|
| |
| |
| |
Rubens en Van Dyck
| |
| |
De eerste uitgave verscheen in 1842.
| |
| |
| |
Rubens en Van Dyck of de Reis naer Itaelje, eene Brabantsche volksvertelling,
- Gedrukt voor de leden der Sint Lukas Akademie. -
Het maekt een groot gedruis, als hooge torens vallen,
Het schatert even zeer, als wyze lieden mallen.
Daer zyn nog wel mannen van eerste talent,
Waervan men de grappen niet allen en kent:
Waervan nog zoo veel is in 't donker gebleven,
(Al zyn er met duizende boeken geschreven;)
En dat men om beters wil later vergat,
Om d'eer der famillie, om dit of om dat.
Poëten en schilders zyn rare gezellen.
Die zich niet in de opspraek der menschen ontstellen;
Bezonder wanneer hun de liefde bekoort,
Dan dryven, dan doen zy hun droomen maer voort.
Van Dyck, die zyn meester op zyde ging stappen,
Zoo dat men er iedereen hoorde van klappen;
Kreeg dan eens zoo haestig, zoo buiten verwacht,
De goesting tot rondreizen in zyn gedacht.
Hy wilde wat weten, en wat ondervinden,
En zich op zyn jaren niet vast laten binden.
Hy kon hier by Rubens niet doen wat hy woû;
De kerel was jong en hy zag niet te nauw,
| |
| |
En Rubens had overal 't oog op geslagen;
Zyn leerlingen moesten zich deftig gedragen,
Of raekten hun achting en uitzichten kwyt. -
Het ging er wat anders als in dezen tyd!
Hy liet dan zyn meester zyn voornemen weten.
Hy had zyne woorden te voren gemeten,
En deed hem zoo bondig als duid'lyk verstaen;
Dat hy naer Parys, en naer Rome woû gaen.
Om andere meesters wat te bestuderen.
Hy kon hier te land niet veel verder meer leeren;
Dus, hy ging eens zoeken, langs hier en langs daer.
‘Dat spyt me! zei Rubens, wel blyf nog een jaer...
En hebt gy dan goesting dan kunt gy het wagen;
Ge zyt nog zoo jong en zoo weinig beslagen,
Ge kont u verloopen, en dat waer my leed’ -
Van Dyck zei: ‘Ach stel u daerom niet in 't zweet!
Dit voornemen hing al zoo lang in myn zinnen,
Gy weet het, ik moet het toch eenmael beginnen;
Het scheiden valt hard, maer dit zal toch wel gaen,
En alle myn vrienden die raden my 't aen.
Ik mag niet meer wagten, want hoor ik vertellen,
Van all' die gezigten, die schoone modellen,
Die men in Itaelje by honderden ziet;
Dan doet my dat zoo een geweldig verdriet.’ -
‘Welaen dan, zei Rubens, als 't toch zoo moet wezen,
Maer laet m' u dan eerst deze lessen eens lezen:
Wanneer g' u in vreemde gewesten bevindt,
Keer altoos uw zeilen naer weer en naer wind;
Vertrouw uw geheimen aen geene persoonen,
Met wie ge moogt reizen, met wie ge moogt woonen.
Verhang na geen spelen, versnippel den tyd,
Vooral met geen vrouwen, want dan zyt ge kwyt;
En dit is een ziekte waer alle d'artisten,
Zoo deerlyk hun schoonste saizoen meê verkwisten;
En wat schiet er over op 't einde van 't spel?
Vergaen voor de jaren, en zwak van gestel.
'k Heb ook in myn jonkheid eens vreugde genoten,
En tusschen vier oogen een pyltje verschoten;
Een snul was ik toch om den blikslager niet!
Maer 't deed my geen letsel zoo als ge nog ziet.
Dus Toon, houd u kloek, en ge moet me maer schryven,
| |
| |
En toch niet te lang uit uw vaderland blyven;
En hebt ge wat noodig, ge weet hoe ik heet,
Ik ben tot uw voordeel alle uren gereed’ -
‘Dat 's goed, zei Van Dyck, en 'k onthoû heel myn leven,
De lessen die gy my daer zoo hebt gegeven;
Maek staet als ik eenmael myn taek heb vervuld,
Dat g' over myn doenwys niet klagen en zult.’ -
Zy zoenden malkaêr nog eens goed voor het lesten,
En Toon trok den bak uit naer verre gewesten.
Wat denkt gy, dat hy die zoo zaligen raed,
Van Rubens zyn meester, ging nemen te baet?
Dat hy hem ging diep in zyn harte bewaren,
Om zich te bevryden in vele gevaren?
Ja dan is het wel! hy aenzag het voor zaeg.
Zie, zoo gaet het nog met de jeugd van vandaeg.
Poog dan al de jonkheid tot deugden te wekken,
Als z' achter uw hielen de schouders optrekken.
Geef al goede raed, en het helpt niet een zier.
Van Dyck was die week al een heel end van hier,
Hy was al te Brussel; toen kon dit al tellen.
Van daer af aen zocht hy naer schoone modellen;
En hoor eens wat hy voor 't begin daer al zag.
Er woonde op een dorp dat in d' omstreken lag
Een aerdig boerinneken, zonder te liegen,
Waer van er zich velen in slaep lieten wiegen,
Maer daer wist Van Dyck nu geen letterken van.
Het is lyk het is, het gebeurt alleman
Al eens, naer een jeugdige schoonheid te gapen;
Maer jonker Van Dyck kon er niet meer van slapen
Hy vond haer als Venus zoo keurig en fyn.
Ja goesting is koop, maer zy mocht er toch zyn.
Hy wist heuren stand en heur woon 't onderwinden.
En nu kon men hem niet meer houên noch binden;
Hy trok er op af, eenen morgenstond vroeg:
Hy moest haer beminnen, en veel niet genoeg.
Zeer vriend'lyk werd hy by het meisjen ontvangen;
Hy zei haer zyn vurig, zyn hartig verlangen,
En dat hy wel kennis woû maken met haer,
Zy vroeg wie hy was, wat hy deed, en van waer.
| |
| |
Hy woû haer geen raep voor een appel verkoopen;
Hy legde zyn hartje zoo wagenwyd open;
En strengelde al stott'rend door iederen zin,
Voor 't minst' er wel tienmael, mijn engeltjen, in.
De meid had hem op, en zy dacht in heur eigen,
Dat ik u zoo eens in myn netje kon krygen;
Strikt was ik er uit, want het wordt hooge tyd.
Er werd dan een avond of ett'lyk gevryd,
En zoo wat langs eenzame wegen getreden;
En 't was nog geen zeventien dagen geleden,
Hy lag er al met zynen schilderbak thuis.
Nu viel heel de reis van Itaeljen aen gruis.
Hy wilde zyn meisjen slechts eeren en minnen,
En zonder heur wil, niets het minste beginnen;
Hy vatte maer niet, hoe zoo 'n maegd'lyke schat,
Zoo digt by de hoofdplaets geen vryer en had.
Zy zeide 't zoo, en hy zag 't ook in heur oogen;
Zy hield haer, als was zy bevreesd voor een logen,
En draeide heur mondje zoo puntig en feer
Als deed haer het nietigste woordeken zeer.
Er werd naer zyn meester geen letter geschreven,
Al bood die, gelyk hy zyn woord had gegeven,
Hem hulp in de drukkendste omstandigheid aen;
Hy kreeg het hier zonder hem beter gedaen.
Maer Rubens dacht, zou hy dan toch niet eens schryven?
't Is mis van zoo lang achterstallig te blyven;
Dit is voor 't begin maer al heel onbeleefd,
En 'k wilde toch weten hoe hy zich al heeft.
Het bleef dan zoo nog al een week of vier duren,
Tot dat er een schagchelaer uit de geburen,
Die albums en doeken en lysten verkocht,
En dikwils de dorpen in Brabant bezocht
Om hardhouten kassen, en spaansche geweren,
En dikwils by Rubens kwam voor zyn affairen,
Den jonker in Zavethem's dorp had bespeurd;
En hy gauw naer Rubens, en dat daer versleurt.
‘Wat zegt gy! zei Rubens, wat gaet gy vertellen?
Wel wat een bedrieger! zyn dit zyn modellen,
Zyn reis naer Itaeljen en al zyn beslis!
| |
| |
En zegt gy niet dat het te Zavethem is?
Dan gis ik het al. Wel wat bliksemsche streken!
Ik dacht lyk wel dat er iets achter moest steken.
Ik weet al met welk een juweel hy daer vryt;
Ik had daer myn speelhofken over een tyd.
Daer zat daer zoo iets.... Maer wat wil ik hier praten?
Ik mag hem daer voor heel de wereld niet laten,
Ik trek daer van morgen al vroeg eens naer toe,
En maek hem met eenen dat rondreizen moê.’
De vryster had reeds al van trouwen gesproken,
En hoe dat de spys die zy 's middags moest koken,
Voor twee man ook gaer werd op 't eigenste vuer;
Hy stelde 't eerst uit, doch. hy zou op den duer.
Eens waren zy t' samen, de beide beminden;
Het meisje zat eenen bol garen te winden,
En Toon hield de streen op zyn handen uit een,
Toen schielyk by 't voorhuis een vreemd'ling verscheen.
't Was Rubens! en hoe stond de man niet verslagen?
Van Dyck zong van: Coridon die ging uit jagen.
- Hy floot dat in Antwerpen nog al een keer, -
Nu kende de meester zyn eigen niet meer...
Hy schoot over d'onderdeur half in de keuken,
En schreeuwde: ‘Wat ligde gy hier nu te neuken!
Is dat hier Itaelje waer gy zoo van spraekt?
Wat hebben myn lessen uw hartje geraekt!
Is dat nu den rang van een kunstenaer eeren?
Was 't dit wat gy t'huis niet meer verder kond leeren?
Wel foei, 'k zou me schamen, by dit en by dat!
Ge zult met me daedlyk terug naer de stad!’
Van Dyck was bestaen, en kon schier niet meer spreken.
Zyn liefste was yling de deur uit geweken,
Zoo dra zy de tael had van Rubens gehoord.
‘Kom kom, zei Van Dyck, wees zoo fel niet gestoord,
't Is immers gelyk, ik kan overal woonen...
Ik zal u terstond myne studie eens toonen;
Ik werk hier zoo goed, zoo gerust en zoo stil,
En kryg hier kommanden zoo veel als ik wil.
'k Treed haest met die juffer het huwelyk binnen;
Ik moet dit toch eens in myn leven beginnen,
| |
| |
Wy vryen elkander in eer en fatsoen. -
Wat hoor ik! zei Rubens, daer valt niet te doen,
Wat! trouwen? 'er is toch wat anders te vinden
Als daer dit juweeltje; ge laet u verblinden. -
Juweeltje! ge zyt met die woorden wat ruim;
Gy kent immers 't vrouwmensch van hair noch van pluim?
't Is makk'lyk een maegd in heur eer te bevlekken,
Ik zal er myn leven zoo geen meer ontdekken,
Die jeugdig en zuiver en kuisch is als zy;
Zoo schoon, zoo geleerd en zoo handig er by.
Ook nooit heeft z' een ander als my, willen vryen,
Ga vraeg het haer zelve, zy zal het belyên;
Zy kwam nooit op straet, en zy kent ook geen mensch. -
Hoor jongen! zei Rubens voldoe mynen wensch,
En 'k zal u van 't tegendeel blykstukken geven.’ -
‘Het doet er geen duit aen, al stond het geschreven,
Van al wat men aenbrengt, geloof ik geen woord. -
Gy losbol! waer slypt de verblindheid u voort!
Dat heeft zich door vrouwenpraet zoo laten vangen.
Dat blyft zoo moetwillig in 't strikgaren hangen,
Waer aen het van nu al geen ende meer vindt. -
Wel ja, zei Van Dyck, ik ben zeker een kind! -
Ge zyt nog al erger, ge zyt zonder zinnen;
Ga roep uw juweel, eens een oogenblik binnen,
Ze schoof als de weêrlicht zoo spoedig op zy;
Waer zit ze nu? 't schynt dat zy bang is voor my.
Wie niets op het lyf heeft moet immers niet vluchten.’
Van Dyck bleef nadenkend staen staren en zuchten;
Hy zag wel dat hy niet gelukken en zou,
Als Rubens het in het geheel niet en woû.
Hy liet zich dan tot een terugreis bewegen;
Zoo ver had het Rubens toch eindlyk gekregen,
En dit zocht de meester het vurigst van al.
Dit smaekte aen ons bruidje zoo bitter als gal;
Van Dyck echter zwoer van ras weder te keeren,
En trouw te voldoen aen hun beider begeren,
Want zonder haer woû hy geen uer meer bestaen.
Hij zei haer adieu! en bedwong eenen traen.
In 't rytuig was spoedig de stilte gebroken,
Er werdt onder een zoo een weinig gesproken;
| |
| |
En naer men al digter by Antwerpen kwam,
Schoot Rubens al meerder in vuer en in vlam.
Hy bragt hem zyn vroegere zorgen te binnen,
En hoe hy zyn welstand nog steeds bleef beminnen,
En nog wilde hy werken tot dat hy in 't end
's Lands roem zou bezegelen door zyn talent:
Maer dat dit de baen naer het doel niet kon wezen.
Hy raedde hem van vader Cats eens te lezen,
Dat hy daer zoo nog al wat in vinden zou,
Vooral in 't kapittel van vryen en trouw.
Als Rubens zyn wooning was binnen getreden,
Dan viel hy Van Dyck weer op nieuw in de leden;
En zei hem: ‘gelooft gy nu dat u die meid,
Maer opwindt en niets als bedrog heeft gezeid!
Ik kan u dat hier zoo wat duid'lyker zeggen;
Ik zal nu de proef voor uw oogen eens leggen,
Al speeldet gy nog zoo verwoed met uw kop.’
Toen trok hy de deur van een kamerken op,
En schoof de gordyn weg van voor een taff'reeltje,
En vroeg hem: Wat zegt gy nu van dit juweeltje? -
‘Wel bliksems! het is het portret van myn bruid! -
Die schilderde ik, over een jaer of zes uit;
'k Had halv'ling met haer zoo wat kennis gekregen,
Met dat daer myn speelhof omtrent was gelegen;
Maer 'k zag dat dit ding my geen oordje geleek,
Toen, sprak m'er al aerdig van door heel den streek.
Zoo, dat uw beminde, voor jaren en weken,
Zoo min als gy in eenen zak heeft gesteken;
En zet gy het ding nu niet spoedig op zy,
Dan doe ik er nog een historietje by.’
Van Dyck stond als by die ontknooping verloren,
En zuchtte: Zy heeft het my toch zoo gezworen!
‘Ik zie nog geen eind aen die duistere zaek. -
't Zyn streken! zei Rubens, gy waert aen den haek
Was ik er zoo schielyk niet tusschen gekomen. -
't Kan zyn, zei Van Dyck, doch ten strikste genomen,
'k Verblyf hier in Brabant geen oogenblik meer;
Waer vrouwen zoo spotten met eeden en eer. -
Dat 's zelfde, sprak Rubens, in alle de landen;
Dus neem uw zinnen voortaen in uw handen.
| |
| |
Een schoonklinkend raedsel, is juist als een vrouw,
Zoo dra men 't geraden heeft, vindt men het flauw,’
Zy waren dan toch tot akkoord weer gekomen.
Van Dyck heeft een andermael afscheid genomen;
Hy hield toen aen 't hoekhuis een omnibus staen,
En spoorde naer Londen langs d'yzeren baen.
|
|
Auteursrecht onbekend