Winter op de Klaverwei

(1954)–Leonard Roggeveen– rechtenstatus



[pagina 2]
En dat beest zwom daar maar al op en neer.... [Blz. 54[]]
[pagina 4]


[pagina 5]
I Het draaibord. 't Is maar een korte straat, de Herenstraat, misschien wel de kortste van 't hele dorp. Je hebt er een pettenwinkel en een klokkenwinkel en een klein sigarenzaakje en een stuk of wat stille huizen. Er staat ook een hotel, 't hotel van Boersma, vlak bij de Markt. Aan de andere kant, bij de school, heb je de twee ijzerwinkels van Wiglama. Eén links van de straat en één rechts. De Grote en de Kleine Winkel, zo heten ze. Naast de Grote Winkel staat een klein huisje. 't Hangt daar zo'n beetje armoedig tussen zijn deftige zware buren in. 't Heeft een deur en een raam. En een scheef zoldertje. Achter 't raam, in het winkeltje, brandt een gaspitje. Een flets geel schijnsel valt op de sneeuw, die op de straat ligt. Voor 't raam staat een jongen. Hij tuurt door de groene ruitjes naar binnen, zijn neus platgedrukt tegen 't koude glas. Wim heet die jongen, Wim Vermeulen. Hij woont op de Klaverwei, op dat grote tuinmanshuis, een eind buiten het dorp. Met verlangende ogen kijkt Wim naar binnen. Doodstil staat hij; zijn zwarte schaduw op de
[pagina 6]
sneeuw beweegt zich niet. Zijn ogen turen maar aan één stuk door naar de smalle toonbank in 't winkeltje. Maar opeens gaat Wim rechtop staan, juist als de klok van de toren op de Markt half vijf slaat. Hij rekt zich uit, hij trappelt even met zijn klompen. En dan.... Wat dan? Ja, hoor! Dan duwt hij de wrakke deur open en hij stapt 't winkeltje binnen. Het belletje aan de deur klingelt met felle geluidjes. Tingeling... tingeling... ting... ting... ting... En dan wordt het weer stil. Waar kijkt Wim naar? Weer naar de toonbank! Er staat een draaibord op de toonbank: zo'n rond stuk karton, met een wijzer in 't midden, een ijzeren wijzer, die draaien kan, vlug draaien. Op dat karton, in een cirkel, buiten 't bereik van de wijzer, liggen een massa lekkernijen: wat ulevellen, wat grote flikken met witte suikeren ‘zaadjes’ er op, een paar panlatten.. dat zijn lange stukken taai taai.., wat dropjes, wat zuurballen.. èn een kikker! Jazeker, een kikker! Natuurlijk geen gewone kikker, wie is er nou zo onnozel om dat te denken? 't Is een kikker van chocola, met fondant in zijn dikke buik! Lekkere harde chocola en fijne zoete fondant, die op je tong langzaam smelt. En die kikker.... Pie...iep! Er gaat een deur open, achter in 't winkeltje. Er komt een oud vrouwtje uit. Mietje. Twee vrouwtjes wonen er in 't winkeltje, twee stokoude vrouwtjes, Mietje en Aaltje. Ze wonen er al jaren en jaren. Toen Wims Vader nog een jongen was, toen woonden ze er óók al. En toen.. Vader heeft 't dikwijls verteld.. toen waren ze óók al lang niet jong meer. Toen hadden ze óók al gezichten vol rimpels en grijze haren en kromme rugge-
[pagina 7]
tjes. En toen Jacob, Vaders oude knecht,.. een man van boven de zeventig.. nog een jonge kerel was, tja.. toen woonden ze er óók al. Maar toen waren ze nog jong van jaren, al deden ze dan een beetje eigenwijs en ouwelijk, Jacob weet 't nog best! Wim weet niet beter, of Mietje en Aaltje hebben altijd in dat winkeltje gewoond. En over een jaar of tien.... ‘Jongeheer?’ Mietjes oude stem maakt bijna nèt zo'n geluid als de piepende kamerdeur. ‘Cent draaien,’ zegt Wim meteen. Hij haalt een cent uit zijn zak en legt die op de toonbank neer. Mietje schuift de cent in haar geldlaatje. En dan draait Wim. Hij slaat tegen de wijzer aan, zo hard als hij kan. Hie...ie...ie...ie...ie...ie...ie... Rrrrt! Daar gaat de wijzer, hoor! Met een snorrend geluid, telkens héél eventjes gierend, draait hij in 't rond, zó vlug, dat je 'm niet eens meer goed zien kan. ‘Nou, nou, nou..,’ zegt Mietje afkeurend. ‘Is dat met me boeltje leven? Een beetje minder is óók goed, jongeheer.’ Wim luistert niet naar Mietje. ‘De kikker,’ denkt hij. ‘De kikker.... de kikker....’ Ha, die kikker! Die wil Wim hebben! Dáár heeft hij zijn zinnen op gezet! Een dubbeltje kost die kikker. Bij Gerrit de Waard, in de chocoladewinkel op de Hoogzij, daar liggen dezelfde kikkers in de étalage, met een prijspapiertje van tien cents er naast, alsjeblieft! En die kikker.... die dubbeltjeskikker.... die wil Wim draaien.... voor één cent! Zo aanstonds gaat de wijzer zijn snelheid verliezen. En na een poosje blijft hij stilstaan. Dan wijst de punt naar één van de lekkere dingen, die daar in een cirkel op 't karton liggen.
[pagina 8]
En het lekkers, dat de wijzer dan met zijn punt aanwijst, dàt mag Wim dan hebben. Een paar ulevellen, een flik, een panlat, een zuurbal, een eindje drop, een blokje ‘Spaans brood’, een reepje cocosnoot, een vierkant blokje chocola.... Of.... de grote kikker! Rrrrt.... De wijzer snort. Wims hart klopt. Zijn wangen gloeien. Hij kan de wijzer nu al volgen in zijn vaart. ‘De kikker,’ zegt hij in zichzelf, net of hij zo de wijzer kan dwingen, om op de vurig begeerde ‘prijs’ stil te blijven staan. ‘De kikker.... de kikker.... de kikker....’ Wims ogen volgen de draaiende punt. Langzaam gaat de wijzer. Al langzamer. Héél langzaam nu.... Hie...... ie.... ie.... ie. De punt nadert de kikker! Wims hart klopt met felle slagen. ‘Stil, wijzer,’ zegt hij in zichzelf. ‘Stil, wijzer, stil....!’ Mis. Tergend langzaam draait de punt de kikker voorbij. En even later heeft Wim een prutserig stukje Spaans brood gedraaid, een snoeperijtje van nog geen cent waarde.... een geelrood brokje harde zoetigheid, met wat witte cocossnippers er over heen.... Mietje neemt 't Spaans brood weg en reikt 't Wim over. Ze legt drie stukjes zoute drop op de lege plaats neer. ‘Alsjeblieft, jongeheer,’ zegt ze. ‘Dag jongeheer.’ En dan draait ze zich om. Ze gaat naar haar warme kamer terug. Nog even kijkt ze over haar schouder achter zich, of Wim de deur wel goed dicht doet. Sommige ‘jongeheren’ vergeten dat wel eens, vooral als ze niet hebben gedraaid, waar ze zo vurig op hadden gehoopt! Maar wat is dat?
[pagina 9]
De jongeheer gaat niet weg. Hij haalt nog twee centen uit zijn zak en gooit die op de toonbank neer. ‘Nog twee keer, Mietje,’ zegt hij. En meteen snort de wijzer alweer in 't rond. ‘De kikker....,’ zegt Wim zachtjes in zichzelf, voor de honderdste keer. ‘De kikker.... de kikker....’ Hij hééft toch een kans! Al is die kans dan niet zo groot! Och, die Wim.... 't Is alwéér mis. Even vóór de kikker blijft de wijzer staan, bij een bruine caramel. En de derde keer draait Wim twee ulevellen, met papiertjes er om, een rode en een gele. ‘Alsjeblieft, jongeheer,’ zegt Mietje, terwijl ze Wim zijn spullen over reikt en op de open plaatsen twee zuurballen en een brokje kaneelstaaf neerlegt. ‘Alsjeblieft, jongeheer. Dag jongeheer!’ En voor de tweede maal schuifelt ze naar haar kamer terug. Nee! Nòg gaat Wim niet weg! Hij kijkt naar Mietje. Hij kijkt naar het draaibord. Die kikker.... die fijne grote dure kikker.... hij wil 'm winnen! Hij steekt zijn hand in zijn zak. Hij haalt er een stuiver uit. Een stuiver.... ‘Nog vijf keer, Mietje,’ zegt hij met een rare hoge stem. 't Is net, of hij een beetje staat te huilen. ‘Jongeheer,’ zegt Mietje onverschillig, terwijl ze de stuiver in 't geldlaatje schuift. Wim draait alweer. Wat wint hij? Twee smalle reepjes chocola, nòg een caramel, twee toverballen en vijf katjesdropjes.
[pagina 10]
Geen kikker.... Vuurrood ziet Wim. De tranen staan hem in zijn ogen. Tranen van spijt, tranen van boosheid. Nijdig stampt hij met zijn rechtervoet op de houten vloer. Dan steekt hij voor de vierde maal zijn hand in zijn zak. Er zit nog meer geld in die zak, centen, een paar stuivers, en óók een dubbeltje. Wims vingers graaien tussen 't geld. Hij grijpt het dubbeltje. Even aarzelt hij. 't Is nèt, of er daar ergens in hem, in zijn hart, een stem begint te praten. ‘Niet doen, jô,’ zegt die stem, ‘Niet doen, jô! Als je die kikker hebben wilt.... kóóp 'm dan! Maar draai niet meer, Wim! Je krijgt allemaal dingen, waar je niets aan hebt! Niet doen, jô! Ga weg! Ga weg!’ Even aarzelt Wim.
[pagina 11]
Maar dan begint er een andere stem te praten, óók ergens in hem. ‘Vooruit, jô!’ zegt die stem. ‘Wáág 't! Probeer 't! Al dat kleine goed.... daar heb je best wat aan.... dat is nooit weg.... daar kan je nog wel wat mee beginnen! Misschien win je de kikker zo dadelijk al! Vooruit, jô! Draaien, Wim! Wie niet waagt, die niet wint! Je hebt een kans!’ Nòg aarzelt Wim. Dan legt hij 't dubbeltje op de toonbank. ‘Ik draai dóór, Mietje,’ zegt hij. Zijn stem beeft. ‘Jongeheer....,’ zegt Mietje. 't Oude vrouwtje vindt 't best! Dat spreekt vanzelf. Er komen wel meer jongens in haar winkeltje, zes, tien, twaalf, soms wel twintig op een dag. En Mietje vaart daar lang niet slecht bij. Ze is al heel wat kikkers kwijtgeraakt. Maar.... nog véél meer kleine dingetjes, prullen van twee of drie voor een cent, die per stuk een heleboel meer opbrengen dan ze waard zijn! Mietje buigt zich wat voorover. Haar oude ogen kijken scherp toe. Er zijn wel eens jongens, die haar voor de gek proberen te houden, die haar proberen te bedriegen. Jongens, die de wijzer stilletjes tegen houden. Jongens, die vier keer willen draaien voor drie centen. 't Is nèt, of het draaibord een verkeerde invloed heeft op sommige jongens. Wim steekt zijn hand uit. De wijzer snort in 't rond. De hoeveelste keer al? Twintig minuten later loopt Wim langs de besneeuwde Molenweg naar huis, naar de Klaverwei. Hoeveel geld had hij in zijn zak, toen hij Mietjes snoepwinkeltje met het verraderlijke draaibord binnen stapte? 't Waren dertig centen. Dertig centen.... dat is véél voor een jongen uit de vierde klas.
[pagina 12]
Dat geld had hij trouw opgespaard, cent voor cent, weken lang. Daar had hij wat voor willen kopen. Een paar kleinigheden voor Vader en voor Moeder en voor zijn klein zusje Annemarietje. 't Is 27 November vandaag. Nog maar acht dagen, dan is 't al 5 December! Hoeveel geld heeft Wim nu nog? Dertig min achttien is twaalf. En wat heeft Wim nog meer in zijn zak? Een stuk of wat kleverige zuurballen, een stuk of wat dropjes.... Géén kikker! Met zijn vuisten in de zakken van zijn kort jasje loopt Wim langs de besneeuwde Molenweg naar zijn huis, naar de Klaverwei. Er komen dikke klonters onder zijn klompen. Dat is lastig lopen. Af en toe moet hij even stilstaan, om die klonters van zijn klompen af te schoppen. En dan loopt hij weer verder, de vuisten in de zakken van zijn jasje. Dertig min achttien is twaalf. Wim had wat willen kopen voor zijn dertig centen. Nu heeft hij een groot deel van zijn centen ver.... ja, zeg 't maar gerust: verdobbeld! Wat is Wim dom geweest! Alsjeblieft, wat is die Wim dom geweest!

Vorige Volgende

I Het draaibord.