

Die leggen in het hart die spouwen vier en vlam,

1420

Die braken Adder slym van waer haer voetsel quam,

 

Dus moet ghy in dees tyt, u niet te seer ontstellen,

 

Waerh.

 

'k Ontstel my nimmermeer, geen tyt en doet my quellen

 

Schoon of de tijt my jaeght als balling uyt haer huis,

 

Soo ben ick efter rein en blijve even kuis;

1425

Al swerf ick by de wegh daer is niet aen gelegen,

 

De tyt soeckt my te doon maer ick kan overwegen,

 

Gewelt druck pyn en anghst, nijt schijn en slange tuygh,

Gewelt, Schyn, Nijt, met de hoofden tusschen de Gordijne en guygelen naer de Tijt met de Waerheyt.

 

Dat beest als 't my aenschout, al steeck het tongh en guygh

 

My na, dat deert my niet, 'k sal efter eeuwigh bloeyen,

1430

Het snoo en valsch bedrogh weet Spangien soo te snoeyen,

 

Door al haer boos opset gequeeckt in 't Roomsche Hof,

 

Dat heer Florens daer door verliest zyn 's levens lof,

 

O! wonder Spaensche Ryck hoe sal u kroon noch dalen,

 

O! Nederlant u smart sal noch roemruchte salen

1435

Opbouwen om dat ghy de waerheyt niet verlaet,

 

Maer zyt liever gehoont en dwaelt met hem op straet,

 

Wel gaet dan Adder slym gaet paeyt granvel met leugen'

 

Gaet druckt Vergiely in en schenckt haer laster teugen,

[p. 70]

 

Van 't Roomsch gewyt Altaer door duyvels laster keel,

1440

En speelt u bose Rol de tijt geeft my mijn deel.

Tijt en Waerheyt binnen.
Schijn en Nyt uyt.

 

Schyn.

 

't Is vergenoeg gebracht de Waerheyt die moet vlugten,

 

De deught lecht onder voet de Nyt die speelt haer kluchten,

 

Door myn so raeckt gy in tot Koningh Keyser kroon,

 

U swadderige haer bedeckt myn Schijn parsoon,

1445

Gy hebt al lang genoegh alhier geweest tot voordeel,

 

Gaet nu naer spangien weer en broet daer een snoot oordeel

 

Want heer Florens die sal als heer van Montengui,¹⁴⁴⁷

 

Den Koningh treen te moet, dus wort hy licht wel schuy,

 

Gaet met u slange kop en etterlicke tonge,

1450

Gaet geeft hem slangh vergift, deelt u verrotte longe

 

Aldaer tot in haer breyn, so spreken zy hels vier,

 

En drucken 't Neerlants volck de lenden door de spier,

 

Gaet want het wort al tijt;

 

Nyt.

 

Ick kan daer niet vertoonen,

1455

Of gy moet met myn gaen dan kan ick daer wel woonen,

 

U Geestelick gewaet hoe wel boos in het hart

 

Dat kruypt tot in haer Ziel en maeckt haer breyn verwart,

 

Dan kan myn hels vergift haer lichtelick vergeven,

 

Dan ben ick wel geacht dan ick vrolick leven,

1460

Dan speel ick Momus Rol, en doe een slange beet,

 

Dan pars ick ziel en lijf het Nederlant tot leet,

 

Maer als u lange kleet vertreckt dan moet ick wijcken;

 

Schyn.

 

Gaet gaet 't is over tijt waerom wilt ghy beswijcken,

 

Spaengien heeft schyn genoegh, heel Romen woont u by,

1465

Het Roomsche lange kleet laet u noyt in de ly,

 

Dus moet ick hier by 't hof, de Schyn noch wat vertonen,

 

Ick heb tot uwen dienst noch duysent schyn personen

 

Die al in Spaengien zyn gaet treckt met u fenijn

 

Aldaer, soo meught gy oock in spaengien meester zijn;

 

Nyt.

1470

Ick gae op u bevel en sal myn ampt uytvoeren,

 

'k Sal door u Roomsche kleet het Koninghs hart ontroeren,

 

Dat hy geen heer Florens sal hooren, noch beraen

 

Yet voor het Nederlant, anders als tot verraen,

1447 Brontekst: Monteugui

[p. 71]

 

So sal het woedent beest den dwinger der gewisse,

1475

Door dringe in het Lant en moorden sonder slissen,

 

Dus neem ick mijn vertreck.

Nyt binnen.

 

Schyn.

 

Slaet alles goede acht,

 

Nu treck ick weer na 't hof en houde goede wacht,

 

En maeck de Gouvernant door schyn so overtogen,

1480

Dat al het geen sy doet sal wesen enckel logen,

 

Al vleyt den Adel haer, tot ruste van het Lant,

 

Men presenteert wat goets, tot datmen ruste plant,

 

Maer 't sal daer naer alweer 't fenynigh hooft opsteken,

 

En menigh duysent man den hals en lenden breken,

1485

Want ick weet al den raet, Granvel die doet sijn best,

 

Vergyly past wel op dus broe ick al dat nest

 

Tot enckel laster schuym, daer in so kan ick leven,

 

't Is tijt dat ick my weer tot op het hof begeven,

 

Wel dan ick neem vertreck en 'k doe myn maskus aen,

1490

So kan ick in het hart der Gouvernante gaen,

Schyn binnen.

Derde bedryf.
Achtste Uytkomst.

De Gouvernante met haer Raet, en al de Edelen op 't Request van Brederode.

 

Bred.

 

Roemwaerde groote Vrou, Vooghdesse van ons Lant,

 

Ons heyl, ons troost of leet, 't staet alles in u hant,

 

Ons Lantsheers groot gesagh; 't verderf van alle Steden.

 

Nu heden op u staet; maer 'k hoop dat rust en vrede

1495

Van u sal zyn bemint, dus komen wy hier weer

 

Te hoof op u bevel, wy vallen voor u neer

 

Ootmoedigh, biddende verschoont u volck en Landen,

 

Stelt doch een goet besluyt op ons versoek ter hande,

 

Gouverna.

 

Wy hebben u versoeck gelesen en verstaen,

1500

En daer op met myn Raet wel rijpelijck beraen,

 

Beneffens goet advys naer tyt en stont gegeven,

 

En 'k hebt, met eygen hant oock selver onderschreven,

[p. 72]

Geeft 't Request aen Bredero.

 

Sie daer is u Request, siet of 't voldoet u wensch,

 

Waer in 't vernoegen leyt van yder vreetsaem mensch,

Bredero leest het Request binnen smonts.

 

Bred.

1505

De tijt spaer u Vooghdes in leven en voorspoet,

 

Wy syn verplicht om u met nederigh gegroet

 

Te dancken, voor de eer aen ons en 't volck bewesen,

 

Hier door sal uwe naem altijt lof roembaer wesen,

 

Wy sullen gansch getrouw met onderdanigheyt,

1510

Tot uwe hoogheyt dienst voor desen sijn bereyt,

 

Doch wenschte waerde vrou u antwoort waer wat klaerder,

 

En breder ingestelt soo souden wy wat nader

 

't Gemeyn volck doen bericht, doch nemen dit in acht,

 

't Is ons van harten leet dat u hoogheyt geen macht

1515

En heeft gelijck sy seght te schorten de Plackaten,

 

Wy bidden dan ghy woudt door u bevelen laten,

 

Wel scharpelick gebien met goet voorsichtigheyt,

 

Geen overlast te doen, voor dat zyn Majesteyt

 

Daer vorder in voorsiet, met toestem van de Staten,

1520

In al ootmoedigheyt ons wel gevallen laten,

 

Ja selfs 't gemeene volck vermanen tot een vree,

 

Op datter niemant niet aen yemant yet misdee,

 

Schoon of 'er quaet geseght wort met veel tegenstreven,

 

Niemant leeft onbenijt die ordre uyt moet geven,

1525

Dus wenschten wy Me-vrouw dit werck te doen in druck,

 

Op dat een yder een leeft dit ootmoedigh stuck,

 

Ey laet het doch soo 't magh Me-vrou de Pers bekleden,

 

Tot roem sijns Majesteyt en u hooghwaerdigheden,

 

Dat die niet wort verdruckt maer ongeschonden bleef,

1530

Soo yder een van ons de selfde onderschreef,

 

Want so die wort vervalst den Koningh mocht verstoren,

 

En ons goet nut versoeck, hem dudden in de ooren

 

So als een valsche Tongh, of anders liste pen

 

Hem toeschreef door bedroch daer 'k geen bedrogh en ken.

 

Gouverna.

1535

Ick sal door alle vlijt roem achtbaer Edelheden,

 

Met alle naerstigheyt de onrust so te vrede

[p. 73]

 

Stellen, dat nu voortaen geen dwinghlandy geschiet,

 

'k Beveel wel scharpelijck, dat voortaen niemant niet

 

Geen Inquisity meer sal plegen op de straten,

1540

'k Sal yder sijn geloof gerust en liber laten,

 

Daer mooght ghy vast op gaen, daer voor stae ick u borgh,

 

En ghy door u beleyt draeght alle goede sorgh,

 

Dus bid ick dat ghy wout u hier mee vergenoegen,

 

Wilt doch voor dese reys, 't versoeck niet verder ploegen,

1545

Noch treckt geen Adel meer of groote van het Lant

 

Tot u, of ghy beging voorwaer groot misverstant.

 

Bred.

 

Wy dancken u Me-vrou, dat ghy hebt willen achten

 

Dit hoogh en wichtigh stuck der onderdanen klachten,

 

Maer soude beter zyn te vrede en voldaen,

1550

Dat hare Hoogheyt maer en wilde doen verstaen,

 

Present de Heere die hier by u zyn gekomen,

 

Dat ons vergaderingh ten goede sy genomen,

 

Dat alles is geschiet met ordre en beleyt.

 

Ten dienste van het Lant, tot eer zyn Majesteyt,

1555

Versek'ren, u by Eet ons selven so te dragen,

 

Dat uwe Hoogheyt noyt geen reden heeft om klagen,

 

Gouverna.

 

Mijn heer ick geef geloof al wat u Edelheyt,

 

Aengaend u goet divoir, in desen heeft geseyt,

 

Bred.

 

Me-vrou verschoon ons doch, hoort uwe trou dienaren,

1560

Versoecken andermael, dat gy ons wout verklaren

 

Present de Heeren van de Orden en den Raet;

 

Hoe dat ghy ons divoir sijt nement goet of quaet.

 

Gouverna.

 

Hier op en kan ick geen volkomen antwoort geven

 

Voor dat zyn Majesteyt aen my eerst heeft geschreven.

Den Adel binnen met miscontentement.
d' Assonville uyt.

 

d' Assonville.

1565

De schroef is heel verset sy schudden al het hooft.

 

Om dat u hoogheyt haer niet overal gelooft,

 

Me-vrou den Adel is van u heel quaet vertrocken,

 

Niemant was wel vernoegt dit mocht onheyl berocken,

 

Ick sach met harten leet haer innerlick gebaer,

1570

Ick wier een hoogh coleur in haer gemoet gewaer,

[p. 74]

 

De hoofden gins en weer die draeyden als de toppen,

 

Sy konnen nauw van spijt, 't gedaen affront verkroppen,

 

Dus moet dit zyn versacht

 

Gouverna.

 

Ick danck u d' Assonvil,

1575

Van uwen goeden raet, dit is dan mijnen wil,

 

Als dat nu dadelick den Grave van Hooghstraten,

 

Met ander Edelien, haer sullen vinden laten

 

Beneffens Barty oock, daer d' Adel is vergaert,

 

Dat haer uyt mynen naem myn gunste zy verklaert,

1580

't Geen dat ick haer beloof gaet leest het haer te voren,

 

Wy sullen met'er tijt haer goede antwoort hooren,

 

Lakay, loopt gaet eens ras den Adel te gemoet,

 

En seght de Gouvernant, u alte samen groet,

 

Sy wenscht u al te gaer noch eens te mogen spreken;

 

Lakay.

1585

Ick gae op u bevel daer aen sal niet ontbreken,

 

Gouverna.

 

't Schijnt dat des werelts last my op het harte druck,

 

'k Geloof dat noyt geen Kroon, so u swaren ongeluck

 

Beleeft heeft als ick doe.

 

Assonvil.

 

Het doet het doet Madamme.

 

Barty.

1590

Langh leeft u hoogheyts roem u Edel huys en stamme,

 

Waer of den Adel blijft.

 

Gouverna.

 

Daer is al om gegaen;

Adel uyt.

 

Bred.

 

Haer Hoogheyt lange leeft u last nemen wy aen,

 

Barty.

 

Gedughte heeren gy komt hier ter goeder uyren,

1595

Haer hoogheyt sal het quaet versachten, want natuiren

 

Die geeft haer achterdocht van eenigh quaet vermoet,

 

Dus treet sy heuselijck de selfde te gemoet,

 

Ick spreeck uyt hare mont dus al wat ick belove;

 

Daer mooght gy vast op gaen en sekerlijck gelove;

 

Gouverna.

1600

Geeft Bredero het schrift getekent met mijn hant,

 

Dat geeft hem tuygh genoegh tot seker onderpant,

 

Waer by d' Inquisiteurs en andere Amptlieden

 

Wel scharplijck wort belast geen onheyl te geschieden

 

Noch nergens om 't geloof te stellen ymant vast,

1605

Of by bannissement of ander overlast

 

In 't minste yet te doen voor dat daer sy gekomen,

 

't Geen dat zyn Majesteyt met raet heeft voorgenomen,

[p. 75]

 

Van Staten Genereael of yet dat hy beraemt;

 

Bred.

 

'k Bedanck u waerde Vrouw u deughden zyn befaemt,

1610

Door dit versacht gebodt maer 't sou noch hoger steyg'ren,

 

Indien gy ons versoeck quam nergens in te weyg'ren,

 

Wy sullen door ons Eet voor u tot dienste zyn,

 

Getrouwheyt tot'er doot mits dat dit onheyls swyn

 

Gedempt wort.

 

Barty.

1615

Ick stae borgh daerom wilt sorge dragen,

 

Bred.

 

De tijt geeft u syn gunst of weer d' aenstaende plage.

Allegaer binnen.