Kinderen en erfgenamen

14

Het was Dorrepaal die Hugo over de drempel hielp, toen hij hem vertelde dat de Groot-Handelsbank weer een paar oud-collega's van Schorlemer had teruggenomen.

Hugo zei er niet veel op. Zijn hart trok naar de ondergrondse. Week aan week verslond hij de illegale blaadjes en vaak herkende hij de staalharde stijl van Hein Kervezee.

- Mag ik het zeggen, Hugo? zei Dorrepaal. - Jij bent daar de man niet voor. Ieder op zijn plaats.

- Ja, ik ben al een hele held dat ik mij niet bij de kultuurkamer heb gemeld, schampte Hugo.

- Wie en wat is een held? vroeg Dorrepaal. Veel heldendom moet je in de keukens zoeken waar onze vrouwen een dagelijks gevecht leveren met de zorg voor de pot. Blijf jij maar voor je gezin zorgen. Dat je niet meer kunt publiceren is zuur voor je. Goed, dat is dan jouw bijdrage. Laat die paar hielelikkers van auteurs die dik geld verdienen gelukkig zijn met hun keus. Het zal ze nog wel eens opbreken, geloof dat maar.

[p. 112]

Hugo spaarde zijn fiets en ging lopen. Er trok iets in zijn borst samen toen hij, na jaren, opnieuw de achterdeur van het bekende kantoorgebouw binnenging.

Kantoorlucht. De titel van zijn eerste kort verhaal, nu al meer dan twintig jaar geleden.

Hij zag veel vreemde gezichten en vond dat prettig. Roodhuizen zat er ook weer en gunde hem een zuurzoet lachje. Voorlopig kwam hij op de Rekening-courant terecht, een beroerde afdeling voor iemand die niet van rekenen hield.

Die eerste dag duurde eindeloos lang.

Duitsland wint op alle fronten. Uw plaats is nog vrij bij de S.S.

Op alle reclamezuilen keken Edelgermanen de voorbijgangers uitnodigend aan. Er waren ook affiches met liefelijke bergdorpjes waar je een goed loon kon verdienen.

Bij het thuis komen keek Stans hem onderzoekend aan.

- De sfeer is er gespannen, zei hij. - Geen wonder ook. Meer dan twintig jongens en mannen beneden de veertig staan voor de keus van de gedwongen arbeidsinzet in Duitsland of onderduiken. Ze kankeren op de directie en de personeelschef, die ontwijkend antwoorden op de vraag wie er voor vrouw en kinderen zal zorgen als ze zouden onderduiken. Er zijn ook huisvaders bij die voor onderduiken niets voelen. Opgejaagd te worden van de ene naar de andere plaats... goed voor jonge jongens. Ik denk dat de meeste huisvaders zich wel zullen melden. En daarom kan ik terugkomen. De een zijn dood is de ander zijn brood, hè?

Stans hield baar mond.

Toch had hij bloemen voor haar mee gebracht. Als vanouds. De kinderen hadden al een plaatsje gevonden op een nieuwe school.

Tel uw zegeningen, tel ze een voor een, zei het versje.

Al gauw kreeg Hugo zijn oude werk terug nu er zoveel plaatsen openvielen. Daar had Roodhuizen voor gezorgd toen hij keer op keer misgreep in het handtekeningenarchief. Het was een van de gevoeligste afdelingen geworden nu er dagelijks Verwalters werden benoemd en iedere grote zaak een Duitse pottekijker naast zich kreeg. De joodse zaken werden eenvoudig overgenomen. Befehl ist Befehl. Heil Hitler!

[p. 113]

De oude stukken werden afgelegd en door Hugo zorgvuldig bewaard. Voor later. Voor later. De Duitsers deden alles gründlich. Er ontbrak niets aan de bekende onheilspellende fotokopieën met de Duitse Adelaar in de linkerhoek. Soms kreeg hij missieven met Houzee! ondertekend. Het was toch een gekkenhuis.

Hugo was nog maar een maand op kantoor toen hij van de directie opdracht kreeg met spoed naar het ziekenhuis op de Zuidwal te gaan, waar Roodhuizen met een gevaarlijke ziekte was opgenomen. Er was iets niet in orde met de bloedlichaampjes. Hij moest volmachtformulieren meenemen.

Roodhuizen in pyama. Hugo begreep dat hij geen praatje zou dulden. Ze hadden nooit anders dan in een zakelijke verhouding tot elkaar gestaan. Van de twee formulieren die Hugo hem ter keuze overhandigde, gaf hij er een terug.

Een volmachtformulier zou bij overlijden automatisch vervallen. Dat was niet het geval met een z.g.a.i.a.-verklaring (zowel gezamenlijk als ieder afzonderlijk). Het moest dus wel erg zijn met hem dat hij deze maatregel nam, die strekte tot na zijn overlijden. Voor het laatst zag Hugo hem, half opgericht zijn handtekening plaatsen, ten behoeve van mevrouw Roodhuizen-Keppel.

Voor het eerst en voor het laatst had hij gecapituleerd en hij wist wat hij deed.

Zijn einde kwam reeds na tien dagen. Er werd een krans besteld namens het gehele personeel, waarvan slechts enkele ouderen hem hadden gekend, en hoe!

Wat deed de dood van een enkel mens er toe in deze dagen nu er telkens in de krant stond te lezen: Het vonnis is reeds voltrokken.

Toch was Hugo er van onder de indruk. Vaak had hij nog van hem gedroomd, lang nadat hij van kantoor was. De gevreesde man van voor de oorlog, de tijd toen een mug nog een olifant kon lijken.

Drie maanden na Roodhuizens overlijden liep Hugo in de hal van de Bank een opmerkelijk goed geklede dame tegen het lijf. Het was Betty Last, sedert kort gehuwd met een Duitse

[p. 114]

onderzeebootkapitein. Zij was uit het zwaar geteisterde Hamburg over voor familiebezoek.

Hugo wist niet wat hij zeggen moest. Betty was volop Betty gebleven, alleen wat chiquer. Hoe zij aan die Duitse kapitein was gekomen wist niemand. Ze had nooit enige politieke belangstelling getoond.

- Hij is dood, hè?, zei ze. - Ik sta niet in zijn testament. Ben bij de notaris geweest. Hoe vind je dat!

Hugo meende nog even dat zij schertste, maar haar mondhoeken trokken zo schamper naar beneden dat het wel volle ernst moest zijn.

De ergernis die de overhand had, gaf aan haar nog altijd knappe gezichtje iets roofdierachtigs. Nee, dat stond haar niet goed. Het was dan wel geen ordinair hoertje geweest maar dan toch wel een gewone maîtresse die er beter van had willen worden.

- Daar heb je nou je jeugd aan gegeven, zo'n stuk egoïsme! Telegrammetjes sturen, hè? Kom vanmiddag vier uur in de Zalm... Nee hoor, geen cent voor Betty. Alles voor zijn lieve Rina... Je had hem over haar moeten horen!

- Wacht even, zei Hugo en haalde de rouwkaart uit het dossier. Waarom hij het deed wist hij niet. Ze keek Hugo aan en in haar bruine ogen, die Roodhuizen in zijn moeilijke overgangsjaren de illusie hadden gegeven dat hem nog een tweede jeugd zou kunnen wachten, gloeide iets van haat. Mijn geliefde echtgenoot, las Betty.

Ze gaf de kaart aan Hugo terug en keerde zich zonder groet om.

- Het was wel wat gemeen van me... zei hij 's avonds tegen Stans. Het was Betty van vroeger niet meer.

- Zoals je haar vroeger niet hebt willen zien...

- Wie zal een vrouw doorgronden?

Hij moest toegeven dat Stans haar altijd wel had doorzien. Vrouwen waren nu eenmaal genadeloos in hun oordeel over de eigen sexe.