|
| |
| |
| |
III.
La Mitraille a brisé l'orange.
De huiskat van een Domine
- Waer zal dit heen gaen leiden?
- Welnu, 't mag ook een kater zyn,
'T is my gelyk, 't verschil is klein,
Dus, kies maer een van beiden.
Terzaek: het huisdier van dien heer,
Was daer by stormig weder,
Door koude en hagel ingevlucht;
En voor nog meerder nood beducht,
Kreet het zoo luid als teder.
En, zyn Eerwaerde als aengedaen,
Ontsloot haer beî zyn armen;
Hy gaf haer melk en tarwen brood,
En het haer tegen allen nood
Hy liet haer verder in zyn stal,
En zond haer daeglyks inslag toe;
Maer 't beestje werd de weelde moê;
En, op een vroegen morgen,
| |
| |
Daer was het gromm'lend heen gegaen,
'T werd daer 't eentoonig en te stil,
Het gaf zich weder op den dril,
Als had het groote reden!
Zy had heur makkers in de huert,
Al somtyds hooren woelen;
En dat zy daer niet by kon zyn,
Deed haer al zulke groote pyn,
Als dikwils menschen voelen.
Doch ras berouwde het haer zeer;
Zy dacht weèrom te raken;
Maer, zyn Eerwaerde in vlam en vier,
En wilde op geenerly manier,
Toen zworf zy sukk'lend om en rond,
De honden blaften wen zy sliep.
De jongens wierpen waer zy liep,
Langs vuil bemorste straten.
Hier mael ik 't menschdom als een kat,
Of wilt gy als een kater;
En 't, noodlot als een' Domine;
En zyt g'er niet tevreden meê,
Hervormt hem dan in Pater.
De groote Vondel deed den mensch
Wel aan een kous gelyken;
En wat dit groot vernuft bestond,
Steunt zeker op een vaster grond,
Als vond men 't in kronyken.
'T Zy zoo. Vorst Brabo had geheerscht
En wederom begon de kreet,
Van rampspoed, slaverny en leed,
Allengs zich 't openbaren.
| |
| |
Hun buren even min kontent,
Beraemden beider vorsten val;
En rondom klonk het noodgeschal,
Verzeld van smeekgebeden.
En twee drie sprekers toonden 't volk,
In nieuwsblad en gazetten;
Hoe dat de vorsten, altemael
Door hebzucht aengedreven, 't stael
Voor boer en burger wetten.
‘'T is waer, het brood is schrikk'lyk duer.’
Riep 't, volk in drift ontsteken;
‘En 't vleesch is zoo verdoemd belast,
‘Dat het een werkman niet meer past,
‘Een slagter aen te spreken.
‘En bovenal, die helsche vaert
‘Neemt alle onz' boter mede;
‘Wie nu de klagt geen oorzaek geeft,
‘Zoo waer de God des hemels leeft,
‘O zoo de drukpers liber waer,
‘Men zou nog meerder hooren;
‘En wat men verder al vertelt....
‘Met nieuwjaer wordt er tol gesteld
‘En wie'r een woordje tegen kikt,
‘Wordt over zee gezonden;
‘En daer gesloten in een krocht,
‘Of lyk de zwarten uitverkocht,
‘Met d'armen vastgebonden.
‘Het onderwys is niet meer vry.
‘Men leert verboden boeken;
‘Door Luther en Kalvyn gemaekt,
‘Waerin men God den Heere laekt,
‘Door nooitgehoorde vloeken.
| |
| |
‘Ook wordt er ons zoo'n rare tael
‘Het is de spraek niet van weleer;
‘Noch, hel is 't orthograf niet meer,
‘Dat onze vaedren schreven.
‘Men doet met ons al wat men wil
‘Maer 't zal ten einde loopen.
‘Pers, dwingland, pers de menschen af!
‘Maer denk, er is een strenge straf,
‘Voor die de burgers stroopen.’
Zoo klonk 't alom, en eind'lyk sloeg,
Het volk aen 't revolteren;
D'onmenschelyke dwingeland,
Moest, kost wat kost, op eens van kant,
Daer hielp geen appeleren.
Men hief de vryheids kreten op,
Er moest gevochten wezen.
‘Te wapen!’ riep men dol en zot;
Wie t'huis bleef was geen Patriot,
En die had veel te vreezen.
Vergeefs deed Brabo wat hy kon,
Het volk wou niet meer hooren,
En dra werd menig roer gelaen
En dra stak men het oproervaen,
Er had een bloed'ge worst'ling plaets.
Het sloeg den landvorst tegen,
Want talryk was der klaegren heir.
(De mensch is van nature meer
Tot kwaed dan goed genegen.)
En toen riep elk eerst recht verheugd:
‘Op dat het volk voortaen regeer'.’
(Dit woordje gaet toch keer op keer,
| |
| |
‘Dan zal geen styfhoofd van een vorst
‘Meer bloed uit d'aedren tappen:
‘En door zyn vlyers aengezet,
‘Den bliksem geven van de wet,
‘En 's menschen recht vertrappen.’
Nu, Brabo dacht; ik zal hun maer
Aen 't noodlot overgeven;
Ik trek de handen van hun af,
De Heer heeft reeds tot hunne straf,
Daer vlotte 't ranke schip van staet
En dra besloot de breederaed,
Tot kiezing van een potentaet,
Op 't spoedigst te vergâren.
Maer 't moest een man zyn van verstand,
Op wien men juist kon reeknen;
Wien men den naem van vorst slechts bood;
En die, wanneer het volk besloot,
Alleenlyk maer zou teeknen,
Een die zooveel fortuin bezat,
Dat hy 't voorniet zou wezen;
Een, onder wiens volmaekt beheer,
Men voor geen vreemde schelmen meer
Noch dieven had te vreezen.
Althans men koos, en Peer en Pauw,
Al volk uit verre staten;
Maer geen van allen liet zoo ras,
(Zy wisten welk een post het was,)
Zich maer op eens bepraten.
Doch eindlyk, na veel ommeziens,
Had m'er dan een gevonden;
Die was, dacht men, de beste maet,
Voor 't slingrend scheepje van den staet,
Die zy maer vinden konden.
| |
| |
Zyn naem is my niet juist bekend,
En 't zal er niets aen geven;
Al zyn w' aen oude schriften ryk,
Ik vind nogtans in geen kronyk,
Het minst van hem geschreven.
En ziet, hy kwam, en deed zyn eed
'S volks recht, met moed, te staven;
'T was vreugde in straet en kerkgewelf,
'T gebeent' der martelaren zelf,
Bewoog zich in zyn graven.
En 's konings naem werd 't allen zy
Dat blonk er toen van geel en rood!
De vreugd was ongemeen en groot,
Het volk trok 's konings wagen.
Nu was men vry in huis en kerk,
De godsdienst ging zyn gangen;
En instituet en drukkery,
'T was alles om het meeste vry;
Wat kon men meer verlangen.
Maer, 't was aluit geen jaer geleên
Of 't volk sprak, ‘dat is aerdig;
‘Nu zyn de rechten af het graen,
‘En 't brood blyft lyk voorhenen staen;
‘'T is toch besprekens waerdig.
‘Het vleesch is vry en onbelast,
‘En 'k zie den prys niet dalen;
‘Wie duivel had dit zoo gedacht?
‘Ik overdenk het dag en nacht,
‘En vraeg 't my duizend malen;
‘Doch 'k vind er kop noch einden aen:
‘Maer dit zal wel verand'ren;
‘'T is zeker, 't is nog wat te vroeg,
‘Dat men van nu af aen al kloeg,
‘Wel duizend salamand'ren!
| |
| |
‘Wat zou het in 't vervolg dan zyn?
‘Neen, dit zal zich wel schikken;
‘De nieuwe koning zal zoo gauw,
‘Uit eigenbaet, het volk geen touw
‘Om nek en lenden strikken.
‘De kryg heeft zeker 't land hezwaerd;
‘En zoo veel oorlogslieden,
‘Dat bragt de rykskas op den hol;
‘En geen menschlievend protokol
‘Dat zich nog aen komt bieden.
‘Geduld, geduld, wy wachten 't af,’
Zoo sprak men hier en ginter.
Geduld is vry het edelst kruid.
En 't schiet te land hier weeld'rig uit,
Dan, 't bleef zoo nog al ruim een tyd,
Men was, zoo 't scheen, te vrede;
Men leefde al voort en voort op hoop,
Maer 't politiek ging zynen loop,
En bragt zyn lasten mede.
En eind'lyk viel de menigte uit:
‘'T is niet meer uit te zweeten;
‘En nu regeert het volk alleen!
‘By Satan toch, waer moet dit heên?
‘Waer halen wy te vreten?
‘God dank, nu is de drukpers vry,
‘En 't recht is van het malen;
‘Maer vaert en handel kwynt en treurt,
‘Dit is er toch nog nooit gebeurd;
‘En waer nu werk gaen halen?
‘'T zal beetren: ja, dit zet geen bloed,
‘Ga daer eens meê betalen.
‘O schelmen die naer onrust haekt,
‘En gaerne revolutie maekt,
| |
| |
‘En wat ons mannen in den raed
‘Eer men de breede zitting sluit;
‘Daer kan noch hel noch duivel uit,
‘Dat kan geen mensch vertalen.
‘De vorst toch kan er niets aen doen,
‘Die komt slechts jaerlyks zoo eens zien,
‘Spreekt dan ter vlucht een woord of tîen,
‘En voords is hy 'r niet noodig.
‘En nu het mooiste van den boel:
‘Als gy hun iets wilt vragen,
‘Dan zien z' u als een hondsvod aen;
‘Dan roepen zy: kan nieverstaen:
‘De weerlicht zou niet klagen!
‘Maer,’ sprak er een, ‘het schoonst van al;
‘Daer w'allen Belgen wezen;
‘Laetst zond men my een briefje toe,
‘En lyk ik 't spoedig open doe,
‘Zie daer, ik kan 't niet lezen!
‘Het was dan eigenlyk geen Vlaemsch!
‘'K dacht wis, dit komt van eenen
‘Die weèr met stalen pennen leurt;
‘Dit was my nog al meer gebeurd;
‘Ik smeet het ding daer henen.
‘Maer drie vier maenden na dien dag,
‘De rechtsbank deed my halen;
‘En wat m'een vent zei die daer zat.
‘Verstond ik niet, maer 't scheen dan dat
‘'K geen grondrecht wou betalen.
‘Dat men my viermael had vermaend
‘En zoo; dan, 'k riep verslagen;
‘Mynheeren! och gy zyt abuis!
‘Geen uwer zond m'een maning t'huis,
‘'K laet nooit iets tweemael vragen!
| |
| |
‘'K kreeg soms wel een papier in hand,
‘Maer 'k kon er niets van maken;
‘En 'k dacht met myn gezond verstand:
‘'T is 't aenbod van een penmarchand,
‘Een plakbrief van Van Aken,
‘Of zoo iets derg'lyks van dit soort.
‘Maer niets! er hielp geen klagen;
‘Men las my daer op staenden voet
‘Myn vonnis, ik werd in de boet
‘En van dit vonnis, lieve vriend,
‘Kon 'k weer geen woord begrypen;
‘Toen legde 't my een taelman uit:
‘- Gy moet betalen, vlaemsche guit,
‘Of wel, men zal u nypen! -
‘Zoo kon men ons wel tot den dood,
‘Dus laet u maer zoo bloode als tam,
‘Gelyk het schuldelooste lam,
‘In klamp en boeien vyzen.
‘God weet hoe menig Vlaming er
‘Op rasphuis zit te spinnen,
‘Die niets van zyn proces verstond!
‘Zoo 'n vryheid zal op Belgies grond,
‘Nooit rype vruchten winnen.
‘Ja, ja, 't is zoo gelyk gy zegt:
‘Toen Brabo hier regeerde,
‘Dan werd ons toch nog recht gedaen;
‘Men kon voor 't minst het volk verstaen
‘Wanneer 't petitioneerde.
‘De Walen lagchen ons wat uit,
‘Die zitten op het kussen;
‘Zy raken aan emploi en plaets,
‘En wy, wy steken er helaes,
‘Tot over d'ooren tusschen.
| |
| |
‘Daerby doet hunne Beeteraef,
‘De scheepvaert langzaem kwynen;
‘Er komen nog wel schepen aan,
‘Maer zy zyn meest met hout gelaên,
‘En dan, zy steken 't land zoo vol,
‘Dat markt en pakhuis kraken;
‘En geen van allen neemt iets meê;
‘Had men nu maer een débouché
‘Om zich er van 't ontmaken.
‘'T jaer veertig bragt verand'ring aen,
‘Sprak 't volk van vreugd doordrongen
‘Nu zien w'op twee-en-veertig neêr;
‘En kwestie wat er dan al weèr
‘Voor nieuws wordt voorgezongen.
‘Het smeekschrift voor de moedertael,
‘Ligt twee duim dik bestoven;
‘Dat is al ras van kant gemaekt,
‘Of in de sukkelmand geraekt,
‘En in den hoek geschoven.
‘En vraeg nu eens een tweede reis,
‘Wat of er toch aen schortte. -
‘Ah bah! Messieurs, c'est du, flamand...
‘D'ailleurs, nous n'avons pas le temps,
‘Que le diuble l'emporte!
‘'T is zonde voor ons vaderland;
‘Men zou er zoo van treuren.
‘Men zag in Brabo's koningdom.
‘(De Heer beloon'den man er om)
‘Dat alles niet gebeuren.
‘'T is waer, der vaedren heilgeloof
‘Heeft toen een schok geleden;
‘Maer dit is door het Schrift voorzeid;
‘En nu heeft elk de fakulteit
‘Van Godsdiensten te smeden.
| |
| |
‘Doch door gebrek aan brood en geld
‘De vette guldens zyn van kant,
‘De franken schaers als diamant,
‘En 'k zie er kop noch einden aen,
‘Hoe ik my keere of wende;
‘'K wou dat de duivel of zyn moêr,
‘Dit schelmsch bestuer naer d'afgrond voer,
‘Dan waren w' uit d'ellende!’
|
|
Auteursrecht onbekend