Kinderen en erfgenamen

[p. 7]

I
Gesloten deuren

1

Op die zaterdagmorgen, 30 april 1932, was Hugo Leenhouts, tegen zijn gewoonte, het eerst op en bracht hij Stans thee op bed.

- Het feest begint al vroeg, zei ze.

Met dat langslapen zou het binnen afzienbare tijd wel uit zijn. Doorgaans moest ze hem het bed uitjagen als hij, na de thee, weer lekker onderuit zakte. Maar vandaag was alles anders. Niet alleen spookte dat plan waarover ze nu al lang genoeg hadden nagedacht op de achtergrond van hun denken (al spraken ze er soms dagen niet over), maar het gehele programma voor deze zaterdag zag er voor hun doen appetijtelijk uit. De avond zou het hoogtepunt zijn, maar Hugo had op kantoor ook al wat feestelijkheidjes voor de boeg. Het zou zó half een zijn.

Hij voelde zich welgemoed toen hij in de kudde fietsers werd opgenomen, grotendeels kantoorbedienden die zich langs het Bezuidenhout op weg spoedden naar hun kooien. Hier en daar wapperden in de frisse westenwind al een paar vlaggen voor de jarige kroonprinses.

Hugo zette zijn fiets in het hok nadat hij op de klok had afgestempeld. Het woord stempelen had in deze crisisjaren nog een andere klank gekregen. Iedereen die nog in vast dienstverband werkte dacht daar maar liever niet aan. Hij was nu zeventien jaar de kantoorlucht gewend en had zich geschikt, behalve in het periodiek weerkerende onbetaalde overwerk. Dan wist Stans dat ze hem moest ontzien. Ook voor haar was het een smadelijke aanslag op dat andere leven, dat ze

[p. 8]

samen leidden, waarmee op kantoor geen rekening kon worden gehouden.

Er waren vanmorgen drie evenementen. De verjaardag van Reemeijer, die, net als hij, twee levens leefde, het afscheid van de hoofdkassier die met pensioen ging, en het vertrek van juffrouw Briët, voor wie Hugo een zwak had omdat zij hem, toen hij nog zo groen was als gras, had ingewijd in de literatuur. Dat zij zich, op middelbare leeftijd nog wel, plotseling gewonnen had gegeven aan een kei-harde zakenman als Gruppelaar, had hem weer iets geleerd. Literatuur bleef tenslotte maar een surrogaat van het geleefde leven.

Zij waagde zich met huid en haar. Soit. Als ook Stans en hijzelf ondanks alles wat zij bezaten nog dekking zochten voor een als ernstig ervaren tekort in hun leven, wat zou hij zich dan nog verwonderen over het verlangen van een vrouw alleen?

Behalve dit alles was er nog iets: salaris. Vandaag zou hij voor het laatst een bankje van vijf en twintig onder het loket terugschuiven als laatste afbetaling van een schuld die hij zich samen met Reemeijer, ondoordacht op de hals had gehaald toen zij in '29 met een paar centen een gokje op de beurs hadden gewaagd. Prompt gevolgd door de grote krach in Wall-street, het begin van de grote wereldellende. Ter gelegenheid van deze afbetaling had hij Stans een operettevoorstelling in de Princesseschouwburg beloofd.

Zoals het altijd bij de onberekenbare Roodhuizen ging, ging het ook vanmorgen. Bij het overhandigen van de salarisenvelop kreeg Hugo te horen dat hij het werk van juffrouw Briët zou overnemen.

- En, als ik u vragen mag, aan wie kan ik mijn eigen werk overdragen?

- Daar wordt maandag over beslist.

Met een nijdig gezicht tekende de eerste procuratiehouder een stortingskwitantie, een handtekening als een scheur.

Als een stuk vee, dacht Hugo geïrriteerd, toen hij schoorvoetend naar zijn bureau terugkeerde. Het bleef toch een rotvent, al was de tijd voorbij dat het personeel sidderde voor de potentaat, die op zijn retour was dank zij de ravenzwarte Betty Last. Een kinderloos huwelijk, steeds grotere welstand,

[p. 9]

het uitgekeken zijn op zijn vrouw, de gevaarlijke leeftijd van de vijftiger, waren zeker de oorzaken van het onverbiddelijk inboeten aan gezag. Voor het jarenlang door hem gekwelde personeel een onverholen opluchting.

Betty Last, als een ogenschijnlijk schuw vogeltje neergestreken op het stoffige archief van de ouwe Loots, was niet aan Roodhuizens aandacht ontsnapt toen zij na haar zestiende openbloeide als een roos.

Betty Last hàd het, dat wisten alle jongens, alle mannen. Zij kon aanstekelijk onschuldig en kleurend lachen om een gewaagde mop - ze sliste niet hinderlijk - het fluïdum dat van heel haar wezen uitging was onweerstaanbaar. Bovendien was Betty, wat de mannen en jongens betreft, een allemansvriend, zij maakte graag een praatje en was goedlachs.

Wat zij in Roodhuizen zag begreep niemand.

Zo begon de zielige vertoning van het zich regelmatig terugtrekken van Roodhuizen met zijn geheim Kredietendossier in de zonloze benedenvoorkamer, ver van het gewoel. Wie hem daar, met genoegen of kennelijke tegenzin, een enkele maal moest lastig vallen voor een handtekening, had Betty, naast hem staande met een brief in de hand, naar de aard van haar wezen, comedie zien spelen.

- Wat hééft de baas vandaag? vroeg Hugo aan Briët.

Ze haalde haar schouders op, geheel in beslag genomen door het ordenen van haar dossiers.

De eerste procuratiehouder Jan Roodhuizen probeerde zich deze morgen vast te bijten in de alarmerende rode cijfers van de zwarte lijst, waarmee hij op de laatste werkdag van de maand naar binnen moest. Zelfs voor hem waren de heren Schorlemer ondoorgrondelijk. Zoals het personeel aan zijn bureau staande zich instinctief moest verweren tegen een altijd weer opkomend minderwaardigheidsgevoel (hij wist heel goed dat dit verleden tijd begon te worden, dank zij die affaire met Betty), zo voelde hij zich zelf, zodra hij de drempel van de directiekamer had overschreden, de gewone burgerjongen afkomstig uit de Jacob Catsstraat, die het door hard werken en aangeboren hoogmoed, had gebracht tot eerste procuratiehouder. Maar ook niet meer, want de afstand

[p. 10]

wisten zij te bewaren. Zij behoorden tot een andere klasse. Nooit was er enige gemeenzaamheid tussen hem en de directie geweest. Het waren twee werelden gebleven.

Als er meningsverschillen waren bleven die in het zakelijke vlak.

Misschien was de slag die Rina hem gisteravond had willen toebrengen daarom zo hard aangekomen: de vrees dat hij zijn prestige als mens bij de directie zou verliezen. Reeds bij het thuiskomen had hij voorvoeld dat er iets was.

Hij had zich er lang op voorbereid, maar nu het ogenblik daar was, was het of zijn hart stilstond. De tafel was gedekt. Shadow was tegen hem opgesprongen. Hij keek in de ogen van de hond die hij zich had aangeschaft om vriendelijk verwelkomd te worden. Rina liep met afgewende ogen af en aan.

Toen de soep was opgediend verbrak hij het zwijgen:

- Nog iets bijzonders vandaag?

Ze keek door het raam. Het was of haar mond weigerde geluid voort te brengen. Toen, ogenschijnlijk kalm (hij doorstond haar koele blik als was zij een vreemde voor hem) zei ze: - Ja, ik ben over je ingelicht. En waarover, dat zal je wel begrijpen.

In de weinige seconden die volgden voor hij de woorden vond die hij zeggen wilde, zag hij zichzelf met Rina op het balcon van het hotel in Adelboden.

Toen, verleden jaar, was alles zo goed geweest dat hij zich had voorgenomen haar niet te verlaten, mits ze hem de vrijheid gaf dat geval met Betty te laten uitzieken. Ze hadden, ver van huis, hun zilveren bruiloft in de bergen gevierd.

Geen feest, geen mensen, om godswil geen receptie. Zo hadden ze het beiden gewild.

- Ik had niet kunnen denken dat je dit zo tragisch zou opnemen. Je kijkt me aan of ik een moord begaan heb. Doe een beetje gewoon, wil je?

- Dat vervloekte geld, hè? Dat is je naar je bol geslagen. Een liefje er op na houden, bàh! Jij denkt dat je alles maar doen kan. Ik weet wel hoe je personeel over je denkt. Er zijn dingen die erger zijn dan een moord.

[p. 11]

Hij legde zijn lepel neer en stond op. Ook Shadow stond op.

- Blijf hier, gebood ze.

Nee, zo kende hij Rina niet. Zijn hart klopte zo vreemd. Ik moet naar buiten, dacht hij. Ik stik hier in deze kamer.

- Als jij niet onmiddellijk met die meid breekt, ga ik naar de directie, begrepen?

Ze had nu haar laatste troef op tafel gegooid. Ze wist waar ze hem treffen kon.

Hij hield de deurknop in de hand. ‘Die meid’, zei ze. Natuurlijk zonder Betty te kennen. Het was bij jaloerse vrouwen altijd ‘die meid’.

- Als je dat doet, schiet ik mij voor de kop. Ik heb mijn maatregelen genomen, zei hij koel.

De logeerkamer. Hij vond het bed opgemaakt toen hij laat in de avond terug kwam. Midden in de nacht stond ze voor hem. Zo ver was het nu gekomen. Op het toppunt van zijn carrière, met de vrouw van zijn jeugd.

- Zeg me of je van plan bent te scheiden.

- Ik wàs het niet van plan, maar ik blijf bij wat ik gezegd heb - en donder nou asjeblieft op.

Ze begon te beven. Here God, ik ben te ver gegaan. Ik heb alles verknoeid.

Ze wankelde.

Ik ben een schoft, dacht hij, doch hij stak geen hand naar haar uit.