De moderne theologie in Nederland

Hare voorbereiding en eerste periode

[p. V]

AAN MIJNE OUDERS.

AAN MIJNE AANSTAANDE VROUW.

[p. VII]

[Woord vooraf]

Bij het beeindigen van dit proefschrift wil ik niet nalaten een kort woord van hartelijken dank te spreken tot hen, wier onderwijs ik in mijn' academischen studietijd mocht ontvangen.

Dit woord geldt bovenal U, mijne Heeren Hoogleeraren der Theologische Faculteit te Leiden, Hooggeleerde Pijper, Eerdmans, Chantepie de la Saussaye, Brede Kristensen en Lake, en U, Hooggeleerde Groenewegen, hoogleeraar aan het Seminarium der Remonstrantsche Broederschap. Dat de theologie als wetenschap mij lief is geworden, ik dank het aan U allen, aan den diepen ernst en den onpartijdigen waarheidszin, waarmede Gij de beginselen en de methode der wetenschappen, U toevertrouwd, op Uwe colleges wist uiteen te zetten. Uw aller persoonlijke belangstelling en hulpvaardigheid, waarvan mij thans menig sprekend voorbeeld voor den geest staat, herdenk ik met groote erkentelijkheid.

Met diepen eerbied schrijf ik Uwen naam neer, Hooggeleerde Oort, Gij, die Uzelven met Schleiermacher eene eeuwige jeugd hebt gezworen. Hetzij Gij voor den stamelenden aanvanger de mysteries van het Hebreeuwsch ontsluierdet, hetzij Gij het woord des vredes wist te vinden te midden van de warme discussies op onze V.V.V.T., altijd waart Gij dezelfde; Uwe blijde opgewektheid, Uwe onvernietigbare levensmoed zijn menigeen onzer ten zegen geweest.

Dat ik U hier nog afzonderlijk noem, Hooggeleerde Chantepie de la Saussaye, hooggeachte promotor, zal U niet verwonderen. De avonden, waarop wij in kleinen kring op Uwe studeerkamer de Inleiding van Schleiermachers Glaubenslehre lazen, behooren tot mijne beste Leidsche herinneringen. De wijze, waarop Gij gewoon

[p. VIII]

zijt theologische problemen te behandelen, ze eenerzijds plaatsend in het groote geheel der geestelijke stroomingen, ter anderer zijde hunne grondslagen naspeurend in de diepten van het menschelijk zieleleven, heeft grooten, dankbaar erkenden, invloed op mij geoefend. Het was Uw wensch, gelijk het de mijne was, dat deze eerste proeve van wetenschappelijken arbeid eigen, zelfstandig werk zou zijn; ik kan U niet erkentelijk genoeg wezen voor de wijze, waarop Gij mij bij de bewerking van dit proefschrift in alle opzichten, zoowel wat vorm en indeeling, als wat inhoud en opvatting betreft, volkomen de vrije hand hebt gelaten. Voor Uwe bemoedigende woorden, toen bij de uitgebreidheid der stof en het krimpen van den beschikbaren tijd de moeilijkheden van mijn onderwerp mij wel eens dreigden te overmeesteren, voor Uwe voortdurende bereidwilligheid, mijn' hartelijken dank.

Kort waren slechts de maanden, die ik aan de Universiteit te Marburg kon doorbrengen, maar zij blijven mij onvergetelijk. Eene geheel nieuwe, ongekende theologische wereld opende zich daar voor mij; de buitengewone hartelijkheid en gastvrijheid, den buitenlander bewezen, hebben mij diep getroffen. Dankbaar noem ik hier in het bijzonder de namen van Prof. D. Wilhelm Herrmann, Prof. D. Martin Rade, Prof. Lic. Horst Stephan, en Priv.-Doc. Lic. Karl Bornhausen.