Alles komt terecht

[p. 4]

Aber fragt mich nur nicht, wie?

h. heine.

[p. 5]

[Voorwoord]

Is het wel noodig naar Pascal te verwijzen om de uitgave van deze gedenkschriften van twee vrienden te rechtvaardigen? Toen ik deze intieme geschriften verzamelde, dacht ik nochtans aan den schrijver, dien ik steeds lees en herlees: ‘Mais quand l'univers l'écraserait, l'homme serait encore plus noble que ce qui le tue; parce qu'il sait qu'il meurt; et l'avantage que l'univers a sur lui, l'univers n'en sait rien.’ Bewust zijn, den nooit volledig gekenden mensch kennen, is dat niet de waardigheid van den mensch? Het kwam mij voor dat deze geschriften, bekentenissen van leven en lijden en glimlachen om veel zonderlinge, al te menschelijke avonturen, een bescheiden bijdrage kunnen vormen voor die kennis. Al moet ik hieraan onmiddellijk toevoegen, dat ik sommige fouten en gebreken van deze uitgave voor mijn rekening moet nemen.

Een romanschrijver uit lust heeft immers altijd nog iets meer dan de naakte waarheid op het oog: hij denkt nog aan wat men overeengekomen is de schoonheid te noemen, de orde, de climaxen, het voortgolven van een innerlijke bewogenheid, die vragen doet rijzen als: Waarom? Waartoe? Een goed verslag zou anders in menig geval volstaan. De schrijver nochtans wil aan het getuigenis bovendien een goeden gang en schoone verhoudingen geven. Dat leidt vaak tot beroepsmisvor-

[p. 6]

ming en misvattingen, benevens arrangeeren van de al te reëele waarheid.

Toch weerstond ik niet aan den drang om hier en daar aan de oorspronkelijke documenten wat te retoucheeren. Aan het tweede deel, dat door Willem Ottevaere werd geschreven, heb ik echter weinig geraakt. Deze speelsche man heeft te veel kronkelingen gemaakt, welke in strijd zijn met onze gewone begrippen van verhaalkunst: geen chronologische orde, losse verspringingen van het verhaal, onthullingen waarop de lezer niet voorbereid is, coups de théâtre en zoo meer - ik zou zeggen: hij voert ons weg uit de dramatische romanatmosfeer, om wat erg dreigde te worden op niets, tenzij misschien een glimlach, te laten uitloopen. Dat ik daaraan weinig veranderd heb zullen sommigen mij misschien als een andere fout aanrekenen. In godsnaam dan.

Want er schuilt in deze speelschheid een zekere logica, die ik tot mijn spijt en schade persoonlijk ervaar. Willem Ottevaere heeft in zijn geschrift ergens de vraag gesteld: ‘Ben ik dat, die de wereld zóó kleur, of maken de gebeurtenissen, evenals de menschen soms zulke vroolijke pirouettes?’ Ik ondervind thans zelf dien eenigszins ontstellenden samenloop van omstandigheden. Toen ik het boek voorbereidde, kondigde gelukkig niets aan, dat de actualiteit het zou overrompelen. Het heeft

[p. 7]

geen zin te verbergen, dat mijn twee mémoiresschrijvende vrienden in de soms angstwekkende schaduw leefden van een internationaal berucht financier. Zij zochten geen schandalen te onthullen, maar wel te getuigen van wat zij menschelijk hebben ervaren. En nu is onverwacht de belangstelling van de openbare meening uit verscheidene landen gewekt voor zoogenaamde politiek-financieele knoeierijen van grooten omvang. Deze roman is een eenvoudig ‘document humain’, aan geen tijd en speciaal persoon gebonden. De lezer zal echter plotseling het jaar en den naam van den grooten goochelaar met geld, eer en levens aanwijzen. Van Pascal uitgegaan, moet ik mijns ondanks vervallen in een waarschuwing van koddigen aard: de actualiteitsstorm zal overgaan, en dan zullen, zooals te voren, gewone menschenharten kloppen, daar waar een schandaalheld, die op zijn beurt slechts een ander, zij het ook gevaarlijk mensch was, is voorbijgegaan. En aan alle menschen, saluut! Ik weet niet door welk verband mij plotseling de verzen van dien genialen schoelje naar de lippen wellen:

Menschen op aard, spreek hier geen sotternije

Maar bidt God dat hij allen zal verlossen!

M. ROELANTS.