| |
| |
| |
Athalia,
TREURSPEL.
Eerste bedryf
Eerste tooneel.
Jojada, Abner.
Ja, ik kom Isr'els God, in zynen Tempel, looven;
Dewyl de dag verjaert, dat wy de wet van boven
Ontfingen op den berg. hoe is die tyd verkeert!
Hoe plechtig wierd die dag by 't heilig volk ge-eert!
Wat liep het tempel waert, op 't klinken der klaroenen!
Hoe pronkte 't hoog gewelf, met kranssen en festoenen!
Hoe drong men na 't altaar! hoe mild! met welk een zucht
Bragt elk den eersteling van zynen akkervrucht!
Nu is die dag verkeert in naare duisternissen:
Nu doet ons daer een vrouw het heilgenot van missen
En veel godvruchtigen verwyd'ren van 't altaer;
Terwyl een kleene hoop van d'yvrigste, om het jaer,
Dat zalig vreugdeseest, als in een schets, verbeelden;
Daar 't overig, ten spyt der vadren, die hen teelden,
Zich niet alleentot Baal, den Tyr'schen afgod keert,
Maer zelf den naem beschimpt, door d'ouderen ge-ëert.
En, ach! ik vrees, dat ons noch zwaerder ramp zal drukken,
Dat u Athalia van 't hoog altaar zal rukken,
Dat zy, verbannende 't Hoogpriesterlyk gezag,
Haar wraak voltrekken zal, met zulk een wreede slag.
Wat reden hebt ge, om voor datongeval te vreezen?
| |
| |
Men kan hier ongestraft noch trouw, noch heilig weezen.
Zy haat die edele standvaftigheid, die 't hoog
Aartspriesterlyk gezag van Jojada, voor 't oog
Van al de waereld, doet met grooter luister praalen.
Godvruchtige yver weet ze afschuw'lyk af te maalen:
Oprechtigheid en deugd is by haar muitery.
Ook haat zy Josabet, uw Ega: om dat zy
Een eygen zuster is van onzen laatsten Koning.
Dit maakt haar schuldig: en die schuld lyd geen verschoning.
Daar by komt Mathan, die afvallige verraâr,
En blaast haar d'ooren vol. 't is dien aartshuichelaar
Noch niet genoeg, dat hy, om eer, gezag en staaten,
Zyn' God verlochent, en onze altaars gaat verlaaten,
Of dat zyn kruin zelf met den Myther pronkt van Baal:
Neen, hy berokkent ons bederf noch altemaal,
En peinst niet anders, als om Isrel te belaagen.
Dan pryst hy u, dan schynt hy u weêr te beklaagen
En zorgelyk belang te neemen in uw' staat.
Een listig dekkleed, tot bewimp'ling van zyn' haat.
Thans stelt hy u weer heel ontzachelyk en magtig.
Dan spreekt hy van uw deugd; maar flaauw en twyffelagtig.
Laatst gaf hy voor, dat gy een groote schat van goud,
By David lang vergaart, by u verborgen houd.
Een kragtig lokaas, om aartsgierigen en wrekken,
Gelyk de Koningin, tot uw bederff te trekken.
'K merk, dat het eenigsins haar ook ter harte gaat:
Want zy treed naauwelyks ten hofpoorte uit, of slaat
Haare oogen her waards aan, vol achterdocht en zorgen:
Als of dees heil'ge plaats een wreeker hield verborgen.
'T gezicht en weezen staat af keerig, koel en schuw.
In 't kort, 'k vrees, dat haar toorn noch storten zal op u,
Dat die Onzaal'ge niet ontzien zal, haare handen
Aan 't heiligdom te slaan, daar God zelfs aan te randen.
Hy, die het onweer stilt, de zee dryft af en aan
Kan ook het opzet der God'loozen wederstaan:
| |
| |
Des onderwerp ik my dat onbepaalde weezen.
'T is God alleen, dien 'k vrees: geen mensch kan my doen vreezen.
Doch ik erken in u die ted're zorg, myn vrind;
Gy toont, als Isrelliet, datge Isrels welstant mint
En 't onrecht haat, dat ons poogt met geweld te drukken,
Dat gy een afkeer hebt van al die gruwelstukken.
Doch meent gy, dat ge alleen met deze zorg voldoet?
Gy ziet een vremde vrouw, bezoedelt met het bloed
Van onze Koningen, op Davids troon verheven:
Een vrouw, zeg ik, die haar kinds kindren bragt om 't leeven.
Om zich te dringen in het opper ryks gebled;
Een vrouw, die recht, noch wet, ja, zelfs geen God ontziet.
En gy, een toever laat der onderdrukte Jooden,
Die in vorst Jorams heir, als Veldheer, hebt geboden,
Na datge, in 't leger van zyn' vader Josaphat,
De krygskunde, in uw jeugd, al lang geoeffend had,
Gy, die Jerusalem verzekerde en haar wallen:
Wanneer Okafias, van Jehu overvallen,
En zyne ruiteren omsingelt en benart,
Door eenen boogscheut, fel getroffen wierd door 't hart,
Nu is 't uw plicht, om 't volk te redden, naar vermogen.
'K vrees God, zegt gy: ik ben met Israël bewogen:
Maar hoor, hoe God u daar op antwoord, door myn' mond:
'T is niet genoeg, dat gy, naar ons gemaakt verbond,
My daaglyks eert en dient, met loszang en gebeden,
Met offerhanden en gemaakte plechtigheden.
Wat baat my 't bloed van bok, off geyt, zoo lang, als gy
'T bloed uwer Vorsten niet gewroken hebt voor my.
Sny die gemeenschap af, met Baal, verbreek die banden:
Dan maakt ge u aangenaam by God, door offerhanden.
Wat kan ik doen, myn Heer, met zulk een kleene macht?
Gansch Juda heeft geen trouw, en Benjamin geen kracht;
De dapperheid, die hen zoo eigen was voorheenen,
Is, met het leven van hnnn' Koningen, verdweenen:
Zy zeggen zelfs: zoo dra die stam is uytgeroeit,
Heeft God zich met het volk van Isrel niet bemoeit.
| |
| |
Hy, die hun glory had zoo hoog in top getoogen,
Ziet hunnen val nu aan, met onverschillige oogen,
'T meêlyden, zeggenze, is ten enden: want wy zien
Die wonderwerken, door zyn hand, niet meer geschiên,
Daar al de waereld voor verstelt stond en verwondert;
De heilige Ark is stom: God heeft zich afgezondert.
Heeft God wel ooit zoo klaar zyn magt getoont, als nu?
'K merk, dat zyn wonderen onzigtbaar zyn voor u.
Ondankbaar volk, zult gy dan nimmer zyn bewogen,
Door all' die tekenen van 't onbepaalt vermogen?
Moet ik, o Abner, u erinneren al 't geen
Dat God noch daaglyks doet, en heeft gedaan voorheen:
Hoe 't Joodsche volk wel eer vergaan zag hun tierannen,
Hoe Achab, tegens God en Isrel aangespannen,
'T land, dat hy door geweld en moord verkregen had,
Noch in het end heeft, met zyn eigen bloed bespat,
Hoe Jesabel, omtrent dien akker, door de honden
Afgrys'lyk wierd vermoord, gescheurt, gesleurt, verslonden.
Baals logenachtige Profeten staan verstomd
'T vuur, dat, op 't altaar, uit den hoogen hemel komt
En d'offerspys verteert, Eliza, die de dooden
Wekt uit hunne ysre slaap, het weer naar zyn geboden
Stipt te doen luisteren, gelyk Elias deed,
Toen 't volk, na drie jaar droogte, om water kermde en kreet,
Erken, erken hier aan Gods wonderlyk vermogen,
Datge altoos onder het bereik zyt van zyne oogen.
Wat is aan Salomon en David niet belooft?
Wat zegen hing ons van die stam niet boven 't hoofd!
Wat had men daar een reeks van vorsten uit te wagten!
Waar uit dat een alleen de volk'ren en geslachten
Van 't aardryk zou gebiên, een Vorst van vrede en rust,
Door wien het oorlogsvuur zou werden uitgeblust,
Daar alle vorsten zich voor zouden nederbuigen
En hulde doen, met hem hunne eerbied te betuigen.
| |
| |
Maar waarom houd gy die beloften nu verdacht?
Wie is 't, die zulk een Vorst uit Davids stam verwacht?
Zy is glad uitgeroeit, met wortel, lot en telgen.
Deed niet Athalia het overschot verdelgen?
En Joas, 't jongske van haar zoon Okazias
Versmooren in den wieg, wen 't nauw acht maanden was?
Had dat de hemel noch bevryd voor haare woede?
Ik zou, verheugt en bly te moede,
My aanstonts werpen voor zyn tedre voeten neer
En hem erkennen, als myn Vorst en Opperheer.
Zoud gy noch twyffelen, dat de volk'ren en geslachten....
Maar ach? wat vlei ik my met ydele gedachten!
'K weet, dat Okazias, de laatste uit Davids stam,
Met al zyn kinderen, bedroeft om 't leven quam.
Ik hebden Vader zelfs, door Jehus pyl, zien sneeven;
En gy, gy zaagt zyn kroost ook brengen om het leven.
Ik zal me in 't minst daar op niet uiten: maar als gy
Het derde deel ziet van deez' grooten dag voorby,
En 't uur van ons gebed ten derdemaal verscheenen,
Laat dan die zelfde drift u dryven herwaards heenen.
God zal ons mogelyk in korten tyd doen zien,
Dat alles, wat hy ons belooft heeft, moet geschiên.
Vaar wel, myn Vrind; 'k ga tot het feest my vaardig maken
De zon beschynt alreeds het top der tempeldaaken.
God zal ons moog'lyk... maar ik zie daar Jozabet.
Ik ga my voegen by het volk, dat Mozes wet
En handvest onderhoud, en zeden en manieren:
Om ter bestemden tyd, het offerfeest te vieren.
| |
| |
| |
Tweede tooneel.
Jojada, Jozabet.
Mevrouw, de dagen zyn in 't end vervult: gy moet
Het kind, dat, door uw zorg, is van de dood behoed,
Vertoonen voor het volk. Gods vyanden, vermeeten
Door uw stilzwygendheid, belachen ayn Profeeten,
En spotten met de heilbelofte, aan ons geschied.
Wat zeg ik, 't gaat zoo ver, dat zich uw Stieftnoer niet
Ontzien zal, ons altaar, met haar afgoderyen
Te smetten, daat op Baal het offer toe te wyen:
Des is het tyd, dat wy ons redden door 't gevaar;
Dat ik den jongen Prins, die 'k achter 't hoog altaar
Dus lang verborgen hielt, als onder Godes vleug'len,
Voor elk ten toon stelle, om haar trotsheid te beteug'len.
'K weet, dat de telg niet van zyn stam ontaarden zal.
Zyn oordeel en verstand gaat boven 't kleen getal
Der jaaren. 'k zal, voor ik hem uitroep, eerst vertoonen
By 't altaar, voor zyn' God, de steunpilaar der troonen,
Dan Priester en Leviet vergaderen byéén,
En zeggen: dit 's uw vorst, de toevlucht van 't gemeen.
Maar kent hy al zyn stam, en hoe hy is geheeten?
Tot noch toe heb ik hem daar niet van laaten weeten.
Hy heet Eliasyn; en 't jongske meent, dat hy
Gelyk een vond'ling, opgetogen is van my.
Heb ik dan 't kind gered, om 't weêr in die gevaaren
Op nieuws te wikk'len, na een reeks van negen jaaren?
Hoe dus bez wykt uw moed? die hoop, die gy wel eer....
Ach? ik verlaat my op uw wyze raad, myn Heer.
| |
| |
Van 't uur af, dat ik 't voor den moorddolk heb geborgen,
Stelde ik u 't kind ter hand, op dat gy 't zond bezorgen.
'K hebzelfs daar 't byzyn, als gevaarlyk, van ontvlucht:
Wyl ik, mistrouwende myn liefde en tedre zucht,
Steeds vreesde, dat ik door de zorgelyke trekken
Van 't medelydende gelaat, iets mogt ontdekken.
Ik heb drie dagen, en drie nachten achter een,
Den traagen tyd doorbragt, met traanen en gebeên.
Maar is 't geoorloft, u te vragen, op wat vrinden
Ge u kunt verlaaten? wien gy tot uw dienst zult vinden?
Zyt gy van Abner wel verzekert? heeft die al
Zyn woord gegeven, dat hy ons beschermen zal?
Op Abners deugt moogt gy u blindelings vertrouwen.
Doch 'k heb tot noch voor hem 't geheim bedekt gehouwen.
Wie maakt gy hoofdman van de lyfstaffrers, of wacht?
Voor my, 'k heb 't Ammon, of aan O bed toegedacht:
Zy hebben, in hun tyd, veel weldaân van myn vader...
Ach! spreek van Ammon niet, noch O bed, dien verrader:
Want beide zynze door Athalia misleid.
Wie zal dan waaken voor des Vorsten zekerheid?
Heb ik dat niet gezegt? de Priesters en Levieten.
'K weet, dat gy heim'lyk, om uw oogwit te beschieten,
'T getal daar van by u verdubbeld hebt, dat zy
Athalia de kroon der opperheerschappy,
Indien 't hen moog'lyk was, gewisl'lyk zoude ontrukken,
Om Davids kroost, zoo zy 't ontdekte, op 't hoofd te drukken:
Maar schoon hun yver al zoo groot is, wat vermag
Toch zulk een kleene hoop, gestyft door uw gezag?
Gy zult Athalia, met haare vremdelingen,
Op 't allereerst gerucht, den Tempel zien omringen,
Als zy van Joas hoort. wie zal haar macht wedrstaan?
| |
| |
Onnoz'le Priesters, die hun hand ten hemel slaan
En niet gewent zyn, als te bidden en te smeeken.
My dunkt, ik zie het kind in hunnen arm doorsteeken.
Hoe! acht gy God dan nietmetal? God, die altyd
'T onnozel wees beschermt, en voor de zynen stryd,
Die vaak den zwaksten helpt, om zynen macht te toonen,
Die aarts-tierannen vloekt, en neêrbonst van de troonen,
Die zelfs gezworen heeft, dat hy, in Israel,
Den trotsen Achab, met d'ontrouwe Jesabel
Verdelgen zou: gelyk ge aan Joram zaagt voor dezen
Helaas! dat doet my vreezen.
Wie weet, of 's hemels toorn, ophouden zal te woên,
Voor hy myns broeders zoon verdelgt ziet, hem ten zoen?
Of 't kind, gewikkelt in het quaad dier booze tyden,
In 's moeders buik niet mee gedoemt is straf te lyden?
Of meent gy, dat hem God, om Davids dengd en trouw,
Als afgezondert van die stam, wel spaaren zou?
Helaas! 'k verbeeld my noch die schrikkelyke woede,
Toen ik 't ounozel schaap, voor 's vyands dolk behoedde,
En al zyn broederen zag sneuvelen, in de zaal,
Den eenen door de strop, den and'ren door het staal.
D'ontmenschte Athalia, in wreedheid uitgelaten,
Liep, als verwoed, door 't hof, en hitste haar soldaaten,
Met uitgetogen dolk, zelfs tot die slagting aan.
'K zag Joas... nooit zal my daar 't denkbeeld van ontgaan,
Ik vond het teder Wicht, gedrukt in 's voedsters armen,
Die, om den Zuig'ling voor den moorddolk te beschermen,
Naar hevig worst'len, neergestort was, in dien nood.
Ik greep het kind, dat op haar boezem lag voor dood;
Ik wiesch het, daar het was bebloed op lip en wangen:
Het zag myn traanen, 't bleef me om hals, en schouders hangen,
Als of het kennis van myn medelyden had.
Gy groote onzigtbre God, spaar toch die dierb're schat,
Dat eenigste overschot, uit David voortgesprooten,
| |
| |
Gevoed by 't altaar, 't hoofd van Mozes wetgenoten;
Hy kent alleen u voor zyn vader en zyn heer:
Sterk hem, in dezen nood, maak dat hy triomfeer
Van zyn aartsvyandin, die wy staan te bestryden.
Zoo gy 't u belgt, dat ik, door 't bloed, uit medelyden,
Dees traanen stort, zoo straf myn zwakheid: die is 't waard:
Dat gy slechs d'Erfgenaam van uw beloste spaart.
Gy moogt wel schreijen: maar gy moet op hem vertrouwen.
'T kind, dat hem eert en vreest, zal hy niet schuldig houwen
Aan 's vaders gruwel. Gy zult hier in 't kort by een
Vergadert zien, de trouwgeblevene Hebreen:
Om hem te hulden en gehoorzaamheid te zweeren;
Dan zult gy zien, hoe zy het zaad van David eeren,
De Dochter Jesabel vervloeken, elk om stryd.
Gods stem zal mid'lerwyl ons styven, in die tyd.
Hy heeft genoeg zich van twee vorsten zien braveeren:
Hy zal nu, op zyn' beurt, een Koning doen regeeren,
Die, op zyn Troon, zich zal erinneren, dat hy,
Door zyne Priesteren, tot d'opperheerschappy
Gebragt is, en die ons altyd die eer zal geeven,
Dat wy 't zaad Davids, als uit 't graf, weêr doen herleeven.
Gy Hartekenner, die 't hier al beneên beschouwt,
Zooge iets voorziet, waar door gy hem niet waardig houd,
Dat hy is uit de stam van David voortgesprooten:
Zoo laat hem zyn, gelyk d'eerste uitgebotte looten,
Of als een bloem, die fluks vergaat, in haar geboort:
Maar zoo hy naar uw wet en wyze lessen hoort,
Zoo laat hem 't errefrecht zyns vaders ook genieten,
En 't edel werktuig zyn, waar door we ons wit beschieten.
Verstoor de raadslag van een wreede Koningin,
Stort Mathan, dien verraâr, een geest van dwaling in,
Geef haar een tuim'ling, een verwarring van gedachten,
En al het geen, waar uit we eens vorsten val verwachten.
Maar daar komt Salomite, uw Dochter. 'k Ga. Houd moed.
| |
| |
| |
Derde tooneel.
Jozabet, Salomite, Ret.
Zyt gy 't, myn Dochter, kom, kom herwaards, met uw stoet,
Gy jonge Telgen, die, uit Levi voortgesprooten,
Altyd geweest zytmyn getrouwe lotgenooten,
Al myn vermaak en troost, in myn verdriet en smart,
Die in uw jeugt, noch door een heilige yver werd
Gedreeven, om met vreugd, dit groote feest te vieren,
Wy zien u vrugt'loos't hoofd met bloemfestonnen cieren;
Dat tooisel voegde by het offer wel voorheen;
De Hemel eischt nu niet, als traanen en gebeên.
Ik hoor, ik hoor alreeds de heilige trompetten;
Men zal de tempeldeur, na 'k merk, haast open zetten;
Ik ga my kleên; op dat ik u op 't feest verzell'.
Zingt midlerwyl, en looft den God van Israël.
Hy is de bron en oorspronk aller dingen.
Zyn heerschappy heeft geen begin, noch end.
Laat ons, laat ons, zyn naam ter eere, zingen,
Zoo ver de waereld is bekent.
Vergeefs poogt ons geweld te dwingen:
De tongen van Gods lievelingen
Ontzien noch straf, noch dreigement.
Laat ons, laat ons, zyn' naam ter eere zingen,
Zoo ver de waereld is bekent.
Laat ons, laat ons, zyn' naam ter eere zingen,
Zoo ver de waereld is bekent.
Hy is het, die, met kleur, op kleur,
De bloemen spikkelt deur en deur,
'T geboomte op zynen tyd doet bloeijen,
| |
| |
En 't bloeizel weer verkeert in ooft,
Die d'aard by dag met warmte stooft,
En 's nachts komt met zyn dauw besproeijen.
Gelyk de zon, dat aldoorstraalend vuur,
Die Queeker det alteelende natuur,
Beminn'lyk is in yders oogen;
Zoo lief, zoo waard, van zulk vermogen
Is aan de ziel, die heil'ge wet,
O! Sinai! vergeet de wonderen niet,
Die op uw toppunt zyn geschied:
Toen God daalde uit den hoogen,
En in een vuurkolom, vol licht,
Te sterk voor 't sterffelyk gezicht,
Verscheen voor 's menschen oogen.
Zeg ons, waar toe dit toch gedient heeft altemaal?
Die rook, dat vuur, die bliksemstraal,
Met zulk een fellen donder,
Daar dwarrelwinden onder?
Was hemel, aard, door dat geweld,
En d'Elementen niet ontsteld?
God quam Israël toen nooden
Daar hy 't volk meê heeft verlicht,
Als hy zei: gy zult, ô Jooden,
Niet begeeren, rooven, dooden;
Maar 't beminnen zy uw plicht.
ô! Heil'ge wet! ô nut, ô schoon gebod!
Wat reed'lyk schepzel kan zich des beklaagen!
Hoe aangenaam is 't zulk een God,
| |
| |
Zyn hart en ziel voor eeuwig op te dragen!
Hy heeft ons 't juk gelicht van onzen hals,
En in woestyn gespyst naar ons begeeren,
Met hemelsbrood, en quakkels, zacht en mals;
Wie zou hem niet beminnen, dienen, eeren?
De wat'ren scheid'de hy van een,
En bragt ons volk droogvoets door zeên,
Hy deed, ten nutten van 't gemeen,
'T nat vloeijen uit een dorren steen,
Om 't hart zyns volks te laaven.
ô Heil'ge wet! ô nut! ô schoon gebod!
Wat reed'lyk schepzel kan zich des beklaagen!
Hoe aangenaam is 't, zulk een God
Zyn hart en ziel, voor eeuwig op te draagen!
Gy, die om staat, om geld, of goed,
In 't hart smoort uw gepeinzen,
Val voor dien grooten God te voet:
Zyn volk past nooit het veinzen.
Een slaaf vreest voor zyn Heer:
Maar een kind Gods bemind hem teêr.
Einde van 't eerste Bedryf.
|
|