Volledige werken. Deel 1

(1884)–Theodoor van Rijswijck– rechtenstatus


De Dichter en de Dwingeland. (a) O gy dwaes lettercanaille! gy zy me geen pyp toebak weerd. Schryft en wryft zoo veel als ge wilt, doch komt me met uw domheid met te na, of ge krygt van myn zweep op uw muile. Willems. Belgisch Museum. De dwingland Dionys, had ook By wylen eens de kuer Van verzen maken; en hy dacht Dat hy van vrouw Natuer, Zoo wel als menig groot Poëet, Begaefd was met dit vuer!
[pagina 273]
Daerom, hy maekte menig stuk, En stal niet zelden wat; Dat zyn geweef eentoonig was, Gebrekkig, droog en plat, Zag iedereen, die maer een grein Gezonde harssens had. Hy was in eigenlof verblind, Gelyk dit meestal gaet; En toch wie denkt zich grooter als Een gekke potentaet Die steeds nog gekker vlyers vindt. En pogchers, in zyn raed. Hy koesterde in zyn ruim paleis, Een troep van rymelaers; Die waren er in ouden tyd, Zoo min als heden schaers.... Hier vind ik 't derde rym niet, dat Gebeurt geen tweemael 's jaers. En telkens wen de vorst zoo iets In verzen zamen spon; Las hy het luid aen allen voor, Zoo best en goed hy kon, En 't bravo, lag op ieders tong Voor nog het stuk begon. En na elk slotrym klonk de zael, Op 't daevrend handgeklap; Want telkens was 't een meesterstuk, Doorwrocht met marg en zap; En allen vonden Dionys In 't rym'len vlug en rap. Zy vonden in zyn poëzy, Een ongemeenen aerd; Zoo lucht, zoo snel, zoo ongezocht! En kenden hem wel waerd, Een werk zoo groot als Gozewyn Te hebben eens gebaerd.
[pagina 274]
Dit stond den Syrakuzer aen; Hy noodde menig keer, De rymers op zyn middagdisch, En zat daer naest hun neêr; En dikwyls las hy daer weêr wat, En zy, zy prezen weêr. ‘O!’ riep dan elk ‘'t is vol gevoel, ‘'T is vol van godd'lyk vier. ‘Zoo 'n versbouw had Homerus niet, ‘Zoo zuiver, zoo vol zwier. ‘Geen brandglas toont er fauten in; ‘Dat doet ons recht plaisir.’ Ook woonde er nog in zyn paleis, Een zeekre Philoxeen; Die in zyn jeugd gevoed was met Het zap der Hippokreen; Een man, om zyne kunst befaemd. Door heel den landstreek heên. Hy hield zich met geen rym'laers op, Hy was niet van de klik; En zonder hem toch waren zy Veel beter in hun schik; Want immer sprak hy lyk hy 't dacht Met opgeheven blik. ‘Maer’ sprak de vorst, ‘die Philoxeen ‘Die wy zoo zelden zien; ‘Kent die zoo nog al wat van 't rym? ‘Hy schynt ons als te vliên - ‘O!’ riep men ‘wat de dichtkunst geldt, ‘Hy is heur echt ruien. ‘Er is byna niet een poëet ‘Van ons, die hem bevalt; ‘Als was hy enkel kunstkolos, ‘Van hemelhoog gestalt. ‘Maer onderons gezegt, myn vorst ‘Geloof îk dat hy malt.
[pagina 275]
‘Ik wed dat hy uw verzen ook ‘Niet al te gaerne hoort; ‘Al houden wy ze, en heel het land, ‘Voor allerbeste soort.’ Dit streelde 's vorsten boezem niet, Hy was er om gestoord. ‘Wel’ riep hy ‘hael die man eens hier, ‘En hoore ik zyn gedacht; ‘Want, naer het schynt is hy by 't volk, ‘Geprezen en geacht.’ Nu werd de dichter Philoxeen Voor Dionys gebragt. De vorst was ditmael heel beleefd; Hy was dat niet gewoon. Hy sprak den dichter vrolyk toe; ‘Zeg my, Apollo's zoon, ‘Ik heb daer een gedicht gemaekt, ‘En velen vinden 't schoon. ‘Dat zich een vorst onledig houdt, ‘Is toch een schoone zaek; ‘Ik ga 't u lezen, zeg my eens ‘Of ik het doelwit raek - En Philoxenes knikte toe, en zei: ‘Met veel vermaek. - ‘Weet eerst vooraf,’ sprak Dionys: ‘'T is nog maer een fragment, ‘Dat ik op vyf zes dagen, schreef - ‘Dat maekt geen halven cent’ Was 't antwoord van den muzenzoon. ‘De tyd wordt nooit herkend - ‘Ook schryf ik in commissievlaemsch, ‘Met enkele vokael; ‘En i voor y, maer altoos niet ‘By voorbeeld Knoeyendael.... ‘Och’ zei de dichter ‘dit geeft niets, ‘Een letter maekt geen tael -
[pagina 276]
‘Ook heeft men my gezeyd, dat ik ‘In 't descriptieve punt, ‘Homerus wel te boven schiet - ‘Het zy u niet misgunt,’ Hernam de dichter ditmael nog: ‘Maer praten is geen munt. - ‘O, Ja maer,’ zei de vorst, ‘het stond ‘Toch laest in het journal - ‘Dit lokt alleen,’ riep de Poeet. ‘D'onnooz'len in de val; ‘Want voor een man die oordeel heeft, ‘En maekt dit niemedal - ‘Het zy zoo 't wil’ sprak Dionys, ‘Ik ben Homerus waerd; ‘Ook vinden 't deez geleerde lui ‘Hier om my heên geschaerd. - Nu nam hy 't krakend perkament, En las in dezen aerd: ‘Het was een schoone zomerdag. ‘De zon in ryken prael, ‘Verhief zich aen den hemeltrans ‘En, schoon de beemden vael, ‘Ontlommerd stonden en verdord, Zoo dor als ik het mael: ‘De middagzonne, schoot haer licht, ‘Door heel de vlakte heen, ‘Op braem en bosschen, en het ys ‘Dat door de kou by een ‘Geronnen was werd zweetend nat ‘Werd dropplend en verdween. - ‘Die verzen zyn toch zoo ik meen ‘Van eerste kwalietyt; ‘Er dient wel altoos iets gezegd, ‘Dat weet ik kunst baert nyd; ‘Maer wakker moet hy wezen, die ‘M' in 't rym'len 't pad afsnyd. -
[pagina 277]
‘Dit is zoo!’ riep de gansche drom, Der rymelaren uit; ‘Uw verzen hebben zoo 'n vervoerd ‘Betooverend geluid! ‘Gy zyt een aedlaer, wien het licht ‘Der middag zon niet stuit. - ‘Ach’ zeide Philoxeen, ‘myn vorst! ‘Geloof dit boeltje niet, ‘Dat u voor elken slechten rym, ‘Een schoonen lauwer biedt. ‘Gy kunt der vorsten dichter zyn, ‘Maer nog geen vorst van 't lied. ‘Wat maekt het toch, al staet uw naem ‘In Nieuwsblad en gazet, ‘Ten kosten van, 't is eender wat, ‘Uitbundig getrompet? ‘Denk dat een kenner slechts op 't werk, ‘En zynen inhoud let. ‘Een aenleg zonder theorie ‘En maekt u geen poëet, ‘Schoon ook Apol uw grootoom waer, ‘En Melpomeen uw peet. ‘Wee hem! die onbesnoeid en ruw, ‘Het zangkoor binnen treedt! ‘De mynërts door het vuer beproefd, ‘Krygt dan slechts waerde en prys; ‘Want dat gerym van zomergloed, ‘En zaemgeronnen ys; ‘Schart ongerymd het oorvlies doof, ‘Op een barbaersche wys. ‘Natuer en oef'ning zaemgemengd, ‘Dàt brengt den dichter voort; ‘Door één van twee alléén gesteund, ‘Geloof my op myn woord, ‘Plukt gy slechts bitt're vruchten af, ‘Van ongezonde soort. -
[pagina 278]
‘Zoo 'n antwoord had ik’ sprak de vorst: ‘Op ver na niet verwacht! ‘Wat dunkt u, heeren van Parnas! ‘Van dit uitheemsch gedacht? ‘Gy keurdet immers alles goed, ‘Waer Philoxeen meê lacht?’ Nu vaerden allen woedend uit, En op den dichter aen. ‘Wat raest hy daer van theorie ‘En oef'ning, in zyn waen? ‘Gy babbelaer, wy nemen uw ‘Gestreng systeem niet aen? ‘Wy, wy alleen verstaen de kunst, ‘En buiten ons geen mensch! ‘Wat ons bevalt, bevalt het volk, ‘Behaegt den vorst na wensch..... ‘Stil!’ sprak de Syrakuzer ‘stil! ‘Stelt aen uw drift een grens. ‘Maer, wie van beiden heeft gelyk! ‘Dit is de kwestie maer.... ‘Zeg’ sprak hy tot een zwarten heer Uit de poëtenschaer: ‘War gy dit boeltjen eens uit een, ‘Wees gy de Middelaer.’ De man trad zedigjes vooruit, En zei: ‘zoo ver ik weet, ‘Is zyne majesteit alom ‘Bekend als groot poëet; ‘De wich'laer las 't by uw geboort' ‘In Noordstar en planeet. ‘De versbouw doet niets tot de zaek, ‘Uw doel is zedigheid; ‘Leg u steeds op de spraekkunst toe, ‘Met ingespannen vlyt; ‘En ware uw werk ook nog zoo slecht, ‘De palm blyft u bereid. -
[pagina 279]
‘Ho! ho!’ viel Philoxeen hem in, ‘Gy koude styve vent! ‘Ik lach met Noordstar en planeet ‘En heel het firmament. ‘En gy, wat is er u van 't vuer, ‘Het dicht'ren vuer bekend? ‘Is dan de mom der zedigheid ‘Slechts ware poëzy? ‘O Goete! vorst der duitsche lier, ‘O Helmers! Bellamy! ‘Uw glans verdooft voor 't schroeijend vuer ‘Der letterklievery. ‘O vorst! geloof den midd'laer niet, ‘Hy is een stroef pedant ‘Die aen het laeg klassiek gedicht ‘Uit likzucht is verwand, ‘En echte poëzy belaegt, ‘Het schrapmes in de hand. ‘Misschien waert gy met eenig vuer ‘Van poëzy begaefd; ‘Maer door hun vleijen is die gloed ‘Allengskens weggeschaefd. ‘Denk, dat gy in 't geheel niet op ‘Der muzenklepper draeft! ‘De dichtkunst is een hemelgaef ‘Der vleiery te hoog!......’ Nu zag de drom naar Dionys, Als met een vragend oog; Waerop de vorst in eens onthutst In dolle gramschap vloog. ‘Neen!’ stoof hy Philoxenes toe.... ‘By god Jupyn! gy liegt! ‘Gy spreekt alleen uit enkel nyd; ‘'K voel dat gy my bedriegt; ‘Maer denk, dat men een vorst als ik ‘Niet ras in sluim'ring wiegt.
[pagina 280]
‘Voer hem in 't diepst der mergelmyn, ‘Geketend als een slaef! ‘Dat hy daer met zyn godd'lyk vuer ‘En reing hemelgaef, ‘Den erts uit 's aerdryks ingewand, ‘Der duisternis ontgraev'. - De dichter, in zyn lot getroost, En om der waerheid wil; Zag Dionys bescheiden aen, Doch zweeg en hield zich stil, En daer meê eindigde de stryd, En 't wrokkende geschil. Aen 's dichters vrienden groot in tal. Maer niet gezien aen 't hof, Mishaegde zulk een streng bevel, Dat hun het harte trof; Zy riepen luid: O Dionys! Gy maekt het veel te grof. Ras werd er menig smeekgebed Den koning toegebracht; Opdat het vonnis min of meer Verkort werde of verzacht; Nu zag de vorst, dat Philoxeen By 't volk toch werd geacht. ‘Kom,’ sprak hy, ‘dat hy slechts herroep' ‘Wat hy te haestig zei, ‘Dan koom hy weder aen myn hof, ‘Dan laet ik hem weêr vry. ‘Ik geef hier morgen een diné ‘Men voere hem by my. ‘'K wil nog eens zien waer heen hy wil ‘En of hy 't heeft gemeend ‘En of hy nu ten tweedemael ‘Geen beter aendacht leent; ‘Hy is een styfkop; maer dien dag ‘Was hy te veel versteend,’
[pagina 281]
De vorst zat aen het kostlyk mael, Omringd van zynen stoet En werd van rym- en rammelaers, Om 't hevigste begroet. De dichter trad beraden in Met onberoerd gemoed. ‘Neem plaets, myn kunst'naer!’ sprak de vorst, ‘En zet u aen het mael; ‘Vergeten blyv' het twistgeding, ‘Om versbouw en om tael.’ En allen keken wonder toe En zaten als een pael! Intusschen liep het feest ten eind; ‘Maer,’ sprak de dwingeland, ‘Ik kreeg daer gist'ren onverwacht, ‘Een aerdig stuk in hand. ‘Wie er de maker mag van zyn, ‘Gaet buiten myn verstand. ‘Maer zeker is 't een knappe vent, ‘Die 't stukje heeft gedicht; ‘'K wed dat er veel genie en geest, ‘En godd'lyk vuer in ligt. ‘Ten minsten velen houden het ‘Voor iets van groot gewicht. ‘Ik ga 't eens lezen, Philoxeen, ‘Zeg my eens vrank en vry ‘Of gy er veel gevoel in vindt, ‘Van echte poëzy.’ Hy las het, en daer juichte 't gild Der stroeve rym'lary. ‘Spreek’ zei de vorst, ‘bevalt het u? ‘En van wien mag het zyn! - ‘Hoor!’ zei de dichter ‘voer my maer ‘Naer 't diepste van de myn; ‘Zoo 'n onweg had gy niet van doen, ‘Myn hart is echt en rein....
[pagina 282]
‘Ik heb geen dubbel aengezigt, ‘Ik spreek zooals ik meen ‘En anders nooit, al stond ik daer ‘Ook twintig tegen een! - ‘Zie’ sprak de vorst, ‘ik laet u vry, ‘Doch pak u spoedig heên!’ 'T is jammer dat hier ook geen man Als Philoxeen bestaet; Om 't volk de waerheid te doen zien, Door wyzen raed en daed; Want menig waenwys dichtertje Verkoopt hier slechten praet.

Vorige Volgende

De Dichter en de Dwingeland. (a)