Volledige werken. Deel 1

[p. 378]

Ophelderingen.

(a) Het eigenlyke, den wysgeer Philoxeen en Dionys van Syracuse betreffende, is, geloof ik, genoeg bekend; echter dient het stuk door eene opheldering begeleid te worden, daer er de lezer gewis iets meer in aentreft dan het bloote der geschiedenis.

Toen ik ongeveer een jaer geleden myn Eppenstein uitgaf, begroette men my korts daerop in het tydschrilt de Noordstar met eene zeer ongunstige recencie, door den opsteller van het tydschrift zelf vervaerdigd. De Middelaer, tydschrift voor tael, onderwys en geschiedenis dat te Leuven verschynt, onthaelde my in een overzigt even zoo onbarmhertig en armzalig als het eerste. Het gedicht van achter tot voren goed nagezien bezat geene genoegzame zedige strekking, en weshalve bezat het ook niets goeds. De tweede beoordeelaer beriep (hoe verschillend van gedacht ook) op de uitspraek van den eersten; en na een aental taelfeilen, en drukfauten aengehaeld te hebben sloot hy zyn schrift op eene gansch onvriendelyke wys - Hartelyk dank er voor!

Maer nu. Er verschynt een werkje onder den naem van Gozewyn⁽¹⁾ en waer de bedoelde bestierder der Noordstar de vervaerdiger van was. Die Middelaer die het ding recenceerde, vond er veel eenvoudigheid en zedigheid in. De eene rechter mag toch den anderen niet in het hair vliegen. Dus, alle gebreken, alle walgelykheden en disformiteiten, (dat ik my van dit woord

(1) Zie overeen ander myn Antigonus, en zyne aenteekeningen.

[p. 379]

bediene) werden zeer zedigjes over het hoofd gezien, en, het stuk was een meesterstuk!⁽²⁾ Tot hier toe voor den lezer.

Wat ik nu verder den Middelaer betreffende aentemerken heb, is, dat ik hem in tael, onderwys en geschiedkunde gaerne wil eerbiedigen; doch hy wachte zich van poëzybeoordeelingen. Het is geen gramatikaster geoorloft, van

Gewapend met een wal van Monens, Zewels, Stylen,⁽³⁾

De handen toegerust met liksteen, schaaf en vijlen,

Het hoofd met wind vervuld,

gedichten te toetsen! De uitdrukking alléén, over welk onderwerp het ook zyn moge maekt den dichter.

Het is niemand toegelaten, de afschildering van lage voorwerpen zelfs in de straet- of volkstael behandeld, in het veld der dichtkunst te wraken. De poëzy omvat alles, voor hem die het weet te zien en te hooren. De keus des dichters in het gebruik der spraek zal hem altoos heilig blyven.

Zy moet naer zynen wil in zyn gareelen gaen!

zegt Helmers. Waer bleven in het tegenovergesteld, de werken van Shakespeare, vele gedichten van Burger, de spelen van Langendyck en van zoo vele anderen.? Eene tael bestaet er, ja voor den dichter alleen. Maer wee hem! die haer aen regels, aen klassische wrongen wil binden. Want nooit zal de liefde tot het vrye, het natuerlyke schoon hem het harte doen jooken. Wee! den armzalige die zonder haer te kennen, over welk gedicht het ook zy, zyn koud, bekrompen prosaïsch oordeel durft vellen; en die het ware schoon alléén, in dit dichtstuk wil zoeken, waer geene tael noch drukfeilen in zyn.

Wat verder myne wyze van schilderen aengaet, die is de myne; die heb ik nergens uit overgenomen; en laet ik soms de hoofsche ridders uit de middeleeuwen als ligtmissen spreken en handelen; dan is het om dat het de vorm van myn gedicht zoo vroeg; en om dat het zoo met myn gevoelen overeenkwam. Er waren in alle eeuwen ligtmissen en onbezonnen persoonen, zoo wel als in de onze, Heer recencent! ten anderen, men laet in die eeuwen zoo nog al snakery voorvallen, de ridder van Holster, die ligtmis! verliefde wel op een boschleeuw⁽⁴⁾ enz. enz., het zy in 't voorbygaende gezegt.

(2) Zie de V^de, VI^de en VII^de afleveringen van den Middelaer, I^ste jaergang.

(3) Bilderdyk

(4) In eene keur van Nederduitsche dichtstukken te Mechelen by Hanicq gedrukt onder het opzicht van eene der medeuitgevers van den Middelaer, vindt men een van Tollens meesterstukken, de hartenjacht, op deze wys verminkt. De ridder van Holster ter jagt zynde ontdekt eene badende Nimf. (De Mechelsche uitgaef maekt er een leeuw van.) 'S ridders hart wordt eng. Hy gilt van aendoening. De boschleeuw vlugt heen, en het bezonder schoon van het stuk vlugt mede.

[p. 380]

(b) Doktor Samuël Twardowski. Zoo heet de Faust van Polen, of het blaeuw boekje van dokter Faustus, en de korte inhoud er van is ten deele aen myn verhael gelyk. Ik heb het te danken aen den Heer L. Vleeschouwer, die met de historie der Fausten bekend is, en ons van Goete's meesterstuk eerlang eene letterlyke vertaling gaet opdisschen.

Nog heb ik aentemerken dat ik het stuk, De Domine en de Dorpschoolmeester slechts by vertelling kende, en das Abenteuer des Pfarrers Schmolke und Schulmeister Bakel van Langbein, niet gelezen had.

De Wonderworp echter is eene zeer vrye navolging na den zelven dichter.

December 1841.