Resolutiën van den commandeur en raden van het Fort de Goede Hoop 1652-1662

Maendagh den 24^en December 1657.

Bij den Commandeur ende raedt deser fortresse gecommuniceert sijnde aen den breeden raedt van de retour schepen arnhem ende slot van Honingen derselver resolutie van den 17 deser verleden alhier genomen namentlijck van selver dese residentie voor een wijl in necessiteijt te willen stellen liever als voorsz: costelijcke retourschepen tot groote ondienst ende schade van de generale Comp^e op te houden tot eenige vaderlantse offte Indische retourschepen omme haer wegen alle benodicheden, daeruijt te versien &c^a Ende volgens dien oock claer ende resoluijt opgegeven, alles wat bij Comp^s magasijn soo van provisien anckers, touwen, pompen, pick, teer, harpuijs, traen &c^a is berustende: omme te overleggen off 't selve sal cunnen helpen ten eijnde de meergemelte costelijcke schepen (sonder daeromme te behouwen leggen, langher als op 't hooghste nodich) ter eerder na 't patria mogten werden gedespecheert,-

Wijders bij de principaele opperhooffden offte breeden raedt der voorsz: schepen, in rade present, ende tot versterckinge des forts raedts mede geroepen p^r notitie opgebracht derselver meeste noot wendicheden ten principalen ende meest wesende aen zijlen ende eenich lopend want, daermede deselve van hier niet wel schijnen te sullen cunnen werden versien, vermits dienaengaende bij 't magasijn niets en is-

Soo is na goet overlegh verstaen op overmorgen den 2^en kersdagh te laten doen een nauwe visite op beijde de schepen soo wegen de provisien als alle benodicheden in de voorz: twee retourschepen sijnde ende dat door de navolgende gecommitteerdens namentlijck

[p. 158]

Den schipper Claes Speelman ende den coopman Abraham Clevesteijn ten overstaan van		} van hooningen	} te visiteren het schip arnhem
Roeloff de Man ende Abraham Gabbema fiscus		} uijt 't fort	} te visiteren het schip arnhem
Den provsisioneel schipper Michiel Jacobsz: ende den Ondercoopman Hendrick Cop		} van Arnhem	} te visiteeren het schip Hooningen.
	neffens de voorsz: personen uit dese fortresse		} te visiteeren het schip Hooningen.

Omme alsdan op 't raport van de voorsz: gecommiteerdens een nauwer overlegh te maken, ende te sien off deselve schepen met de aengebode adsistentie soo verde sullen cunnen werden geholpen dat sij luijden haer reijse daermede na 't vaderlandt souden cunnen op 't spoedichste vervolgen, sonder als voorsz: tot meerder last ende Intrest van d' E. Comp^e hier juijst daeromme na schepen uijt 't vaderlandt off India te blijven leggen vertoeven.

Vorders oock door Mons^r Wijnandt van Catersvelt opperhoofft des voorsz: schips Arnhem in rade vertooght het overlijden van de 2 schippers Jan Rotgans ende Pieter Jansz: de vries, ende dat sijluijden derhalven bij manquement van bequamer stoffe provisioneelijck die plaetse sedert hadden laten becleden door den stuijrman Michiel Jaoobsz: van bergen, in de straet Sunda uijt 't schip Louijse op Arnhem overgeset om de opperstuijrmans plaetse te bedienen, volgens d' ordonnantie dato 17 Februarij passado bij den Equipagie Mr. Sijmon den Danser gepasseert, Ende dat denselven in sijn regeringe ende commando soo wat te slap is vallende, als niet wel dervende 't scheepsvolcq na behooren resoluijt genoegh commandeeren &c^a ende volgens 't welcke van opinie soude wesen d^o costel: schip wel van een habilder hoofft over de scheepsreginge mochte worden versorght, waertoe in consideratie wert gebraght dentweeden schipper Jan Sijmonsz: Clos, bescheijden beneffens den regerenden schipper Claes Speelman op 't slot van Hooningen Soo is na veele overwegingen 't selve niet alleene genomen in goede consideratie, maer oock vastgestelt die plaetse met een habilder man te laten becleden.

Doch wijders gesien op 't meeste voordeel ende den hooghsten dienst van d' E. Comp^e in 't generael, namentlijck dat meergemelte schip Arnhem het costelijckste ende ter monture wel van omtrent acht tonnen gouts incoops geladen is, ende 't slot van honingen ter contraire niet hoger als met een carge van ongeveer 3 tonnen, Soo is na wel genomen deliberatie ende veele overleggingen (onse hooghste sorge na schuldighe plicht, latende gaen over 't grootste Capitaal, onser Heeren Meesters) bij eenparicheijt van stemmen niet alleene als voorsz: goetgevonden d^o costelijcke retourschip te versien van een bequamer schipper maer oock daartoe te verkiesen den outsten ende ervarentsten schipper Claes Speelman voorsz: welcke d' E. Comp^e niet alleene lange jaeren voor schipper gedient, maer oock diverse malen met Comp^s schepen

[p. 159]

uijt ende thuijs gevaren heefft, ende in sijn plaetse op 't slot van honingen weder 't schippers gesach te deffereren aen den tweeden schipper Jan Sijmonsz: Clos voorsz: waermede vertrout wort beijde schepen dan van seer goede ende bequame schippers sullen wesen versien, Item oock dat niet alleen ten respecte ende om de costelijckheijt des schips arnhem voorsz: den oudsten schipper Claes Speelman nodich is geacht over te gaen, maer oock dat het vermits men tot veranderinge genootsaeckt is alsoo wel sal comen om de meeste ruste onder 't gemeene volcq van beijde de gemelte schepen welcke haer te gerustiger sullen houden, wanneer de consideratie van de meerder waerde, des schips arnhem comen te verstaen, sonder in eeniger manieren ijts te laten verluijden van d' insuffichantie des voornoemden gesurrogeerden provisioneelen schippers Michiel Jacobsz: van bergen maer sulcx voor den gemeenen volcq stil te houden ende denselven als 2^en schipper passagier op 't slot van honingen weder over te laten gaen om emmers alie tumulte ende misnoegen &c^a onder den gemeenen man, soo veel mogelijck te prevenieeren: mitsg^rs voorsz: Michiel Jacobsz: pretentie wegen sijne provioneele surrogatie gedaen bij den scheepsraet van arnhem voorsz: gereserveert te laten, aen onse Heeren principaelen in 't Vaderlandt.

Aldus gedaen ende geresolveert In't Fort de goede Hoope ten dage ende Jare als voorsz:

JOHAN van RIEBEECK 1657*.

J. GOOSSENS

CLAES SPEELMAN.

ROELOFF de MAN.

ABRAHAM GABBEMA. Secrets. 1657.

* Dese resolutie wert bij mij aengaende de drie eerste articulen geconfirmeert, doch belangende de twee laetste wert bij mij versocht naerder te mogen te interpreteren ten aensien mijne meijninge daerinne niet en is naer behoren gevadt 't welck de vordere leeden deses Raedts soo nevens mij hebbende verstaen te behoren, hierop dan in dier vougen deselve teijckene.

WIJNANT van CATERSVELT.

Declaratie op mijn gegeven advijs van de twee laeste articulen in de resolutie dato 24 December 1857. getrocken.

Aengaende het vierde artijcul van het begin tot het woort commandeeren &c^a incluijs wert bij mij g'affirmeert nochtans met alsulcken verstande dat hetgeene aldaer wert verhaelt is

[p. 160]

geschiet op het affvragen van den Heer Commandeur Joan van riebeeck soo in als buijten rade, niet adviserender maer discourerender wijse. Wijders belangende de woorden in't selve articul, waer geseght wort (ende volgens 't welcke van opinie soude wesen d^o costelijck schip wel van een habilder hoofft over de scheepsregeringe mochte werden versorght) die woorden segge ick dat bij mijn in rade (onder correctie) soodanich niet en sijn geventileert, veel min alsulcke opinie te hebben gehadt; maer wel is waer, dewijle de slapheijt van onsen schipper door onderlinge discoursen bij eenige leden deses raedts, als insonderheijt bij den schipper speelman, soo hooch ende swaer gewogen ende oversulcx naer voorgaende debatten, daerop echter de veranderinge wierden vastgestelt, dat alsdoen mij selven (als siende meer op 't gemeene beste meesten dienst ende welvaren van de E. Comp^e als wel op een singulier persoon) insgel: met de veranderinge conform de resolutie hebbe geconfirmeert, gelijck mij in diervougen voor alsnoch daermede confirmere, ende deselve approbere mits desen.

WIJNANT van CATERSVELT.

Bij den raedt gesien de hier voorstaende, nader Interpretatie g'intituleert declaratie &c^a bij Mons^r Wijnandt van Catersvelt in rade eerst versocht te mogen doen, ende daeromme als boven nu gedaen over sijne meeninge, wegen 't vertoogh des gesurrogeerd: schippers Michiel Jacobsz: van Bergen ende 't stellen van een ander in plaetse van den selven, omme redenen bij de 2 laeste articuls der resolutie op 24^en deser verleden, daerover specialijck genomen, vermits d^o S^r Catersvelt (als in margine boven sijne onderteijckeninge der voorsz: resolutie schrifftel: gestelt) is allegerende dat desselffs meijninge daerinne nae behooren niet soude wesen gevat, ende volgens dien de vordre leden deses raedts neffens hem souden hebben goetgevonden te behoren (hoewel het maer is toegestaen tegen behoren) ende gebruijck) sijne meijninge nader te mogen Interpreteren-

Ende nochtans alle de raetspersonen haer verseeckert houden de meijninge niet alleene wel gevadt, maer dat die oock daerinne soo civiel ende sacht, beneffens de natuijre der sake is uijtgedruckt, als mogel: was te doen, als hebbende niet alleen gehoort uijt den monde van voorn: S^r Catersvelt de slappigheijt des meergenoemden schippers &c^a in vollen rade, maer oocq volgens verclaringe van den Commandeur Riebeecq buijten deselve, daer Mons^r Catersvelt voorsz: riebeecq in sijn camer alleen voor 't aenvangen van de voorgeseijde vergaderinge heefft verhaelt, eenige exemplen van sijne slappigheijt in 't commanderen &c^a ende dat oocq al wat soet op den dranck soude wesen, sulcx door andren van ter sijden mede getuijght, ende genoughsaem geconfirmeert wort, ende volgens 't welcke Mons^r Catersvelt de veranderinge 't eenemael ende genoughsaem aen den Commandeur voorsz: selffs voorstelde

[p. 161]

ende in de plaetse weder recommandeerden sijnen gesurrogeerden opperstuijrman Andries Blaeuw 't welck een fraij nuchteren beqaaem man was, waerop hem door den Commandeur als doen wierde g'antwoort dat allen 't verhaelde van sijn gesurrogeerden schipper oock door andren mede al hadde gehoort, maer dat de sake tot veranderinge pregnerende dan den 2^en schipper Jan Sijmonsz: Clos bescheijden op Hooningen voor denselven (als maer provisioneel tot stuijrman gesurrogeert wesende) soude behoren geprefereert te worden, vermits langh over sijn tijt d' E. Comp^e voor schipper hadde gedient, ende met niet minder maer alsoo veel bequaemheijt begaefft was, volgens preuve in verscheijden gelegentheijt volcomen betoont, mitsgaders sijn E. ende vordre leden des raets bekent, doch dat in rade daerover nader soude cunnen werden gedelibereert, ende de saken na behooren geventileert, verclarende den Command^r voorsz: dit aldus in sijn camer gepasseert te sijn, ende wij ondergesz: dat in rade de sake op de getuijgenisse van S^r Catersvelt voorsz: vorders gedelibereert, offte geventileert sijnde, met goede uijtdruckinge ende overweginge van alles de resolutie eenparich tot de veranderinge is gevallen, mitsgaders oock om de consideratie in 't laeste articul desselven resolutie vervaet, (als latende onse hooghste sorghe gaen over 't costelijkxste capitael geladen int 't schip Arnhem voorsz:) dat daerop niet alleen een ander bequamer, maer selffs den alderoutsten ende ervarensten schipper Claes Speelman soude overgaen &c^a over 't welcke Mons^r Catersvelt mede niet alleene sonder eenige de minste difficulteijt wegen den dienst van d. E. Comp^e d' aldereerste sijn stemme heefft gegeven als hebbende sitplaets aen den Command^r, maer nae de eenparige ende ongedifficulteerde conclusie oock mondelinge g'allegeert dat sulcx seer bequaem was gevallen vermits om de consideratie van 't grootste capitael den oudsten schipper op arnhem soude overgaen, als breder naeckt ende claer in de meergemelte resolutie genarreert ende volgens allen 't welcke wij ondergesz: oock bij deselve genootsaeckt blijven te persisteren ende niet cunnen goetvinden daerinne eenige alteratie te doen, ten ware daer toe wightiger oorsaecken preg neerden, als voor jegenwoordigh noch can bespeurt worden, bij de bovenstaende nader gedane interpretatie van Mons^r Catersvelt voorsz: hen (behoudens desselffs respect) te doen (niet verstaen te behoren als denselven boven sijne teijckeninge onder de resolutie voorsz: is allegerende) maer ten overvloede willigh toegestaen tegen behoren ende recht gebruijck, om hem (difficulterende d^o resolutie te teijckenen) emmers vol ende in alles contentement te doen, sonder dat den raedt offte ijmandt van dien als voorsz: eenigsints in 'twijffelinge maer ten vollen verseeckert waren, alles na de waerheijt ende nature der sake in de voorsz: resolutie naeckt ende claer is uijtgedruckt, mitsgaders sonder eenige difficulteijt het besluijt soo eenparigh genomen, als oijt in eenigen raet soude cunnen geschieden, ende welcken volgen: dan als voorsz: oocq

[p. 162]

niet cunnen goetvinden van d^o besluijt te desisteren, maer tot de executie incluijs daer bij te blijven, ten ware om pregnante oorsake als voormelt.

Aldus gedaen ende geresolveert in't Fort de Goede Hoope ten daghe ende Jare als Boven.

JOHAN van RIEBEECK. 1657.

J. GOOSSENS

ROELOFF de MAN

ABRAHAM GABBEMA. Secrets: 1657.