Kinderen en erfgenamen

21

De kantooruren werden steeds meer ingekrompen. Reemeijer had opdracht van de directie gekregen er op uit te gaan om alles wat eetbaar was voor het personeel op te kopen. Dat was, als hij geluk had met de controle, de ene keer een wagen winterpeen, de andere keer een schip vol bloembollen.

Nog steeds werden de rantsoenen verminderd. Gas en electra waren nu geheel uitgevallen. Iedereen zwoegde van de ene dag naar de andere. Iedereen ging vroeg naar bed.

Op de tweede etage lag mevrouw Berghuis met hongeroedeem. Zo vaak Stans naar Piet Voskamp in Nootdorp was geweest, sloop ze naar boven, waar ze soms de wijkverpleegster aantrof die op haar fiets met houten banden haar werk bleef doen. Het was een lange vrouw, vergrijsd in het liefdewerk. Haar ogen zeiden: hoe lang nog?

Toch spraken ze beiden de patiënte nog moed in. Zo lang er leven was, was er hoop.

Voor het Westland, dat nu geheel was afgesloten, had Hugo geen ausweis meer kunnen krijgen.

Als Hugo 's morgens de trap afdaalde, zag hij door een mica ruitje in de keukendeur het kuifje van Rico op en neer dansen. Hij maalde in de wandkoffiemolen drie bakjes mais voor de ochtendpap. Ineke, die was uitgegroeid tot een slungelachtig mager meisje van dertien, hielp Stans met het bedden opmaken, want zodra de kinderen naar school waren, ging Stans er op uit. Ze stond uren in de rij, reed om de andere dag naar Nootdorp en lag 's avonds te piekeren over de volgende dag.

Het was begin maart weer erg rumoerig in de lucht. De duikvluchten van de Spitfires sneden je de adem af. Altijd maar weer op zoek naar de startplaatsen van de V 2. Wat

[p. 141]

er aan de hand was wist niemand, maar steeds meer bewoners van het Bezuidenhout gingen die eerste dagen van maart bij kennissen in Rijswijk en Voorburg de nacht doorbrengen. Het was een risico je huis alleen te laten, maar ook Hugo en Stans begonnen er over te denken het weekeinde naar Freek te gaan.

Ze konden niet met lege handen aankomen.

Vrijdag 2 maart stapte Stans op haar fiets. Het was die nacht weer bar geweest. Waar ze de kracht vandaan haalde wist ze niet. Hugo was thuisgebleven en maakte het karretje klaar met de lichte bagage voor het gedwongen logeerpartijtje, waarop de kinderen zich verheugden. Tevoren was hij naar de Bankastraat geweest waar hij Mar ie, sterk vermagerd, direct bereid had gevonden. Even had hij met Freek een kijkje genomen op de Kerkhoflaan, waar een kale vlakte de plaats aanwees van de voormalige Scheveningse bosjes.

Hij had er wat takjes gesprokkeld voor de majo.

- Het kan nu niet lang meer duren, zei Freek, die op een kaart de oorlogshandelingen bijhield. De doorbraak in Duitsland was fenomenaal. Dat de geallieerden een omtrekkende beweging maakten waardoor Holland werd afgesneden, betekende dat de nog sterke bezetting in Nederland tot werkloosheid werd gedoemd of, wat ook wel werd verwacht, tot een bloedige finale zou besluiten. In dat geval kon alles nog misgaan voor het westen.

Ineke legde geen poppen meer klaar zoals vroeger, maar Rico liep met zijn opgelapte Ted onder de arm. Zo vaak er een V 2 overging of een Spitfire dook, gleed hij automatisch van zijn stoel en stond hij bij de keukendeur samen met Ted. De eindeloos door Stans opgelapte beer had alle fleur verloren doch bijna iets menselijks gekregen. Alleen zijn ogen waren nog helder maar met zijn gestopte neus, zijn slappe buik en bungelende ledematen had ook hij zijn tol aan de oorlogsjaren gebracht.

Zijn goedmoedig gebrom tegen de andere dieren, de bekende dialogen met Ted over kleine strubbelingen tussen Hazebroek en Jumbo, waren een vaak troostvolle achtergrondmuziek voor Hugo en Stans.

[p. 142]

Rico keek nauwkeurig toe wat Ineke inpakte.

Natuurlijk, Ted moest mee naar de Bankastraat. Hazebroek was te groot - misschien zou hij de kleine ezel Ia in zijn zak kunnen steken. Met minder dan twee beesten kon hij toch niet naar bed?

Toen er gebeld werd keek Hugo naar buiten. Er stonden twee mannen met een handwagen voor de deur. Hugo's gezicht verstrakte toen hij zag dat er een vrouw op het wagentje lag. Het was Stans.

- Is het uw vrouw? vroeg de man die haar fiets aan de hand had. De andere man zei:

- Ze lag naast haar fiets en noemde alleen maar haar adres. Telkens weer.

Stans sloeg haar ogen op. Haar gezicht was bebloed.

- Ik kan wel lopen, denk ik, zei ze.

Tussen twee mannen wankelde ze naar binnen. Toen ze op de divan lag sloot ze haar ogen. Ineke was al naar de dokter. Rico had alles gezien. Hij was door Hugo naar de keuken gestuurd. Ze hoorden hem erbarmelijk huilen.

- Stil nou maar, zei Hugo, die hem binnenhaalde. Mamma is alleen maar gevallen.

Toen het huilen was opgehouden, zweefde Stans weer in een ijle leegte.

- Hebt u overgegeven? Bent u buiten kennis geweest? hoorde ze vragen.

Het was de dokter die haar hoofdwonden verbond.

- Het werd alleen maar zwart, fluisterde ze. Ik kon mijn adres nog opgeven. Dank u wel dokter...

Van het weekend bij Freek kon geen sprake zijn.

De wijkverpleegster nam de taak op zich het Zweedse wittebrood te halen.

Het was vandaag hun dag, de dag der dagen!

Met de helft van het brood trokken Ineke en Rico naar de Bankastraat.

- Ik ben zo blij dat je bij me bent, zei Stans. Ze zag hoe Hugo dunne sneetjes van het roomblanke brood sneed en er de kostbare margarine op smeerde.

- Manna uit de hemel, zei Hugo, maar echt blij kon hij

[p. 143]

niet zijn. Zo nu en dan moest hij zich even terugtrekken met brandende ogen. Vaak ververste hij het koude compres op haar voorhoofd.

De volgende dag was het zaterdag 3 maart 1945.

Hugo had Stans nauwelijks kunnen verzorgen toen, tegen half negen, het eerste luchtalarm al jankte. Hij gaf er nauwelijks acht meer op. En nu Stans daar machteloos lag kon niets ergers hem verontrusten.

Hij deed wat er verder te doen was alles werktuigelijk, zonder te beseffen wat en waarom hij het deed. Stans volgde zijn onhandige bewegingen waarmee hij een laag grijze stof van de piano veegde. Door het inslaan van bommen in de omgeving waren alle plafonds poreus geworden. Dit was dan ook het laatste wat hij deed voor hij, nog met de stofdoek in zijn hand, scherp luisterde naar een ongewoon geluid. Het was niet het bekende gierend aanjagen van een Spitfire, die over hun huizen naar het Wassenaarse Clingendaal dook, maar iets anders. Een zwaar mokkend geluid van een naderende luchtvloot.

Even later doken de machines. Deuren vlogen open, glas rinkelde. Hugo zag de inhoud van zijn boekenkast op zich afkomen. De aarde golfde.

Hij boog zich snel over Stans met gespreide armen. Ze keek hem strak aan.

- O God, zei ze.

In de nu volgende minuten was er alleen nog maar het snel opeenvolgend geluid van zware ontploffingen, vallende muren en hollende mensen door de straat die vol vuur en rook stond. Tien minuten leek een eeuwigheid te duren.

Toen de machines verdwenen waren holde Hugo naar buiten waar het vuur in de straat een verstikkende rook ontwikkelde. Struikelend baande hij zich een weg naar de fietsenzaak waar de eigenaar wezenloos naar de ramp stond te kijken.

Toen hij enige minuten later met een bakfiets over het puin naar zijn huis worstelde, zag hij bij het omslaan van de straathoek dat hun bovenverdieping reeds brandde.

De deur was opengevallen. In de kamer vond hij Stans'

[p. 144]

lichaam al bedekt met neervallend puin. Toen hij haastig het stof van haar gezicht veegde keek ze hem nog wel aan. Hij wikkelde haar snel in een plaid en droeg haar naar buiten. Een kussen dacht hij, doch wegvluchtende buren maanden hem tot spoed. Toen hij zag hoe ongemakkelijk Stans op de wagen lag, trok hij snel zijn colbert uit om haar hoofd te steunen. Zo, bij de ergste barricades geholpen door vreemden, bereikte hij de Schenkkade.

Nog eenmaal keek hij om naar de hel van het brandende Bezuidenhout en veegde zich het zweet van het met roet besmeurde voorhoofd.

Stap voor stap zeulde hij in de grauwe stoet mee in de richting van Voorburg.

Ik moet naar Voskamp toe. Ik moet naar Nootdorp, dacht hij vaag.

Zo vaak hem de zenuwen de baas dreigden te worden, beet hij op zijn lippen.

Een ambulancewagen stopte nog voor hij Voorburg had bereikt.

De dokter sloeg de deken terug.

- Anthoniushove, zei hij.

- Leef je nog, Stans? vroeg Hugo, toen ze in het ziekenhuis waren aangekomen.

Ze sloeg haar ogen op en keek hem een ogenblik aan voor ze opnieuw wegzakte in een grondeloze ruimte.

Een verpleegster legde haar hand op zijn schouder.

- Ze leeft nog, God, ze leeft nog, zei hij. - Ze leeft nog.