Dagverhaal (ed. Historisch Genootschap, Utrecht)

(1884-1893)–Jan van Riebeeck– rechtenstatus

[1661]

January 1661.

Ady primo dito

is 't Engels scheepjen de Despasche uyt dese rheede vertrocken, tenderende als vooren meer geroert na Livorn, met een brieffken aen onse Heeren Majores over die plaetse, gedateert heden, ende geadresseert aen de camer Amsterdam ende een aen de camer Zeelant tot Middelborgh.

Den 2 dito

is na 't eyndigen des sermons 't navolgende biljet gepromulgeert ende g'affigeert, van inhoude als te weten:

Alsoo van tijt tot tijt meer ende meer claer ende evident gemerckt wort, volgens oock de clachten van alle de vrije luyden in 't gemeen, dat de vrije wiltschutters soo slap in de jacht ende 't schieten van vogels ende ander wilt sijn, dat niemandt van deselve

en cunnen voor haer gelt eenighsints g'accommodeert worden, daer anders elcq, vrij mogende in 't landt gaen, sijn gerieff genoech soude cunnen becomen, - Soo ist dat men alle niet cunnende verlegen laten, om de traecheyt van een alleen, ende volgens dien prefererende 't gemeen gerieff voor particulier, goetgevonden is, van nu aff tot nader gelegentheyt, ydereen toe te staen in 't landt overal te mogen gaen schieten ende vangen tot sijn eygen huyshoudinge, sulcx ende sooveele wilt als elcq nodigh heeft ende becomen can, mits blijvende van haer buyren ende ander luyden landerijen, ende ten minsten oock drie musquetschooten binnenslants van de Souterevier aff sonder over deselve na de zeecant te mogen gaen schieten, van de mont derselver reviere aff tot 't achterste van de soutpannen, daer de reviere uyt 't landt sijn begin neemt incluys, 't welcq de vrije wiltschutters alleen gelaten wort, alles op poene daertoe gestelt ende noch te stellen.

Gedaen in 't fort de Goede Hoope, den 2 January 1661.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.

Den 3 dito

is den fiscael met de zeylsloep 't Muskitjen na 't Robbeneylandt gesonden om eenige vervallen saecken wat te redresseren ende aldaer in plaets van Otto Jansz. als opperhooft te stellen den vrijman Jan Sacharias, daertoe bequaem geacht ende aengenomen voor 10 gl. 's maents, om met sijn swarte vrouw (een Bengaelse sijnde) daer te woonen, alsoo doch geen lantbouwer is etc.

Den 4 dito

is den fiscael met de voorsz. zeylsloep na verrichter saecken wederom gecomen, rapporteerende, dat de schapen, verckens ende conijnen seer wel aerden ende in dit drooge saysoen voor de zuygh-

verckens wat cost dient geprepareert, waertoe op 't eylandt groente genoegh ende ordre gestelt was om sulcx wel waer te nemen etc., sijnde de verckens oud ende jongh in getal tusschen de 60 a 70 ende Comp^ies schapen, als namentlijck 4 rammen tot 48 cloecke oyen, jonge dito 23, cloecke hamels 40, cleyne hamels 21, sijnde samen 136 stucx, ende conijnen wierden bij honderden hier ende daer vernomen, sulcx dat goetjen mede fray aenteelt, ende noch beter doen soude, waren der sooveel slangen ende adders niet op 't eylandt, welcke dagelijcx door 't volcq vernielt wordende, oock vrij beginnen te verminderen.

Soo quam oock 't galjot Perkytjen even na den middagh van 't Dasseneylandt hier ter rheede, met bescheyt van de hoedanicheyt der rheede onder 't selve, welcke sulcx bevonden heeft, dat voor retourschepen, die dese bay ende de rheede onder 't Robbeneylandt verbij drijvende, daer onder 't noorteynde seer bequame ende secuure rheeden op 16, 17 a 18 vadem suyvere santgronden te vinden is en wel beschut voor de felle zuytzuytooste winden, welcke daer oocq noyt soo hard, gelijcq als hier in de Taeffelbay, deurbloesen, off cunnen noch altijts met boots dito eylandt aff- ende aenvaeren, als breeder in de nader memorie daervan tot narichtinge ontworpen g'extendeert.

Den 6 dito

is van Oedasoa volcq heden gereuylt 22 schapen voor tabacq alleen ende een dito voor coper, ende 't volcq van de Perkyt gesonden achter Leeuwenbergh om uit Leeuwenbaytjen wat branthout op voorraet te hacken ende dan met dito galjot van daer te laten haelen.

Den 8 dito

's avonts ten 9 uyren is 't kint van den vrij tuynier Marten Jacobs overleeden, genaempt Cornelis Martens.

Den 20 dito

sijn des middags weder aen 't fort gekeert d' uytgewesen lantreysers, met welcke het noch al niet heeft willen lucken, als sijnde niet verder gecomen dan 55⅔ duytse mijlen noortoost ende wel soo noortwaerts van hier. Schijnt het ten principaelen gehapert heeft aen d' impotentie ende oock d' onwillicheyt van sommige om verder te reysen, ende dat haer opperhooft Jan Danckaert daerover de vereyssende authoriteyt niet al te absoluyt heeft derven gebruycken ende ingevolge te cleynen ontsagh onder deselve gehadt heeft, soo vernomen wort uyt d' informatien daervan genomen; anders schijnt sijn lust goet genoegh geweest te sijn, gelijck de aenteyckeninge bij denselven hieronder g'insereert verder is uytwijsende, van inhoude als te weten:

Aenteyckeningh gehouden bij Jan

Danckaert, wegen de jongst gedaene lantreyse.

Den 12 November 1660.

Begonnen ende aengegaen de voyagie naer Monomotapa, met dese naervolgende persoonen:

Pieter Meerhoff van Coppenhaven.

Pieter Hansz. van Nimmegen.

Theunis Kagh van Reygenbach.

Pieter Roman van Schorsel.

Jan Babtist van Franckfort.

Johannes Dorhage van Gronouw.

Gregorius Fredericus van Uts^a.

Cristiaen de Soete van Tedegem.

Jacob Pritsel van Dresden.

Coenraet Schatman van Duynkerken.

Pieter Harthoven van Ceulen,

Pelagius Weckerlijn van Cosnits ende

Jan Danckaert van Nijnoven, als hooft van den trop, die wij verhopen mette hulpe Godes te volbrengen. Ende sijn den eersten dagh gevoyageert tot aen den voet van den Tijgersbergh in de twee pannen, sonder eenige particuliere saecken te bejegenen, daer wij 's morgens weder vertrocken N.O. ten O. opwaerts, ten suytoosten over den Tijgersbergh tot omtrent de plaets daer Jan Remeus van de leeuw gebeeten is, ende sijn genoodicht geweest aldaer te blijven, doordien onse bagagie in te cleyne sacken was, ende onse beesten flaeuw waren, wesende omtrent de 2 mijlen ende een haelff. Ende sijn den

14^en

's morgens weder vertrocken noortoostwaerts op, naer 't crael van den dicken capiteyn, ter lenghte van omtrent 500 roeden van 't selve crael gelaeten aen de N.westsijde ende van daer voorts oostwaerts op passeerende door de valey, daer ons volcq het padt verloor, doen sij de Hottentoos vervolgden, ende soo voorts tot omtrent twee uyren van 't crael van de Tabackteekeman, liggende onder den bergh genaempt de Clapmus, daer wij dien nacht gebleven sijn.

15^en

's morgens sijn wij weder vertrocken noortwaerts op, naer gedaen hebbende alle debvoiren van de werelt om een draegos te crijgen van de Tabacqteeckemans capiteyn, die wij niet vercrijgen en conde, tot aen een valeye daer een rivier ofte moras comende uytten bergh de Clapmus, ter lenghte van omtrent 500 roeden, daer wij met de beesten niet door en conden, ende sijn genootsaeckt geweest van cours te veranderen ende te gaen zuytoost ten Z. ter lengte van omtrent 300 roeden, daer wij de revier passeerende, weder noortoostwaerts gingen, passerende een ander rivier, die uytten voorsz. bergh de Clapmus oock spruytende was, ende alsoo voorts gaende door een clooff, laetende een bergh aen de noortwestsijde, die een weynigh

clippachtigh is, ende een bosjen hadden boven op den top, daer wij door passeerende quaemen in een valey bij een ruyge rivier, daer wij dien nacht bleven; den

16^en

's morgens weder onse cours aenveerdende, trocken wij oostN.oost, laetende de peerl- ende diamantbergen aen de noortwestsijde, ende sijn aldaer gebleven om onse beesten te laeten rusten, logierende aen de berghrevier in een cleyn bosjen, waerdat wij hoorden het lossen van twee stucken geschut, dat wij presumeerden te wesen een schip, dat aen de Cabo de bonne Esperance op rheede quam, ende sijn den

17^en

's morgens weder vertrocken, nemende onse cours N.oostwaerts op ter lenghte van omtrent 40 roeden, daer wij de berghrevier passeerende sonder eenige moeyten, die sijn coers heeft uytten zuytzuytwesten naer den noortnoortoosten, verdeelende hem deselve revier in 3 aderen, laetende de paerl- ende diamantbergen aen de noortwestsijde, ende alsoo onse coers nemende oostnoortoost naer de bergen, ter lenghte van omtrent 2 mijlen, daer wij een clooff sagen, die mette geladen beesten niet te passeeren was, soodat wij moesten onse cours veranderen, lopende recht N.west ter lenghte van omtrent 2 mijlen, daer wij bleven slaepen, den

18^en

weder de reyse aenvaerden, recht noortwaert op, passeerende drie a vier ruggen van berghen ende leeghten, streckende oost ende west, ter lenghte van omtrent twee mijlen, ende aldaer onse coers veranderende, reysden wij noortoostwaerts op ter lenghte van 1½ mijl ofte omtrent, passerende 5 ruggen van bergen ende leeghten, een seer moeyelijcken wegh, ende sijn aldaer onder de bergen blijven rusten, den

19^en

sijn wij daer gebleven, om onse beesten te laten rusten, laetende ondertusschen Pieter Hansz., Jan Babtist van Franckfort ende Georgius Fredericus

gaen sien, off wij de geberghten conden passeren ofte niet; 't selve niet mogelijck bevonden wesende, sijn wij genootsaeckt geweest onse cours te veranderen, ende sijn den

20^en

van daer vertrocken, nemende onse coers W.N.W. op, ront een bergh ter lengte van omtrent 1½ mijl ende aldaer van cours veranderende, naemen wij onse cours N.N.oost ter lenghte van omtrent drie mijlen, daer wij drie Hottentoos vonden, doch cleynder van persoon als die aen de Cabo de Bonne Esperance wesen, die ons belooften over de geberghten te brengen, 't gene occasie was, dat wij daer dien nacht bleven rusten, ende Theunis Kagh ende Jacob Pritsel gingen om te besien, off wij conden passeren offte niet onder geleyde van een Hottentoo, die voor antwoorde brachten, dat wij niet sonder groote moeyten deselve en souden passeeren, ende alsoo Pieter Roman een hartebeest geschooten hadde, soo sijn wij hier blijven rusten, den

21^en ende 22^en

ons weder begevende op de reyse naer de geberghten, die streckende zuyden ende noorden, daer wij alle het goet mosten opdragen, alsoo onse beesten quaet genoegh hadden om ledigh op te comen, nemende onse cours recht oost, laetende de Taeffelbergh aen de westsijde, ende sijn dien nacht hier boven gebleven; den

23^en

nemende onse reyse te vervorderen, en conde 't selve niet geschieden, doordien onse beesten niet voort en conden; soodat wij genootsaeckt hebben geweest alle het goet van boven naer omlaegh te dragen, ende op sommige plaetsen cuylen vullen om de beesten een passagie te maecken, loopende oostwaerts ter lenghte van ¾ mijl ende oock soo verde naer den noortoosten, daer wij in een schoone valey bij een revier, die uytter westen naer 't oosten sijn cours heeft,

bleven rusten, alle seer vermoeyt sijnde, ende onse beesten bijnaer affgelopen, om onse beesten wat te laten becomen; den

24^en

sijn oocq aldaer moeten blijven, om onse beesten wat te laten becomen; den

25^en

hebben wij weder onse reyse hernomen, tusschen de geberghten die streckende oost ende west, recht oostwaerts op, ter lenghte van omtrent 600 roeden, ende de geberghten aldaer drayende, liepon noortoostwaerts ter lenghte van omtrent 600 roeden een revier langs, ende geberghten aldaer wederkeerende, liepen wij noortwaerts, langs de voorsz. riviere ter lenghte van een mijl ofte omtrent, ende de bergen aldaer draeyende, liepen noortwestwaerts langs de voorsz. reviere, ter lenghte van een goede halff uyr gaens, daer wij de reviere passeerende, bleven rusten ende namiddagh weder beginnende te marcheeren oostwaerts op, ter lenghte van omtrent 400 roeden, ende aldaer veranderde, deur een clooff gaende, loopende noortoostwaerts ter lenghte van omtrent 500 roeden, draeyende sigh aldaer recht noortwaerts langs een revier, ter lengte van ¾ van een uyr ende aldaer goede gissinge vindende sijn aldaer blijven rusten, den

26^en

hebben wij onse wegh gevordert, gaende recht noortwaert tusschen het geberghte, ter lengte van omtrent 2 mijlen, ende hebben aldaer moeten blijven doordien onsen witten os niet meer voort en conde, ende namiddagh deselve cours hernemende tot 2 goede mijlen, daer de witten os niet meer voort cunnende, bleven slapen ende soo meester Pieter een hertebeest geschooten hadde, sijn daer gebleven, den

27^en

tot 's namiddags ende alsdan onse cours nemende recht noortwaerts, ter lengte van 2 mijlen, bleven daer slapen; den

28^en

soo wij een clooff sagen in 't geberghte, die

oost van ons lagen, soo gingh ick daer nae toe met Theunis Kagh, wesende drie goede uyrən gaens daer van daen daer wij lagen. Daer comende, sagen dat het niet mogelijck was daerover te comen, soodat wij wederkeerende, bevonden dat onsen witten os niet meer voort en conde, die ick belaste te dooden ende de rest van den dagh sijn daer gebleven, om het beestevleys daer te koocken.

29^en

naermiddagh hebben wij onse cours hernomen na een clooff, die N.N.west van ons lagh, ter lenghte van een mijl ende een haelff, hebbende uytgegeven voor 18 dagen ransoen van broot aen yder man, ende belast, dat soo wie de helft van sijn loot woude affleggen, die mocht het doen, alles om beter voor te comen, daer wij bleven slapen.

Den laesten

sijn wij wederom gecomen over de geberghten, hebben aldaer negen dagen te vergeeffs gearbeyt om over de andere geberghte te comen, lopende N.N.west ter lenghte van ¾ mijl, ende aldaer noortwaerts drayende, ter lenghte van 1½ mijl ofte omtrent, daer wij bleven om onse beesten te laten rusten. Namiddagh hernemende onse reyse, sijn wij recht noortwaert geloopen ter lenghte van omtrent 2 mijlen, latende de bergen aen de oostsijde; ende sijn daer blijven slapen.

Primo December

sijn wij weder noortwaerts aengelopen, ter lenghte van omtrent 50 roeden, waer wij een moras vindende, niet door en conden comen, soodat wij lopende oostwaerts naer de bergen, ook niet door en conden, soodat wij weer westwaerts moesten keeren, ter lenghte van omtrent een goede mijl, daer wij passerende, op de lengte van omtrent ½ mijl noortwaert op omtrent 20 revieren, daer wij mosten rusten, wel drie mijlen gereyst hebbende, sonder aen de voortganck, naer den N. als omtrent

een goede ½ mijl namiddagh weder noortwaert lopende ter lenghte van omtrent 2 mijlen ende bleven aldaer slapen; den

2^en

weder noortwaert opgetrocken, ter lenghte van 1½ mijl ende aldaer blijven rusten, naermiddagh weder N.waert lopende ter lenghte van een ende een half mijl, passeerden door een ruygachtige revier off moras, daer wij een doorgangh moesten maecken voor de beesten, ende sijn daer blijven slapen; den

3^en

weder noortwaerts opgetrocken in de voormiddagh ende namiddagh drie goede mijlen, ende sijn daer blijven slapen; dit quartier is kleyachtige gront vol steenen, doch voorsien van diverse wortelen, den

4^en

dito weder noortwaerts op geloopen, ter lengte van 5/4 mijls, ende meenen daer over een hoochte te marcheeren, was 't selve onmogelijck, doordien de mollen de aerde soo ondergraven hadden, soodat wij mosten van cours veranderen ende trecken noortnoortwest, omtrent ¼ mijl, ende namiddagh deselve cours hernemende, ter lenghten van een mijl, keerden wij weder N.N.oost, ter lenghte van een mijl, daer wij bleven slapen, hebbende cuylen gegraven om water te crijgen. Desen dagh hadden Pieter Harthoven de wacht bij de beesten, ende in 't marcheeren een renoster in 't gemoet comende, ende 't ander volcq nae toe treckende, soodat ick mij allene bevondt nevens den voornoemden Pieter Harthoven, die ick commandeerende de beesten wel gaede te slaen, seyde met mij niet te doen te hebben, waerover hem dreygende de snaphaen tusschen hals ende neck te leggen, heeft voor antwoort gegeven, dat hij een carel was, ende mij de snaphaen presenteerde, heeft geseyt, dat het mij moste gelden ofte hem, waerover gram wordende, hebben hem een slagh op den arm gegeven, ende soo van hem gegaen, hebbende hem geseyt, dat ick 't selve

soude gedencken. Op dees tijt en ben ick geen meester om het volcq in goede ordre te houden, want sij twisten dagelijcx tegen den anderen, soodat ick genootsaeckt ben mijn eygen slagen te drincken, stilswijgende doorgaen, ende hun met goede woorden voortkrijgen, den

5^en dito

hebben wij weder onse cours hernomen, gaende N.N.west, ter lenghte van ¾ mijl, ende aldaer draeyende liepen omtrent soo veele noortoostwaerts, waer dat Theunis Kagh flau wesende van de loop, bleven aldaer de rest van den dagh. Desen dagh versocht Georgius Fredericus voor hem ende Pieter Harthoven een brieffken, om weder na 't fort te keeren, 't geene goetgevonden wesende bij Johannes Dorhagen, M^r Pieter Meerhoff, Theunis Kagh ende Jan Babtist van Franckfort, hebben 't selve geconsenteert ende dienvolgende den

6^en

's morgens hun een brieffken gegeven, ende hebben hun laeten wederkeeren, hun medegevende voor elff dagen broot ende tabacq, ende sijn soo voorts vertrocken N.N.oostwaerts ter lenghte van drie goede mijlen. Gelove dat dit quartier het coninckrijck van de mollen is, want het soo doorgraven is, dat men genootsaeckt is de renosterpaden te volgen, vallende anders overal tot over de knien door het sandt, ende ons daer bevindende onder de bergen, sijn geresolveert geworden om weder over de bergen te trecken, waerover wij de rest van den dagh aldaer sijn blijven rusten, ende sijn den

7^en dito

's morgens langs de bergen heengaende, waer dat wij vonden omtrent de 20 Soaquas, die door veel schoone woorden bij ons quaemen, ende ons thoonden een padt om over de gebergten te comen, omtrent 1½ mijl N. ten westen op, van daer wij geslapen hadden, waer wij bleven rusten ende honingh

reuylden van de Soaquas voor tabacq, ende Anthony Doman reuylde een vel voor de coraelen uyt sijn ooren. Ende sijn omtrent de middagh de bergen beginnen op te climmen, loopende omtrent ½ mijl noortwaerts, ende alsdan drayende soo veele noortoostwaerts, waer wij een weynigh gevoeglijcker boven quaemen als de eerste reyse, ende alsdan daelende door een clooff, in 't gemoet quaemen drie andere Soaquas, die alles lieten wat sij hadden ende weghliepen, daer Doman een vel, een maele met gebraden dassen, een met honingh ende eenige saecken van hun gebruyck van kreegh, hebbende hun te vooren diverse reysen doen roepen, sonder dat wij deselve meer gesien hebben bij een boschachtige reviere, op de lenghte van omtrent 2 goede mijlen O.noortoostwaert op, ende sijn daer blijven slaepen, den

S^en dito

's morgens sijn wij weder vertrocken N.waert op, ter lenghte van ½ mijl, daer wij de reviere passeerden, die uytten Z. naer den noorden loopt, ons cours oostwaerts nemende naer een clooff, die ick meende over de andere bergen te loopen, op de lenghte van een goede mijl; daer wij bleven rusten mette beesten, ende ben alleene naer de bergen gegaen, om te sien, off men deselve conde passeeren ofte niet, 't geene niet mogelijcq bevonden wesende, ben weder gekeert, ende hebben ons weder mette de beesten op de wegh begeven, tot omtrent 1 mijl N.N.W. ende aldaer keerende recht N.waert ter lenghte van 1½ mijl, daer wij affladen ende bleven slapen bij een groote reviere, daer wij de schoonste vis van de werelt uyt vongen ende dat in groote abondantie, ende wij sagen recht west van ons tegen de bergen wel 2 a 300 oliphanten bij den anderen; deesen ganschen nacht heeft het geregent, ende sijn den

9^en dito

weder vertrocken recht noortwaert, ter

lenghte van omtrent 2 mijlen, ende sijn daer blijven rusten. Naermiddagh onse cours hernemende, sijn wij N.N.westwaerts opgetrocken omtrent ½ mijl ende aldaer drayende noertwaert ter lenghte van ¾ mijl, ende alsoo het alreede laat wierd ende regenachtigh weder was, soo hebben wij ontladen ende hebben huysjens opgeslagen, te meer omdat Theunis Kagh, Pieter Roman ende Pieter Hansz. seyde niet wel te wesen, ende hebben den

10^en

stil gelegen, ende sij hebben medicijnen genomen, waervan Pieter Roman quijt geworden is wel een ketel vol kersensteenen, ende d' andere hebben der oocq een deel quijt geworden, sijnde van eenige vruchten, daer dese santachtige valey vol van staet, die sij met steenen en al gegeten hebben.

11^en

Pieter Roman verlost wesende van alle de vuylicheyt ende Theunis Kagh ende Pieter Hansz. noch heel te midden in wesende, versocht ick onder het volcq, dat ymandt met Doman soude gaen om hooningh te soecken om een posistorie te maecken, soo en was daer niemandt die wou gaen, hoewel ick twee duymen tabacq belooffde aen dengeenen die gaen wou, 't welck siende Pieter Roman soo flaeuw als hij was, is meede noch selver gegaen, sonder yets te connen becomen, ende den

12^en

is Pieter Hansz. gesont geworden ende Jacob Pritsel heeft deesen dagh oock medecijne genomen ende geluckelijck weder fris geworden, doch Theunis Kagh die blijft al in een doen, ende heeft den

13^en

weder medicine genomen, sonder eenige beteringe in hem te vinden.

14^en

wesende al in een doen, ben van resolutie geworden, om met eenigh volcq een pacq op te nemen ende M^r Pieter Meerhoff met 5 ander maets aldaer te laten, ende hebbe dienvolgende

15^en

broot ende tabacq uytgegeven tot den 12^en van de maent January 1661 ende ben den

16^en

vertrocken met Jan Babtist van Franckfort, Johannes Dorhagen, Pieter Roman ende Cristiaen de Soete, Doman ende Bitsenté, ick opnemende de parten broot soo van mijselven als van de Hottentoos, ende sij dragende de eene de tabacq ende d' andre 't goet, de craelen als anders, ende hebbe bij M^r Pieter gelaten de commando over de rest van 't goet ende ander volcq, als den siecken Theunis Kagh, Pieter Hansz. ende Coenraet Schatman, Jacob Pritsel ende Pelagius Weckerlijn, hun latende aen de groote Oliphantsrevier, recht noortwaerts op, ter lengthe van drie mijlen, passeerende twee clipachtige tijden van bergen, latende de Oliphantsrevier recht noortwaerts op, ter lenghte aen de westsijde een seer moeyelijcke wegh, onmogelijck voor de beesten alhier te passeeren, ofte ten waere datter een beter padt over d'ander sijden van de bergen lagh, ende sijn daer blijven rusten dichte aen de voorsz. reviere, vangende een goeden hoop schoonen vis tot ons middaghmael, ende naer de middagh onse wegh vervorderende recht noortwestwaerts ter lenghte van ½ mijl, daer wij een bergh ofte hooghten passeerden die geduyrden omtrent een mijl, ende daer weder bij Oliphatsreviere comende, gingen wij omtrent een mijle weegs langs de bergen ende de reviere, wesende santachtige gront, alle met clipsteenen gemenght, ende met bosch alle van doornen, en sijn soo quaden wegh als men soude cunnen vinden, waer de reviere drayende nae den oostnoortoosten, ter lenghte van een cleyn ½ mijl, daer wij bleven slapen, alle seer vermoeyt sijnde.

17^en

hebben wij ons weder op den wegh begeven, recht noortwaert, ter lenghte van 2 goede mijlen, daer een reviere passeerden, die van de bergen uytten

oosten naer den westen loopt, ende alsdan passeerden over een hoogte van een goede mijl, comende aldaer weder bij de Oliphantsrevier, daer wij bleven rusten, hebbende dese voormiddagh gepasseert over 7 hoogten van santschtige bergen, gemengt met clippen ende vol bossjens van doornen, ten minsten soo hoogh als de Leeuwenstaert, ende naermiddagh houdende deselve streeck tot aen de voet van een bergh, ter lenghte van 1½ mijl, daer wij de Oliphantsrevier lieten aen de westsijde van ons. Ende ons over een bergh begevende, recht noortwaert ter lenghte van 1 goede mijl, ende aldaer daelende bij een reviere, die uytten Z.oosten naer den noortwesten loopt, ter lenghte van een goede halve mijl, bleven wij daer slaepen; ende sijn den

18^en

weder op de reyse begevende recht oostnoortoost, passeerende een moras ofte revier, die hem verdeelt in acht a thien aderen met ruyghten, en wel de hooghte van 12 voet, ende van daer houdende de voorsz. cours over een grooten hogen bergh tot bij een reviere in een leeghte, bij de groote bergen, ter lenghte van 1½ goede mijle, daer wij bleven rusten, ende naermiddagh beginnende de bergen op te climmen, recht oostwaert, soo verloore sigh van mij alle mijn volcq, behalven Jan Babtist van Franckfort, ende soo als ick doen mijn gevoegh moste maecken, soo is de voorsz. Jan Baptist, een weynigh voorgegaen sijnde dat ick hem noch conde beroepen, ende riep dat hij mij volgen soude, sonder van hem te cunnen een woort verstaen, ende merckende, dat hij naer omhoogh toegingh, soo ben ick oocq naer boven geclommen, waer comende hebben t' allen canten uaer mijn volcq gesocht, doch te vergeeffs, schietende meer als 20 schooten sonder yets te verneemen, steeckende vuyr in een clooff; dogh alles te vergeeffs, soo ben ick ten laesten op een van de hooge plaetsen van de bergen

geclommen, waer comende ende niet vernemende ende dat den nacht aenquam, soo ben ick in een valey bij een revier gedaelt, waer dat ick quam omtrent een uyre in der nacht, soo in 't sweet ende vermoeyt, dat ick niet en wist wat te maecken, soo hebbe ick daer gebleven tot omtrent middernacht, als wanneer de natte cleederen van het sweet, hetwelcq alsdoen heel vercout was, mij soodanige coude maeckte, dat ick anders niet wist te doen als de pack op te nemen ende recht weder naer boven te climmen, ende ben den

19^en

metten daege wederom hooge gecomen, alwaer weder beginnende te soecken, ende niet te vinden van 't geene ick socht, ben ick van resolutie geworden van wederom uyt de bergen te keeren ende te gaen naer de plaets, daer ick daegs te vooren gepleystert hadde, ende daelende daernaer toe, hebbe ick in een cloove roock vernomen, waernaertoe treckende ben daer gecomen tusschen 9 ende 10 uyren 's morgens, daer ick al mijn volcq bij den anderen vondt, hebbende niet meer geadvanceert als omtrent een mijle weegs oostwaerts, dogh was soo qualijcq gestelt ende soodanigh vermoeyt, dat ick mij moeste leggen tusschen de boomen bij de reviere, ende aldaer den rest van den dagh bleven, ende den

20^en

recht oostwaert gaende door de voorsz. clooff, ter lenghte van omtrent een goede mijle, alwaer over een hoogen bergh gaende, quaemen in een clooff bij een ander bergh, recht noortoost ten noorden ter lengthe van 1½ mijle, daer wij bleven rusten bij een schoone ruyghachtige reviere, die naer den westen loopt, ende naermiddagh onse wegh hernemende naer omhoogh, ende deselve passeerende, wesende ten alderminsten soo hoogh als de Taeffelbergh, quaemen wij in een clooff voor een ander bergh, wel al soo hoogh als de voorgaende, hebbende geloopen N.O. ten oosten,

ter lenghte van 2½ uyren, ende sijn daer blijven slapen bij een reviere, die uytten suytoosten naer den noortwesten streckt, ende den

21^en

treckende N.oost ten noorden, quamen wij boven op den bergh, waer wij passeerende 5 ruggen van bergen bij den anderen, den minsten soo hoogh als den Taeffelbergh, quaemen op den lesten, daer wij de maniere van 't landt sagen, 't gene vol ruggen van bergen is, soo hoogh als de steert van den Leeuwenbergh, ende omtrent dertigh mijlen vorder, sagen wij aen de Taeffelberghen, die scheenen aen den hemel vast te staen, ende daelende van den laesten bergh in een valey, daer ons de oogen verschrickten in 't nederdaelen, van wegen de periculeuse paden die wij affquamen, ende sijn daer blijven rusten heel machteloos bij een cleyn reviertjeu, ende naermiddagh hebben wij onse cours genomen noortoost ter lenghte van 2 goede mijlen, laetende een clipachtigen hoecq van de bergen aen de noortwestsijde, ende sijn daer tusschen een deel groote clippen blijven slaepen, ende den

22^en

onse cours veranderende, liepen wij N.N.oost, daer wij daelende deur clipachtige clooven gemengt met doornbosch, ter lenghte van 2 goede mijlen, daer wij bij een reviere quamen ende rusten; waer dat ick bevondt dat Pieter Roman ende Cristiaen de Soete wel 2 deelen van 3 van hun broot gegeten hadden, ende dat de Hottentoos niet meer voort en conden, ende dat wij waren in een landt, daer niet te bescharen en was, want duysent bunderen niet suffichant en was om een beest de cost te geven, ende dat ick noch de kracq voelde, van doen sij mij verlooren hadden, ende datter tusschen de Dassenbergen, die wij gepasseert waren, ende de andere Taeffelbergen geen groote reviere vernomen wierd; alle 't welcke occasie geweest

is van dat ick resolutie getrocken hebke van wederom te keeren, ende dienvolgende sijn den

23^en

wederom gekeert, willende Cristiaen de Soete niet meer het touw dragen, nochte Pieter Roman de picq, seggende dat sij het bij den Heer verantwoorden souden, sijn soo wederom den

27^en

op de Oliphantsreviere gecomen, ende den

28^en

hadde Pieter Roman de coortse ende seyde geen broot meer te hebben, ende Joannis Dorhage heeft hem een handt vol bijgeset; den

31^en

hebben de Soaquas bij ons geweest, daer wij hooningh van reuylden voor tabacq; doch sij en hadden de wetenschap niet om deselve te roocken, die ons verwittichden, dat de Namaquas geresolveert waeren te comen naer de Caep ende alles te vermelden watter was; deselve natie voert pijl ende boogh ende sijn gewapent met huyden van ossen, den

4^en January 1661,

Johannes Dorhagen heel flaeuw wesende, versocht datter yemandt hem soude helpen dragen, het waere een ketel ofte 16 staven cooper, soo en wasser niemant cloecker ofte die min te dragen hadde als Cristiaen de Soete, die ick sulcx commandeerde, seyde: waer 't dat het dengeenen niet en woude dragen, die het gedragen hadde, die mocht het laten leggen. Waerover dat ick hem seyde sulcx te sullen gedencken, hij mij datelijcq was verwijtende, dat hij mijn hongerigen balg gespijst hadde, met noch eenige andere scheltwoorden, die soo passeerde, ende den

5^en

weder bij M^r Pieter comende, vonden wij ons volcq noch in goede gesontheyt; doch Theunis Kagh was noch heel flaeuw, ende bevindende, dat het sout heel wegh was, soo commandeerde ick, dat wie eenigh sout genomen hadde, die soude het weder krijgen, hetgeene oock gedaen wierd bij eenige maats, ende alsoo ick Cristiaen de Soete vermaende 't selve te

doen, gaff mij voor antwoort, dat ick noch wel wat wachten soude, waerop ick hem datelijck seyde hem geen ransoen tabacq meer te geven, voor 't selve voor den dagh en quam, soo heeft hij 't selve gegeven, mij seggende, dat mijn commando haest soude uytwesen, ende dat hij mij alsdan soude vinden, 't geene ick hoorende, seyde, dat, wanneer hij sulcx dede, soo soude hij doen als een braeff man.

6^en

hebben wij daer blijven rusten aen de Oliphantsrevier, geloove vastelijck, dat dese Oliphantsrevier de groote revier, in de caert gemerckt staende, moet wesen, ende den

7^en

hebbe ick een deel broot genootsaeckt geweest bij te setten aen Pieter Roman, ende soo het dien dagh regenachtigh weer was, en ben maer vertrocken naer de middagh recht noortwaert op, ter lenghte van omtrent 500 roe, daer wij, de revier passeerende, van cours veranderden ende recht zuytwaerts gingen, ter lengte van 2 goede mijlen, daer wij bleven slapen, den

8^en

weder vertreckende recht zuytwaert, ter lenghte van 3 goede mijlen, bleven bij de reviere rustende, vangende een deel schoone vissen, die wij op ons middaghmael aten, ende op de middagh quaemen bij eenige Soaquas, die oocq soo datelijck weder vertrocken, ende soo Theunis Kagh ende Pieter Roman hun heel qualijcq bevoelden, ben genootsaeckt geweest aldaer te blijven, ende den

9^en

heeft M^r Pieter sigh selven bloet gelaten, insgelijcx aen Theunis Kagh ende Pieter Roman, ende sijn stil gebleven, den

10^en

hebben wij weder onse reyse hernomen, gaende Z.Z. west, ter lengte van 2 mijlen, daer wij bleven rusten, waer dat bij ons quaemen eenige Soaquas, daer wij hooningh van ruylden voor tabacq, naermid-

dagh hernemende onse cours recht west door een clooff naer boven, de lengte van omtrent 2 mijlen, waerna drayende omtrent ½ mijl zuytwaert ende aldaer weder drayende omtrent sooveele zuytwaert, waerdat wij bleven slapen.

11^en

sijn wij weder vertrocken recht zuyden ten oosten op, ter lengte van 3 mijlen, daer wij bleven rusten, ende naermiddagh onse wegh hernemende recht zuytwaert ter lengte van 3 mijlen ofte omtrent, ende sijn daer blijven slapen; den

12^en

sijn wij weder vertrocken recht suytwaert ter lengte van 2 mijlen ende een halff, ende sijn daer blijven rusten, naermiddagh weder onse cours hernemende recht suytwaert ter lengte van 3 goede mijlen, ende sijn daer blijven slapen; den

13^en

weder broot ende tabacq uytgegeven voor thien dagen, ende sijn oock vertrocken recht suytwaert op, ter lengte van 2½ mijlen ende sijn daer blijven rusten, ende naermiddagh onse wegh vervorderden recht suytwaert op ter lengte van 3 mijlen, ende sijn daer blijven slapen; den

14^en

onse wegh hernemende recht suytwaert op ter lengte van 3 mijlen, ende sijn daer blijven rusten, namiddagh onse wegh hernemende recht suytwaert ter lengte van 3 mijlen, ende sijn daer blijven slapen; den

15^en

hebben wij weder onse wegh hernomen recht westwaert ter lengte van 1½ mijl, ende aldaer onse cours veranderende liepen recht suytwaert ter lengte van 2 mijlen, daer wij bleven slapen; ende sijn den

16^en

weder vertrocken recht suytwest ter lengte van 3 goede mijlen, ende bleven bij de berghrevier rusten, ende naermiddagh passeerden wij deselve revier, gaende van daer recht Z.Z. west, ter lengte van 4½ goede mijlen, daer wij bleven slapen op een goede ½ mijle

van daer Oedasoa gelegen heeft, doen den sargeant hem heeft wesen halen; ende den

17^en

sijn wij weder vertrocken recht Z.Z. west over den bergh, ende aldaer draeyende westwaerts tot op de lengte van omtrent 3 mijlen, ende alsoo M^r Pieter seyde, dat wij in lange geen water souden crijgen, soo sijn wij daer de rest van den dagh gebleven, en alsoo het volcq claegden, dat sij geen broot meer en hadden, soo ben ick genootsaeckt geweest noch voor 4 dagen broot uyt te geven; ende sijn den

18^en

weder vertrocken recht Z.W. ten zuyden ter lengte van omtrent 4 mijlen, ende naermiddagh wederom cours hernemende, recht Z.W. ten suyden, ter lengte van omtrent 2 mijlen; ende sijn daer blijven slaepen tot den

19^en,

dat weder vertrocken recht zuytwest ten zuyden ter lengte van 3 mijlen, daer wij tusschen een deel clippen bij een groot water bleven rusten, ende naermiddagh weder onse cours hernemende, gaende Z.W. ten Z. ter lengte van 2½ mijl ende dan veranderende van cours gingen wij over een hoge rugge daelende in een clooff, recht zuytwestwaert ter lengte van ¾ mijl ofte daeromtrent, ende sijn daer op eenige Hottentoos cralen blijven slapen; ende sijn den

20^en

weder vertrocken recht zuytwaert op, ter lengte van ½ mijl ende aldaer draeyende naer den zuytwesten, ter lengte van een groot quartier mijls ende aldaer weder drayende naer den zuytzuytwesten, ter lengte van 2 mijlen ofte daeromtrent, laetende den Tijgersbergh aen de oostsijde ende de groote Soutpan aen de westsijde, ende bleven bij een bossjen een weynigh rusten ende sijn soo datelijck weder vertrocken deselve cours ter lengte van 1½ mijl, alwaer passeerende de Soute revier ende soo voorts den draeyboom, sijn omtrent den middagh weder g'arriveert

aen 't fort de Goede Hoope aen Cabo de bonne Esperance, actum 20 January A^o 1661.

(Was geteyckent) Jan Danckaert.

Wegen de compste van de Namaquas herwaerts aff wiste den tolcq Doman ende den Hottentoo Bisenté, met d' onse wederom gekeert, te seggen, dat waer soude wesen ende sulcx heel affirmatyff verstaen had van de Soaquas, sijnde berghvolcq, die haer oocq gesegt hadden, dat de Namaquas 't landt bij de Caep wilden comen innemen ende besitten om met het Duyts volcq alleen te handelen ende het Hottentoos geslacht verdrijven, hebbende al een van Oedasoas legers, wat ver van de hant affleggende, verdestrueert, de huysen verbrant ende 't bestiael met 2 jongens weghgenomen, waervan een gesciappeert ende weder thuys gecomen was, dewijle hij Doman nu uytgeweest is, moetende derhalven sijn volcq overal metter haest gaen waerschouwen om op hoede te sijn etc.; hem wierd gesegt, dat se de Namaquas maer gerust souden laten herwaerts comen, sonder haer daerinne 't minste belet te doen; wij souden haerluyden (achter den Leeuw- ende Bosbergen, hout- ende berghvaleyen maer wijckende) wel bewaren, ende mede een goede vreede tusschen haer en de Namaquas sien te bewercken, om alsoo gerustelijck al te samen met malcander in vruntschap te handelen ende om te gaen, dat hem ende meer Hottentoos daerbij sijnde scheen te bevallen, alsoocq de vereeringh hem ende Bisenté wat liberael gedaen, omdat se met d' onse soo wel uytgeweest ende weder thuys gekeert sijn.

Den 21 ende 22 dito

sijn 14 schapen van Oedasoas volcq aengebracht ende geruylt, soo is oock de Perkyt

ende de seylsloep 't Musquitjen t' seyl gegaen naer 't Leeuwenbaytjen achter den Leeuwenbergh, om 't gecapte branthout aldaer in te nemen ende hier te brengen, eer den tijt noch aencomt om op de retourvloot uyt te gaen leggen ende cruyssen.

Den 24 dito

is 't volgende, na genomen deliberatie, over de landtreysers beslooten, conform de resolutie hieronder g'insereert.

Maendagh den 24 January A^o 1661.

Bij nader informatie ondervonden sijnde, dat de meeste van de lantreysers buyten sijnde geweest, soo goeden lust niet hebben gehadt ende veel min sulcken ijver gethoont, als haer op hun vertreck wel lieten blijcken, anders als de persoonen Jan Danckaert het opperhoofft ende den provisioneelen onderchirurgijn Pieter van Meerhoff, neffens maer 2 a 3 andere, ende dat deselve daerom van haren onderhorige, onneerstige ende onwillige, al vrij wat sijn gevexeert ende gequelt geweest, volgens de blijcken in aller presentie openbaer geworden, - Soo is om die ende meer andere redenen niet cunnen verstaen worden, deselve de toegeleyde beloffte van dubbelde gagie etc. toe te leggen, anders als het opperhoofft Jan Danckaert; doch aengaende haer te goet gehouden ransoen brandewijn, dat hun, om al te grooten debauche te prevenieren, in contant sal verstrecqt worden na de prijs als se d'Ed. Comp^ie uyt 't magasijn is vercopende, ende Jan Danckaert dubbelt.

Ende gemerckt dan door de gemelte inordentie de reyste weder genoechsaem vruchteloos is uytgevallen, die anders sigh van een bijsonere goet succes heeft verhoont, vermits ons volcq al soo verde sijn geweest,

dat se de vuyren van de Namaquas hebben gesien, selffs in 't wederomkeeren herwaerts, item oocq gesproocken soodanigh volcq, die der geen 4 dagen noch waren aff geweest ende d' onse souden hebben cunnen bijbrengen, soo sij meenden in een a 2 dagen reysens, in vougen het van hier in 20 a 25 dagen ten langsten soude te bereysen sijn, - Soo is goetgevonden de reyse weder te hervatten, ende over de lantreysers als hooft te gebruycken den corporael van d' adelborsten Pieter Cruythoff, Comp^ies bouwmeester, welcke preuve van ontsagh gegeven heeft ende sijn dienst daertoe is aenbiedende, mitsgaders moed heeft de saecken in beter ordre uyt te voeren ende 't vereischte ontsagh onder 't volcq wel te houden, neffens hope voorts op te doen hetgeene in de vorige tocht is blijven steecken, waertoe voorgeroerden Jan Danckaert ende Meerhoff onder voorsz. Cruythoffs gesagh oocq goede hoope geven, ende volgens dien beneffens deselve toegestaen, volcq na hun sin tot 13 in getal uyt te soecken, om ten aldereersten weder op reys te mogen gaen etc.

Ende na dien voorsz. Pieter Meerhoff hier ter plaetse nu bij de 2 jaeren de onderchirurgijnsplaetse tot contentement heeft waergenomen, soowel hier aen 't fort als oocq buyten ende overal ten platten lande, op uyttochten etc., - Soo is billick verstaen, hem daervan navolgende acte te verleenen, te weten:

Pieter van Meerhoff van Coppenhaven, hier te lande gecomen A^o 1659 den 22 Maert, met het schip Princes Royael voor soldaet a 9 gl., welcke sedert sijn aenwesen alhier tot onderchirurgijn is gebruyckt, soo aen 't fort als in 't landt ende op verscheyde uyttochten etc. ende dies overal preuve van sijn capaciteyt gegeven hebbende, wort bij desen op sijn versoeck ende bequaemheyt in de gemelte qualité van onderchirurgijn geconfirmeert, ende toegevoucht een

beloninge van 20 gl. maendelijcx, primo deser ingaende.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hope, ten dage ende jaere als boven.

(Was geteyckent) Jan van Riebeecq.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema.
Pieter Everaerts.
Hendrick Lacus, Secret^s.

Heden namiddagh is 't galjot Perkyt ende seylsloepjen 't Muskytjen weder binnen ter rheede gecomen met tijdinge, dat vermits de grove deyningen uytter zee jegenwoordigh ongelegen hadden gevonden voor 't Leeuwenbaytjen te leggen, om 't gecapte branthout in te nemen, en dat het dierhalven tot beter gelegentheyt sal moeten uytgestelt blijven.

Ondertusschen had den schipper, na sijn seggen, onder 't opper van de vlacte tusschen den bil van den Leeuwenbergh ende de staert van de duynen, beneden dito bil leggende, even buyten de bay een seer bequaeme rhee gevonden om te anckeren voor schepen, wanneer de Z.Z. oostewinden in 't suytooste mousson soo hard deurwayen, dat se de rhee in de bay niet crijgen souden cunnen etc.

Den 25 dito

is den Commandeur Riebeeck selffs in persoon met den schipper 's morgens heel vroegh in een roeysloep na buyten gevaren, om de gemelte rhee te gaen bespeculeren etc., die hij mede seer bequaem heeft gevonden, soo voor 't beschut der Z.Z. oostewinden, tusschen October en April meest ende alderfelst subject, alsoocq van seer schoone suyvere santgront op een gotelinghschoot na aen de wal tusschen de 11 ende 9 vadem, sulcx nooyt schip sal behoeven

verbij te raecken ofte dese bay te missen, anders als die dese buytenrhee veronachtsamen ende niet willen waernemen, conform de memorie ende caerten, daervan te ontwerpen ende te maecken etc.

Den 28 dito

is 't galjot 't Perkytjen, geen pistoolschoot verre van het strant dicht voor de poort van 't fort, tegen den wal op 't droogh geset, om schoon te maecken ende sijn roer nootsaeckelijck te verhelpen etc.

Den 29 dito

is 't selve van alles weder gerepareert op de rheede gecort.

Sondagh den 30 dito

sijn tusschen 8 ende 9 uyren middags uyt 't fort weder te landt in vertrocken de nieuwe lantreysers, om de vorige tocht weder te hervatten; ende, mogelijcq sijnde, die ten minsten soo verde te volbrengen tot bij de Namaquas etc., conform de resolutie den 24 passado daerover specialijcq genomen, eude toegenomen dese navolgende 13 persoonen, te weten:

Pieter Cruythoff, corporael van d' adelborsten ende Comp^ies boumeester, als hooft.

Pieter Meerhoff, onderchirurgijn, als tweede.

Barent Waender, vrij boumeester van des Commandeurs landerijen.

Harman Ernst van Uytrecht, Comp^ies bogardier.

Johannes Dorhagen van Gronou, adelborst.

Jan Babtist van Franckfoort, id.

Jan van Asse van Brussel, id.

Mathijs Huybrechtsz. van Overkerk, id.

Frans Martensz. van S^t Anthonius, soldaet.

Cornelis Jansz. van Royen, bosschieter.

Jan Jansz. van Witmondt, soldaet.

Cristiaen van Kerckhoven, soldaet.

Welcke om voorsz. reyse te doen selffs versocht hebben, ende versien sijn met navolgende

Memorie voor den corporael van

d' adelborsten Pieter Cruythoff, als opperhooft gestelt over den trop der nieuwe lantreysers.

Alsoo de jongste lantreyse door eenige trage ende onwillige gasten weder genoeghsaem vruchteloos is uytgevallen, daer deselve van soo schoone apparentie was, dat Namaquas in een a 2 dagen verder na allen schijn ende 't raport van de wedergekeerde opperhooffden te bereysen sijn geweest, na welcq volck (wat ander slagh als dese Hottentoos sijnde ende noortwaerts van hier woonende) soowel als na de Chobonas ofte Monomotapars lange ende veele moeyten is gedaen geworden, ende de reyse telckens expres oocq op sijn aengeleyt, die gehoopt worden nu in 25 dagen van hier souden cunnen aengetroffen worden, - Soo is goetgevonden, onder 't gesagh van u als sijn dienst daertoe hebbende gepresenteert, de reyse met noch 12 persoonen beneffens u te laten hervatten, te meer sigh deselve persoonen haer bijsonder ijverigh ende genegen hunnen dienst oock aenbieden, om dese hervatte tocht onder u gesagh te willen doen.

Soo sal ul.Ga naar voetnoot1) ten principaelen al sijn naersticheyt aenwenden, langs de beste en bequaemste wegen na d' instructie van Pieter Meerhoff, doch oock op ul. eygen overlegh off opmerckingh, sigh directelijcq te begeven naer de plaetse, daer de jongste lantreysers de vuyren van de Namaquas door de Soaquas gewesen hebben gesien, welcke Soaquas M^r Pieter Meerhoff meent dat correspondentie met dese Namaquas souden hebben, ende volgens dien ul. derwaerts cunnen geleyden ofte wijsen, ende off sij off de medegaende

Hottentoos van hier, Donckerman ende Hans van Neurenburg als tolcken, ul. wilden yets wijs maecken om u van deselve te doen affhouden, soo moeten ul. dat soo licht niet aennemen, maer selffs maecken te sien ende hooren wat van dat volcq is, alsoo dese Hottentoos altijts daer op uyt sijn geweest om ons van d' andere volckeren diep te lantwaert in te diverteren ende oncundigh te houden, per Gouverno.

Door Godes genaedigh convoy bij deselve dan comende, moet ul. haer met alle vruntelijckheyt bij hun sien aengenaem te maecken, ende wel scherp acht slaen op alle haere hantteringe ende waermede sijluyden haer al erneren, wordende ons von de Hottentoos wijs gemaeckt, dat in gecuypte carnen op deselve manier als in Hollant haere botter carnen ende melcq in vaetjes bewaeren etc., mitsgaders hun met craelen te maecken ende vellen te bereyden, neffens andere hantwercken meer erneren, boven 't bestiael, dat in ongeloofflijcq getal bij haer soude te becomen wesen, alsoock oliphantstanden, struysveeren ende meer andere dingen, oock dat se, van onse residentie alhier gehoort hebbende, al in aentocht ofte ten minsten voornemens souden sijn herwaerts aff te comen, om hier met ons in alliantie te treden ende kennisse te maecken, dat ons te meer hope doet geven ul. bij deselve aengenaem sult ontfangen worden; ende om haer te thoonen, wat bij ons al te crijgen sal sijn, is ul. eenige monsters van verscheyde dingen medegegeven om aen haer te laeten sien ende in te prenten, dat hier aen 't fort van allen 't selve abondantie is te becomen etc., neffens soodanige vordere inductie meer, als practicabel sullen mogen bedacht worden, om haer herwaerts aff te locken off ten minsten eenige gecommitteerde van haer met u, om die waerheyt van alles hier te verthoonen ende fray onthael te mogen aendoen etc.

Lettende wijders op de gins- ende wederreyse oocq voornamentlijcq op 't volgende:

Eerstelijck.

Soo haest ul. over de bracke revier door de slaghboom sijt, dat van daer ten eersten begint op een compas aff te peylen de cours, ende te noteren ofte op te teyckenen hoeveel uyren, halve uyren, langer off corter telckens op de genomen cours gegaen sult hebben, in forma als de stuyrluyden ter zee doen, om sulcx in een caert te cunnen stellen voor de Heeren Meesters in 't Vaderlandt; dit moet vooreerst ende vooral wel mede waergenomen ende niet versuymt worden.

2.

Daer dan mede moet bijvoegen waer kley- off bouwgront, sandigh, steenigh, berghachtigh ende water of affloopende revieren sijn ende hoe se strecken, oock te stellen, off ergens in 't geberchte off rivieren eenigh minerael steeckt, daer silver off gout uyt te trecken sij. Item acht te nemen, off de wegen overal met wagens off hoedanigh anders te passeeren sijn, gevende sommige remarquable plaetsen ende revieren naemen. Item oocq vragende na de namen van 't volcq ende haer oversten ende steden, om te kennen in 't toe comende.

3.

Bij al 't ontmoetende volcq moet oock geleth worden waer se bij leven, wat oversten dat se hebben, wat cleedingh, wat erneringh, wat Godtdienst, wooningen, vastichheden, waer sij meest begeerigh na sijn, ten welcken eynde ul. diverse monsters van craelen ende lapjens sijde, linnen ende geschilderde

cleden ende andere cramerijen medegegeven worden, om te verthoonen wat haer aengenaemst is, ende te vernemen off se oock honingh, was, struysveeren, oliphantstanden, silver, gout, paerlen, schiltpadshoorn, muscus, civet, amber, eenige fraye vellen offte yets anders bij haer hebben.

4.

Wat bequaeme boom- off aertvruchten de landen dragen, ende ergens aen strandt comende, te mercken wat bayen, revieren in zee uytloopen, hoe se strecken ende wat gelegentheyt van water, hout off verversinge etc. daer te becomen sij, off er oock ergens oesters ofte mosselen met paerls ende schiltpadden, bequaem tot cammen ende ander werck te crijgen is.

5.

Hoe stercq van volcq ende met wie sij in vruntschap off oorlogh leven ende waerom; hoe sijluyden gemeenlijck genaempt worden, ende specialijcq de naemen van haere voornaeme oversten ofte coningen ende plaetsen, steeden, dorpen, mitsgaders wat oorlogsgereetschap dat se hebben.

6.

Hoe sij onse natie genegen sijn, off se oocq wreet, vrundelijcq ende van eenige redelijcheyt ende politie sijn, ende opdat ul. emmers ter degen sout mogen weeten, hoe ul. alles sult cunnen aenteyckenen offte opschrijven, hebben wij ul. bij desen tot meerder opmerckinge ende narichtinge noch medegegeven copie van de Memorie bij d'Ed. Heeren Bewinthebberen

ontworpen, om in 't stellen van rapporten op te letten, waermede wij hoopen ul. boven ons mondelingh onderricht wel voorts sult weten, wat ul. in 't een ende 't ander te doen staet, tot betrachtinge van ul. eygen eer ende verdieningh van de premie ul. belooft, na meriten van 't geene bij ul. opgevonden wort, dat Godt geve considerabel mach wesen, bestaende de beloften in 't navolgende te weten:

Dat de lantreysers, halff soo veel langer uytblijvende als den tijt van haer medenemende provisien sal cunnen strecken, hun gagie dan van die tijt dubbelt sal loopen. Dogh ul., namentlijck Cruythoff, gagie van eersten aff aen, ende dat soo langh als de reyse sal duyren.

Dat de costelijcheyt van gout, gesteenten, paerlen off wes het oock mochte wesen, dese eerste reyse opdoende, haer de waerde hier comende royael ende t' eenemael sal verantwoorden in contant, na de prijs van 't Vaderlant, al waer 't oock noch soo costelijcq ende bij haer noch soo civil genegotieert ofte gevonden.

Boven noch de vereeringe die elck sal genieten na de emportantie van saecken, die uytgevonden sullen worden.

Dat voorsz. Cruythoff gedurende dese tocht sal erkent worden als hooft van den trop, ende sigh yder moeten resolveren te getroosten te gaen soo verde ende uyt te blijven soo lange, mitsgaders te lijden sulcke weelden ende armoede, oock op soodanigh ruym ende schaers ransoen, na gelegentheyt des tijts etc. als haer opperhoofft voorsz. sal goetvinden, welcke over die onwilligh off tegenstrevigh mochten worden, sal vermogen te gebruycken soodanige authoriteyt, alsoff den Commandeur selffs in persoon waere.

Ende om bij versterf (dat Godt nochtans wil verhoeden) altijt een ander bequaem persoon te hebben

tot hoofft, soo is daertoe verkosen den persoon M^r Pieter Meerhoff in even groot gesagh; dogh soo lange Godt de Heere Cruythoff gelieft in 't leven te spaeren, sal 't oppergesagh aen hem alleen bevolen blijven, uytgenomen eenige saecken daer hij 't advys van voorsz. Meerhoff mochte goetvinden in te gebruycken, ten aensien hij de wegen ende sommige andre saecken des lants ten deelen bekent sij, 't welcke alles wij de rest van den trop bij desen bevelen prompt te gehoorsaemen, als niet twijffelende aen 't goet beleyt van voorsz. Cruythoff etc., ende oock emmers soo weynigh aen de jegenwoordigh medegaende eerlijcke borsten haere goetwillige genegentheyt etc., op 't welcke dan gerust sijnde, sullen wij in hope blijven van een beter succes als te vooren, waertoe d'Almogende sijn genadigen zegen gelieve te verleenen, met toewenschinge van een geluckige heen- ende wederomreyse, onder het beschut van den oppersten Bewaerder aller vroomen, die wij altijt voor ul. in onse dagelijcxe gebeden sullen bidden, dat hij ul. met sijn genaede wil bijblijven. Amen.

Aen Cabo de Bonne Esperance, in 't fort de Goede Hoope, den 29 January 1661.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.

De provisien, ammunitie ende coopmanschappen etc. voor dese tocht geladen op 5 draeghossen, sijn als te weten:

700 ℔ broot.

50 ℔ speck.

2 mingelen brandewijn in 2 tinne vlessen.

2 dito Spaense wijn in 2 tinne vlessen.

2 mingelen asijn.

100 ℔ sout.

13 stucx pistoolen.

13 snaphaen roers.

12 houwers.

80 ℔ loot.

50 ℔ buscruyt.

4 bossen londt.

80 stucx vuyrsteenen.

100 bossjens root corael, wegende 8 ℔.

3 ℔ allerhande France coraelen tot monsters.

1 bossjen geel corael van glas.

10 strengen allerhande coleur nay- ende stick-sij, wegende 2 loot.

1 rol tabacq, wegende 25 ℔.

½ gros tabacxpijpen.

1 lapken van 1 S^t Thomas cleetje.

1 p^s negroos cleedt met roode streepen.

2 d^o mouris.

2 d^o salmpouris.

2 d^o chits.

2 d^o taffachelas.

1 d^o niquanias.

2 d^o roode bethilles.

2 d^o witte bethilles.

2 d^o blaeuwe bethilles.

Partije lapjens allerhande sijde stoffen, witte gewerckte canten, mitsgaders sijde linten ende passementen.

10 ℔ geel dun draetcoper.

12 stucx kabary, wegende 5 ℔, namentlijcq

8 dito dicke kettingen.

4 dito dunne kettingen.

1 paar braseletten.

4 vergulde kettings.

1 dosijn coraele kettings.

1 brieffken met oorhangers.

2 copere bellen.

1 dito schel.

4 France hoetbanden.

1 brieffken met 100 stucx naynaelden.

2 spiegeltjens.

2 boucq wit pampier.

3 potlootpennen,

½ bos schachten.

1 picq.

2 handtbijlen.

1 spade.

1 lijnen.

1 sackjen met peper.

4 loot foelje.

4 loot nagelen.

4 loot nootenmuscaten.

8 loot caneel.

2½ dosijn vishoeckjes. vislijntjes.

1 strengh seylgaeren.

1 keteltjen.

Ultimo dito.

Fray lieffelijck stil weer, wel te pas comende voor de lantreysers etc., die d'Almogende overal met sijn H. geleyde op haere wegen wil bijwoonen ende met zegen geluckigh laten wederkeeren.

Gister een van de vrijeluyden vaertuygen uyt den Saldanhabay aengecomen wesende met vis, vogels ende eyeren, brachten tijdingh dat geen inwoonders altoos daer vernomen hadden; mitsgaders haer ander vaertuygh haest van 't Dasseneylandt stont te volgen met traen.

'T welck evenwel voor den avont noch quam, mede met eyeren ende andere ververschingen, uyt meninge dat hier soude gevonden hebben een schip, 't welcq

sij den negenthienden verleeden onder 't Dasseneylandt hadden gesien, stevenende met een westelijcq luchjen na dese bay, ende wesende een spiegelschip, vrij groot van aensien, 't welcq derhalven haest sal moeten opdonderen.

Den 1 February

is 't Perkytjen affscheyt gegeven, om na buyten te gaen cruyssen op de retourschepen ende oock van 't Patria etc., ende d' opperhooffden ter handt gestelt navolgende pampieren, te weten:

10 origineele brieffkens gedirigeert aen d'Ed. Heer Commandeur ende elck schip van de retourvloote, een van gelijken inhoude gedateert primo Februari 1661.

Een memorie voor d' opperhooffden van het Perkytjen, waerin begrepen is 't secrete seyn voor de retourvloote.

Seeckeren vaste mercken van de buytenrhee.

Een nieuwe caert, groot bestecq, van de bay ende zeespiegel van de buytenrhee.

Waermede des namiddags met een zuytoostelijck luchjen is vertrocken, ende zeylsloep 't Muskytjen bij hem, om met stil weer empassant oock het gehackte branthout uyt het Leeuwenbaytjen te haelen, ende mede op de wacht uyt te leggen als voorsz.

'S namiddags brachten eenige Hottentoos van de lantreysers 't navolgende brieffken, inhoudende als te weten:

Aen mein Edelen Heer Jan van Riebeeck.

Wie laten U edelheyt weten, dat wie sein Got loff omtrent de 6 meil van 't fort aff, wie UE. weten dat ons ossen beginnen heur wat te skichen, anders niet, dan wie bevelen sein Edelheyt met sein Eedeles

Eedeles frou ende keinder onder den Alderhoogsten bescherminge, den 31 January 1661.

(Was geteyckent) Pieter van Meerhoff.

Den 2 dito

is met den vrijeluydenvaertuygen na 't Robbeneylandt mede gesonden het secrete seyn voor de retourvloote, geslooten in navolgende brieffken geschreven.

Aen Jan Sacharias.

lnydende als te weten:

Dit brieffken wort u expres met der vrijeluydenvaertuygh toegesonden, waerin geslooten is een ordre van een secreet seyn voor de retourschepen, maeckt daer precys ende wel ter degen op te passen ende alle dagen na deselve wel uyt te sien, tot gij siet dat se binnen sijn, dan sult gij tot nader ordre dat seyn ophouden; laet het secreet seyn niemandt lesen, maer hout het bij u selffs alleen bekent.

Soo haest als de Perkyt met de boot het branthout van achter de Leeuwenbergh (daer se nu om uyt sijn) sullen binnengebracht hebben, sal u ten eersten provisie worden toegesonden.

Hiermede etc.

In 't fort de Goede Hoope, dato primo February 1661.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.

Heden is Oedasoa weder aen 't fort geweest met 11 beesten ende 31 schapen, die meest voor coraelen, kabary, tabacq ende maer 6 schapen voor coper ingeruylt wierden.

Den 3 dito

sijn na Oedasoas vertrecq noch 4 beesten

van eenige nalopers geruylt, hebbende hij van de Namaquas niets gesegt, anders als dat het mede Hottentoos, gelijcq sijluyden met vellen gecleet, waren, in matten huysen oocq woonende ende haer erneerende met bestiael in bijsonder groote abondantie, geen darmen noch kettingen om den hals noch oock cralen in d' ooren, maer craelen om den middel ende roode copere armringen aen d' armen dragende, ende vermits haer menichte bestiael veel lants beslaende, dapper ten oorlogh met hasagayen, pijl ende boogh, haer borst beschermpt met een borststucq van een gedroogde huyt van een os, daer geen pijlen noch hasagayen deur cunnen; altijt met de Saldanhars oneenigh, dogh dewijl hij Oedasoa nu met de Duytsen in alliantie was, meenden niet, dat de Namaquas, hier comende, hem souden leet doen; wetende te seggen, dat se in aentocht souden wesen met 4 legers ofte negrijen; doch costen vermits haer groote menichten bestiael niet als gansch langhsaem voortcomen; seyde oock, dat hij niet wiste waer 't selve de cost souden crijgen, al souden se op de gansche Caep niet halff gras genoegh voor deselve sijn. Den tijt sal 't succes leeren; ende is Oedasoa na wel genoten onthael etc. vernoegt weder vertrocken.

Den 4 ende 5 dito.

Alsoo het verleden nacht wat doncker uytsagh, is 't Perkytje, uyt vreese van quaet weer, van de buytenrhee binnen gecomen met partije branthout.

Sondagh den 6 dito

is 't Perkytjen, 's namiddags 't luchjen wat zuydelijcq gecregen hebbende, weder na buyten geloopen met de seylsloep bij hem ten eynde voormelt. Ende sijn heden van de Cochoquas 3 koebeesten ende 5 schapen geruylt; maer tegen den avont quaemen eenige voorloopers van de Chainouquas met 14 beesten (die ingeruylt wierden) ende

tijdinge brachten, dat niet alleen haeren heere ofte coningh Sousoa weder met een goeden trop aff quam, maer oock eenige van de Soaquas (haere g'allieerde) met noch veel meer bestiael, dat in corte blijcken moet ende niet onwenschelijcq is.

Den 7, 8 ende 9 dito

is Oedasoa heden weder aen het fort geweest met een mageren os ende 20 schapen, eenige heel out ende de rest altemaelen de staerten versch affgesneden, 't welck vernomen wordende, dat haer doet affsterven, als se maer een dagh off 2 geruylt sijn, soo sijn deselve altemaelen ongeruylt gelaten, ende Oedasoa met vrundelijcke inductien te verstaen gegeven, dat ons goet vee voor onse coopmanschappen (die wel goet waren) moeste toegebracht worden, 't welck hij ende sijn volcq in presentie sijnde seer wel verstaen conden, ende daerom van hem geantwoort wierde, dat hij niet beteren coste, wat yder van de sijne aen de marckt brachten, ende derhalven (gelijck als sijn volcq de slechste tabacq uytschoten) wij oock soodanigh haer slechte vee wel mochten uytschieten, opdat de sijne daerdoor mochten leeren beter goet te brengen etc., sulcx met hem daerover alsoo in een verstant blijvende, wierde tusschen den Commandeur ende hem de saecken daerbij gelaten ende hij na gewoonte wel getracteert etc., om emmers alle diffidentie te vermeyden.

Den 10 dito

begond van den noortwesten soo stijff te coelen, dat 't galjot de Perkyt van buyten weder binnen comen moeste, ende de seylsloep 't Muskytjen volladen met branthout in 't Leeuwenbaytjen beset blijven leggen, alsoo 't niet tijts genoech voor 't opcomen van dito winden soo ver coste t' zee raecken, om oocq in dese bay te seylen, sulcx het daer al vrij periculeus sal moeten affrijden.

Den 11 dito

's morgens de gemelte N. weste winden,

noch wel soo stijff aenhoudende ende 't volcq der voorsz. seylsloep onversien wesende van provisie, is haer over landt wat gestuyrt in een gecuypt dicht vaetjen, om het door 't water aen boort te cunnen haelen; maer de affgesondene wederkeerende, brachten tijdinge datter geen cans waer, 't selve aen boort te beschicken, ende dat het de gemelte seylsloep aldaer op den hals sal moeten leggen blijven affrijen tot bequaemer weer, die haer ingeladen branthont oocq al hadden over boort geworpen, ende vermits 't weer vrij verswaerde ende in een volcomen storm uytbrack, groot pryckel loopende, alsoo daer geen cans sij om het leven te bergen.

'S namiddags wierd de Perkyt sijn boot achteraff ende ten halven tusschen de Souterevier ende 't fort tegen 't strant aen gesmeten, daer se waergenomen ende opgehaelt noch sonder schade gesalveert is, sijnde dito galjot oock al deurgegaen, door het breecken van een sijner touwen, die oock al genoegh had aff te rijen.

Heden voormiddagh is hier met 2 van de Caepmansvolckjen aen 't fort gecomen een persoon, die hem uytgaff afgesonden te sijn van den oversten ofte coningh van de Heusaquas, voor dato meer gementioneert, om te vernemen off denselven oock mede soo aengenaem souden werden ontfangen, als hij gehoort had, dat Sousoa, den oversten off coningh van de Chainouquas, geschiet was etc., willende dan (sulcx van desen affgesondenen vernemende) met seer veel bestiael affcomen ende oock treden in een vaste alliantie met ons, om te mogen becomen voor sijn bestiael ijser, om daervan hasegayen ende pijlen te maecken, die hij altemaelen hadden geconsumeert op sijne vijanden, welcke hem dierhalven van sijn landt hadde doen affdeysen: wesende heel swart volcq met dicke

lippen ende gestreepte cleden, lustigh affgerecht op pijl ende boogh, in huysen van leeme muyren, daer houte stijlen ingewerckt waren, wonende, ende meer wonderlijcke dingen, die hij na de tolckinne Eva's vertalinge ofte altoos ons sochte wijs te maecken, waervan de tijt de beste leermeester worden sal.

Den 12 dito

's morgens beter weer ende 't luchjen meest Z.westelijck is de gemelte seylsloep 't Muskytjen al bij tijts, Gode loff, behouden binnen gearriveert, hebbende sijn branthout altemaelen moeten overboort werpen ende op den hals de gemelte storm op een lager miraculeuselijcke affgereden, ende niet sonder Godes voornaeme hulpe behouden gebleven, welcke daervoor gelooft sij, alsoo geen staet gemaeckt was, dit vaertuygh ende daerop wesende 5 man oyt weder te sien; maer dat se tegen de clippen souden aen flenters gesmeten sijn geworden.

Desen voormiddagh is den op gister gecomen Heusaquas buyten Eva bij ander Hottentoos wat ondervraeght, ende bevonden sijnde van redenen te accordeeren etc., alle coopmanschappen verthoont ende oock eenige op sijn versoeck om te verthonen aen sijnen Heer mede gegeven, wel vergnoegt na genoten goet onthael ende vereeringe weder vertrocken, met begeren dat men hem ter degen soude besien, om hem buyten anderen te mogen kennen, vermits sijn woorden waer bevonden souden worden, ende hij daerdoor te aengenamer altijt mochte worden ontfangen etc. D'Almogende verleene ons maer wat goets.

Sondagh den 13 dito

's morgens fray lieffelijck weer, doch op den dagh buyachtigh uytten westen met hagel ende regenbuyen.

Volle maen den 14 dito

is 't galjot de Perkyt, van sijn branthout ontladen wesende, daermede weder na buyten vertrocken, om op de retourvloot te cruyssen

ende uyt te leggen, conform d' ordre onder dato primo February in desen g'insereert.

Soo is mede de zeylsloep 't Muskytjen gesonden na 't Robbeneylandt, met navolgende brieffken geschreven.

Aen Jan Sacharias,

van inhoude als te weten:

Bij desen wort u gestuyrt voor 2 maenden provisie ende wat stockinge wortelen voor de verckens, insgelijcx oock noch een copie van het secrete seyn voor de retourschepen, maeckt daer wel op te passen, ende bij desen te laten weten, hoeveel hamels ende gesneden verckens, bequaem voor de schepen, rammen, oyen ende verckens tot den aenteelt datter noch sijn, ende off noch naersticheyt wort aengewent om de slangen uyt te royen, die anders te veel schade onder de conijnen doen; den thuyn moet oocq wel toegemaeckt worden, om daerinne haest te sayen.

In 't fort de Goede Hoope, den 14 February A^o 1661.

(Geteyckent) Jan van Riebeeck.

Den 15 dito

quam Sousoa, opperconingh over de Chainouquas, tegen den avont met 50 beesten, 14 schapen ende een grooten sleep volcq aen 't fort, die wel onthaelt ende

den 16 dito

voorsz. bestiael meestal voor coraelen ende tabacq affgehandelt wierden, mitsgaders haerluyden onderricht gedaen, dewijl der al wat mager goet onder was, dat se in toecomende sulck slecht goet niet meer geliefden te brengen, alsoo ons 't selve telckens affstierff ende volgens dien ondienstigh was; mitsgaders sijluyden de moeyelijckheyt souden hebben om het wederom te brengen etc., hoedanigh het

de Cochoquas (Oedasoas volcq) nu al eenige maelen ervaren was.

Sousoa naderhant apart sijnde met sijn vrouw, drie dochters ende swagerinne, ende denselven dit bovenstaende wat nader ingeplant wordende, seyde dat sijn volcq niet coste dwingen aen de marckt te brengen anders als wat elcq van 't sijne belieffden; maer nam aen haerluyden mondelingh voor te dragen om beter beesten aff te brengen, waerop wij dan 't magere goet vrijelijck mochten laten wederom gaen: soude hem dat niet eens aentrecken.

Den 17 dito

is Sousoa voormiddag omtrent 9 uyren met een goede vereeringh aen hem ende sijn geselschap neffens wat tabacq voor sijn te succederen soon Goeboe, wel vernoegt vertrocken, ende souden na sijn seggen de Heusaquas oock haest, met noch veel meer bestiael als hij, opdonderen, van welck volcq sijn broeder heer offte coningh was, ende de waerheyt gehoopt wort haest mede openbaer magh worden.

Den 21 dito

is bij den Raedt navolgende resolutie genomen, als te weten:

Maendagh den 21 February 1661.

In rade geproponeert, nademael langs soo meer bemerckt wort, dat de vrije luyden van haere schapen, om de meeste penningh voor te crijgen, soo veele slaghten ende particulier vercoopen, als se ter sluyck maer cunnen, voornamentlijck dewijl der schepen liggen tot tractement van d' een en d' ander, sulcx dat men noyt van dat (beste slagh sijnde) voor de schepen can crijgen, maer 't selve doorgaens verdonckert wort, ende alsoo niet van terecht en compt, ende sulcx oocq gansch beswaerlijck is voor te comen, selffs niet met de grootste strengheyt van correctie,

noch het naeuwste reguardt, dat daerop doorgaens genomen wort, welcke restrictie den vrije luyden oocq hardt ende moeyelijck valt, te meer dewijl ondervonden wort, deselve onmogelijck sij haer schapen voor 3 gl. 't stucq aen d'Ed. Comp^ie te leveren, vermits eer se tot aenteelt van goet slagh comen, haerluyden deselffe wel compt aff te sterven, hoedanigh d'Ed. Comp^ie aen 't haere niet weynigh selffs aldermeest wel is ervarende, ende de vrije luyden mitsdien alsoock om de oncosten van stallingen, hoeders etc., die sij der voor maecken ende ophouden moeten, al vrij costelijck compt te staen, ende daerom onmogelijck op soo sleghten prijs behouden te blijven, boven dat dito goet met oncosten, vetgeweyt ende eygen aenfocq sijnde, mitsgaders metter tijt meest Hollantsche aert wordende (vermits de Hollantse rammen die der elcq al bij houdt) wel 4mael soo goet valt, als 't gene men van dese natie can inruylen, om voor d' aencomende schepen tot ververssinge te distribueren, sulcx men nooyt ter degen een goet stucq vee aen deselve can verstrecken, vermits gelijck voorseyt de vrije luyden het haere om de meeste penningh al soecken aen particulieren ter sluyck geslaght ende ongeslaght (soo maer best cunnen) te vercopen etc.

Ende gemerckt oocq de leverantie, van de beesten voor 12 gulden ende schapen voor 3 gulden, gesien heeft op de vrije reulinge des vees, die in den eersten haer met d'inwoonders was toegestaen, waeruyt sij wel 1 ½ cent op 't selve costen avanceeren, ende 't welcke haer door aenschrijven van onse Heeren de 17^e is g'inhibeert om daerin geen schadelijcke duyrte off cladde (die der in was) te brengen, sijluyden ingevolge oocq niet min als exempt sijn van om voorgemelte prijs haer bestiael te leveren, - Ende wijders dat d'Ed. Heer Commissaris Sterthenius noch jongst

sijner schriftelijcke gelaeten ordre oocq verstaen heeft, dat men de vrije luyden soo naeuw niet behoort te binden, maer de handelinge des vees onder malcanderen vrij toelaten, om redenen (naer sijn Ed. gevoelen) tot dienst van d'Ed. Comp^ie streckende, daer noch bijgevoucht etc. Item dat de jongste ordre onser Heeren Meesters onder andere oock is, dat men sal maecken de contracten met haer aengegaen te volbrengen, welcke onder anderen sijnde de vrije handelinge met d' inwoonders op conditie van 't bestiael weder te leveren als boven aengeroert, ende door haer Ed. sulcx affgeschreven ende om de schadelijckheyt oock ondienstigh sijnde weder toe te staen, ende vermits men doch volcomentlijck weet, dat sij om de voorgeroerde tedenen op de gemelte prijs des bestiaels niet cunnen behouden blijven.

Off dan niet alsoo goet ware, om emmers de schepen voortaen van dat fraye ende beter slagh oock wat mede te mogen deelen, dat men de vrije luyden voor haere vetgeweyde hamels ende overige rammen soodanigen hoogen prijs toeleyde als waerop sijluyden souden cunnen bestaen ende van voorsz. particuliere sluyckerije affgeleyt ende beter genegen gemaeckt moghten worden alles dat sij boven hun eygen nootdruft overigh hadden, sonder ongenoegen aen d'Ed. Comp^ie te leveren etc.

Ende om emmers d'Ed. Comp^ie echter buyten schade te houden, dat men maer alleen de ruyl in de rammen ende hamels aenhieldt ende maer de moêrschaepen soo die gereuylt wierden, telckens den vrije luyden bij openbaere opveylinge contant vercochte, om daeruyt voor d'Ed. Comp^ie ten eersten sooveel voordeel te doen vervallen, als het deselve daernaer van de vrije luyden nodigh hebbende, weder soude comen te staen, vermits 't vee dogh seer goetcoop wort inge-

reuylt ende de vrije luyden met gerustheyt ende beter genoegen als nu d' een voor d' ander dan sullen soecken 't meeste ende beste aen te focken, mitsgaders (de reuylinge blijvende als se nu is) in corte veel meer soodanigh goet slagh sal aengroeyen als d'Ed. Comp^ie tot ververssinge des scheepsvolcq (beneffens de rammen ende hamels, uyt de reuylinge selffs aenhoudende) nodigh sal hebben, ende de rest voor de vrije luyden hier selffs ende door haer onder de coloniers alhier particulier vercoght wordende (daer mede veel toe van node is, ende volgens dien als eerst uyt Comp^ies handen comende) dat meer vercocht als weder aengenomen wort, altemaelen tot overwinst voor d'Ed. Comp^ie comen soude.

Want dogh langs soo meer ervaren ende voor oogen claer gesien wort, dat de vrije luyden goet veel beter als des Comp^ies vee geconditioneert is ende voortgefockt wort. doordien elcq op sijn eygen beter past, als men door Comp^ies dienaers wel can laten doen, hoe strengh ende naeuw men deselve oock op den tempel laet sitten, verdrietigh wesende te sien, dat Comp^ies jongh aenteelende goet door die verwaerlosinge tusschen de oude soo worden vertreden, doot geparst, gedrongen ende soo schandelijck verlooren gaet, boven dat van de oude oock meer als desselffs doorgaens versterven, ende schoon het al goetcoop wort ingeruylt, compt het d'Ed. Comp^ie door de gemelte verstervinge ende verwaerlosingen evenwel noch duyr genoegh te staen.

Ende als d'Ed. Comp^ie eerst bij opveylinge van de oyen veel crijght, gelijck geschieden sal, sal 't dogh in allen gevalle d'Ed. Comp^ie ten duyrsten weder, maer even gelijck ende bovendien groote accommodatie geven, voor slecht weder goet vee t' ontfangen, ende maer te betaelen na 't selve vet ende swaer sal bevonden

worden, - Ende alsoo eenmael eens mogen comen op te houden de clachten over de magerheyt etc. tot treffinge van Comp^ies ordre, ons gesonden, om te maecken dat het vee wat beter in 't vleys mochten gebracht worden.

Waertoe dan geen bequaemer middel als dese cunnende bedacht worden, ende geconsidereert de vrije luyden hierdoor oock een meerder lust in haeren swaeren aenvangh (ons door d' Heeren Meesters op 't hoogst gerecommandeert wordende) alhier sal verweckt ende veele onvergenoechtheyt over voorsz. restrictie etc. benomen worden, oock groote hulpe toegebracht sijn, tot haer beter ende meerder behoudenisse ende opcomen, - Ende dat sijluyden daerdoor oock 't ongenoegen over d' inhibitie van de ruylinge des bestiaels met d' inwoonders heel te beter sullen vergeten ende aen een cant stellen.

Soo is om alle die goede saecken te bereycken ende wes meer, hier vooren aengehaelt, na goet overlegh eenparigh verstaen, 't selve te wesen van bijsondere consideratie ende tot de minste schade, maer integendeel niet anders als tot proffijt van d'Ed. Comp^ie streckende ende volgens dien na wel genomen overslagh goetgevonden, de vrije luyden voor elcq cloeck volwassen vet geweyden ram off hamel te betaelen levendigh 2 stuyvers 't pont, 's morgens eer 't na de wey gaet, uyt de stal te leveren.

Ende voor elck koebeest na het cloecq ende wel in 't vleys sal wesen, te calculeren tegen een derde meerder als die eerst mager van d'Ed. Comp^ie gecocht sullen sijn etc., daervoor het dan (yets boven haer eygen nootdruft hebbende) oock gehouden sullen blijven in forme voorsz. aen d'Ed. Comp^ie sonder tegenseggen te leveren.

Met dien verstaende nochtans, dat d'Ed. Comp^ie

niet meer sal behoeven van de vrije luyden aen te nemen, als gedacht sal worden tot behoorlijcke ververssinge voor 't aencomende scheepsvolcq ende guarnisoen etc. nodigh te vereysschen, 't welcq gehoopt wort voortaen haest abondant genouch uyt den handel sal vallen, ende dies g'oordeelt sij, door dese middel 't bestiael beter in 't vleys sal cunnen gebracht ende gehouden worden, tot het rechte accommodement van de ververssinge etc. ende oock, gelijcq geseyt, den vrije luyden te meerder lust tot den nodigen aenfock te verwecken, ende haer van voorsz. schadelijcke verdonckeringen des besten vees aff te leyden, veel min yets aen vreemde natien te vercopen, gelijcq tot ondienst wel geschiet is; welcke vrije luyden, om haer meerder lust te verwecken, oock vrij sal gelaten worden, uyt haer eygen aenfocq ende 't gene in tijt ende wijlen d'Ed. Comp^ie niet mochten van doen hebben, voor haer selffs ende andere, die hier woonen, te slachten ende vercopen, mits daertoe altijt haelende van de Comp^ie een brieffken van consent, sonder betaelinge van eenige gerechticheyt ter werelt.

Is mede verstaen de navolgende persoonen te benificeeren met soodanighe verbeteringe ende aennemingh als d' onderstaende actens (hun dienaengaende verleent) sijn dicterende te weten:

Jan Jansz. van Eyck van Hasersouw, hier te lande gecomen met het schip de Paerl den 30 Maert A^o 1659, voor bosschieter a 10 gl. per maent, welcke sedert sijn aenwesen alhier meest is gebruyckt geworden op Comp^ies vaertuygen, waerop sigh ten genougen vigelandt ende neerstigh heeft gedragen, word dierhalven op sijn versoecq ende bequaemheyt voor quartiermeester op Comp^ies seylchaloup aengenomen met een belooningh van 14 gl. per maent, 14 deser ingaende, mits gehouden sijnde noch een jaer boven sijn eerste verbandt d'Ed. Comp^ie te dienen.

Pieter Hendricxs van Odendael, hier te lande gecomen met het schip 's Gravenlande den 21 January A^o 1660, voor bootsman a 11 gl. per maent, welcke sedert sijn aenwesen alhier aen timmerman is gebruyckt, ende bevonden sijnde een goet neerstigh werckman te wesen, wort dierhalven op sijn versoeck ende bequaemheyt bij desen voor timmerman aengenomen onder een belooningh van 16 gl. per maent, innegaende de 14 deses.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hope, ten dage ende jaere als boven.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema.
Pieter Everaerts.
Hendrick Lacus, Secret^s.

Welcke resolutie van met naervolgende biljet alomme den coloniers is bekent gemaeckt, om haer beste vee voor de aencomende schepen gereet te leveren etc.

Den Commandeur ende Raedt

van 't fort de Goede Hoope etc. doen te weten:

Dat ten besten van 't gemeen goetgevonden is, alle de rammen ende hamels, die de vrije luyden, sonder verlet van den aenteelt, boven haer eygen nootdruft, gehouden sijn voor de passerende schepen etc. aen de Ed. Comp^ie te leveren, voortaen sullen aengenomen worden tegen 2 stuyvers 't pondt levendigh, 's morgens uyt de stal te leveren.

Ende om oock elcq gelegentheyt te geven, om na macht ende middelen goede quantité aen te houden

ende lustigh voort te teelen, sal men voortaen de oyen, die d'Ed. Comp^ie van d' inwoonders handelt, aen de meestbiedende te coop opveylen, in troppen van 6 off minder teffens, na gelegentheyt van saecken; item oocq de koeyen, die dan gust ende vet off wel in 't vleys geworden sijnde, bij d'Ed. Comp^ie ⅓ hooger in prijs voor contant weder sullen aengenomen worden, als deselve van de vrije lantbouwers eerst voor contant sullen wesen ingemijnt, sonder dat die leverantie van de beesten ende schapen sullen ingetrocken worden tegen de gemaeckte schulden der vrije lantbouwers; maer sullen soodanige gemaeckte schulden met de graenen jaerlijcx affgecort worden, ende die sigh eerst tot den lantbou begeeft, evenwel altijt in den aenvangh g'accommodeert worden tot sijn lantbouw met 12 jonge ende 8 oude ossen, naer d'Ed. Comp^ie versien is, voor de ploegh, ende 6 off, daer een vrouw is, 12 koeyen a 12 gl. met 25 schapen a 3 gl. te borgh, even gelijck alle overige vrije luyden geaccommodeert ende opgeholpen sijn, ende echter haer aenteelt van dat selve soowel als hetgeene sij, meerder willende aenhouden, comen te mijnen ten selven prijse als boven mede vergunt sijn te leveren; maer sullen geen oyen mogen geslacht worden, ende daeromme, als yemandt eenigh vee wil slachten, een brieffken haelen, om daerop te beter te mogen letten, soowel den lantbouwers als den stadtborgers, die oock koeyen willende houden, sulcx op 't lant buyten de Taeffelbay mogen off laten doen, omdat hier in de Taeffelvaley daertoe, ja selffs voor Comp^ies vee weyde manqueert, ende d'Ed. Comp^ie daerom haer bestiael ten minsten 3 a 4 uyren gaens hier vandaen moet laten gaen weyden etc.

D' eerste opveylinge van de schapen sal gedaen worden Donderdagh 's morgens aenstaende, ende van

de koeyen sal aen de schuyr geschieden, ende daegs te vooren altijt waerschouwinge van gedaen worden; elcq come ende doe sijn proffijt.

In 't fort de Goede Hoope, den 21 February 1661.

Ter ordonnantie van den Commandeur ende Raedt,

(Was geteyckent) Hendrick Lacus, Secret^s.

Den 23 dito

wierd' onder de wal gesien 7 schepen, die

den 24 dito

weynigh over de middagh alle seer fray ende geluckigh in goede ordre met een westelijcq luchjen binnen op de rechte rhee ten ancker quaemen, sijnde de retourvloot onder 't commando van d'Ed. Heer Andries Frisius, bestaende in de schepen Wapen van Amsterdam, Amersfoort, Malacca, Hoff van Zeelandt, Orangie, Mars ende Nagelboom. Ende welcke sijn Ed. versien sijnde met commissie om de Caepse residentie te visiteren, is sijn Ed. derhalven als Commissaris aengenaem erkent ende aengenomen.

Den 25 dito

's morgens sijn Ed. commissie ter behoorlijcke plaetse gepronunchieert.

'T heefft sedert midnacht vrij wat hard gewaeyt van den zuytsuytoosten, een geluck sijnde, dat de gemelte schepen gister soo fray binnen gecomen sijn, soude anders vandage daeromme de rhee niet wel hebben cunnen crijgen.

Den 28 dito

is d'Ed. Heer Commissaris Frisius met den Commandeur Riebeeck uytgeweest besigtigen den omslagh van de Caep etc.

N. maen den 2 Meert

is bij d'Ed. Heer Commissaris Andries Frisius ende breeden Raedt, hier aen landt versterckt met den Commandeur ende Raedt

van 't fort de Goede Hope navolgende resolutie genomen, te weten:

Woensdagh den 2 Meert A^o 1661.

Bij d'E. Heer Commissaris Andries Frisius den breeden Raedt van sijn Ed. vloote aen landt sijnde beroepen, doch den ondercoopman Samuel de Ligne in de raedtcamer aengewesen sijn sitplaetse, hem nae d' ordre van haer Ed. tot als lit van den breeden Raedt te nemen die sessie, vermits eenige questien tegen sijn schipper, geweygert, gelijcg onder wegen tusschen Batavia ende hier mede gedaen heefft, ende dies sonder hem met de besognes dan voortvarende, mitsgaders bij gemelte sijn Ed. də Vergaederingh voorgedragen, 't geene haer Ed. van Batavia p^r derselver missive van 15 x^ber anno verleden aen den Commandeur Riebeecq sijn schrijvende, over 't consent gedragen wegen de passagie nae 't Patria aen de France geestelijckheyt hier met haer schip de Marechal verongeluckt, ende wijders van sommige versteeckelingen in de vloot van Batavia mede gecomen etc. Is daerop nae goet overlegh eenparigh 't navolgende beslooten:

Eerstelijck aengaende de geestelijckheyt, dat die op de vloot sullen verdeelt worden als te weeten:

Den bisschop Mons^r Estienne, beneffens den priester Mons^r Fadijn aen de taeffel in de cajuyt, ende buyten de cajuyt sijn chirurgijn Frere Patte, met de knecht van voorsz. bisschop, genaemt Fantasie, op 't schip Malacca.

Den priester Mons^r d'Avroult aen de taeffel in de cajuyt bij d' Heer Vice-Commandeur, ende sijn knecht Cordeleth met den luytenandt de la Cloche buyten de cajuyt, op 't schip 't Hoff van Zeelandt.

Den priester Mons^r de Fontaine aen de cajuytstaeffel, neffens sijn knecht Binaire, buyten de cajuyt, op 't schip de Nagelboom.

Den jongen priester Mons^r Bartomet aen de cajuytstaeffel, neffens een Frans timmerman buyten de cajuyt, op het schip Amersfoort.

Den 2^en capⁿ van voorsz. Frans schip, genaemt Mons^r Carguadion aen de cajuytstaeffel, neffens Mons^r Larosse, ende de neeff van de gemelte capiteyn buyten de cajuyt op 't schip Orangie.

Dat wijders alle de versteeckelingen van Batavia (tot 10 in 't getal bevonden) altemaelen ten aldereersten geslooten sullen aen landt in 't fort gebracht, ende hierna met de passerende schepen, uyt 't Patria aencomende, weder terugh gesonden worden, om sulcx oock tot een exempel te laten dienen, die haer van de Caep in de vloot nae 't Vaderlandt souden meenen te versteecken.

Dat mede de 2 stnyrluyden van 't schip de Mars, vermits haer ongebonden, gedebaucheert ende inobediente comportementən etc., sullen overgeset ende daertegen dat retourschip weder besorght worden als te weeten:

Met den 2^en schipper van 't schip Malacca genaemt Jacob Claesz. Le Bleu naest den regeerenden, om oock de opperstuyrmans bedieninge aldaer waer te nemen in de plaetse van den stuyrman Gerrit ......, die op 't schip Malacca sal overgaen buyten bedieninge.

Ende den stuyrman Joost ...... van 't schip 't Hoff van Zeelandt voor opperstuyrman op de Mars, tegen den stuyrman Speelman, die op 't Hoff van Zeelandt mede sonder bedieningh sal gaen.

Staende dese vergaderinge, bij den Commandeur Riebeecq oock verthoont sijnde seeckere caerten bij hem doen maecken ende mercken, van een buyten-

rheede even om den hoeck van dese Taeffelbay, bij denselven met den schipper van 't galjot opgesocht om bij harde Z.ooste winden (dese Taeffelbay in dit mousson veeltijts stijff uyt wayende) te mogen anckeren ende alsoo te min gedrongen te sijn, om van dese bay in 't aenseylen te verdrijven. Ende dies vermits dese vloote met veele oude ervare schippers van d'Ed. Comp^ie versien is, versocht hebbende eenige gecommitteerde uyt deselve om voorsz. sijn gemaeckte caerte ende zeespiegeltjen van de gemelte buytenrhede te mogen worden nagesien etc., - Soo is verstaen sulcx aen te nemen, doch soo lange daermede noch te supersedeeren tot de respectieve schippers van de gemelte retourvloote vooreerst wat door haer druckste werck sullen gecomen sijn; ende ondertusschen het galjot de Perkyt ten eersten aff te senden om eenige vet geweyde schapen van 't Robbeneylandt te laten haelen, om den schipper van dien alsdan daer oock bij te mogen hebben, als hebbende voorsz. buytenrheede met gemelte Commandeur helpen opsoecken.

Ende belangende de querellen tusschen voorgemelten ondercoopman de Ligne ende sijn schipper Jan Munt, die malcander over veele onbehoorlijcke dingen beclagen, - Is goetgevonden die questien door gecommitteerde uyt den gemelte breeden Raedt nader te laten ondersoecken, omme op 't een ende 't ander bij nader vergaderinge tot de meeste securiteyt van deese costelijcke retourvloote soodanigh vorder te disponeren, als ten meesten dienste van d'Ed. Comp^ie bevonden sal worden te vereyschen, wes dat tot gemelte commissie sijn genomineert ende vercoosen: d'Ed. Heer Vice-Commandeur Dirck Knibber, den oppercoopman Jan Abrahamsz. Volcq ende den schipper Pieter Jonasz., ten overstaen van den fiscael des forts de Goede Hope, Abraham Gabbema.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hope, ten daege ende jaere als boven.

(Geteyckent) Andries Frisius.
Jan van Riebeeck.
Dirck de Knibber.
Pieter Jonasz.
Jan Abrahamsz.
Jochim Claesz.
Reynout Venhuyzen.
Jacob Enten.
Elbert Kes.
Jan Munt.
Roeloff de Man.
Pieter Danielsz.
Abraham Gabbema ende
Hendrick Lacus, Secret^s.

Den 3 dito

is 't galjot 't Perkytjen met een redelijcke stijve Z.ooste wint nae 't Robbeneylandt gesonden, om eenige vet geweyde hamels voor de retourvloot te haelen.

Den 5 dito

is 't galjot Perkyt van 't Robbeneylandt geretourneert- met 40 excellente cloecke vette hamels, die over de retourvloote gedistribueert sijn.

Idem 't vrijmansvaertuygh 't Zeeleeuwtje uyt de Saldanhabay met 15 a 1600 stucx drooge vissen.

Ende namiddags oock haer ander vaertuygh de Peguijn van 't Dasseneylandt.

Sondagh den 6 dito

was dese naermiddagh aen 't fort gecomen den oversten der Chainouquas genaemt Sousoa, sonder bestiael, gehoort hebbende, datter schepen lagen, ende daerom den Commandeur comende besoecken, welcke dan na gewoonte onthaelt ende gewesen sijnde den Admirael van dese retourvloote, is

hem toegeseyt van denselven morgen voor sijn vertreck mede een vereeringe etc., gelijcq

den 7 dito

oock geschiedt, ende hij daermede seer weltevreden nae huys gekeert is, met beloffte van haest met eenige beesten wederom te keeren.

Heden is bij d'Ed. Heer Commissaris Frisius ende breeden Raedt hier aen landt navolgende resolutie genomen:

Maendagh den 7 Meert A^o 1661.

Door den Ed. Commandeur Andries Frisius den breeden Raedt aen 't fort de Goede Hope beroepen, ende ondersocht sijnde, hoedanigh het met de schepen ende vereyschte wsrck aen deselve, alsmede de dispositie van 't volcq stont, is bevonden de schepen alle te samen claer ende haer water in hadden, doch dat op eenige derselver noch vrij goet aental van siecken, soo aen 't water als de barbaryGa naar voetnoot1) vast lagen, - Soo is bij den Raedt, naer voorgaende mature overweginge, goetgevonden ende verstaen, alhier aen de Cabo nogh tot Saterdagh aenstaende, sijnde den 12 deser, te verblijven, op hoope inmiddels de siecken door de dagelijcxe ververssinge weder op de been te helpen, ende alsdan in Godes name uyt dese rheede naer de havenen onses lieven Vaderlants t' zeyl te gaen ende de reyse te vervorderen.

D'Ed. Vice-Commandeur de Knibber, schipper Jonasz., den coopman Jan Abrahamsz. Valck ende den fiscael deses forts Abraham Gabbema leggen in rade over een schrifftelijck rapport, wegens 't gene bij haer op 't schip Amersfoort, in de questien ontstaen tusschen schipper Jan Munt ende den ondercoopman Samuel

de Ligne, als onbehoorlijckheden van den stuurman Michael Jansz. van Diepen, tegens gemelte schipper gepleeght ondervonden hebben, ende naer lecture desselfs als resumptie van 't geene op den 2^en deeser tegen den anderen schrifftelijck ende mondelingh hadden ingebracht, is bevonden: gemelten schipper Munt ende den ondercoopman de Ligne haer in haer plichten tegens den anderen seer groffelijck met woorden ende schelden hebben verloopen, als onthoudinge van eenige nootwendigheden, soodat in plaetse van eenigheyt onder de 2 eerste hooffden van soo costelijck retourschip te houden, ende die onder haer gestelt met een goet exempel voor te gaen, tot de uytterste verwijderingen sijn gevallen, - Soo ist dat den Raedt, met rijpheyt van raede de saecke overwogen hebbende, goetgevonden ende verstaen hebben, gemelte schipper Munt ende coopman de Ligne voor den Raedt te ontbieden offte door gecommitteerden haerluyden over 't gepasseerde ernstelijck te laten berispen ende te gelasten, dat sij voortaen den anderen elcq in hetgeen hem is competerende ende daervooren d'Ed. Comp^ie dienen ende t' scheep gestelt zijn, sullen erkennen, houden en ten vollen voor hem ende de haeren te laten genieten, als dat behoort, offte bij verde verwijderingen off nalaticheyt desselffs (dat den Raedt niet wil vertrouwen) daerinne alsdan door vereyschende middelen soodanigh op 't rigoureuste sal werden voorsien, als den waren dienst van d'Ed. Comp^ie tot behoudenis van 't schip ende ruste van 't volcq sal bevonden worden te behooren, condemnerende daerenboven gemelte schipper Munt ende coopman de Ligne yder in een pecuniele amende van 30 R^s contant, ten proffijte d' eene helfft voor den fiscus alhier ende de ander helfft voor den armen der Gereformeerde Kerck te Amsterdam.

Verders aengaende de clachte door schipper Munt over sijn stuyrman Michiel Jansz. van Diepen gedaen, ende door vooren gemelten Ed. gecommitteerdens ondervonden sijnde, hij stuyrman sich niet ontsien heeft tegens sijn schipper op te stellen ende onbehoorlijck te bejegenen, - Soo is bij den Raedt geresolveert ende g'arresteert, gemelte stuyrman buyten bedieninge op 't schip Nagelboom te laeten overgaen, ende dat hij schipper Munt weder in desselffs plaetse sal stellen een der bequaemste uyt de stuyrluyden, die buyten bedieninge op sijn, schip bescheyden sijn.

Ten jongsten verthoont in Raede Jacob Enten, schipper op 't schip Orangie, hoe Jacob Spinnet hooplooper met 5 gl. per maent, de cocxmaetsplaetse 't zedert van Batavias rheede t' zeyl gegaen was, hadde bedient, alsoo de cock 't werck in de combuys alleen te swaer viel, derhalven versochte, dat desselven daervooren het opgelt mochte toegevoecht worden, waerop in raede gelet sijnde is verstaen, gemelte Jacob Spinnet bij halveringe van gagie toe te vougen een beloninge van 10 gl. per maent, van de tijt dat de plaetse becleet heeft.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, ten dage ende jaere als boven.

(Was geteyckent) Andries Frisius.
Jan van Riebeecq.
Dirck de Knibber.
Pieter Jonasz.
Jan Abrahamsz.
Joachim Claese.
Reynout Venhuysen.
Jacob Enten.
Elbert Kes.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema ende
Hendrick Lacus, Secret^s.

Den 8 dito

is d'Ed. Heer Commissaris Frisius met de gecommitteerde schippers van de retourvloote na buyten gevaren, om de buytengronden ende gemaeckte caertjens daervan nae te sien, welcke soodanigh als die gemaeckt wel bevonden sijn, maer van de oude schippers g'acht wordt voor haerluyden onnodigh, als die plaetse wel kennende, ende voor nieuwelingen wat periculeus, omdat het wat nae aen de wal is, conform de gem̅ caerte groot besteck van de Taeffelbay ende dese buytengronden, ten overstaen van verhaelde schippers daerinne gelecht ende verthoont.

Den 10 ende 11 dito

quaemen des 's morgens omtrent 7 uyren onse lantreysers weder aen 't fort te retourneren, hebbende de Namaquas opgevonden ende eenige teeckenen van deselve medegebracht, die haer seer vrundelijck ende aengenaem onthaelt hadden, al haere mutsen affgehandelt ende hun seer begerigh na root laaken gethoont, alsoock cauris ofte bongys ende meer ander dingen, in 't ondervolgende gehouden daghregister van de landtreysers largo aengeteyckent, sijnde seer cloeck volcq als halve reusen, gecleedt met allerhande fraye, bonte, bereyde vellen, die met coopere, ijsere ende andere coraelen etc. cierlijck beset waren, dragende lange locken en woonende meede in matte huysen als dese Hottentoos, principael haer met seer veel bestiael ernerende, sijnde van den coninck aen den Commandeur een bockjen gesonden, 't eerste dat men hier te lande nogh gesien heeft, ende over welck bockjen sij veele praterijen binnensmonts hadden gemaeckt, eer sij 't overgaven ende souden seer genegen sijn metter tijt herwaerts aff te comen, maer nae 't scheen souden sij de Soaquas offte de bergh-Hottentoos, die haer veel bestiael affrooffden, eerst wat soecken te verdelgen, ende oock Oedasoa, den oversten der Saldanhars gaerne een slagh willen leve-

ren, dogh hadden sigh door d' onse alsoo verde laeten verspreecken, dat ingevalle Oedasoa door 2 a 3 van sijn persoonen met d' onse daer comende, hem de vreede liet aenbieden, dat sij se dan souden accepteren, ende met groote troppen vee affcomen, om aen ons te verhandelen ende oock nader verstand met ons te maecken etc., mitsgaders d' onse voorts wijsen ende geleyden bij haere vaste huysen ende oock een volcq dat se Bryckje noemden, waertegen sij jegenwoordigh oorlogh hadden, als breeder te lesen bij d' onder volgende:

Journaelse aenteyckeninge, gehouden bij den onderchirurgijn Pieter van Meerhoff, wegens dese laetste als 2^e persoon mede geweest.

Anno 1661. Den 30 January

is begonnen ende aengenomen de reys nae de Namaquas, met ons 13 man sterck, als volgt:

Pieter Cruythoff, als commandeur van de trop.

Pieter van Meerhoff, als 2^e.

Johannes Dorhagen van Gronou.

Jan Babtist van Francfort.

Christiaen van Kerckhoven.

Matthijs Huybrechts van Oberkerck.

Frans Martensz. van S^t Anthonius.

Corn. Jansz. van Rooyen.

Barent Waender.

Harman Ernst van Gresnigh.

Jan Jansz. Wit van Witmondt.

Johannes van Asschen van Rrussel ende

Pelagius Weckerlijn van Cosnits, met 2 Hottentoos ende 5 draeghossen, die ons goet droegen, de Soute

rivier gepasseert sijnde, hebben wij ons coers N.N.O. genomen tot aen de steert van den Tijgerbergh aen een brack water; daer sijn wij die nacht gebleven, dien dagh gemarcheert 4 mijlen.

Ultimo dito

weer opgepackt, ons cours N.N.O. ende ½ mijl gemarcheert hebbende, veranderden wij ons cours ende sijn N.oost gegaen; wij sagen 7 regnosters ende sijn gemarcheert over den Tijgersbergh aen een cleyne rivier; sijn daer blijven rusten, dien dagh gemarcheert 2½ mijl. Een weynigh gerust hebbende, sijn 4 Hottentoos van Oedasoas volck bij ons gecomen, seyden na de Caep te gaen, schreeff datelijck een klein brieffken aen mijn Heer Jan van Riebeeck, om te laten weten, dat onse ossen haer wel begosten aen te stellen in 't dragen. Denselven namiddagh heb ick, Pieter van Meerhoff, een hartebeest geschooten; dien nacht begost het seer sterck te regenen, dat wij genoegh te doen hadden om ons goet te bergen ende droogh te houden.

Ady primo February

des morgens is Oedasoa bij ons gecomen met 2 schapen om te verruylen; wij souden wel een gereult hebben, maer hij woude 5 staff cooper hebben met nogh een stuck taback, en wij wouden sooveel niet geven; hebben datelijcq opgepackt, onse cours N.O. genomen, ende sijn tot aen een moye revier gecomen, dogh het water staet nu stil, maer in den regentijt gaet daer een sterck water: dit water is gansch vol mosselen, van fatsoen gelijcq in 't Vaderlandt in de binnenwaters, ende sijn daer blijven rusten, wij zagen 2 renosters ende 3 vogelstruysen; dien dagh gemarcheert 2 mijlen.

2^e dito.

'S morgens weer opgepakt, ons cours N.N. oost genomen tot aen een kleyne watervaley, daer wij rusten, gemarcheert 1½ mijl. Naedat wij gerust hadden, hebben wij weer opgepakt, ons coers verandert

en sijn noort gegaen tot aen een drooge revier, bequaemen dogh sooveel water als wij van doen hadden, ende sagen 9 muylesels ende 4 vogelstruysen; daer sijn wij deselven nacht gebleven, ende gemarcheert 1½ mijl.

3^e dito

weer opgepackt ons coers N.O. genomen, naedat wij een mijl gemarcheert hadden, hebben wij ons coers verandert en sijn N.N.O. gegaen, sagh een leeu voor mij op het padt staen, soodra hij mij gewaer worde, gingh hij aen het loopen; wij marcheerden dien voormiddagh tot aen een drooge kleyachtige revier, ons beesten costen niet langer voort; wij begosten daer te graven om water, bequaemen dogh heel weynigh en dat soo dick dat wij 't niet drincken conden. Dien voormiddagh marcheerden wij 2½ mijl; nu wat gerust hebbende, hebben wij weder oogepakt ons cours N. genomen recht op Riebeecks casteel, 't welck is een bergh bij ons soo genaemt 7 a 8 mijlen in 't rondt, ende daer blijven rusten aen een moye revier, spruytende vyt dit geberchte; aen desen bergh onthout allerhande gedierte, te weeten leeuwen, renosters, paerden, vogelstruysen ende hartebeesten met meenichten, omdat daer altijt goet gras en schoon water is; dit geberchte is heel kenbaer en can even gesien worden van de Caep; om dit geberchte is redelijcq goet bnulandt nae het seggen van Pieter Cruythoff; dien dagh marcheerden wij 4 mijlen en ½ ende dien selven nacht hadden wij de voorsegde leeu gedurigh omtrent ons, dogh deede ons kleyne schade.

4^e dito.

Weer opgepakt ons coers oost genomen over den rugh ter sijden Riebeecks casteel, ende aldaer gecomen sijnde, hadden wij een uyr gemarcheert, veranderden wij ons coers en sijn N.O. gegaen, ende sijn dieselve tijt den Taeffelbergh uyt 't gesicht gegaen, dat wij hem niet meer te sien en kreegen;

de rugh over gepasseert hebbende, quaemen aen een kleyne revier, daer wij Soaquas 3 huysen sterck, sijnde van de roovers, die d'andre Hottentoos haer beesten affnemen, soo onse twee Hottentoos ons seyden; ick vraegde haer na de Namaquas, sij wisten ons gansch geen bericht van de Namaquas te doen; nogh een kleyne hooghte overgemarcheert, quaemen wij in een schoone valey aen de oostsijde van Riebeecks casteel daer wij bleven rusten, denselven dagh gemarcheert 1½ mijl; denselven dagh hebben wij 13 paerden gesien en 5 regnosters en eenige vogelstruysen en duysenden van hartebeesten.

5^e dito.

Weer opgepackt met regeriachtig weer, ons coers noortoost genomen. Ick ben vooruyt gegaen, gelijck ick altijt plagh te doen en ons 2 hottentoos volgden mij nae, quaemen aen een holle rivier, daer een leeu op de Hottentoos uytsprongh, waerover sij begosten te roepen M^r Pieter bytemar. Soodra deselve leeu mij gewaer worde, liep hij nae Riebeecks casteel; nogh een weynigh voortgaende, treffte ick een trop hartebeesten aen, daek ick vier van queste, maer bequaem daer een van, dat leyden op een van onse ossen, marcheerden tot aen de groote berghrevier, sijn die Gottloff sonder moeyte gepasseert en de daer blijven rusten: hadden dien dagh 3 mijl gemarcheert; ende dewijle wij nu doende waren om het hartebeest in stucken te cappen, souden daer eenige van ons volcq vuur maecken om te kooken, raeckte de ruyghte en drooge boomen in brant, soodat wij genoegh te doen hadden om ons cruyt en brootsacken aen een cant te crijgen, soodat wij in groot pericul stonden van ons leven: want had daer een vonck vuur aen het cruyt gecomen, soo hadden wij met malcander in de lucht gevloogen, het vuur had ons bijna omcingelt. Denselven nacht is daer een zeekoe dicht bij ons

vuur gecomen, soodat de schiltwacht sijn snaphaen daerop loste, ende oock drie wolven hedden wij oock gedurigh omtrent ons huylen de heelen nacht.

6^e dito

waeren wij genootsaeckt onse beesten te laten rusten; denselven dagh heb ick Harman Ernst gepurgieert, die hem niet wel bevond.

7^e dito

weer opgepackt, ons cours N.O. ½ mijl gemarcheert hebbende, sijn wij gecomen aen een rivier, spruytende uyt het vaste geberchte, streckt nae het N.N.W. die wij genaemt hebben de kleyne berghrevier; die rivier is gansch vol zeekoeyen, daer sijn wij blijven rusten; nadat wij gerust hadden sijn 8 Soaquas bij ons gecomen, die wouden ons wijs maecken dat die Namaquas ons doot souden slaen; ick liet haer vragen van onse Hottentoos, off daer 1 a 2 met ons wilden gaen en wijsen ons de Namaquas: ick soude hem tabacq en coraelen geven; maer daer woude niemandt aen, sij gingen van ons aff, ende ons 2 Hottentoos gaven de moet halff verlooren en seyden, gelijck de andere, dat de Namaquas ons souden doot slaen. Ick gaff haer goede moet en belooffde, dat sij geen noot souden hebben; wij packten datelijck op en gingen N.N.O. aen ter sijden een groote uytsteeckende hoeck van 't vaste geberchte, genaemt Blocxbergh; 1½ mijl gemarcheert hebbende sijn gecomen aen een moras, is spruytende aen de N.zijde van de voorsz. Blocxbergh; dit moras gepasseert hebbende, hebben wij ons cours verandert en sijn N.N.O. gegaen ¼ mijl, sijn daer blijven rusten, denselven dagh gemarcheert 2½ mijl, worden daer een trop paerden gewaer wel 16 in getal, ginck daer na toe, meynden aen te schieten, ick queste daer een van, maer hij ontquam 't. Ondertusschen een van ons, genaemt Jan Jansz. Wit, hadde fenijn ingecregen, ick gaff hem datelijcq wat in, en hij worde geholpen.

8^e dito

weer opgepackt, ons coers genomen nae het geberghte ende een uur gemarcheert, veranderden wij ons coers, en sijn het geberchte gevolcht streckende N.N.O., marcheerden tot aen 2 schoone rivieren loopende neffens malcander, daer wij rusten, gemarcheert 1½ mijl; naedat wij gerust hadden is weder een van de Soaquas bij ons gecomen die des daeghs te vooren bij ons geweest hadt, en seyde, dat hij met ons na de Namaquas woude gaen, ick belooffde hem, indien hij met ons wilde gaen, ick soude hem een stuck taback geven soo langh als mijn snaphaen, een copere stock, een copere kettingh, een weynigh coraelen; oock dat hij ons maer bequaeme passagie wijsen soude, daer wij met de beesten soude cunnen comen; maer hij woude alle dingen vooruyt hebben, dat stont ons niet wel aen, want hij meende ons te abuseren hadt hij maer kans gesien; ick liet hem al ons dingen sien om dies beter moet te krijgen, het stont hem wel aen; ons 2 Hottentoos cregen oock goede moet; nae dat wij wat gerust hadden, hebben wij weder opgepackt ons coers N. langs het geberchte, ende passeerden twee schoone rievieren, en sijn aen de derde blijven rusten, gemarcheert twee mijlen.

9^e dito

weer opgepackt, ons cours N.O., passeerden onderwegen redelijck goet boulant nae het seggen van Pieter Cruythoff, en 10 a 12 schoone valeyen met loopende rivieren, in deselve valeyen staet gras, een halff mans lenghte, seer goet om hooy van te maeyen; marcheerden tot aen een schoone rivier, daer wij rusten, gemarcheert 2 mijlen; nadat wij wat gerust hadden, sijn weder voortgegaen ons coers noort tot aen een valey met een schoone lopende rivier, daer sijn wij den nacht gebleven; gemarcheert 2 mijlen.

10^e dito

weer voortgevaeren, ons coers al N. langhs het geberchte, hetselve geberchte begint hier met een

cromme bocht allenskens naer het west te trecken; marcheerden 2 mijlen, doen hebben wij wat gerust, dewijl wij nu rusten, heb ick Barent Wander ader gelaten, die van groote hoofftpijn klaechde; naedat wij wat gerust hadden, hebben wij weder opgepackt ende sijn al N. gegaen, volgende de regnosterspaden, die langhs onder het geberchte loopen; hadden wij die paden niet gevonden, het soude ons heel moeyelijck gevallen hebben, want het is hier anders niet dan dorens ende kreupelbos; sagen onderwegen een regnoster met een cleyn jongh bij haer; quaemen aen een fontijn ende sijn daer gebleven, 2 mijlen gemarcheert.

11^e dito.

Weder opgepackt, ol noort gegaen sijnde tot op het casteel Meerhoff aen: is een ronde bergh, leggende op het vaste geberchte gelijcq een casteel, ende is heel kenbaer, kan wel 17 a 18 mijlen gesien worden eer men daer aencomt, marcheerden tot aen een valey aen de Z.W.hoeck van 't selve casteel ende hebben aldaer gerust, gemarcheert 2 mijlen. Onder de voornoemde bergh sijn 4 a 5 schoone fontijnen, bij deselve fonteynen staen veel Soaquas huysen, daer sij uyt- ende intrecken, ende een musquetschoot aen de noortsijde van dit casteel is een bequaeme plaets, om over het geberchte te comen na de Oliphantsrivier, daer wij de eerste reys overgingen in 't jaer 1660; naedat wij wat gerust hadden hebben wij weder opgepackt, sijn al noort gegaen, passeerden onderwegen veel Soaquas huysen daer se uyt- en intrecken; wij marcheerden tot aen 't voorsz. padt, dat over 't geberchte gaət, vonden daer nogh eenige Soaquas huysen, die ledigh stonden, bleven dien nacht daerin, quaemen ons wel te pas, want het begost sterck te regenen; 2 mijlen gemarcheert, deweyle dat wij hier geen Soaquas en vonden op dees sij van 't geberchte, en de Soaqua, die ons beloofft had met ons na de Namaquas

te gaen, is den 10 verleden van ons in 't geberchte geloopen om dassen te schieten, is nogh niet weer gecomen, dat wij twijffelen aen sijn wedercompste, soo hebben wij den

12^e dito

goetgevonden als volgende, dat Pieter Cruythoff hier aen dees sij van 't geberchte soude blijven met de beesten, en ick, Pieter van Meerhoff, hebbe nogh 4 man bij mij genomen, ende een Hottentoo genaemt Hans van Neurenburg met broot voor 4 dagen, om over het geberchte nae de Oliphantsrivier te gaen en sien off ick de voorseyde Soaquas niet conde vinden, want wij souden geen een van haer met ons gehadt hebben na de Namaquas; ick heb mijn coers Z.O. over het geberchte genomen, en een stuck weegs in 't geberchte gecomen sijnde worden wij 3 Soaquas gewaer; gingen in 't eerst voor ons loopen, maer soo ras sij mij sagen, quaemen sij terstont bij mij, sij kenden mij nogh van de voorige reys, sij sijn met mij gegaen naer de Oliphantsrivier; aldaer gecomen sijnde, hadden wij 2 groote mijlen gemarcheert, gingh bij haer sitten, liet haer een pijp taback zuygen en liet 2 man van mijn bijhebbende volcq visschen, in de tijt van ½ uyr hadden sij sooveel gevangen als sij dragen konden, te weten schoone carpers, liet de Soaquas van ons Hottentoos vragen waer de bequaemste wegh was om na de Namaquas te gaen; sij seyden, wij mosten de Oliphantsrivier volgen, en gaff tot antwoort dat ick de paden volgen woude aen de westzijde van 't geberchte; sij seyden, dat daer geen water die wegh meer te becomen was; ick liet het volck wat eeten; ondertusschen is Pieter Cruythoff weder bij mij gecomen met 3 a 4 man om de rivier te besien, hadde de beesten aen d' ander sijde van 't geberchte laten blijven, ick verhaelde hem alle gelegentheyt ende hij is weder terugh gegaen; ick ben met drien daer ge-

bleven om haer wat uyt te vragen; dewijle wij hier saten, quam de Soaqua bij ons, die den 10^e verleden van ons gegaen was en hadde de andere gewaerschout van ons compste.

13^e dito

is Pieter Cruythoff bij mij gecomen met de beesten, ende wij sijn nogh 1½ mijl verder langs de rivier gegaen, die al noort is streckende.

14^e dito

hebben wij stil gelegen om onse beesten te laten rusten, ende dewijle wij stil lagen, hebben ons volcq maghtigh veel vis gevangen, ende des namiddaghs sijn 3 Soaquas bij ons gecomen. Wij vraeghden haer nae den Soaqua, die met ons gecomen was; sij seyden, dat hij nae de Namaquas gegaen was, hij soude morgen wedercomen, ick gaff haer broot te eeten en yder een stucq taback; sij seyden, dat de Namaquas geseyt hadden, dat sij ons schapen wilden geven, als wij daer quamen, dan souden sij ons sien te vatten met alle man en slaen ons doot; wij seyden, wij hadden daer geen vrees voor; sij aten wat en scheyden soo van ons, ende ick, Pieter Meerhoff, heb mijn snaphaen genomen en ben een weynigh langs de rivier gegaen om een vogel te schieten, soo heb ick een levendigh monster vernomen met 3 hooffden, gelijcq drie kattenhooffden en hadt drie lange staerten, in 't water uytcomende, niet wetende wat het voor een gedierte is geweest.

15^e dito

weder opgepackt en sijn de rivier gevolght, die al noort loopt, passeerden onderwegen veel Soaqua huysen die al ledigh stonden, marcheerden 2½ mijl, doen hebben wij wat gerust, ondertusschen sijn 12 Soaquas bij ons gecomen, brachten 5 a 6 dassen en een weynigh honigh, die ons volck reuylde voor taback, een uur gerust hebbende, is onse Soaqua weergecomen en seyde dat hij de Namaquas gesien hadt, begeerde dat wij onse beloffte aen hem gedaen

souden voldoen; hij meende ons met bedrogh aen te gaen, maer ick seyde, als wij de Namaquas sagen soude hij 't hebben; hier maeckte hij ons veel leugenen wijs, ick cost het voor de waerheyt niet geloven; hij seyde, dat de Namaquas hem hadden vernomen, hadden nae hem geweest met hasagayen en hij ontliep haer; wij costen hem niet verder met ons crijgen, nogh niemant van de andere, al wat wij haer oock belooffden: de Namaquas souden haer doot slaen, was altijt haer antwoort. Wij hebben opgepackt en sijn voortgegaen langs de revier, ende sij sijn weder teruggegaen, naedat wij verstaen costen, soo wouden sij ons niet gaerne bij de Namaquas hebben, marcheerden tot aen een morassische rivier, spruyt west van ons uyt 't geberchte en loopt in de Oliphantsrivier, daer hebben wij gerust; gemarcheert 2½ mijl.

Den 16^e

weer opgepackt en sijn de rivier gevolght nogh al noort; wij hadden dien dagh een heele moeyelijcke wegh, want de bergen loopen hier dight aen malcander op beyde de sijden van de rivier, soodat hier qualijck te passeren was met onse beesten; omtrent 1½ mijl gemarcheert, sijn wij op de hooghte gecomen, daer wij d' ander reys het vuur sagen, 't welck de Soaquas seyden de Namaquas te sijn; wij verlieten hier de Oliphantsrivier en sijn tusschen het geberchte N.W. gegaen, ½ mijl de coers gegaen, hebben wij de beesten gerust, 2 mijlen gemarcheert, ondertusschen dat de beesten rusten, hebben wij overal in 't geberchte lopen soecken off wij daerdoor costen comen, hebben de rest van den dagh lopen soecken eer wij een bequaeme passagie vonden voor de beesten, want noordelijcq woude ick niet verder gaen, want ick wist wel, dat wij daer niet opdoen souden, want wij costen anders niet sien dan groote geberghte, en naer het west wist ick wel, dat daer vlack landt

was, soo ick voor desen gesien hadt van een hoogh geberghte.

17^e dito

weder opgepackt, en sijn N.west gegaen tusschen het hoogh geberghte, volgden de oliphantspaden, anders had het onmogelijck geweest om te passeeren met beesten; marcheerden 4 mijlen.

18^e dito

weer opgepackt en sijn N.W. gegaen, gecomen in een valey tussen 't geberghte, begosten daer uytcompst te sien: sagen daer vlack landt; tusschen W. en N. kosten wij geen bergen meer sien, marcheerden omtrent 3 mijlen, quaemen aen een crael daer de Namaquas mochten 3 a 4 weecken gelegen hebben ende sijn daer blijven rusten. Wij hebben de rest van den dagh van d' een bergh op d' ander geloopen, om te sien off wij se gewaer konden worden, vernamen haer niet; sagen overal oude cralen bij cralen daer sij gelegen hadden, met meenighte van beesten ende schapen, tegen den avondt word daer een vuur aengestoocken W.Z.W. van ons op een bergh. Ick Pieter van Meerhoff hebbe bij mij genomen onse twee Hottentoos en sijn daer nae toe gegaen, halff weegh van 't geberghte gecomen sijnde, begost Donckeman te roepen: M^r Pteter, Namaqua, ick sagh omhoogh, telden 23 stucx, die op de clippen stonden en sagen nae ons; ick gingh nogh wat hooger, ende onse Hottentoos worden soo vervaert, die ick bij mij hadt; sij namen haer schoenen van haer voeten en wouden weer terughloopen, seyden Namaqua boeba, Krosmoscoqua; ick nam mijn verrekijkor om te sien off het soo waer, ick sagh dat sij gewapent waeren met drooge huyden en hadden een vel op haer slincker arm hangen, pijl ende boogh op haer scholderen ende in yder handt een hasagay; ick gaff mijn Hottentoos goede woorden en seyde: sij souden niet vervaert wesen, Namaqua soude ons niet doen, ick belooffde haer

wat, sij souden met mij gaen, en soo ver als sij dat niet doen en wouden, soo soude ick het mijn Heer seggen, als ick aen de Caep quam: sij kosten van bangheid haest niet een woort spreecken doen ick sulcx seyde; eyndelijck soo sijn sij met mij gegaen; boven gecomen sijnde costen wij haer niet gewaer worden waer sij in de klippen waeren geloopen, ick liet onse Hottentoos roepen: sij souden bij ons comen: wij souden haer taback, coraelen en bras geven, maer sij gaven ons geen antwoort; ick wachte daer een halff uyr op een bergh, meynde: sij souden bij mij comen, ick cost niet langer wachten: want den avont overviel mij, soodat het heel doncker was, doen ick weder bij ons volcq quam; wij verhoopten: sij souden wel des anderen daeghs bij ons comen, soo sij bij ons wouden wesen.

19^e dito

hebben wij goetgevonden die voormiddagh stil te leggen, verhoopten dat sij souden bij ons comen, gelijcq sij deden; omtrent 10 uyren denselven voormiddagh sijn wij se gewaer geworden, daer sij des avonts te vooren geweest hadden, sij quaemen wat aff, begosten te roepen, dat sij bij ons souden comen: wij waren niet quaet; sij quaemen een weynigh aff, doen riepen sij weder aen, sij quamen eyntelijcq met haer 7 omtrent een musquetschoot van ons, de andere bleven in 't bosch sitten, ick liet onse Hottentoos haer te gemoet gaen; de Namaquas gingen sitten aen de eene sijt van een moras, en onse Hottentoos aen d'ander sijde riepen malcander langh toe, eer sij dorsten bij ons comen; op het lest quamen sij over, soo heb ick Pieter van Meerhoff een pijp taback in mijn mont genomen en sijn deselve te gemoet gegaen om te sien off sij oock eenige kennis van taback hadden; bij haer gecomen wesende,quam datelijcq een van haer die mij de pijp uyt de mont nam, begost te roocken: die

hadt meer bij de Caepse Hottentoos geweest; ick deed haer geleyt tot de plaets daeer sij lagen, ick liet Donckman vragen, off het capietyns waren, omdat sij soo costelijcq versien waren, gelijcq hiernaer breder gementioneert; Donckman vraeghde aen een van de slechtste: wie de coninck van de Namaquas was; hij worde mij gewesen doch was kenbaer genoegh, want is een man gelijcq een reus, veel grooter als Cattibou de grootste slaeff die aen Comp^ies schuyr leydt; wij gaven haer datelijck wat broot, sij aten daer lustigh van; doen sij gegeten hadden, heb ick yder een schoone pijp met taback gegeven, sij wouden wel roocken, maer de meeste part costen niet, den coninck in plaets van na hem te trecken blies van hem aff, nam sijn pijp tot 4 a 5 reysen en wees: hij soude nae hem trecken, hij begost te leeren, sij leerden alle te samen deweyl wij hier waeren, soowel mans als vrouwen, dat sij geck na den tabacq begosten te worden. Wij lieten den coninck al ons dingen sien, 't welck hem wel aenstont, principael de stocken cooper ende taback, ick vereerde den coninck een France hoetbandt met eenige France coraelen en sijn soon een vergulde kettingh, dat sij beleeffdelijck aennamen; den coninck liet ons seggen: wij souden morgen aen sijn huys comen, 't welck ½ dagh reysens daer vandaen lagh; wij begeerden, dat daer een off twee van sijn volck bij ons mochte blijven om ons het reghte padt te wijsen, waerop hij antwoorde: jae, ende liet daer 2 blijven; de coninck woude vertreckten; doen hij bij dat ander volcq quam die in 't bos saten, heefft er nogh 2 affgestuyrt ende sijn met haer vieren bij ons gebleven tot des anderen daecths.

20^e dito,

opgepackt om na des coninghs huys te gaen, ons coers W. genomen over den rugh van een klipachtigh geberchte, ende over 't selve gecomen wesende,

hebben wij ons coers Z.W. gestelt, 2 a 3 santduynen over gepasseert hadden, quamen wij in een santachtige valey, daer sij met haer crael lagen; doen wij haer crael begosten te naderen, is den coninck ons tegemoet gecomen met sijn 3 soons, die al soo cloeck van stature sijn als haer vader; sij wesen ons aen een plaets ter sijden haer crael, daer wij leggen souden, soo hebben wij ons leger nedergeslagen bij twee groote klippen, wij packten ons goet op malcander, lieten ons beesten gaen eeten, dogh daer was weynigh gras, want sij hebben een machtige groote quantiteyt beesten; wij gaven de 4 die ons het padt gewesen hadden yder een bosjen coralen met een stuck taback, de coningh bij ons sittende met sijn soons en drie capiteyns, wij vereerden haer yder een kettingh van de France coralen tot welcompst, die sij heel beleeffdelijck aennamen ende ick gaff de coninck een soopjen brandewijn, den coninck liet datelijck een jongh vet kalff halen ende sijn soons lieten oock een schaep haelen, sij lieten ons seggen dat sij ons die vereerden, en lieten oock seggen ons volck soude daer lustigh op aen eeten, als die op waren, souden wij meer crijgen; wij wouden het ten eersten voor niet niet aennemen, vereerden haer nogh een stock cooper, een bosjen roode coralen met een stuck taback, daermede sijn se in haer crael gegaen; doen ick wat gerust had, ben ick, Pieter van Meerhoff, in haer leger gegaen, de coninck liet mij seggen: ick soude in sijn huys comen, ick gingk met hem; doen ick in sijn huys quam, breyde hij datelijck een schoone bereyde huyt necr, daer ick op moest gaen sitten, de huyt was soo sacht alsoff het laaken had geweest; de coninck liet een groote houte kan met soete melck comen, daer hij mij meede tracteerde; den coninck vereerde ick nogh eenige France coralen, die hij heel beleeffdelijck aennam: sij hongen se al datelijck om

haer hals; ick kreegh mijn tabacksdoos voor den dagh en liet se taback roocken, ende ick liet den coninck seggen door onsen tolck: dat dit altemael maer een proeff was, maer aen de Caep was van alles genoegh wat hij mocht begeeren, als hij daer comen woude; hij liet mijn seggen, dat hij ditmael niet cost comen: hij moste eerst slagh leveren met Oedasoa offte vreede maecken, oock waeren der eenige Soaquas, die most hij aen een kant helpen, dan soude hij na de Caep comen; ick versocht, dat daer eenige van sijn volcq met ons mochten gaen, wij souden een Duytsman in de plaets soo langh laeten hier blijven, totdat wij se weder brachten, den Duytsen capiteyn sou desen geven wat sij hebben wouden, als hij se maer sagh; hij antwoorde, dat hij ditmael geen volcq kost van hem laeten gaen, want hij hadde voor de Soaquas op te soecken. Tegen den avondt bracht den conincx soon nogh een schaep met een jongen bock, die wij aennemen mosten, vereerden haer weder yder een stock cooper met een stuck tabacq; de meesten tijt van de middagh heefft den coninck bij ons geseeten, ende wij tracteerden haer met broot, schapenvleys ende taback; tegen den avondt liet den coninck een triumph blasen, daer ick bij stont, op dese manier, te weten: sij stelden haer wel 1 a 200 kloecke persoonen in 't ront in een ronde ringh, hadden elck een hol riet in de handt, sommige waeren langh, sommige kort, andere dick, andere dun, ende een stont daer in 't midden met een lange stock, die songh, de andre bliesen in de rieten en dansten in 't ront, deden veel schoone actien met haer voeten, de vrouwen dansten rontsom den ringh, het gaff soo een geluyt, off men basuynen hadde hooren blasen; den coningh sadt een stuck weegs daer van daen op sijn stoel, de stoel is een rondt hout, 3 a 4 vinger dick, heerlijcq met coopere

coraelen beset, die dragen sij gemeenlijck mede waer sij gaen. Dit spel duyrde omtrent 2 uyren met allerhande dansen, doen scheyden sij uyt, de coninck gingh met mij naer onse plaets, daer roockte hij oock een pijp taback off twee, ende begost doncker te worden, scheyden hij hier van ons en ginck na huys, sij begosten weer te blasen in haer instrumenten, dat duyrde tot 3 a 4 uyren in den avont, daermede hebben sij gerust; volcht de

Memorie van haer gelegentheden

ende maniere van cleedingh etc.

Vooreerst daer den coningh huyshout hebben sij haer leger gemaeckt gelijcq de Hottentoos aen de Crep, hare huysen sijn oock met matjens gedeckt, daer staen 73 huysen in 't ront, buyten deselve crael staen drie huysen ende die daerin woonen, hebben geen beesten, sij sijn gelijck posten, die van d' eene crael nae d' ander loopen, waer de coninck haer stuyren wil; haer huysraedt sijn groote pullen van een heel hout uytgeholt, boven met enge halsen, oock hebben zij calbassen, daer 20 a 30 mengel nat in magh, die diep in 't landt groeyen, daer vergaeren sij haer melck in en sij karnen haer booter oock in de houte pullen; de coninck is genaemt Akembie, is een man na gissinge out omtrent 60 a 70 jaeren, als hij spreeckt soo spreeckt hij met heel bedachte redenen; haer dracht sijn allerley schoone bereyde vellen, als tijgers-, luipaerts- ende dassenvellen, heel treffelijck bereyt en met coopere cooraelen heerlijck versiert; sij hebben hair op 't hoofft gelijck de Hottentoos aen de Caep, maer sommige hebben locken soo langh alseen Duytsman, deselve locken hebben sij gans vol copere coraelen

geregen, dat hanght haer hoofft rontom; aen haer hals hebben sij kettinghs die 15 a 16mael om gaen, veel hebben ronde coopere plaeten onder aen de kettingh hangen, aen haer armen hebben sij veel yvore ringen en coopere ringen onder malcander; om haer middel hebben sij kettinghs van cooper ende ijsere coraelen onder malcander, die wel 30 a 40mael om haer lijff gaen; voor haer schamelheyt hebben yder een yvoren plaet hangen, aen beyde haer beenen hebben sij gevlochte riemen met coralen beset; sij sijn omtrent 330 kloecke persoonen en 400 wijven ende kinders, sij erneren haer meest van haer bestiael, haer koebeesten, die sij in de crael hebben sijn omtrent 4000 en wel 3000 schapen, sij gaen oock veel op de jacht soo men aen haer vellen sien; sij arbeyden anders niet dan in cooper ende ijser, daer sij heel nette coraelen ende kettinghen van maecken, sij bereyden oock treffelijcke huyden ende vellen; als sij ten oorlogh trecken hebben sij schilden van dubbelde ossenhuyden, die droogh sijn; die schilden sijn soo groot, dat sij daer heel voor schuylen connen; haer geweer sijn hasegayen, pijl en boogh; sij sijn heel vrundelijck tegen onse natie, oock sijn sij gansch trou, soodat wij anders niet van haer vernomen hebben dan alle vruntschap. 'T welck is hetgeen, dat ick van deese natie hebbe connen vernemen; van wegen het landt: dat is anders niet dan zantduynen met kreupelbosch en doorens begroeyt; hier ende daer is een valey, daer sij haer onthouden, dieper in 't landt vertrouw ick wel dat het goedt landt sal wesen; dat sij nu hier leggen, dat is om des oorloghs wil.

21^e dito

heefft de coninck opgebroocken, en is vertrocken een uyr gaens van daer O.Z.O. van ons, daer is hij weder blijven leggen, dat sij om 't gras deden

dat daer soo weynigh voor de beesten was; des namiddachs liet den coningh ons een jongh osjen brengen ende liet ons seggen, dat hij mij en Cruythoff dat schonck; wij vereerden hem 6 stocken cooper ende een stuck taback.

22^e dito

hebben wij opgepackt nae haer crael te gaen om ons affscheyt te nemen van den coningh; aen de crael gecomen sijnde, quamen sijn zoons ons te gemoet en wees ons waer sij leggen souden. Wij ontladen onse beesten ende lieten se wat rusten, ondertusschen lieten wij de coningh bij ons haelen met sijn soons en vier capiteyns, vereerden haer te samen over de 50 ℔ hart broot ende yder een vadem taback met pijpen daerbij en het overschot van 't cooper, daer sij machtigh op vlamden, een van des conings soons hadde beyde sijn ooren uytgescheurdt, hechte deselve aen malcander en oock een van de capiteyns, waerover sij mij seer beminden, ick most belooven, dat ick metten eersten weder bij haer most comen; ick hadde een fijne lakense slaepmuts, die de coningh machtigh behaeghde, begeerde se van mij, ick schonck se hem, doen sijn soons dat sagen wouden sij der oock elck een hebben; wij maeckten datelijcq 3 a 4 stuck van de blaauwe cleetjens, die wij hadden en hebbe haer yder een gegeven, maer sij hadden machtigh sin in de roo mutsen; daer waeren eenige van ons volck die roode mutsen hadden, ick deed se haer geven en ick belooffde haer betalingh als wij aen de Caep quamen; de muts die de coningh van mijn creegh, wees hij mijn, dat hij se met coraelen rontsom woude behangen. Wij namen ons affscheyt, packten ons beesten, om weder na huys te reysen, de coningk gingh met ons met sijn capiteyns wel een groot mijl, ende wesen ons waer wij best door het geberchte conden comen, naemen ons coers recht oost

van haer crael tot aen een kleyne revier, daer rusten wij, ick trackteerde haer nogh met broot en schapenvleys, taback en een soopie brandewijn; ½ uyr voor den avont scheyden sij van ons, sij hadden het geberchte in brandt laten steecken des daegs te vooren, omdat sij bequaemelijck daerdoor souden connen drijven met haer beesten; de brandt begost omlaegh te comen ende brande soo machtigh sterck, dat wij des nachts omtrent een uyr mosten oppacken, marcheerden een groot uyr gaens eer wij het vuur verbij quaemen, ontpackten ons beesten weer en sijn op het affgebrande gebleven, dat den dagh aenquam.

23^en

weer opgepackt en sijn recht oost tusschen 't geberchte gegaen, wij quaemen in een valey, daer wij rusten, gemarcheert 1½ mijl, dewijl wij hier rusten, sijn sij hier in de valey met haer beesten gecomen, sloeghen haere huysen neer omtrent ¼ uyr van ons; doen wij wat gerust hadden packten wij weer op en sijn nogh al oost gegaen; omtrent ½ uyr veranderden wij ons cours en sijn Z.O. gegaen ½ mijl, doen veranderden wij ons cours weer en sijn recht oost gegaen omtrent ½ mijl; quamen doen weder aen de Oliphantsrivier, daer wijl rusten; gemarcheert 2 ½ mijl.

24^en

weer opgepackt, ons coers Z. genomen langs de Oliphantsrivier, omtrent ½ mijl gemarcheert, sijn wij de riviere over gepasseert, want de Soaquas hadden al 't gras op dees sij affgebrandt, naedat wij de rivier gepasseert hadden, sijn wij nogh al zuyt gegaen tot onse oude plaets, daer ick de eerste reys lagh, doen Jan Danckaert van mijn aff was, daer hebben wij gerust; gemarcheert 3 mijlen. Wij waren genootsaeckt in 2 a 3 dagen hier stil te blijven om onse beesten te laeten rusten, want sij waeren soo affgedreven in 't geberchte, dat sij niet langer voort kosten.

25^e ende 26^e dito

hebben wij oock stil gelegen.

27^e dito

hebben wij opgepackt en sijn de rivier gevolcht, marcheerden tot aen een plaets daer de oliphanten over de revier gaen; daer sijn wij weer gepasseert, ons cours al zuytwaert, marcheerden omtrent 2½ mijl, daer hebben wij gerust; naedat wij wat gerust hadden, hebben wij weer opgepackt, marcheerden tegen de clooff over, daer het padt over het geberchte gaet, daer wij rusten: hadden gemarcheert 2½ mijl.

28^en dito

weer opgepackt, ons cours N.W. genomen over het geberchte, ende hetselve gemarcheert sijnde, quamen wij aen een moye valey daer wij rusten; gemarcheert 2 groote mijlen; hier cregen wij het casteel Riebeeck weer te sien Z.Z.W. van ons; naedat wij wat gerust hadden, hebben weer opgepackt, ons coers recht Z.waert genomen tot aen een schoone valey aen de Z.W.hoeck van 't casteel Meerhoff, daer sijn wij denselven nacht gebleven, gemarcheert 2 mijlen.

Primo Meert

weder opgepackt ende ons cours nogh al Z.waert genomen, marcheerden omtrent 2 mijlen; doen hebben wij ons cours verandert en sijn Z.O. gegaen tot aen een valey dicht onder 't geberchte, daer wij rusten; gemarcheert 3 mijlen. Dewijle wij hier rusten, heb ick Matthijs Huybrechts ader gelaeten, die hem niet wel bevondt; wij sijn de rest van den dagh daer gebleven.

2^e Meert

weer opgepackt, ons coers al zuyt genomen, marcheerden tot aen een moye valey, daer wij rusten, gemarcheert 3 mijlen; daer heb ick, Pieter van Meerhoff, een hertebeest geschooten, naedat wij wat gerust en het hartvlees ingezouten hebben, wederom opgepackt, ons cours al zuyt genomen, marcheerden tot aen een moye valey, daer hebben wij gerust; gemarcheert 3 mijlen.

3^e dito

weer opgepackt, met regenachtigh weer, ons

cours stellende al Z.waert recht op de Blocxbergh aen, marcheerden tot aen een moye valey met een schoone loopende riviere, daer wij rusten, hebben wij weder opgepackt, ons cours nogh al Z.waert genomen, omtrent 2 mijlen gemarcheert, veranderde ick ons coers en sijn Z.Z.W. gegaen tot aen het padt, dat door het moras gaet, hetwelck is spruytende ter zijden den Blocxbergh, daer sijn wij dien nacht gebleven, gemarcheert drie mijlen.

4^en dito

weer opgepackt, ons cours al zuytwaert omtrent 1½ mij; doen veranderde ick ons cours, liet de Blocxkbergh O. van ons, sijn Z.Z.W. gegaen, recht op het casteel Riebeeck aen, nogh 1 mijl dese cours gemarcheert, quamen wij aen de cleyne berghrivier, daer wij rusten: gemarcheert 2½ mijl. Wij sagen onder weegen 23 schoone peerden bij malcander; dewijl wij hier rusten, heb ick Frans Martens ader gelaeten, die hem niet wel bevondt. Naedat wij wat gerust hadden, hebben wij weer opgepackt, ons cours nogh al Z.Z.W. genomen, marcheerden tot aen de groote berghrievier, daer wij rusten: gemarcheert een mijl.

5^e dito

des achtermiddags omtrent 2 uyren opgepackt, ons coers nogh al Z.Z.W., marcheerden tot aen de oosthoeck van 't casteel Riebeeck, daer wij rusten: gemarcheert omtrent 3 mijlen.

6^e dito

weer opgepackt, ons cours Z.W. genomen tot op den rugh aen de Z.O.hoeck van 't casteel Riebeeck, daer cregen wij de Taeffelbergh weer te sien Z.Z.W. van ons; doen veranderden wij ons cours en sijn W.Z.W. gegaen omtrent ½ mijl, tot aen een cleyne rivier aen de W.Z.W.hoeck van het casteel Riebeeck, daer wij rusten, ende gemarcheert 1½ mijl.

7^e dito

wij met ons beesten stil gelegen.

8^e dito

weer opgepackt ons cours Z.Z.W. genomen tot aen een drooge rivier, bequamen dogh sooveel

water als wij van doen hadden, daer wij rusten: gemarcheert 3 mijlen. Nadat wij wat gerust hadden, hebben wij weder opgepackt, ons coers Z.W. genomen, marcheerden tot aen een morassige rivier, daer wij rusten: gemarcheert anderhalff mijl. Hier sagen wij 15 schoone paerden, die hier gedroncken hadden; soo ras sij ons sagen, liepen sij nae 't geberchte.

9^e dito

weer opgepackt, ons coers Z.waert genomen, marcheerden tot aen de Mosselbanck, daer wij rusten: gemarcheert omtrent 3 mijlen. Naedat wij wat gerust hadden, hebben wij weder opgepackt, ons coers Z.W. genomen; wij waren genootsaeckt een van ons draeghossen achter te laten, die niet meer voort cost; marcheerden tot aen een cleyn brock water, daer wij rusten: gemarcheert 1 ½ mijl. Naedat wij wat gerust hadden hebben wij weder opgepackt, ons coers Z.Z.W. genomen recht op de bracke rivier aen, marcheerden tot aen 't wachthuys Keert de Koe; daer sijn wij dien nacht gebleven: gemarcheert omtrent 3 a 4 mijlen.

10^e dito

weer opgepackt, ons coers recht na 't fort de Goede Hoope genomen. De reys is begonnen den 30 January ende volbracht

den 11^e Meert

van UE. onderdanighen dienaer

(Was geteyckent) Pieter Meerhoff.

Den 12 dito

heefft den breeden Raedt deser jegenwoordige hier ter rheede liggende retourvloote naervolgende resolutie genomen.

Saterdagh voormiddagh den 12 Meert 1661.

D'Ed. Commandeur Frisius ende den breeden Raedt der jegenwoordige retourvloote in 't fort de Goede Hoope vergadert, ende in denselven gecompareert

wesende den flscael van 't fort de Goede Hoope voorsz., dewelcke ten laste van eenen Hans Ditmars van Hamborgh gewesen bootsman, ende nu buyten bedieningh wesende schieman op 't schip Wapen von Amsterdam, hadde gedaen mondelinge eysch over dat op den 11 deser met eenen Ariaen Joppen van Haerlem, cock op 't schip Orangien, omtrent de waterplaets alhier met messen hadden gevochteu ende malcanderen d' een in 't aengesicht ende d' ander in 't hoofft ende handt seer grootelijcq gequest, jae tot dootsteeckens toe hadden aen malcander geweest etc. Ende over sulcx bij den Raedt (om alsulcke onheylen in tijt ende wijlen voor te comen) goetgevonden, de voorsz. personen als den genoemden Hans Ditmars alhier in apprehentie sittende te condemneren, dat (als van de quetsure genesen wesende) sal worden gebracht aen 't galjot de Perkyt, ende aldaer 3mael van de groote rhee te vallen ende voor de mast wacker gelaerst te worden, neffens confiscatie van 6 maenden gagie, halff voor den armen ende de rest pro fisco, mitsgaders bovendien nogh een jaer aen de Caep over te blijven, als hem onweerdigh hebbende gemaeckt met de retourvloot naer huys te vaeren. Ende den anderen, sijnde den meergemelden cock van Orangie nogh buyten apprehentie ende t' soeck weesende, dat sijn reeckeningh op dito schip sal worden geslooten, ende denselven cock met sijn goet geslooten sal aen landt in apprehentie gebracht worden, om hem gelijcq den anderen over sijne begaene faulten voor den Raedt van 't fort aengesproocken ende sententie t' sijnen laste gewesen te worden.

Wijders nogh, dat eenen Willem Salomonsz. van Haerlem, bootsman van 't schip Malacca, gisteravondt onder en voor de poort van 't fort hem seer moetwilligh tegen den sargeant deser fortresse, die de wacht in de poort waernam, heefft aengestelt, ende denselven

sargeant heefft willen buyten de poort hebben, hebbende alsdoen een stock, dien hij weder te neder wierp ende den gemelten sargeant met steenen begon te werpen, ende veele onfatsoenelijckheden bejegende ende g'affronteert, - Is goetgevonden, dat denselven mede driemael van dito galiots rheede sal lopen ende met honderd slagen gelaerst te worden, neffens verbeurte van 6 maende gagie te verdeelen als boven, mitsgaders oock hier aen landt te blijven ter discretie van den Commandeur ende Raedt deser fortresse.

Gemerckt dat den persoon Pieter Dircksz., soldaet op 't schip de Nagelboom bescheyden, die de huysvrou van den vrij herbergier, genaempt Jannetjen Ferdinandus, op den eersten deser des nachts voor haer huys met gewelt ende groote moetwillicheyt in de rechterarm omtrent den elleboogh heefft gehouwen ende gequest, tot nogh niet en is te voorschijn gecomen offte cunnen in apprehentie gecreegen ende genomen worden, maer, nae 't schijnt, hem secuur genoegh weet te verschuylen etc., - Is verstaen denselven sijn reecqueningh te sluyten, ende in 't schip opgevonden wordende, met sijn plunderagie geslooten aen landt te brengen in hechtenis, om te gelegener tijt sijn proces gemaeckt ende daerover gestrafft te mogen worden naer behooren.

Bij den schipper Jan Munt van 't schip Amersfoort in raade voorgedragen, dat er een persoon op sijn schip genaemt Hendrick Jansz. van de Nes door sijn selffs offte een ander gequest was geworden, - Is verstaen (om de waerheyt te mogen hebben, off het onnosel offte door vechterije gecomen was) dat denselven gequesten persoon met reeckeningh ende plunderagie sal aen landt geset worden.

Ende dat den bedienende hooghbootsman van 't schip Wapen van Amsterdam, om sijn trage ende

inobedient comportement, buyten bedieninge op 't schip Amersfoort sal overgaen, tegen den hooghbootsman Isbrandt.....Ga naar voetnoot1) van dito schip weder op 't Wapen van Amsterdam over te comen, om aldaer de bootsmans plaetse te becleeden.

Aldus gedaen ende gepasseert ten dage en jaere als boven, in 't fort de Goede Hoope.

(Geteyckent) Andries Fricius.
Jan van Riebeeck.
Dirck de Knibber.
Pieter Jonasz.
Jan Abrahamsz.
Jochim Claesz.
Reynoyt Venhuyzen.
Jacob Enten.
Elbert Kes.
Jan Munt.
Roeloff de Man.
Hendrick Lakus, Secret^s.

Saterdagh namiddagh den 12 Meert A^o 1661.

In Rade door den sieckentrooster Pieter van Stael verthoont d' expiratie van desselffs eerste 5jarigh verbandt ende ingevolge oock sijn genegentheyt, om nogh langer in den dienst van d'Ed. Comp^ie te continueeren, ende daerom versoeckende eenige verbeeteringe van gagie, vermits oock het sieckenhuys is waernemende, soo volgens sijn cranckbesoeckers ampt alsmeede regent van 't selve, item debvoire doet om sommige Hottentoos te leeren lesen onse Nederlandsche taele, alsmede des Comp^ies ende haer dienaeren lijffeygenen, - Soo

is goetgevonden, hem de novo aen te nemen, onder conditie als navolgende acte hem daervan verleent is, dicterende, te weten:

Pieter van der Stael van Rotterdam, hier te lande gecomen den 4 Meert A^o 1656 met het jacht Weseph voor sieckentrooster a 36 gl. 's maents, wordt bij desen op sijn versoeck ende bequaemheyt vermits sijn 5jaerige tijts expiratie voor nogh drie (3) jaeren in voorsz. qualiteyt gecontinueert ende vermits oock het sieckenhuys als meederegenet van dien is waernemende, mitsgaeders des Comp^ies slaven ende de Hottentoos in de Nederlandsche taele ende Christelijcke leere is onderwijsende, waerinne al voordeelen is doende, op approbatie van d' Heeren Majores in 't Patria toegevoecht een maendelijcx tractement van 45 gl., beyde ingaende 4 meert passado, dat voorsz. sijn tijt is comen te expireren.

Ende alsoo den geweldiger deser fortresse, Nathaniel West, sijn 5 jaeren meede heefft uytgedient a 15 gl. primo Meert, ende sigh genegen thoont onder verbeteringe van gagie off costgelt nogh langer te continueeren, - Soo is verstaen hem in voorsz. ampt van geweldiger en bij gelegentheyt oock als scherprechter voor deselve gagie nogh 3 jaeren te continueeren, ende in plaetse van 2 voortaen drie realen costgelt te laeten genieten.

Aldus gedaen in 't fort de Goede Hoope, ten daege ende jaere als boven.

(Was geteyckent) Andries Frisius.
Jan van Riebeecq.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema.
Hendrick Lacus, Secret^s.

Sondagh den 13 dito

heefft d'Ed. Heer Frisius (sijn visite aen de Caep gedaen ende ververssinge in overvloet ende drinckwater etc. ingenomen hebbende) affscheyt genomen ende nae boort gevaeren, uytgeleyt van den Commandeur Riebeeck, die voor den avont weder aen landt quam, latende den ondercoopman Roeloff de Man met den fiscael Abraham Gabbema aen boort tot de visite na de versteeckelingen etc.

Den 14 dito

is sijn Ed. bovengemelt des namiddags ten 2 uyren (een fraeye Z.Z. ooste wint krijgende) met de retourvloote onder zeyl gegaen, ende treffelijcq deselve salvo in 't lieve Vaderlandt.

Ende is 't galjootjen de Perkyt medegegaen, om eenige, die haer in de vloote versteecken hebben, ende nogh niet opgevonden wordende, in zee over te nemen ende weder herwaerts te brengen, ende met eenen op de laetste retourschepen te cruyssen.

Den 15 dito

is den Commandeur Riebeeck eens uyt wesen besien, hoe de saecken overal in 't landt onder de vrije luyden ende Comp^ies bou al stonde, vermits sulcx sedert eenige dagen herwaerts te doen door 't aenwesen der retourschepen belet is, ende daerom oock op 't een ende 't ander de noodige orders weder wat heefft herstelt etc.

'S avonts is den tamboer van 't fort, genaemt Louys Isaacqs van Amersfoort, van een schielijcke sieckte overleeden.

Soo is oock op dato den onderchirurgijn Pieter van Meerhoff gesonden na den coningh van de Saldanhars, genaemt Oedasoa, vermits hij sigh soo weynigh haeste herwaerts te comen, om over de saecken van de Namaquas te spreecken etc., welcke den

16 dito

's middaghs met sijn 2^e van sijn leger, genaemt Koukosoa, ende eenige outsten, neffens den eersten zoon van de Caepmans overste aen 't fort

quam, ende hem voorgedragen wordende, hoe dat d' onse soo verde met de Namaquas versproocken waren, dat soo wanneer hij 2 a 3 van de sijne wilde met d' onse mede senden ende laeten weten sijn genegentheyt tot vrede, dat hij deselve dan soude accepteeren, ende hier comende hem dan de minste quellingh off schade aendoen, maer t' eenemael met hem in vreede leven, daer hij anders grooten overval van te verwachten hadde, 't welcke wij als vreedemaeckers sochten te middelen, te meer dewijle wij merckten dese Namaquas op hem Oedasoa seer verbittert waren, ende omdat hij onsen g'allieerden vrunt is, hem gaerne met haer wilden bevreedigen, gelijcq sij aengenomen hadden 't selve te accepteeren, indien hij maer 2 a 3 van sijn volcq met d' onse wilde stuyren, welcke eerstdaeghs met vereeringe weder derwaerts souden gaen om haer herwaerts te halen offte ten minsten eenige gecommitteerde om nader met deselve te allieren, ende soodoende met alle de landtsvolckeren vruntschap te maken, ende oock te bewerken, dat se met malcander oock in vreede mochten leven, ende wes meer dienen mochte om hem te verstaen te geven, dat wij niet anders als vreede ende vruntschap met alle volckeren sochten.

Doch Oedosoa gaff op 't laest ten antwoorde, dat hij niemandt van de sijne cost bewegen derwaerts te gaen, oock dat de Namaquas wel sterck van bestiael, maer nergens nae soo veel van volcq waeren als sijluyden, ende dat se dierhalven voor deselve weynigh bevreest waeren, ende, deden se hem geen quaet, hij soude haer oock niet moeyen, ende aengaende de vreede soude tusschen hem ende haer, als se hier quamen, wel geslooten worden; soo niet, hij lagh hieromtrent met de Goringaiquas offte Caepmans een halff daghreyssens van daen, sterck genoegh om wederstant te doen,

waertoe oock sijn cameraet offte ander overste der Gochoquas, genaempt Gonnoma, mede wel 6 a 8000 man sterck affquam, ende alsoo de Namaquas, yets op haer willende attenteren, wel getroost waren, schoon deselve met schilden vochten ende groote postuyren van menschen waeren etc.; maer de Hottentoos, die met d' onse als tolcken soude medegaen, wilde hij sijn woordt wel in de mondt geven, om de Namaquas sijn vreede te laeten aenseggen.

Hem wierde g'antwoort, dat wij hem als een vrunt de saecke hadden willen communiceeren om te doen blijcken, hoe 't ons maer te doen is om te maecken, dat zij en alle volckeren dogh mochten in goede vruntschap leven, item oock om sijn meeninge te verstaen ende dan met hem als onsen g'allieerden vrunt de saken ten besten te mogen overleggen, 't welck hem wel liet bevallen, maer wierp het voorts van dese discours op een ander praetje van tabacq, eeten ende drincken, sulcx wij anders omtrent Oedasoa niet cunnende uytrechten, hier voorts niet meer van gesproocken wierd.

'S avonts quam den ondercoopman Roeloff de Man ende deu fiscael Abraham Gabbema met de zeylsloep 't Muskietjen Weder aen 't fort, hebbende in 't monsteren nogh maer één versteeckelingh cunnen vinden, ende 2 nachten aen 't Robbeneylandt verwaeyt gelegen, sijnde 't Perkytjen nogh verder met de retourvloot affgeseylt, om de rest, mogelijcq sijnde, oock weder te brengen.

Den 17 dito

is navolgende resolutie genomen:

Donderdagh den 17 Meert A^o 1661.

Alsoo bij de jongst gedaene lantreyse eyntlijck de langh na gesochte volckeren, om de noort woonende

ende genaempt Namaquas, sijn opgevonden, conform het rapport ende teyckenen van ons volcq op den 11 in 't daghregister g'insereert, - Soo is om de lieffhebbers couragieus te houden, goetgevonden de lantreysers, 13 sterck, hoofft voor hoofft, voor 't opvinden van de Namaquas ende de teyckens daervan medegebracht, te vereeren elck met 6 realen van 8^en contant, ende daerenboven 't medegebrachte bockjen te betalen tot 3 gl. ende 't jonge osjen tot 12 gl., conform de beloffte aen deselve gedaen, naementlijck, dat al 't geene sij opvonden offte negotieerden, hoe civil het was, haer de eerste reyse soude vereert ende in contant betaelt worden, gelijck dan oock haer te goet gehouden ransoen brandewijn, debauche voor te comen, mede verstaen is, haer in contant goet te doen na de prijs als deselve uyt Comp^ies packhuys vercocht wordt, mitsgaders 't gewesene opperhoofft den corporael van d' adelborsten Pieter Cruythoff, volgens belofften desen tocht dubbelde gagie gewonnen hebbende, dat surplus mede in contanten te laeten betaelen, ende alles stelle op reeckeningh van extraordinaire oncosten, beneffens 't geene van de meede gehadt hebbende provisien ende coopmanschappen aen de voorsz. natie etc. vereert ende verteert is, opdat alles blijcke nae behooren.

Ende alhoewel den coninck der Saldanhars Oedasoa weynigh genegentheyt schijnt te hebben om aen de voorsz. Namaquas (sijne vijanden) eenigh volcq te senden tot aenbiedinge van vreede, welcke vreede sijluyden aen d' onse beloofft hebben t' accepteren, als Oedasoa maer 2 a 3 man tot dien eynde met ons mede derwaerts sond, - Soo is echter geresolveert, 't sij Oedasoa daertoe wil of niet, voor de regentijt eventwel noch een tocht nae die voorsz. Namaquas te doen met een aensienlijcke vereeringh voor den coninck ende sijn 3 soonen, beneffens eenige van de princi-

paelste, omme hun daerdoor te meer tot ons genegen te maecken ende herwaerts aff te locken, off ten minsten eenige gecommitteerden van deselve, om die wat wel alhier te onthaelen etc., met verseeckeringe van haer voor de Saldanhars hunne vijanden te bewaeren, te meer dewijle veele van de gecochte coraelen der France geestelijckheyt de meeste soorte bijsonder onder dit volcq getrocken is, alsoock roode mutsen ende root laecken, om soodanige mutsen van te maecken, die daeromme sooveel mogelijck onder 't volcq gesocht ende de slechste tegen ½ R^d betaelt worden, costelijcker l'advenant, om de gemelte natie al ten eersten te thoonen hoe dat men haer van alles sal cunnen accommoderen, dewijle het een actyff volcq bevonden wordt, die dieper in 't landt met ander luyden handel drijven ende misschien meer bij haer hebben, als men nogh vooreerst heeft cunnen vernemen.

Ende nademael tot dese tocht sigh dan weder aenbied den onderchirurgijn Pieter Meerhoff, welcke de beschrijvinge van de laetste tocht heeft gehouden ende de 2^e is geweest, mitsgaders seer wel met dit volcq weet om te gaen, - Is verstaen hem jegenwoordigh daertoe als hoofft te admitteren met nogh 8 persoonen, meest van de laetste liefhebbers, die met hem hunnen dienst daertoe oock aenbieden.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hope, ten daege ende jaere als boven.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema.
Pieter Everaerts.
Hendrick Lacus, Secret^s.

Den 18 dito

heeft Oedasoa geresolveert 3 van sijn domestycquen te laeten met d' onse medegaen nae de

Namaquas, om sijn vreede aen te bieden, welcke 3 luyden hij ons gewesen ende beloofft heeft morgen ten dien fine aen 't fort te senden, sijnde hij heden met Koukosoa ende sijn medegebrachte outsten nae genoten vereeringen ende goet onthael daerop naer huys gegaen.

Sondagh den 20 dito

sijn de voorsz. 3 gecommitteerden domestycquen van Oedasoa tdn fine voorsz. aen 't fort gecomen.

Den 21 dito

hebben ons volcq met Hottentoos als tolcken ende voorsz. 3 gesanten van Oedasoa haer op reys begeven met navolgende vereeringen:

Voor den coningh offte oppersten van de Namaquas, genaemt Akembie.

1 strengh van de grootste lichte blaeu corael.

1 dito wat kleynder soort dito blaeu corael.

2 dito van de 3^e sorteringh van dito corael.

1 bosje blaeu corael van de kleynste slagh sijn quispel greyn.

2 strengen doncker blaeu groot slagh glinsterende van cristal.

1 bosje fiolette coleur kleyne corael }quispel greyn.

1 dito orangie dito wat grooter slagh }quispel greyn.

1 dito melckwitte van denselve groote }quispel greyn.

1 dito van 14 strengen root quispel, daer koebeesten voor gehandelt wort.

1 strengh wit corael van de grootste soorteringh.

1 dito wit gestreept van cristal.

1 dito vergult ende blau groot slagh.

1 dito geel vergult.

1 dito groen, geel gesprickelt.

1 dito blaeu, wit gesprickelt.

1 strengh phioleth groot slagh.

2 vergulde kettingen tot bresaletten.

2 coraele bresaletten.

1 silveren kettingh.

1 geel copere dito.

1 ringh daerin een esmarautsteen.

1 France hoetbandt.

1 muts van roode sergie met 3 passementen, ende

1 bagge, sijnde eeu roos van 7 roode, witte ende groene steenen daerop genaayt.

2 geele coopere plaeten wegende 3 ℔.

2 stocken dick ende }draetcooper ... ℔.

2 stocken dun }draetcooper ... ℔.

2 stucken ijser wegende ... ℔.

1 ℔ Brasilische taback ende 1 ℔ Vergines dito.

1 dosijn tabacxpijpen.

1 mes.

Voor sijn eerste soon.

1 bosje root quispel greyn corael, daer koebeesten voor gehandelt worden.

1 dito violeth dito }quispel greyn.

1 dito licht blaeu dito }quispel greyn.

½ dito melckwit }quispel greyn.

1 strengh licht blaeu corael van den middelste slagh.

2 dito van de 3^e sorteringh.

1 dito wit corael van de grootste slagh.

1 dito fioleth groot sorteringh.

2 strengen doncker blaeu groot slagh glinsterende van christal.

1 dito blaeu met witte streepen.

1 dito groen met geele dito.

1 strengh blaeu sijnde vergult.

1 dito geel vergult.

1 strengh wit gestreept corael van cristal.

1 copere ringh met een esmaraudesteen.

1 vergult kettinghjen.

1 coraele brasaleth.

1 France hoetbandt.

1 muts van roode sergie met 2 passamenten.

1 plaet geel kooper.

1 stock dick ende }draetcooper.

1 dito dun }draetcooper.

¾ ℔ Brasilische tabacq.

½ dosijn tabacqpijpen.

1 mes.

Voor de 2^e soon.

Alles als boven.

Voor de 3^e soon.

Idem als vooren.

Voor den eersten capiteyn.

1 bosje roode corael, daer wij koebeesten voor handelen.

1 strengh licht blaeu corael van den middelste slagh.

1 dito van de 3^e sorteringh.

1 dito fiolet groote dito.

1 dito doncker blaeu groot slagh glinsterende van cristal.

1 dito wit corael van de grootste slagh.

1 strengh blaeu met geele en swarte stippelen.

1 bosjen blaeu quispel greyn cleyne sorteringh.

1 France bant.

1 roode Rouaense muts.

1 silver Frans ringetjen.

1 mes.

Voor den 2^en capiteyn.

Als boven.

Voor den 3^en capiteyn.

Meede als vooren.

Provisien, amonitie van oorloge
voor ons volcq ende medegaende
Hottentoos Jan Koninkey end
Tousabé als tolcken, neffens
Oedasoas 3 gecommitteerde.

350 ℔ hart broot.

50 ℔ speck.

4 mingelen brandewijn }in 4 tinne vlesschen.

4 dito Spaense wijn }in 4 tinne vlesschen.

50 ℔ sout.

1 piek.

1 spaa.

2 hantbijlen.

1 sackjen peper.

4 loot foelie.

4 dito nagelen.

4 dito nootenmuscaten.

8 dito caneel.

26 ℔ buspoeder.

26 ℔ loot.

12 ℔ hagel.

2 bossen londt.

40 vuursteenen.

1 rol tabacq a 30 ℔.

6 lijnen.

9 pistoolen.

9 snaphaenroers.

9 houwers.

alle welcke goederen etc., op drie draeghossen geladen,

en d' onse (9 stuck) voorts tot narichtinge ter handt gestelt sijn navolgende

Memorie voor den onderchirurgijn

M^r Pieter Meerhoff, als
hooft gestelt over 't volcq,
met hem gesonden wordende
na de opgevondene Namaquas.

Dewijle de Namaquas nu opgevonden sijn, soo is bij ons in rade goetgevonden, een nader besendingh aen die natie te doen, ende dat met een fraye vereeringe van soodanige goederen ende coraelen, als nae u ondervindingh ende oordeel uytgemaeckt, ende daer 't bequaem g'oordeelt is, den coningh beneffens sijne 3 soonen ende andere mindere hooffden mede te vereeren ende congratuleren, met versoeck deselven haer huysen ende vee, offte eenige van dien, met u mede willen laeten affcomen, om hier nader kennisse met ons ende oock vaster vreede met Oedasoa te maecken, welcke op onse aenmaninge 2 van sijn huysvolcq nogh laet medegaen, om de Namaquas sijn vreede oock aen te bieden, ten eynde de wegen voor haerluyden alomme te veyliger mochten wesen, ende waertoe ul. haer oock wel moocht presenteeren, dat wij gaerne altijt ymandt van d' onse bij haer willen laeten over ende weder reysen, als wanneer meet Oedasoa al geen vreede cunnende treffen, denselven haer om ons volck halven niet sullen derven eenigh hinder doen, ende wes meer ul. cunt bedencken, om haer met al haer have aff te locken ende te sien, off se beneffens het bestiael oock genegen te maecken sijn om van haere bereyde vellen ende fraye struysveeren aen ons te verhandelen, item oock oliphantstanden, muscus,

civet, groote schiltpadtshoorn, bonte vellekens, ende, let wel, off er oock gout onder haer ciraet van armringen ende coraelen is, nemende verscheyde toetsen daervan op u toetsteentjen, om ons hier te thoonen.

Ende wijders nae alles wel scherp vragende ende ondersoeckende, conform de memorien die Pieter Cruythoff voor desen mede gehadt heeft ende nu oock om nae te cunnen sien mede gegeven wordt, daertoe ons dan gedragen.

Ende off dese Oedasoas gesanten u onder wegen mochte affvallen ende door vreese off andersints haer bedachten de reys te volbrengen, soo moet ul. echter sulcx niet onderlaeten, maer u saken bevorderen ende sien door de meedenemende vereeringen als andersints de Namaquas te bewegen, onder ons eygen volcq geleyde etc. In de mosselpoel, die wij in u aenteyckeningh sien dat gij gins en weder gepasseert ende veel mosselen in sijn, doet eens een deel van deselve open ende siet off er geen saetperel in is, ende voorts scherp acht op alles slaende ende merck nemende, omme ons daervan raport, ende voornamentlijck dogh de Namaquas herwaerts aff te brengen, om deselve hier allerhande saken te thoonen ende lustigh te onthaelen, waeraen ul. d'Ed. Comp^ie goeden dienst sult doen, welcke niet ongecompenceert sal gelaten worden nae wicht van saken, als oocq 't volcq, die met u gaen, welcke bij desen expresselijck bevoolen worden, ul. in alles als haer hoofft te gehoorsamen ende doen wat haer van u sal gelast worden, gelijcq off wij selffs in persoon waeren, die wij dan de saken toevertrouwende, bij desen geluck ende den zegen des Heeren op haere heen- ende wederreyse sijn toewenschende.

In 't fort de Goede Hoope den 21 Meert 1661.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.

Heden is oock den Commandeur uyt wesen besien den toestant van den bou etc.

Den 22 dito

quamen des 's morgens vroegh over landt aen 't fort den bouckhouder van 't jacht Anckeveen, Hendricp Pax, met den opperchirurgijn ende 2 matroosen, neffens den vrij Saldanhavaerder Gerrit Harmansz., tegenover 't Dasseneylandt op dese cust aengeset met tijdinghe, dat het gemelte jacht Ankeveen aldaer onder dito eylandt den 11 deser verleden was aengecomen, heel ontbloot ven water, dogh gans geen siecken ende maer 2 dooden onder wegen gehadt hebbende, ende uyt Texel geseylt sijnde den 24 November 1660 met 78 gegagieerde coppen, daeronder den schipper Barent Jochimsz. ende voorsz. bouckhouder, in compagnie van 't schip Marseveen en de fluyt Vogelsangh, van welcke hij op 28½ ende 47 gr. noorderbreete waeren affgeraeckt, op welcke 28½ gr. Marseveen al 30 siecken te kooy had leggen, doch de Vogelesangh niet een, sijnde voorts de liny op den 20 January redelijcq spoedigh gepasseert, ende hier omtrent de hoogte van de Caep wat in suckelingh geweest van Z.ooste coelte ende stilte, sulcx dat sij eyntelijck, gelijck voorseyt, onder voorsz. Dasseneylandt waeren aengecomen, en aldaer bij haer op den 15 oock het galjot de Perkyt, dienselven dagh gescheyden van de retourvloot, welcke met een fraye deurgaende wint dien nacht de Saldanhabay al sullen gepasseerd sijn; d'Almogende verleene haer een spoedige behoudene reyse, ende dat se weder conjugeren mogen, alsoo den admirael Frisius met de Nagelboom alleen voor uyt 't gesicht van de ander 5 schepen was, welcke 2 's morgens vooruyt ende d' andere 5 tegen den avont bij d' opperhooffden van voorsz. jacht Anckeveen gesien sijn 't gemelte eylandt passeeren ende malcander opsoecken, volgens oock het advys van

d' opperhooffden van 't galjot de Perkyt, bij voorsz. Anckeveen leggende te wachten nae goede wint om op te comen, ende alsoo ons den bouckhouder meergemelt wiste te seggen, dat haer schip gansch van water ontbloot was, is datelijck het seylsloep 't Muskytjen affgesonden met 20 halff amen water, ende voorts vol wortelen, knollen, cool ende watermeloenen etc. tot ververssingen, beneffens onderstaende brieffken geschreven.

Aen schipper Barent Jochimsz.

Eersame discrete.

'T brieffken van 20 deser, gedateert onder 't Dasseneylandt, is desen morgen met den bouckhouder over landt wel ter handt gecomen, waerop gesien u schraelheyt van water, wij de seylsloep het Muskytjen jegenwoordigh vol water in halff amen affsenden met goede partije cool, wortelen, pastenaken, cnollen, watermeloenen ende ander verversingh, dat ul. ten eersten maer cunt overnemen, ende ons datelijcq voorsz. vaertuygh weder terughsenden; als ghij hier compt, sult beesten ende vruchten genoegh vinden tot ververssingh, waermede ul. dan met Godes hulpe haest hier verwachtende, sullen dit besluyten ende u te samen gegroet laten.

Ul. goede vrunt

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.

In 't fort de Goede Hope, den 22 Meert 1661.

Den 23 dito

quam des avonts een schip de bay inzeylen, daer 's nachts den fiscael Abraham Gabbema met een roeysloep nae toe gesonden wierd, welcke

cort daeraen wedercomende, rapporteerde, dat het was voor aengetogen jacht Anckeveen, gister met de Perkyt van 't Dasseneylandt gescheyden, ende tusschen wegen aldaer wel ontfangen ende overgenomen hebbende 20 halff amen waters ende ververssingen, hem met de zeylsloep 't Muskitjen toegestuyrt.

Woensdagh den 23 Meert A^o 1661.

Bij de particuliere missive van mijn Heeren de Bewindhebberen uyt de camer Amsterdam in dato 11 9^ber 1660, jongst aen ons geschreven, vernemende haer Ed. ordre omme ons alhier in postuyre van deffentie te houden tegen soodadige 8 France scheepen als gerucht wierd dat uyt Vranckrijck naer India stonden te gaen, - Soo is goetgevonden de 10 stucken geschuts op strandt bij de zoute rivier leggende voor 't gestrande France vrack, ten eersten aen 't fort binnen 't hoorenwerck te laten haelen, alsoock om de ramparden uyt het vrack, opdat haer sulcx niet te gereet mochten weesen ons daermede te quellen, ende sijluyden, yets voor hebbende, eerst wat werck mogen hebben om canonnen aen landt te brengen, sonder kracht van 't welcke wij met Godes hulpe hoopen, dat se ons soo heel veel niet sullen cunnen deeren.

Jacob Huybrechtsen van Roosendael van Leyden, hier te lande gecomen met 't schip de Walvis den 9 April anno verleeden, voor adelborst a 10 gl. ter maent, welcke zedert 15 May daeraen dat Comp^ies baes hovenier Marten Jacobsz. van Amsterdam is vrij geworden, des Comp^ies thuynen ende de verstreckingh der vruchten uyt deselve aen de schepen als baes heefft waergenomen, ende daerinne tot heden beter contentement ende preuve van wetenschap als gemelte laetsten vóór hem heefft gegeven, wordt bij

desen op sijn versoeck ende vereyschte bequaemheyt in de voorsz. qualiteyt als baes hovenier geconfirmeert, ende toegeleyt de volle gagie van 25 gl. per maent, daer den eersten baes hovenier Hendrick Boom bij de Heeren Bewindhebberen voor aengenomen is geweest ende meede contentement gedaen heefft, de gagie heden ingaende, ende verbonden blijvende daervoor sijn eerste 5jaerigh verbant aen de Comp^ie te voldoen.

Aldus gedaen in 't fort de Goede Hoope, ten dage ende jaere als boven.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema.
Pieter Everaerts.
Hendrick Lacus, Secret^s.

Den 24 dito

is 't jacht Anckeveen met boegseren op de rechte rheede g'arriveert.

Ende retourneerde op den middagh beneffens voorsz. zeylsloep oock 't galjot de Perkyt, rapporterende den schipper van dien wegen de retourvloot, in substantie als hier vooren aengeteyckent staet, welck Perkytjen datelijcq weder affgevaerdight is na buyten te gaen, om op de laetste retour- ende andere schepen te cruyssen, ende van Comp^ies goeden toestant hierbinnen cuntschap te doen, mitsgaders bij opdoeninge van Francen, ons ten eersten waerschouwingen te brengen.

Den 25 ende 26 dito

is Sousoa, den coningh van de Chainouquas, aen 't fort gecomen met 9 schapen, daeronder 2 vette rammen, die hij aen den Commandeur tot vereeringe bracht, ende denselven quam adieu seggen, omdat hij nu weder nae sijn landt ende volcq soude vertrecken, tot 't aenstaende jaer, als wanneer

hij hoopte weder 4 a 500 beesten te comen verruylen, ende oock ymandt mede te brengen van 't volcq daer hij aff gesproocken hadde dat gout ende witte gesteenten souden hebben etc.

Tot 't welcke ende onderhoudinge van de begonnen alliantie etc. dan vrundelijck aengenomen sijnde, ende sijn vrou, zoon etc. voor 't laest nogh een fraye vereeringe gedaen, daer hij met seer goet genoegen ende belofften alvooren desen morgen meede is vertrocken.

Sondagh den 27 dito

is uyt 't Patria wel ter rheede gecomen 't ffuytscheepjen Hilversum, daerop schipper Jacob Backer ende bouckhouder Daniel Raphoen, met 66 coppen den 17 November uyt Texel geseylt ende van deselve een persoon overleden, in Brouwershaven door storm moeten inlopen, ende aldaer 3 persoonen aen landt verloopen.

Den 28 dito

is de seylsloep 't Musquietjen nae 't Robbeneylandt gesonden met een secreet seynbrieffken, geschreven aen d' onse aldaer, neffens ordre om met eenen te laeten weeten hoeveel hamels datter weder cloeck genoegh voor de schepen te leveren etc.

Den 29 dito

stijve Z.Z. ooste winden tot belet van Anckeveens vertreck, die anders op den 21 affscheyt becomen hadde, sijnde dese dagen van Oedasoa mede al wat beesten ende schapen aengebracht.

Nieuwe maen den 30 dito

's morgens schoon lieffelijck weer.

Ultimo dito

idem met regen ende westelijcke lucht, waerdoor 't jacht Anckeveen noch beleth bleeff t' zeyl te gaen.

Den 2 April

's morgens claere zuytoostelijcke lucht sijnde ende redelijck deurcoelende, is daermede 't jacht Anckeveen na Batavia vertrocken, met de brieven ende pampieren gedirigeert aen haer Ed. aldaer.

Item oock affscheyt gegeven aen 't fluytjen Hilversum, om met secrete seynen ende orders etc. buyten in zee beneffens 't galjot 't Perkytjen buyten wesende te cruysen op d' aencomende uyt- ende thuysvaerende schepen, ende haer van den toestant alhier advertentie te doen.

Sondagh den 3 dito

's morgens stil weer, was Hilversum daerdoor noch niet cunnen buyten geraecken.

Den 4 en den 5 dito

even stil weer tot belet alsvooren, ende 't Perkytjen in 't gesicht geweest, die met een roeysloep de nader secrete seynen sijn aen boort gestuyrt, waermede weder t' zee stack; ondertusschen bij raetspleginge hier aen landt navolgende resolutie genomen wierd, te weten:

Dinghsdagh den 5 April 1661.

Bij de nader missive van mijn Heeren de Bewinthebberen ter camer Amsterdam, gedateert 11 November, aen ons alhier geschreven, noch al siende haer Ed. continuerende ordre omme niet nae te laeten ons te houden in postuyre van diffentie tegen soodanige 8 France schepen, alsser in de havenen van Vranckrijck wel sterck bevolckt ende gemonteert, mitsgaders oock voor langen tijt gevictualieert, in equipagie hebbende gelegen, als in zee souden sijn etc., sulcx den Commandeur Riebeeck den Raedt oock is voordragende hem bij opgemelte haer Ed. ter camer voorsz. onder anderen secrete saecken bij apparte missive van den 25 October 1660 te vooren noch breeder is aengeschreven; item mede dat om des Comp^ies schepen van de gelegentheyt hier binnen buyten in zee te waerschouwen, expres oock g'ordonneert sij, 't fluytjen Hilversum neffens 't galjot de Perkyt op deselve te laeten cruyssen etc. ende 't guarnisoen alhier tot nader ordre te ver-

stercken met 40 a 50 coppen, mitsgaders tot dien eynde soo veele van voorsz. fluytjen als 't selve sal cunnen ende mogen missen offte lichten, om naderhant bij aencompste van andere schepen deselve tegen soldaten te verwisselen.

Gesien dan dat de andere schepen tot dato al vrij langh weghblijven, ende misschien uyt vreese van de voorsz. Francen, na 't gegeven consent van mijn Heeren de Bewinthebberen, andere ververschplaetse gecosen hebbende, desen haeven ditmael wel souden mogen excuseren, ende wijders gefrustreert sijn, niet alleen ons alhier soodanigh te verstercken, als d' ordre van opgemelte haer Ed. wel meedebrenght, maer dat men daerdoor oock belet soude blijven tot bewaringe van den toestant alhier (ons nootsaeckelijckste werck wel weesende), niet alleen te repareren de oude vervallen eerde redout Duynhoop, maer oock nogh een ander tusschen die ende 't fort te stellen, bij den Raedt reede affgesien ende op 't hooghste noodigh bevonden als yets ter werelt, om 't landen van canon te verhinderen, sonder 't welcke hier weynigh cans sij des Comp^ies fortresse te overwinnen, al wiert er oock veel volcq aen landt gesmeten, dat anders canon daervoor krijgende nae eenigh belegh wel soude tot overgeven cunnen gedwongen worden.

Ende daerdoor deese soodanige water- ende ververschplaetse d'Ed. Comp^ie tot groote verlegentheyt comen te derven, mitsgaders dit saysoen door 't affdringen van de secrete seynen etc. oock veel schepen in deese bay onbewust arriverende, comen te verliesen, - Soo is ingesien de soo seer hooge nootwendicheden om de strandt te verstercken, nae veele lange ende rijpe deliberatien eyndelijck goetgevonden, met alle cracht ende hulp van voorsz. Hilversums volcq ende timmerluyden, vermits mancquement van 't volcq van

van andre schepen, voor jegenwoordigh in der ijl op de uytgesiene plaets tusschen de voorsz. oude redout Duynhoop aen de strandt op te richten een goede hechte stercke houte redout van 20 voeten in 't viercant, met een cap bedeckt, om door hantgranaden daer niet uyt gedwongen te worden, ende dubbelt met gevoerde plancken, voor een drieponder uyt boots te schieten, schootvrij, mitsgaders onder de grondt in elcke sij 2 breede vallende schietpoorten, gelijcq de schepen, om met canon door te cunnen speelen etc., mitsgaders daertoe om de gereetheyt te gebruycken, de houtwercken van het France vrack dicht ende fray bij de wercken leggende, conform d' autorisatie tot het slopen etc. van haer Ed. uyt Batavia becomen.

Ende nademael den schipper van voorsz. fluytjen Hilversum, sigh daerop verstaende, als sulck werck meer bij de handt gehadt hebbende, aenneemt de gemelte redout met sijn volcq ende timmerluyden dese weeck bijnae vaerdigh te krijgen, ende oock seght dat het de Perkyt, in zee reede wesende om te cruyssen, het aldaer alleen nogh wel can waernemen, beneffens de uytkijckers die men hier aen alle canten heeft, die van eenige schepen in zee waerschouwinge brengende, datelijck met eene snedige roeysloep nae buyten seer wel cunnen cuntschap gebracht worden van de gelegentheyt alhier, boven dat het de schepen voor de bay comende, oock een seer groote gerustheyt sal geven een Hollants scheepjen alhier op de rheede te sien leggen, om waer te nemen de seynen daertoe mede beraempt, ende met de Perkyt oock in zee sijnde, wijders oock ingesien dat de swaericheyt voor des Comp^ies eerste ende costelijcke principaele retourvloot al wel ververscht van hier sijnde gepasseert sij, ende dies de versterckinge alhier om de vooraengetogen reden voor 't nootwendichste worden

opgewogen, - Soo is eenparigh verstaen den schipper voornoemt met sijn volcq ende timmerluyden 's morgens aen landt comende ende 's avonts weder aen boort vaerende, terstont te laten aen 't werck vallen, ende tusschen wijle dito fluytjen de zeynen op de rhee doen waernemen.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, ten dage en jaere als boven.

(Geteyckent) Jan van Riebeeck.
Roeloff de Man.
Jacob Backer.
Abraham Gabbema.
Pieter Everarts.
Hendrick Lacus, Secret^s.

Den 6 dito

is het werck van de bovengemelte redout begonnen, ende omtrent 9 uyren de mist opgeclaert, den fiscael uytgesonden met den tolcq Doman ende den Hottento Carabingo, toegenaemt Platneus, om haer aen te wijsen de plaetsen achter den Boschheuvel, buyten Comp^ies begrepen cirkel over al de bergen ende dalen liggende tot in de Hout- ende Berghvaleyen incluys, alsmede langs de zeecant onder de Gevelbergh, mitsgaders de wegen, die se van daer tot ons ende tot haer overal ongemolesteert sullen mogen passeeren, hetwelcke de Goringhaiquas off Caepmans ende Gorachouquas offte tabacqdieven door haer op ons aldus hebben laten versoecken, om daer overal onder ons bescherminge te mogen comen wijck nemen van den Saldanhar Oedasoa, die haer schijnt op 't lijff te willen, volgens de vreese, die sij seggen daervoor te hebben uyt sijn ongenoegen over haer, omdat hij meent (soo sij seggen), dat wij de beesten ende schapen, die hij te ruylen brenght, door haer instigatie, jegenwoor-

digh in de mont na de tanden ende ouderdom besien, soeckende ons wijders tegen denselven wat op te hitsen met veele quaets, dat sij voorgeven hij met ons soude in 't zin hebben; doch sulcx behoefft niet al te licht geloofft ende maer met discretie aengenomen, dewijl jongst doch oock met al te goeden genoegh vertrocken is, dogh echter evenwel niet min opgepast.

Den 18 dito

deden des namiddaghs de clooffwachters seyn, dat sij 2 schepen van de zuyt sagen aencomen, ende alsoo deselve door de weynige wint niet costen binnen comen, is de fiscael met de zeyl- ende roeysloep na buyten gesonden met navolgende brieffken geschreven:

Aen d' opperhooffden van de aencomende

schepen buyten de bay.

Erntfeste, voorsienige, seer discreete, goede vrunden.

Dewijl wij sien, dat de Perkyt soo laagh is vervallen dat UE. van deselve geen waerschouwinge sal cunnen gedaen worden, - Soo hebben wij goetgevonden onse zeyl- ende roeysloep UE. met onsen fiscael in zee te gemoet te senden, om UE. van de gelegentheden alhier cuntschap te doen, ende dan ten aldereersten ons met de roeysloep in der ijl advertentie terugh te senden, wie ende van waer de vrunden sijn comende, die wij toewenschen een behouden incomste, ende geliefft gegroet te blijven van

UE. genegen vrund ten dienste

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.

In 't fort de Goede Hoope, 18 April 1661.

'S nachts ten 1 uyren quam den schipper van het galjot de Perkyt met sijn schuytje aen landt, rapporteerende, dat daer meede aen de scheepen was geweest seinende de fluyt Venenburgh ende 't jacht 't Calff, 27 January van Batavia onder 't commando van d'Ed, Johannes Boucheljon vertrocken, ende met moy weer tot hier, mitsgaders

den 19 dito

's morgens met seer lieffelijcq weer ende een N.westelijck luchjen bij nacht op 't Robbeneylandtvuyr ingeseylt sijnde, al bij tijts Goode loff wel ter rheede geraeckt met de brieven van haer Ed. uyt India aen den Commandeur ende Raedt alhier g'addresseert ende overgelevert; onderwegen 4 man bij Venenburgh ende 3 bij 't Calff gestorven, voorts redelijcq wel gedisponeert sijnde, uytgenomen 10 a 12, die g'ordonneert sijn in 't sieckenhuys, om er wat beeter opgequeeckt te worden.

23 dito

omtrent 8 uyren in den morgenstont comen onse lantreysers van de Namaquas wederom, hebbende haeren coningh op de voorige plaetse niet gevonden, maer 5 dagen ende elcken dagh 6 duytse mijlen noortwaerts verder gereyst sijnde, waeren eyntelijcq gecomen bij de groote Chariguriquas, daer eenige van des Namaquas volcq bij waeren, die d' onsen datelijck kenden ende te verstaen gaven, dat haeren coningh aen de overste van de voorsz. groote Chariguriquas last had gelaeten, d' onse met Oedasoa volcq daer comende, in sijne naeme den vreede te accepteeren ende besluyten, gelijcq oock geschiede, daer mede onder getrocken de Soaquas offte 't Berghvolck, nadat se van de Namaquas overwonnen sijn geweest, sulcx het nu overal vreede onder haer was, soo 't scheen tot groote blijtschap van alle deselve, hebbende de voorsz. Soaquas aen d' onse belooft oliphantstanden, honingh ende was aff te brengen.

Desen oorlogh, die de Namaquas voor hadden op Oedasoa, was niet voor hem selven, maer opgenomen geweest voor de bovengemelten groote Chariguriquas, welcke door Oedasoa al haer vee ontnomen was, doch met recht, vermits sij 't selve voor hem om loon maer te weyden plachten ende sijluyden het haer selffs hadden geapproprieert, waervoor het Oedasoa haer met gewelt weder affgenomen had, ende sij haer doen onder de Namaquas begeven, die haer van sijn beesten op gelijcke maniere weder te weyden heefft versien ende tot sijn tributarissen aengenomen hout; doch echter geene wil dat se jegenwoordigh met Oedasoa vreede houden, om gerustigh herwaerts te mogen comen, gelijck hij dan tegen den overste van de voorsz. groote Chariguriquas 't geene voorsz. is, hadde gelast te seggen, idem mede

dat hij jegenwoordigh nootsaeckelijck moeste optrecken tegen de Brigodijs, voor desen abusivelijck Brichje genoemt, om haer te beoorlogen, alsoo tot vreede ende devotie te brengen, als wanneer hij dan tegen 't begin van de drooge tijt soude maecken bij de groote Chariguriquas weder te comen ende aldaer te gemoet sien de ordinaris affgesanten van Oedasoa, genaemt Kerrahi ende Hachora met eenige Duytsen, gelijck nu daer gecomen geweest, ende altijt tot sulcx gebruykt worden, om met deselve dan selffs aen de Caep bij den Duytsen Commandeur te comen, niet leedigh, maer met allerhande goet van al 't volcq daer hij mede bekent ende omgingh, waeronder oock gout soude wesen van een volcq in 't landt genaemt Geyry-Eyqua ende bij de Hottentoos Chori-Cyqua, dat is te seggen Goutvolcq, die oock root cooper in haer landt, ende jegenwoordigh de armringen daervan aen ons verthoont hebben, ende beneffens de Namaquas ende Brigoudijs oock frequentatie met de Choboquas offte

die van Monomotapa tot malcander comende bij de vaste plaetse Vigiti, Magna, Mossata, Samot cumissa Jouras deur of heen, ende om sulcx dit wel wat soude beginnen te schijnen overeen te comen met 't geene Linschoten onder anderen is meldende, naementlijck dat de swarten van Angola somtijts over landt wel souden comen bij die van Monomotapa, welcke haer gout op Soffala aen de Portugeesen affbrengen, want nae 't jegenwoordige meer en meer crijgende bericht souden de Geyry-Eyquas offte het Goutvolcq gout geven aen de Brigoudijs ende die weder aen de jegenwoordigh bij ons opgevondene Namaquas, ende dat na ons desen Kerrahi ende Hachora, Oedasoas ordinaris affgesanten bericht, al vrij groote stucken, 't welck de Namaquas dan gewoon sijn te verhandelen aen een volcq gelijck Duytsen heel verde noordwaerts aff woonende op de zeecant, daer schepen aencomen ende fortressen met geschut leggen, dat apparent de Portugeesen in Loango S^t Poulo ande daeromtrent sal wesen, maer nademael dese Namaquas nu saegen, dat aen de Caep mede volcq lagh, daer alle dingen van de werelt bij te crijgen was, wilde hij nu, met de Brigoudijs gedaen hebbende, met al sijn macht herwaerts aen trecken, ende tegen den drooge tijt na de Caep comen, met alderhande dingen, die bij veelderley volckeren hier te lande te becomen waeren, om te verthoonen wat de Duytsen mochte aengenaem sijn, omdat het hem oock soo moeyelijcke ende langh niet te reysen valt na de Caep, als wel nae de Portuogese plaetsen; 't succes sal tegen October ende wat laeter moeten affgewacht ende te gemoet gesien worden.

Alle dit bericht hebben wij (accorde met 't rapport van onse lantreyssers) uyt de voorsz. Kerrahy ende Hachora, die van bijsonder veel saecken weeten te spreecken, onder anderen oock datter volcq diep te

lande in vaste huysen ende steden souden woonen, met veelderley huysraedt versien, heel swart met dicke lippen, die veel oliphantstanden hadden ende gout, dat se aen andre weder verhandelen.

Oock datter seecker kleyn volcq soude wesen, niet grooter als kinderen van 4 a 5 jaeren, behangen met glinsterende coraelen, welcke, aen stuck gestooten sijnde, vergelijcken haer glinsteringh bij de straelen van de zon.

Dat de Namaquas jegenwoordigh tegen de Brigoudijs in optocht waren, soude wesen omdat 't gout 't welck de Geyry-Eyquas aen de Brigoudys hadden gelanght voor de Namaquas, bij de Brigoudys wel de helfft daervan voor sigh selffs affgehouwen was ende den Namaquar gefraudeert ende vercort hant, schijnende mede halff onder desen Namaqua te moeten submitteren, altoos 't gemelte gout van de voorsz. Geyry-Eyquas aen hem te moeten altemaelen overbrengen, daer dese Brigoudys somtijts wat bedriegelijck in handelen ende hem vercortende, dan door de wapenen tot devotie moet gebracht worden; de vordere opgeningh sal metter tijt moeten comen.

Den coningh van de Namaquas is genaemt Akey; de coningh van de Brigoudys is genaemt Eyra, maer des coninghs naem van de Geyry-Eyquas offte het Goutvolcq cost men nogh niet vernemen.

Volcht de

Aenteyckeninge, gehouden bij den

onder-chirurgijn Pieter MeerhoffGa naar voetnoot1).

Anno 1661 den 21 Meert,

is wederom aengegaen de

reys na de opgevonden Namaquas, met ons 9 man sterck, als volgt:

Ick, Pieter van Meerhoff, als hoofft gestelt over 't volcq.

Johannes Dorhagen van Gronou.

Johannes van Asschen van Brussel.

Frans Martensz. van S^t Anthonius.

Christiaen van Kerckhoven.

Jan Jansz. Wit van Witmont.

Bartholomeus Rudolphus van 't Weert.

Lourens Jansz. van Delff.

Pelagius Weckerlijn van Cosnits ende 3 Hottentoos van Oedasoas volcq, om vreede te maecken tusschen de Namaquas ende Oedasoa ende 2 Caepse dito als tolcquen, 3 draeghossen, die ons goet droegen, oock eenige vereeringen die den Èd. Commandeur aen de Namaquas vereerden.

22 dito

ons cours nogh al N.oost, marcheerden tot aen de Mosselbanck daer wij rust hadden: gemarcheert 2 mijlen, en dewijl wij rusten, heb ick een parthij van de mosselen opgedaen uyt last van den Ed. Heer Commandeur; meende dat daer eenigh gelijckenis van peerlen in soude wesen, maer deselve gansch niet cunnen vernemen.

24 dito,

in den avondt is ons een leeu aen boort gecomen en hielt ons bijcans den heelen nacht in 't geweer, dat wij genoegh te doen hadden om ons selffs ende de beesten te verdiffenderen.

26 dito,

dewijl wij hier rusten, quaemen der eenige Hottentoos van de Gonnomas, alias de Saldanhars, brachten ons tijdingh, dat de Namaquas slaeghs hadden geweest met Soaquas, en maeckten ons wijs, dat de Soaquas de slagh gewonnen hadden en hadden de Namaquas al haer beesten affgenomen, maer en coste het voor de waerheyt niet aennemen, maer ter con-

trarie presumeerde, sij dat seyden om ons de reys te beletten, hadden sij het maer te weegh connen brengen; oock seyden sij: wij souden de Namaquas niet vinden, en mochten wel weder terugge nae de van daen gecomen plaets keeren. Gaff haer tot antwoort: souden soo lange soecken totdat ick se vont.

27 dito,

den capiteyn van de voornoemde Gonnomas volgde ons al nae, en hadde een Caepse Hottentoo bij hem, die wij kenden, dewelcke seyde naer de Caep te gaen; schreeff datelijck een kleyn brieffken aen d'Ed. Heer Commandeur en liet sijn Ed. weeten 't geene van de Hottentoos verstaen hadden.

29 dito,

in den nacht isser een reynoster voorbij ons comen gaen, soodat ons beesten seer begosten te springen, en quaemen met alle man in 't geweer, meenden daer een leeu hadde geweest, commandeerde de schiltwacht een schoot te schieten, 't welck hij dede; sijn cruythoorn raeckte in den brandt, soodat hij sijnen eenen arm en handt gansch verbrandde.

Primo Aprilius

quamen aen een vuur, dat de Soaquas aengesteecken hadden, liet onse Hottentoos roepen dat de Soaquas bij ons souden comen; ten eynde quam een over de rievier nae ons toe sweeven, liet hem vragen na de Namaquas, liet mij seggen, dat de Namaquas oorlogh hadden met eenige ander natie nogh dieper in 't landt, daer sij nae toe waeren, en seyden dat de Namaquas geseyt hadden: als de Duytsen quamen hem te soecken, dat de voorseyde Soaquas ons seggen souden, dat sij wederom souden coomen als het regenmousson voorbij was; sij mosten eerst met de ander een slagh leeveren; sij raaden ons heel hart om weder na de Caep te gaen. Gaff tot antwoort: soude soolangh soecken totdat se vont, hetwelck de Hottentoos niet wel aenstont, want sij anders niet en seyden dan te retourneren, wij souden

de Namaquas dogh niet vinden; wij scheyden van de Soaquas.

2 dito

quamen wij in de valey daer te vooren in ons jongste tocht van de Namaquas scheyden; bevonden aen 't gras als oock aen de mest van de beesten, dat sij daer maer 1 a 2 nachten (naedat wij van haer affgegaen waren) hadden gelegen, 't welck mij niet wel aenstont, evenwel en gaff de moet niet verlooren, nam voor het spoor van haer beesten te volgen, denckende haer noch wel te vinden.

3 dito

volgden al gedurigh 't voorgeseyde spoor van haer beesten, anders was 't onmogelijck die passagie te vinden; quamen op 't laest in een cleyne valey, daer de Namaquas een nacht met haer beesten gelegen hadden.

4 dito

quamen weder aen de Oliphantsrievier, daer de Namaquas met haer beesten over gedreven waren; omtrent middernacht hebben wij 4 canonschooten gehoort, maer scheen verde van ons te wesen, nae gissingh 16 a 18 mijlen noort van ons, dat ick presumeerde dicht bij 't strant offte eenige vasticheden moeste wesen.

5 dito

quamen op een plaets daer de Namaquas een nacht gelegen hadden, hier ontlaaden wij ons beesten om te rusten, sagen 2 Hottentoos naer ons coomen loopen, dewelcke inwachten, ende bevonden dat het Soaquas waren; liet haer vragen na de Namaquas; worde door onsen tolcq overgeseyt, desen jaere niet bij haer te coomen, omdat sij soo verde gereyst waren; vraeghde vorders, off daeromtrent geen ander natie van eenigh volck was; maer de voorsz. tolcq weygerde sulcx om te vertaelen: coste derhalven wel mercken aen die Soaquas als oock aen onse medegenomen Hottentoos, dat wij niet verde daervan aff en waeren; presenteerde de Soaquas elck een plaet cooper, met

parthijen allerhande coraelen en tabacks, als sij ons maer eenigh de minste aenwijsing wilden doen, 't welck sij souden gedaen hebben, hadden onse Hottentoos haer 't niet affgeraeden, want ick 't selve wel conde mercken; gaff de Soaquas taback en droncken lustigh in den roock; sprack selffs met haer, en wees dat ick een liberaele vereeringh aen haer woud doen, wanneer sij ons maer wilden verzellen, 't welck sij mijn belooffden; gingen naer huys om haer geweer te haelen, en seyden dien avont nogh weder bij ons te weesen, dewelck omtrent 10 uyren in den avont vernamen; brachten noch 4 ander Soaquas bij haer, onder welcke twee waren, die ick de jongste reys bij de Namaquas gesien hadde. Sij bleven bij ons en belooffden met mij te gaen; ons Hottentoos hielden vergaderingh met de voorseyde Soaquas den ganschen nacht van de reyse ende van Oedasoa en van de andere Caepse Hottentoos; vraaghde onsen tolcq wel 10mael wat voor reden sij onder malcander voerden, gaff tot antwoort: niet met al, dat gemeenelijck 't bescheyt was; costen niet anders dencken, off onse tolcken moesten de Soaquas veele onware redenen wijs gemaeckt hebben.

6 dito

verlieten ons de Soaquas, quamen weder aen de Oliphantsrivier, hier hadden de Namaquas 3 a 4 dagen stille gelegen; verlieten hier de Oliphantsrievier.

Den 7 dito

vonden wij Hottentoos, die genaemt waeren de Chariguriquas, van dewelck ik verstont, als oock van de voorseyde Soaquas, dat ick voor de regentijt de Namaquas niet conde begaen; doen 't selve van haer verstont, versocht aen dese natie off 1 a 2 ouden metgaen naer de Caep, belooffden haer sooveel cooper, coraelen ende tabagq als een van ons dragen conde, en soude haer bovendien weder thuys

brengen; gaven tot antwoort, dat de regentijt te dight voor de handt was: sij en couden dit jaer niet wederom comen, anders sij het geerne doen; dese Chariguriquas hebben voor desen met Oedasoa oorlogh gehadt, en deselve heefft haer alle de beesten affgenomen. Dese voorseyde Chariguriquas ende Namaquas sijn seer goede vrunden, omdat de Namaquas den oorlogh en Oedasoa voor dese natie hadden opgenomen, anders was daer rust ende vreede met de Namaquas, ende hebben het soo verde gebracht, dat de vreede gemaeckt en geslooten is, met 3 envoyees van Oedasoa met dese volckeren, ende belooffden soo ras de regentijt gapasseert was, souden sij ende de Namaquas gelijck affcomen naer de Caep, 't welck sij malcander seer vast hadden toegeseyt. Siende dan daer geen cans te weesen de Namaquas te begaen, en conden oock dit jaer niet verder comen om te cort comende water, resolveerden dierhalven weder naer de Caep te keeren, en maeckten een schenckagie uyt van eenige coraelen ende tabacq voor den capiteyn van de voorsz. volckeren, ende liet hier mede een vereeringh bij hem, om 't selve te behandigen aen den coningh van de Namaquas, en liet hem vorders het ander goet sien, soo coopere plaeten als cooraelen ende tabacq; seyde tegens ons dat het den coninck van de Namaquas heel seer soude spijten, wanneer denselven hoorende, dat daer geweest waeren, want de Namaquas hadden met haer van de Duytsen gesproocken, dat zij van alles hadden ende seyden de coninck eenlijck om sijn ander beesten ta haelen vertrocken was, die nu nogh vrij dieper in 't landt waeren, ende wouden de Namaquas altijt aen de Caep blijven en van daer altijt reysen; hadden haer deselve vertelt aen de Caep van de Chariguriquas, want de vruntschap tusschen haer beyden seer groot is, 't welck wel mercken conde]

want de Namaquas haer weder beesten gegeven ende den oorlogh als geseyt voor haer tegen Oedasoa opgenomen, ende nae 't slot van vreede tracteerden sij de ambassadeurs van Oedasoa seer lustigh en waren seer vrolijck met den anderen. Ick schonck den capiteyn met brandewijn, dat hij droncken wierde, vraechde haer van wie zij al 't cooper ende ijser creegen, daer sij haer coraelen van maeckten; seyden van de Coboquas; vrachde verders hoe verde sij van deselve aff lagen, seyden omtrent 1 maent reysens: dese Coboquas sijn meede Hottentoos, maer vallen wat swarter als dese, haer hanteringe en is niet anders dan in bestiael gelijck dese, maer dese Coboquas handelen met reghte Cabonnares van Monomotapa, wisten mij dit wel duydelijck te segqen, dat daer Portugesen woonden, daer al haer cooper ende coraelen van daen quam, en seyde: als men daer woude wesen, soo moest men cort nae 't reegenmousson beginnen te reysen, want het anders niet mogelijck was door de machtige drooghte, want hier anders niet dan santduynen en sijn, en de beesten hier anders niet en eeten als cort gras en tacken van creupelbosch, alsoo mijn leeven soo een schrael landt niet gesien hebbe, dat geen hant vol goet gras draaght; namen ons affscheyt om weder te retourneren, want het begost al aen te regenen, en vreesden, hadden wij wat langer gewacht, en souden over de Oliphantsrievier niet gecomen hebben, gelijck de jongste mael hadden bevonden, ende voor oogen gesien, dat deselve in 12 uyren 9 voeten van water verhooghde en dat nogh in de drooge tijt.

8 dito

namen ons affscheyt van de capiteyn om weder als geseyt naer de Cabo te keeren.

10 dito

amen eenige Soaquas met eenige dassen, die sij ons volcq verreuylden voor tabacq. Dese Soaquas hebben voor desen altijt oorlogh met Oedasoa

gevoert, en bracht het verde met ons bijhebbende affgesanten van Oedasoa ende Soaquas vreede maeckten, ende den oorlogh terneder geleyt ende vast met malcander beslooten. Versochte dese Soaquas, om mede naer de Caep te gaen, ende belooffden almede na 't uytwesen van de regentijt te doen, met honingh ende oliphantstanden om te verhandelen, die hier bij de Soaquas in overvloet is; oock vallen hier mede oliphantstanden, die sij aen de Cabonas voor desen hebben verhandelt, ende de Cabonas deselve wederom aen de Portugesen negotieren, 't welck sij mij alles beduyden; sij jegenwoordigh seer genegen om met de Duytsen te handelen, dewijl sij sagen, dat wij van alles hadden, en de vreede nu geslooten is. 'S avonts omtrent 10 uyren is daer een gediert bij ons been comen gaen, waervan ons beesten begosten te springen, presumeerde een zeekoe te weesen, ben ick selffs met mijn snaphaen heen gegaen om daerop te schieten, opdat het van ons aff soude wijcken, ende de snaephaen spronck wel in 25 stucken om mijn ooren, ende Godt almachtigh mij nogh werckelijck bewaerde, dat mijn gansche hant niet quijt en raeckte, altoos soodanigh dat sonder groote quetsuyr daervan quam, als eenlijck mijn duym die in stucken raeckte, dancke Godt voor de genadige affcompst.

12 dito

sijn omtrent 40 Soaquas bij ons gecomen met eenige dassen ende honingh, die ons volcq voor tabacq ruylden.

16 dito

parteerden ons broot, om yder 't sijn te dragen, want 2 van onse beesten costen qualijcq ledigh medegaen, door het gedurigh sterck marscheeren nacht ende dagh.

19 dito

sijn genootsaeckt geweest stil te leggen, om ons beesten te laeten rusten.

23 dito

sijn recht naer 't fort de Goede Hoope ge-

gaen, alwaer wij van de Ed. Commandeur wel wierden onthaelt. Ady 23 april 1661.

(Was geteyckent) Pieter van Meerhoff.

Bij den Raedt de bovengemelte aenteyckeninge gelesen, onder 't mondelingh raport van den lantreysers gehoort hebbende, is bij deselve daerop genomen navolgende resolutie, als te weten:

Saterdagh den 23 April A^o 1661.

Alsoo bij de jongste lantreysers gedaen bij den onderchirurgijn Pieter van Meerhoff met d' affgesanten van Oedasoa door denselven 't werck soo verde gebracht is, dat tusschen den Saldanhars en de Namaquas een onderlinge vreede is getroffen, ende de voorsz. Namaquas beloofft hebben tegen 't aenstaende droogh weer herwaerts aff te comen, niet alleen met veel bestiael, maer bijsonderlijck oock nae sijn seggen met veelderhande dingen, die hij van andere natie uyt 't landt sal haelen om ons alhier te verthoonen, onder 't welcke oock gout soude sijn etc., - Soo is om de lieffhebbers couragieus te houden, goetgevonden, de lantreyssers 9 sterck, hoofft voor hoofft, voor dese tocht, die vrij moeyelijcker als de voorige is gevallen, als d hebbende 6 daagen verder gereyst ende veel slijtagie aen cleederen etc. gelden, te vereeren elck met 4 Rd^s contant, gelijck dan oock haer te goet gehouden ransoen brandewijn, om al te groote debauche voor te coomen meede verstaen is, haer in contant goet te doen, nae de prijs als deselve uyt Comp^ies packhuysen vercoght wort, mitsgaders 't geweesend opperhoofft voorsz. Pieter van Meerhoff volgens beloffte dese tocht dubbelde gagie gewonnen hebbende,

dat surplus meede in contant te laeten betaelen, en alles stellen op reeckeningh van extraordinaire oncosten, beneffens 't geene van de meede gehadt hebbende provisien ende coopmanschappen aen de voorsz. natie etc. vereert ende verteert is, opdat alles blijcke naer behooren.

Ende wijders om de 3 gesanten van Oedasoa ende 2 meede gewesene Hottentoos van de Caepmans als tolcquen, oock willigh te houden om bij alle occasien altijt meede te gaen ende trou te dienen, - Is oock verstaen deselve alle met een goede vereeringe te versien in conformité als voor dato is geschiedt.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, ten daege ende jaere als boven.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema.
Pieter Everaerts.
Hendrick Lacus, Secret^s.

'S namiddaghs wierden 2 schepen van de uytkijckers in de clooffwacht gesien, ende alsoo door de stilte de Perkyt off Hilversum daer niet costen bijcomen, om deselve van den goeden toestant alhier te waerschouwen etc., sijn haere ende oock onse zeylende roeysloepen derwaerts gesonden ende den heelen nacht buyten gehouden, die

den 24 dito

's morgens sonder aen deselve hebbende cunnen geraecken, weder gekeert wesende, dat datelijck met versch volcq wederom nae buyten gesonden ende aen boort gecomen sijn, tijdingh brengende dat het waeren de Vogelsangh van Amsterdam ende Erasmus van Rotterdam, welcke beyde

den 25 dito

's morgens heel vroegh met een rede-

lijcke stijve N.weste coelte wel ter rheede quamen, sijnde de Vogelsangh den 24 November uyt Texel geseylt met 198 coppen, daervan 2 overleeden, 3 a 4 te koy ende de rest redelijck wel te pas, den schipper genaemt Tomas Michielsz. ende bouckhouder Jacob van Straten, wesende spoedigh door de liny geraeckt ende hier bij de Caep oock maer een dagh a 2 van stilte gedreven hebbende, naedat aen Cabo Verde aengeweest ende redelijcke ververssingh becomen hadden.

Erasmus, 't jacht van Rotterdam, was den 17 January uyt Goeree geseylt met 163 man, daervan 1 gestorven ende I verdroncken, de rest altemaelen fris ende gesont, alsoock den schipper genaemt Dirck van Duynen ende bouckhouder Johannes van Hul, mitsgaders een predicant genaemt Johannes Doncker, hebbende ongeveer 3 weecken omtrent de liny ende wel 253 a 26 dagen hier om bij de Caep van stilte gesuccelt: soude anders een heele corte reys hebben gehadt.

'S avonts wierd weeder een schip gesien tusschen 't Robbeneylandt ende de overcust.

Den 26 dito

's morgens doncker mistigh weer, 't welcke 's namiddaghs opclaerde met een fray westelijck luchjen, is daermede voorsz. schip tegen den avont wel op de rheede comen te arriveren, sijnde 't schip Dordrecht, daerop voor coopman Pieter de Lange ende schipper Adriaen Gilde voor de camer Delff, den 16 Dec. A^o 1660 uyt Goeree geseylt met 291 gegagieerde coppen, daervan 5 overleden ende de rest wat scheurbuyckigh, hebbende soo sij meenen bij de Martijnbaes 't eylandt Trinida aengeweest, daer de boot aen landt gestuyrt, maer geen teycken van water cunnen vinden hadden, dogh schoone anckergronden.

N. maen den 30 dito

sijn op dato de fluyt Volgel-

sangh ende jacht Erasmus haer affscheyt gegeven, om met d' eerste goede wint, die Godt verleenen sal, te vertrecken nae Batavia, beneffens de brieven ende pampieren aen haer Ed. aldaer.

Sondagh den eersten Mey

tegen den avond begond wat uytten noortwesten de bay in te waeyen, waerdoor de op gister gedepecheerde fluyt Vogelesangh ende 't jacht Erasmus noch niet costen t' seyl raecken om buyten te comen.

Den 2 dito

idem contrarie wint voor de gemelte schepen.

Den 3 dito

besigh sijnde onse brieven na 't Patria geslooten te overhandigen aen d'Ed. Heer Johan Boucheljon, soo comt hier ter rheede te arriveren 't langen na uytgesiene schip Maerseveen, vrij desolaet gestelt, als sijnde den oppercoopman Willem van de Graeff 2 February passado overleden, ende den schipper Pieter Barchout daegs voor eergister, beneffens welcke nogh 71 persoonen, daeronder den opper- en onderchirurgijn, leggende nogh wel 80 te coy en d' andere soo swack, dat niet costen vertuyen, sulcx de schippers Gilde van Dordregt en Pieter Danielsz. van de Perkyt met den ondercoopman Roeloff de Man ende den fiscael deser fortresse datelijck derwaerts gestuyrt wierden, omme 't schip te versorgen en wijders op te nemen, hoe het daer verders gelegen was, welcke 's namiddags wederom comende bovenstaende desolatie confirmeerden, ende wijders relateerden, dat de regeringe daer noch gerustige was; mitsgaders bij den scheepsraedt in de schippersplaets gesurrogeert den opperstuyrman Jan Jansz. Swart, voor dato meer in India geweest. De onder- tot opperstuyrman en den seylmaecker tot derde waeck, sijnde den predicant D^o Cornelius Colledius mede heel sieck, ende hebbende 54 etmael van stilte onder de liny (driemael

gecruyst) gesuccelt, ende alsoo van 348 coppen daer se den 24 November in compagnie van Vogelesang en Anckeveen mede uytgevaeren sijn, maer 265 coppen aengebracht, die wij hoopen door de ververssingen, naest Godt, hier haest op de been te helpen, sijnde van de liny tot hier in 2 maenden comen seylen, dat noch redelijck gegaen is.

Den 4 dito

wierden de sieken van Maerseveen aen landt gebracht.

Den 5 dito

sijn t' seyl gegaen de fluyt Vogelesang en 't jacht Erasmus naer Batavia, ende weynige later noch voor de middagh oock d'Ed. Heer Joan Boucheljon met de fluyt Venenburge ende 't jacht Calff na 't Patria, met de laeste brieven en annexe pampieren aen d' Ed. Heeren Bewindhebberen van de Generaele Nederlantse Oost-Indische Comp^ie; d'Almogende wil voorsz. haer Ed. rijke retouren salvo laten thuys comen, en oock d' andere schepen met haer cargasoenen voor India wel op Batavia.

Ondertusschen is van dage oock gecommitteert aen 't schip Maerseveen den oppercoopman Pieter de Lange met schipper Gilde en fiscael van 't fort, om te gaen opnemen, hoe 't met de kisten ende goederen van den overleden oppercoopman Willem de Graeff en schipper Pieter Barchout gelegen, sij, en wijders te vernemen, hoe alles daer staet, soo met de regeringe als andersints, welke des avonts aen landt comende haer verrichten communiceerden, als oock de memorien van de voorsz. overledens kisten ende goederen, deese met eenen versegelt hadden, ende vermits de regieringe bij de provisioneel gesurrogeerde hooftofficianten het behoorlijk gesag redelijck wel scheen te weesen, is

den 6 dito

's morgens den Commandeur selffs eens met bovengenoemden oppercoopman de Lange ende verdere gecommitteerde na 't gemelte schip Maerse-

veen gevaren, en de saken alles buyten eenige de minste disordre vindende, heden daerop genomen navolgende resolutie, te weten:

Vrijdagh den 6 May 1661.

Naer voorgaende tweemael genomen inspectie en verscheyde examinatien door expresse gecommitteerdens bevonden hebbende, een goede eenigheyt te wesen onder de gesurrogeerde hooffofficianten van het schip Maerseveen, en dat volgens alle getuygenissen geen de minste disordre noch debauche onder deselve oyt is geweest, maer ter contrarie luyden schijnen van nuchteren ommegangen, sulcx daerop dan nagesien de gehouden journaelen van den gesurrogeerden schipper snde gevolgde stuyrlieden respectieve, en daerbij niet anders oock cunnende vernemen, als dat elck voor 't sijne bequaemheyt genoegh schijnt te hebben, - Soo is na rijpe deliberatie en overleg bij den Commandeur en Raedt van 't fort de Goede Hope, versterckt met den oppercoopman Pieter de Lange ende Adriaen de Gilde, schipper op 't schip Dordregt, eenparigh verstaen, de gedane surrogatie van den scheepsraedt op den 2 deser op 't schip Maerseveen genomen in haer vigeur en geheel te laten en deselve persoonen in die qualiteyten voor alle den volcke te authoriseeren, gelijck dan op dato oock geschiedt is, namentlijck

den opperstuyrman Jan Jansz. Swart van Letko in des overledens schipper Pieter Barchouts plaetse tot schipper.

Den onderstuyrman Cornelis Jansz. van Bergen tot opperdito.

Den 3^e waeck Jan Evertsz. van Nes van Batavia tot onderdito.

Ende den seylmaecker Sacharias de Groot tot derde waeck, voor dato in India meer voor onderstuyrman gevaren.

Latende de approbatie der voorsz. qualiteyten en augmentatie van de gagies gereserveert aen mijn Heeren den Gouverneur-Generael en Raden van India tot Batavia.

Sijnde wijders op 't een en 't ander de verdere nodige orders gestelt, soo in 't nemen van den rang aen de taeffel als andersints, opdat sigh elck soude weten, waernaer te reguleren.

Aldus gedaen en geresolveert in 't fort de Goede Hope, ten daege en jaere als boven.

(Wat geteyckent) Jan van Riebeeck.
Pieter de Lange.
Adriaen de Gilde.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema.
Hendrick Lacus, Secret^s.

Den 10 dito

hebben de opperhooffden van 't schip Dordrecht hare ververssingen voor de reys aen boort gehaelt, en becomen haer despeche om met d' eerste goede wint, die Godt verleenen sal, te vertrecken na Batavia, met de brieven en pampieren aen haer Ed. aldaer.

Den 11 dito,

verhaelde schip is vertrocken en voor den doncker noch fray buyten geraeckt; d'Almogende verleene deselve vorder behouden reyse.

Den 12 dito

is den Commandeur eens de visite in 't landt wesen doen over den bouw en ander saken, vindende sommige vrije luyden wat traeg en noch niet eens een ploegh in de grondt geset, daer d'Ed. Comp^ie en andere vrije luyden bijna haer halve landt

(jegenwoordigh den bouwtijt sijnde, en nu oock moetende waergenomen worden) al met taruw in 't saet hebben. Is derhalven haer wat tot debvoir aengemaent, off dat geen provisie uyt Comp^ies magasijn voor deselve te coop soude wəsen, en wes meer dienen mochte, om haer tot wat beter en meer debvoir aen te porren.

Den 13 dito

is den Commandeur wesen affroyen de lantweer, A^o passato begonnen met wilde bitteramandelboomen te beplanten, die seer fray opcomen en in 5 a 6 jaren tot een bijsonder schoone dichte hegh staen te groeyen, binnen welck nu mede getrocken is beyde de bosheuvels ende de baersrevier, die bij grooten regentijt sijn uytloop heeft, soowel in de bay Fals als in dese Taeffelbay, en dat om de weyden en het hoy, die aen weercanten van deselve hoogh nodigh sijn voor 't bestiael on paerden.

Heden isser van Gonnomas volcq aen het fort geweest met 26 schapen en 3 beesten, seggende dat hij selffs haest mede eens comen soude.

Den 16 dito

is Gonnoma den tweeden oversten van de Saldanhars offte Cochoquas aen 't fort gecomen met 3 koebeesten en 29 schapen, nadat hij nu in 7 jaeren sigh niet had derven hier verthoonen, namentlijck 't sedert dat Herry d'Ed. Comp^ie in 't jaer 1653 d' eerste mael de beesten ontrooffde, vermits hij des avonts te vooren mede aen 't fort geweest was en gevreest heefft dat wij, hem swarten capiteyn plegende te noemen, daer mede schuldigh aen hielden, des hem nu om een vast vertrouwen van ons te hebben, te liberaelder onthaelden, en seyden, dat wij nu met alle de grooten des landts vreden hadden en met alle de volckeren noch meer sochten te maken, mitsgaders oock soodanigh met hem te onderhouden onverbreeckelijck, dat sigh seer wel geliet te behagen en sigh machtigh te verwonderen over de gebouwen overal sedert sijn

affwesen van hier gestelt, seyde dat nu niemandt in de werelt op de Duytse eenige quaet meer dachten, maer dat alle de grooten hieromtrent wegen de gepasseerde voorvallen nn volcomentlijck in gerustheyt waren, en met hart en sin genegen waren voortaen altijt tot ons aff te comen handelen en wandelen, daer sigh Herry jegenwoordige bij 't fort woonende met Doman als tolck bij laet gebruycken, en dogh de tolckinne Eva de principaelste uytleggerse van de tael, omdat die ter degen perfect Duyts spreeckt, welcke uyt den mondt van Gonnomoa seyde, dat hij expres gecomen was om den Commandeur, van sijn aenstaende vertreck gehoort hebbende, noch eerst eens te sien, en te versoecken, dat mede soowel als Oedasoa en meer andere, in deselve vruntschap niet alleen mochte aengenomen, maer oock gecontinueert en ten dien eynde sijn persoon aen den nieuwen Commandeur in goede recommandatie gelaten worden, sullende het sijn cants halven met aenbrengen van vee niet laten gebreeken, waerop hem na vereysch tot contentement is g'antwoort ende van onse vruntschap verseeckeringe gedaen, nae 't welck sijn volcq oock lustigh met eeten en brandewijn tot vrolijkheyt toe getracteert, en avont geworden sijnde, wat gingen slapen.

Den 17 dito

is den Commandeur weder uytgeweest, hebbende door den fiscael en lantmeter de beplant wordende lantweer, soo die affgerooyt is, op sijn streckingen altemaelen laten affmeten en peylen, om voor sijn vertreck oock nogh in de caert te brengen en wijders op den bouw soo voorts wat nodige ordre gegeven.

Den 18 dito

fray weer als vooren is Gonnoma met een goede vereeringe en contentement weder naer huys gegaen.

Den 19 dito

sijn d' opperhooffden van 't Maerseveen hare despeche gegeven, en g'intregeert de brieven en pampieren aen haer Ed. mijn Heeren den Gouverneur-Generael en Raden van India tot Batavia, omme daermede met den eersten goeden wint, die Godt sal gelieven te verleenen, derwaerts te verseylen.

Den 20 dito

's morgens doncker regenachtigh weer en passelijcke stijve wint uytter zee van den noortwesten, tot belet van voorsz. schips vertreck, en sijn door Gonnomoas volcq weder 8 schapen en 2 koebeestjes aengebracht en verruylt.

Den 21 dito

is 't schip Maerseveen fray t' seyl en voor den avont noch buyten in zee geraeckt met 280 gesonde coppen, sijnde de siecken tegen gesonde verwisselt en met noch 15 man meer van hier vertreckt als aengenomen was; d'Almogende verlene haer wijders behouden reyse.

Soo waren heden weder eenige voorloopers van de Chainouquas met 3 beestjes aen 't fort geweest, seggende, dat haren Heere weder met goet deel bestiael herwaerts affcomende was en daermede wel wat eerder mochte hier wesen, als de gissinge wel geweest sij, dat niettemin te wenschen is.

Den 24 dito

sijn 4 schaepjes door Oedasoas volcq aengebracht.

Den 27 dito

quam Hilversum eens binnen om wat water, hebbende noch geen schepən in zee vernomen, en de Perkyt sigh heden oock in 't gesicht van 't landt verthoont.

N. maen den 28 dito

is Hilversum des namiddags met een zacht Z.Z.O. luchjen weder na buyten gegaen, om beneffens de Parkyt noch al te cruyssen op de te verwachten winterschepen uyt 't Patria.

Heden is over de navolgende persoonen wegen haer ondertrouw onderstaende resolutie genomen:

Saterdagh den 28 May 1661.

Jochum Blank van Lubeck, dispencier en houder van de soldijboecken deser fortresse de Goede Hoope, sigh in trouwbelofte hebbende begeven met Johanna Boddys van Doesburgh, weduwe jongst wijlen zaliger Jan van Harwarden, in sijn leven vendrigh in dese fortresse, Ende dus te samen in rade verschenen, versoeckende omme metten anderen in den heylige echten staet te mogen worden bevestight, - Soo is bij den Raedt, niet anders hebbende cunnen vernemen, als dat beyde lyber en vrije persoonen waren, welcke met niemant ter werelt volgens haerluyden eygen verclaringe, onder presentatie van eede, ytswes dienaengaende uytstaende hebben, goetgevonden dese luyden haer billick versoeck te consenteeren.

Ende alsoo voorsz. Jochum Blanck vermits sijn trouwen sigh ten eersten meent in vrijdom te begeven, - Soo wort denselven ten aensien van sijne naerstige diensten in 't waernemen van Comp^ies magasijnen en dependentien, als oock het houden van de meergemelte guarnisoens soldijeboecken en specificatie van oncosten der schepen als andersints, nu omtrent de 3 jaeren tot genoegen waergenomen, bij desen oock gebeneficeert, soo haest sigh in vrijdom sal begeven hebben, tot lantschout der vrije colonie alhier, mits sigh ook tot den lantbou sal hebben te erneren.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, ten daege en jaere voorsz.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema. bij overstemmingh in cas van lantschout.
Pieter Everaerts.
Hendrick Lacus, Secret^s.

Den 30 en 31 dito

is den Commandeur eens weder overal buyten in 't lant geweest 't een en 't ander te besichtigen, item oock de plaetse daer de Caepmans en Gorachouquas versocht hadden mogen comen leggen met haere huysen en vee, meest oostsuytoostwaerts, omtrent een uyr gaens van hier over de Soute en Bracke revieren, achter de strantduynen ruym ½ uyr buyten Comp^ies begrepen circkel, omdat na haer voorgeven in de Hout- ende Berghvaleyen, voor dato met ons consent daervan Oedasoa affgeweeken, geen gras meer voor haer bestiael genoegh was, en daerom den fiscael gister met Doman voorsz. plaetse aengewesen en versogt, waer dat sij souden mogen comen logeren, 't welcke haer toegestaen is, mits te blijven buyten van den beplant wordende lantweer en van de verse revieren binnen deselve voor d'Ed. Comp^ie begrepen, item oock geen ander wegen gebruyckende, als door de slaghboomen in de affschuttingh daertoe expres volgens de conditie van de jongste vreede met haer gemaeckt en waertoe alle natien hier te lande soodanigh ook al gewent sijn, alsoff het waren poorten van een stadt off provintie.

Den Commandeur tegen den avondt shuys comende, vond in 't fort den opper- ende tweede coninck van de Cochoquas ofte Saldanhars, Oedasoa en Gonnomoa met 15 tamelijcke goede oude ende jonge koebeesten en 48 schapen, die van haer voor geel cooper, roode coraelen, tabacq en kabary, dat kettingen van root cooper sijn, ingeruylt en voorsz. coningen vrij wat goet chier aengedaen wierden.

Aengaende den bouw daertoe moesten noch al veele luyden vrij aengeport worden, echter staet dit jaer een wackeren deel taruw in de grondt te raecken, die op veele plaetsen oock alsoo fray opcomt, dat een lust om sien is.

Den 2 Juny

sijn op dato de voornoemde 2 opperen onderconingen der Saldanhars met een tamelijcke vereeringe na goet onthael wel gemockelt weder vertrocken, hebbende op onse aenradinge aengenomen, wanneer den nieuwen Commandeur gecomen sal wesen, selffs alsdan met eenige vette koebeesten en schapen hier te comen presenteren, om denselven daermede wellecom te heten, ende van den jegenwoordigen Commandeur aen hem bekent gemaeckt te worden, ten eynde hij sien ende weten soude mogen, welcke persoonen sij waren, die met ons g'allieert sijn, ende genegentheyt hadden met denselven, soo wel als den jegenwoordigen, in alle vreede en vruntschap oock om te gaen en handelen.

Herry en Doman dit voor een goet werck opvattende, namen aen de Hunquas ofte overste der Gorachouquas ofte tabackdieven ende Goringhaiquas ofte Caepmans mede daertoe aen te raden, als wel cunnende mercken, dat dit affectie baren sal.

De Chainouquas wonen te verde van de hant, anders souden die ten selven fine mede wel comen; maer die luyden sullen op haer tijt altijt wel affcomen, als genoegh gesien hebbende de genegentheyt der Hollanders tot een familljaren ommegangh en handel drijven met alle volckeren van dit landt.

Pinxterdagh 5 dito

is te vermoeden, dat de Vaderlantse schepen, vermits de continueele stilte, hieromtrent vrij na 't landt verlangende leggen en swerven. d'Almogende wil haer haest laten aencomen, sijnde Hilversum en de Perkyt buyten op haer noch cruyssende.

Den 6 dito

noch al drooge stilte, heel tegen de natuyr van 't saysoen.

Heden voormiddagh na 't lesen des sermoens sijn de navolgende persoonen voor den Raedt in openen

raedtcameren getrout achtervolgende resolutie hieronder g'insereert.

Maendagh den 6 Juny 1661.

Na 't eyndigen des sermoens desen voormiddagh sonder eenige de minste verhinderingen volgens Christelijck gebruyck de derde affroepinge van de ondertroude personen Jochum Blancq van Lubeck ende Johanna Boddys van Doesburgh, weduwe, ende ons niet voorgecomen wesende, waerdoor deselve in haer voornemen souden cunnen ofte mogen geretardeert ofte beleth worden, - Soo is bij den Raedt verstaen, achtervolgens de resolutie van den 28 May verleeden, de vordere solemnisatie van de trouw in den name des Heeren te laten voortgaen, en ten dien eynde oock goetgevonden, opdat alles wettelijck en met goede ordre tot Godes meeste eere magh toegaen, de gemelte solemnisatie (alsoo geen predikant hebbende) door den secretaris van onsen Raedt voor allen den volcke in opene raedtcamer te laten bedienen, gelijck sulcx op dato na 't lesen- des Christelijcken sermoents in den naeme des Heeren dan openbaer en wettelijck geschiedt ende g'effectueert.

Aldus gedaen in 't fort de Goede Hope, datum ut supra.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema.
Pieter Everaerts.
Hendrick Lakus, Secret^s.

Den 8 dito.

tegen den avondt zijn de fluytjes Hilversum ende Perkyt onder 't Robbeneylandt versche-

nen, sijnde gister en heden van Oedasoas volcq gehandelt 3 schapen, en van eenige, die haer uytgaven voor de boden van de Chainouquas, 6 oud en jonge koebeestjes, welcke met eenen wilden seggen, dat haeren coningh Oedasoa weder met een groot deel bestiael uyt 't landt herwaerts aff comen soude, dat niet te miswenschen is, alsoo van hem de grootste plocken wel gehandelt worden.

Den 9 dito

is 't schip Prins Willem 's namiddags ten 2 uyren hier wel te rheede g'arriveert, daerop den oppercoopman Johan Pelletier en schipper Daniel de Looper, item een predicant genaemt Johannes van den Swaerden, wesende den 7 February passado uyt de Wielingen geseylt in compagnie van 't Slot van Honingen ende Nieuwenhoven, die ten eersten vooruyt van haer sijn affgeraeckt, dewijl dit schip in de spleet van 't vlak hadde vastgeseten gehadt, uytgevoert 392 gegagieerde coppen, daeronder 15 overleden ende noch wel 50 a 60 jegenwoordigh aen 't scheurbuyck sieck te coy leggen, hebbende nergens aengeweest.

Soo quam oock mede buyten uytter zee het fleutjen Hilversum, welcx opperhooffden datelijck last wierd gegeven, conform de ordre met Prins Willem uyt Patria nu becomen, om sijn inhebbende goederen voor India aen voorsz. schip over te geven, ende sigh vorders op 't aldaer spoedigste gereet te maken, om in allerijl na Ceylon t' seyl te gaen, met sulke ordre als voor denselven na luyt onser Heeren Meesters last sal vaerdigh gemaeckt worden, insgelijcx voor de Perkyt, die noch buyten in zee cruyssende is, ende alle uyr mede binnen verwacht wort.

Den 10 dito

is de Perkyt meede binnen gecomen, en d' opperhooffden gelijcke last als die van Hilversum gegeven.

Volle maen 12 dito

sijn noch een deel siecken van

Prins Willem aen landt gebracht, ende gesont gewordene van Maerseveen en andere in de plaets weder na boort bestelt om plaets te maken.

Desen morgen is een timmerman van Maerseveen overleeden, genaemt Cornelis Hermensz. van Uytrecht.

Ende wierd 's namiddags seyn gedaen in de Clooffwacht, datter 2 schepen onder 't landt waren.

Den 13 dito

's nachts omtrent 1 uyren sijn de voorsz. 2 schepen op 't vuyr van 't Robbeneylandt wel binnen op de rhee gearriveert, wesende Slot van Honingen en Nieuwenhoff, met 't hier ter rheede liggende schip Prins Willem den 7 Februari passado in compagnie uyt de Wielingen t' seyl gegaen; op Slot van Hooningen was schipper Willem Volckertsz. en ondercoopman Cornelis van Essen, met 374 coppen, van welcke 4 overleden en de rest, op 6 a 7 na, wel gedisponeert waren, hebbende onder wegen Cabo Verde aengeweest en aldaer van 't opperhoofft Hendrick Kops gehoort, datter twee dagen voor haer compste 5 groote Engelsen, ophebbende over de 1200 coppen, hadden geweest, en hem geseght dat hij in 6 maenden soude maecken die plaetse voor den coninck van Engelandt in te ruymen, met hoedanige last sij de gansche custe van Africa waren geordonneert voorts te gaen tot heel aen Cabo de bonne Esperance, gelijck breeder bij den gemelten Cops aen haer Ed. tot Batavia oock is schrijvende.

'T jacht Nieuwenhove, daer schipper op is Frederick Jansz. ende bouckhouder Jan de Witte, had uytgevoerd 136 coppen, waervan 6 overleden waren, hebbende nergens als voorleden weeck in de Saldanhabay aengeweest, daer eenigh water en maer een mager beestjen en 3 a 4 schapen becomen had, wesende het volcq anders altemaelen wel gedisponeert op 5 a 6 nae, die wat scheurbuykigh waren.

Den 14 dito

aengenaem weer, dogh wat te stil voor de schepen, die voor de wal sijn, om binnen te comen.

Den 15 ende 16 dito

idem, dogh quam met eenige variable luchjens, en boucheerde daermede 's morgens wel ter rheede 't schip Zeepaert voor de camer Zeelandt, den eersten Maert uyt de Wielingen geloopen met 242 coppen, daervan 2 overleden, en de rest meest altemalen fris ende gesont, hebbende nergens aengeweest, ende eergister 2 schepen hier dighte bij gesien, sijnde den schipper genaempt Hendrick Lucifer ende den ondercoopman Cornelis van den Mande.

Soo wierd oock weder een ander schip gesien, dat des namiddags met boucheeren en cleyne variable luchjens, Gode loff, mede wel binnen quam, sijnde 't schip Arnhem den 7 February passado in compagnie van 't Wapen van Hollandt en Overveen uyt Texel, met 358 gegagieerde coppen, daervan 31 overleden ende onder dies oock den schipper Rens Jansz. ende de predikant Henricus Pelius met vrouw en 2 kinderen, wesende anders op 8 a 10 na de rest redelijck, en in voorsz. plaetse gesurrogeert den opperstuyrman Dirk Gerrits van Norden, den ondercoopman genaemt Abram Ardes met vrouwe en kinderen, hebbende nergens aengeweest noch yets notabels meer ontmoet, is derhalven gelijk voor d' andere schepen mede ten eersten de ververssinge aen boort beschickt en tot het dagelijcx ordre gestelt.

Den 17 dito

's morgens regenachtigh weer en redelijk stijve coelte uyt den noortwesten, waerdoor de Perkyt, gereet leggende, belet bleeff t' seyl te gaen na Ceylon.

Tegen den avont quamen weder 2 schepen voor de bay, cunnende vermits een opeomend Z.Z. oostewint niet binnen comen; dogh raeckte daermede in den naeht 't galjot de Perkyt fray t' seyl.

Den 18 dito

's morgens stil weer en den fiscael aen

boort geweest van de voorsz. 2 schepen, wiste te seggen, dat 't was 't schip Wapen van Hollant en 't jacht Overveen in compagnie als voorsz. op den 7 February verleden met Arnhem uyt Texel geseylt, wesende den Commandeur Gerrit van Harn, tot vervanger van den Commandeur Riebeeck aen de Caep gedesigneert, den 17 Maert al comen te overlijden ende op 't eylandt S^t Vincent begraven, daer voorsz. 2 schepen aengeweest waren, opgehadt hebbende 't Wapen van Hollant 343 gegagieerde coppen, daeronder den schipper David de Coninck ende ondercoopman Hendrik Henk, van welcke boven voorsz. Commandeur noch 25 personen waren overleden.

Ende 't jacht Overveen, daerop schipper Hendril: Franken en bouckhouder Cornelis Rosendael, was uytgevaren met 164 gegagieerde coppen, daervan geen overleden, hebbende altijt bij 't Wapen van Hollant gebleven geweest, omdat oock den schipper aen S^t Vincent genouchsaem op sijn sterven en alsoo dito schip in groote desolatie was, dogh nu beyde, soowel officieren als 't volck, altemaelen redelijck gedisponeert, uytgenomen den ondercoopman op het Wapen van Hollant, die heel sieck is.

Sondagh den 19 dito

is door den predikant Johannes van de Swaerde hier aen landt des Heeren Avontmael bedient.

'S namiddags 6 beesten en 4 schapen geruylt van de Gorachouquas en gister 13 van Oedasoas volcq.

Den 20 dito

's morgens mistigen weer en stil, waerdoor Hilversum noch niet coste t' seyl raken na Ceylon, schoon daertoe gister sijn depeche al had becomen.

Soo sijn oock heden mede d' opperhooffden van 't jacht Nieuwenhove met haestige brieven voor affscheyt de Vergaderinge van 's Gravenhage aen haer Ed. tot Batavia gedepecheert.

Op dato is den ondercoopman van 't schip Wapen van Hollant overleden.

'S avonts is Hilversum noch onder seyl gegaen, trachtende met laveren buyten te geraecken, maer te vergeeffs.

Den 21 dito

is Nieuwenhove noch buyten geraeckt maar Hilversum niet. Ende is 't Seepaert mede affscheyt gegeven met soodanige brieven aen haer Ed. te Batavia als Nieuwenhove sijn medegegeven; d'Almogende wil deselve tijdigh laten overcomen.

Den 23 dito

is Hilversum en het Zeepaert noch fray buyten geraeckt, sijnde die van Prins Willem oock besigh haer ververssinge voor de reys in te nemen, om morgen mede t' seyl te gaen.

Den 24 dito

's morgens vrij onstuymigh weer en wint van den N.westen, tot belet van Prins Willems vertreck.

Den 25 dito

noch noortwestecoelte en los weer, tot belet als vooren, en is op dato een soldaet overleden, genaemt Anthonio de Wit uyt 's Gravenhage.

Den 27 dito

meest al één doch wat sachter weer en wint van den noortwesten gelijk gister, hebben die van 't Slot Hooningen mede hun depeche gecregen.

Den 29 dito

heel moy stil weer, doende Prins Willem ende Honingen haer best om na buyten te werpen, maer tegen den avont, 't luchjen van den Z.Z. oosten, sijn deselve daermede buyten in zee geraeckt; d'Almogende wil haer behouden op Batavia laten comen.

Den 30 dito

stijve Z.Z. ooste wint, waerdoor geen schuyts costen varen, soudende anders Arnhem heden mede sijn despeche becomen hebben, en soo 't Godt belieft over drie dagen oock 't Wapen van Hollant ende Overveen de laeste hier aengelangt.

Den 1 July

's morgens fray lieffelijck weer, waer-

door Arnhem, sijn despeche becomen hebbende, niet coste t' seyl raeken.

Den 2 dito

onstuymigh nat weer en noordelijcke coelte tot belet als boven, soo is heden over de navolgende personen wegen haer ondertrouw onderstaende resolutie genomen.

Saterdagh den 2 July 1661.

Thomas Cristoffel Muller van Leypsigh, jongman out 25 jaren, vrij Saldanhavaerder, sigh in trouwbelofte hebbende begeven met Catarina Croons van Bommel, jonge dochter, out 21 jaren, gewesene dienstmaegt van den overleden predicant Henricus Pelius, bescheyden geweest op het tegenwoordige hier ter rheede leggende schip Arnhem, welke versoekende omme metten anderen in den hechten staet wettelijck te mogen worden bevestightGa naar voetnoot1) ....

Aldus gedaen in 't fort de Goede Hoope, datum voorsz.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema.
Pieter Everaerts.
Hendrick Lacus, Secret^s.

Den 5 dito

deden die van Arnhem haer best om met werpen naer buyten te raecken, maer te vergeeffs, en wierden 't Wapen van Hollant en Overveen mede haer affscheyt gegeven, en d' opperhooffden g'intregeert de brieven en pampieren gedirigeert aen haer Ed. Mijn Heeren den Gouverneur-Generael en Raden van India tot Batavia.

Den 6 dito

sijn de voorsz. drie schepen Arnhem,

Wapen van Hollant ende Overveen met den dage seyl gegaen en te samen fray gewenst buyten geraeckt; d'Almogende geleyde deselve salvo ter gedestineerde plaetse.

Den 8 dito

den Commandeur Riebeeck heeft met den fiscael Gabbema en sergeant Everardt uytgeweest, en allomme buyten eens een visite gedaen, bevindende den bouw van d'Ed. Comp^ie in goeden voortgank, alsook van sommige vrije luyden, die daerinne gemoedigt, en andere slapper vallende wat aengeport wierden.

Wesende de posten van de ruyter- ende andere wachten buyten overal wel in ordre, ende warsn de Caepmans gisteren ende Gorachouquas heden in voorsz. Commandeurs gesigt, buyten onse gestelde limitpalen van achter den Bosheuvel henen comen trecken, en haer gaen legeren achter de duynen tegen de soute rievier aen, omtrent halff wegen de soutpannen offte stijff 1½ uyr gaens van hier, conform haer versoeck daeromme voor desen gedaen, daer se, geen vers water hebbende, noch bij 't onse mogende comen off gedult worden (conform de gemaeckte contracten) cuylen in de bracke gronden maken voor haer vee om te drincken.

Sondagh den 10 dito

't huwelijk ingezegend en voltrokken (zie 2 Juli).

Dien dagh was den 2^en oversten van de Cochouquas ofte Saldanhars Gonnomoa aen 't fort geweest met 5 beesten en 21 schapen, die hem affgeruylt sijn, wesende onder de gemelte 5 beesten eenen grooten bul, die hij den Commandeur vereerde, welcke voor d'Ed. Comp^ie aengenomen sijnde, met wedervereeringe rijkelijk betaelt en hem goet onthael aengedaen wiert om te meer tot ons te gewennen.

Bij opnemingh van Comp^ies cassa heden bevonden

dat bij deselve qualijck 200 Rd^s meer was, en dat de luyden in 9 maenden geen contanten op reeckeninge genoten, nootsaekelijk, om haer buyten misnoegen te houden, elk ten minsten een maent gelt sal moeten uytgereyckt worden, - Soo is bij den Raedt verstaen, eenige van de weeskinderenpenningen a deposito voor d'Ed. Comp^ie te gebruycken, achtervolgens de resolutie hieronder g'insereert, van inhoude als te weten:

Dinxdagh den 12 July 1661.

Dewijle jegenwoordigh qualijk 200 realen van achten meer in Comp^ies cassa sijn, uyt welke boven de dagelijxen uytgeeff van costgelden, subsidien en andere betalinge van traen voor India, robbenvleys voor de aslaven hier en materialen etc., niet can vervullen soo swaeren uytreykinge onder 't volcq van een maentgelt, beneffens haer opnemende goet, welcke nu in 9 maenden geen contanten op reeckeninge genoten hebben, en om haer niet te mismoedigen, niet veel langer sonder misnoegen over dies souden te houden sijn, - Soo is eenparigh verstaen tot versterkinge van Comp^ies cas, en om het vorige daeruyt te cunnen doen vervallen, voor d'Ed. Comp^ies a deposito op te nemen een som van duysent realen a drie guldens yder, tegen een halff percento 's maents, en dat uyt de penningen van de wesen in Comp^ies bewaringh sijnde, ter tijt toe de cas weder soo sterk worde, dat het sal cunnen affgeleyt worden.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, ten dage en jaere als boven.

(Geteyckent) Jan van Riebeeck.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema.
Pieter Everaerts.
Hendrick Lacus, Secret^s.

Den 14 dito

is op dato bij affcundinge en affixie van billet ydereen bekent gemaeckt:

Dat bij d'Ed. Comp^ie tot gerieff van alle vrije luyden ende Comp^ies dienaers voor contant, off de vrije luyden die het te goede hebben op haer reeckeningh, te coop sijn dese naervolgende goederen, te weten:

Inlantse ende	Guinees linnen
Engelse lakens	taffachelas
sargie	smalle bafftas
here sayen	S^t Thomese cleetjens
sijde	gebreyde sayette coussen
garen	hoeden
chits	coren en
linten	saetseven
mourissen	gestreepte cleden
salmpouris	combaersen
tabacq	nootenmuscaten
suyker	nagelen en
peper	caneel.

Die gadingh heeft come alle Saterdagh 's morgens, sal gerieft worden voor sijn gelt, ofte dat hij te goede heeft.

Segge 't voort.

Den 15 dito

's morgens soo couden weer alsoff het ijs vroos.

Den 18 dito

is den ondercoopman Roeloff de Man met den fiscael Abraham Gabbema en de sargeant Everaerts uytgeweest, om te besien het lant ende plantagie van den Commandeur Riebeeck aen den Boscheuvel, dat hij soeckt te vercoopen, om dienstigh bevonden wordende 't selve wel voor d'Ed. Comp^te aen te nemen en met een grooten boogaert van

orangie, lemoenen, wijn etc. te beplanten, gelijk het reede begonnen ende daertoe alderbest bevrijd van de harde winden gelegen is, mitsgaders tot hetselve dogh anders nootsaeckelijck voor d'Ed. Comp^ie een groot stuk lant opgesogt ende van sijn wildernisse gesuyvert moet worden, 't welck dit saysoen te laet vallende om de gewortelde sinckelingen en jonge uytspruytjes van orangie ende lemoenen tegen September, en de wijnloten over 10 a 12 dagen in te verplanten. Ende voorsz. Commandeur voor sigh selfs, als menende haest te vertrecken, dogh niet verder soeckende aen te planten, maer, gelijck voorseyt, dito bouw en plantagie te vercoopen, soo sijn daerop de voorsz. raetspersonen als gecommitteerde ten gemelte fine uytgegaen om hetselve eens ter degen op te nemen en dan te sien, hoedanigh het voor d'Ed. Comp^ie voor den Commandeur aen te nemen, - welke jegens den avont thuys gecomen sijnde en gerapporteert hebbende, 't selve volgens ook lange experientie ondervonden hadden, ten reguarde van de bevrijdingen der harde winden voor den bequaemste hoek ende plaets om groote boomen aen te focken des ganschen circkels, bij d'Ed. Comp^ie tot haer ende der vrije luyden bouw beslagen, - Soo is daerop na al langh van te vooren genomen deliberatien ende overleggingen volgende resolutie genomen.

Dinxdagh den 18 July 1661.

Langs soo meer ondervonden wordende, dat hier in Comp^ies thuynen, noch ergens in dese Tafelvaley hooge ofte groote vruchtboomen sullen cunnen comen te groeyen, en dat om die cleyne maer weynige voor te comen staet, sulcx voor d'Ed. Comp^ie dienstigh is en oock hoogh tijt begont te worden, om nootsaeckelijck

een groot stuck lants uyt te kiesen en van sijn wildernissen te suyveren ende claer te maecken, daer men de affsetsels niet alleen van olijffboomen maer insonderheyt die van orangie-, pompelmoes- en lemoenbomen in goede menichte tegen September, beneffens verscheyde Hollantse jonge fruytboomtjes, staende gewortelt te wesen, sal mogen affsetten en in ordre verplanten tot eenen grooten boomgaart, om na volwassingh de schepen daeruyt abondant tot ververssingen te cunnen dienen, alsoock de wijnlooten, in 't eerste van Augusty aenstaende haer tijt wordende, en na dien aen nieuw landt daertoe te prepareren seer lang en costelijck werck valt, en tot soodanige plantagie geen beter, ja 't alderbest van de gansche Caep bijsonder gelegen, en bevrijt voor de felle Z.Z. oostewinden leyt, - De begonnen orangie-, lemoen- en wijnplantagie van den Commandeur Riebeeck, die se met de corenbouwerij en al wat daer vorders aen vast is, doch tracht te vercoopen. Ende 't welcke al binnen den begrepen circkel voor d'Ed. Comp^ie best gelegen, onder 't wachthuys Hout den Buls gesigt en genouchsaeme bewaeringe is leggende, ook groot jammer en schade soude sijn, dat die schoone plantagie aen particuliere raecte, die men dogh siet dat sulken dienstigen wercken eer weder terugh als te vooren setten souden, als sijnde niemant van de vrije luyden seer genegen tot boom- ofte wijnplantagie, maer hun landt anders niet als tot cooren, thuyn- en aertvruchten te gebruyken, omdat se ten eersten proffijt daervan trecken, boven dat ymant eenige van de rheede geplante boomen ende wijngaerd al aenhoudende de vruchten van dien, als se soo verde al gecomen sijn, gelijk men reede selffs aen 't cooren merckt, weynigh genegen sullen wesen deselve aen d'Ed. Comp^ie sullen leveren, maer alles naer haer eygen sinnelijckheyt trachten

aen ydereen te vercoopen, soodat d'Ed. Comp^ie noyt de macht off de vrucht van soo schoonen orangieappel en lemoenen als daer beloven te groeyen, souden in handen hebben, om de aencomende schepen naer rato van haer volcq ende sieken te distribueren, gelijck sulcx al seer gewenst, wegen moes-, aerd- en eenige andere vruchten uyt Comp^ies thuynen van overlangh geschiet is, en daerom nootsaekelijck soodanigen grooten boomgaerd voor d'Ed. Comp^ie dogh moet gemaekt worden, boven dat insonderheyt gelijk boven te vresen, ja volgens exempelen wel vast te stellen is, de particuliere gemelte plantagie van jonge orangie en lemoenen ook de wijngaerden daer in goede ordre en meenighte aengeplant ende groeyende, eerde verwaerlosen als bevorderen soude, gelijk tot heden incluys is blijkende, dat qualijck yemandt van al de planten, insonderheyt van wijngaerd, haer jaerlijcx bij honderden gegeven, een degelijke wijnstock noch aen sijn huys off op sijn lant heeft. Wijders geconsidereert, dat, gelijk begonnen te seggen, dogh nootsaekelijk een grooten orangie- en lemoenboogaerd voor de Ed. Comp^ie ten fine voorsz. Seer dienstigh vereyscht en om de voorgemelte redenen ook van noode wesen sal, en dat om daertoe nieuwe landt gereet te maken, seer groote costen ende seer lange arbeyt met uytroeyen van boomen ende ander wildernissen vast sijn, boven dat ook dese noodige boomplantagie dan ook sooveel te later souden bijcomen om voort te setten, daer des Commandeurs landt jegenwoordigh van sijn wildernissen uytgeroeyt al gereet legt, ende dogh geen plaets aen de gansche Caep soo bequaem is om groote boomen aen te focken als desen Boscheuvel, best van al de landerijen bevrijt leggende voor de felle Z.Z. ooste winden, door welke wint men hier in Comp^ies thuynen, gelijk voorseyt, maer seer corte crucken van boomtjes moet houden, hondert

niet veel meer vruchten als eenen grooten boom aen den voorsz. Boscheuvel sullen cunnen voortbrengen, - Is derhalven, al de voorsz. consideratien ingenomen, bij den Raedt op 't hoogste en ten meesten dienste van d'Ed. Comp^ie nodigh en dienstigh geacht de voorsz. plantagie aen den Bosheuvel van den Commandeur voornoemt voor de comp^ie in eygendom aen te nemen; dogh voor sijne gedane costen is de prijs, soo wegen voorsz. lant en plantagie, als den ganschen opstal van schuyr, bergen, wagens, ploegen, eggen ende verdere gereetschappen (op den propositie van den Commandeur) verstaen gereserveert te laten aen de beraminge ende het goetvinden van d'Ed. Heer Commissaris van Batavia hier jaerlijcx tot de visite aencomende, omme buyten alle bedenkelijkheden te blijven, en waermede het dan, namentlijk, al dat sijn wildernissen uytgeroeyt ende van de ploegen eenige maelen omgehaelt is, soo besayt, bepoot, beplant als onbeplant off braek leggende lant voor d'Ed. Comp^ie aengenomen, wesende alles .... morgen, waervan jegenwoordigh .... morgen besayt en aen 't wassen is met tarw en garst, mitsgaders wijders bepoot ende beplant met

1162 jonge orangie-, lemoen- ende pompelmoesboomen,

10 pisangh

2 olijffen

70 Hollantse vruchtboomen, te weten:

3 ockernooten

6 queen

5 appel

2 peeren

11 carssen

24 castanien en

19 pruymboomtjes
makende alsoo een aental van

1244 stucx jonge vruchtboomtjes,

boven het besayde,

ende eenige duysende jonge wijnstockjes van redelijcke tier, partije van welk lant voor 't aenstaende ten eersten oock gereet sal te pas comen om vroegh coren in te sayen, en de rest bequaem tot wijn-, orangie-, lemoenen andere vruchtboomen, die vermits de harde zuytzuytoostewinden aen 't doornbosjen in Comp^ies cleynen boogaert mede niet geraden gevonden worden meer aen te planten, maer deselve tot een queekplaets te houden, moetende dogh nootsakelijk plaets gemaeckt worden om wel over de duysent jonge orangie- ende lemoenboomtjes, tegen September aenstaende gewortelt sullende wesen, aen te planten, behalven de menighte looten van den wijngaerd, waertoe dit landt aen den Bosheuvel, gelijk meer geseyt, fray te pas gereet is leggende; hebbende oock de Heeren Majores, insiende de schrale gronden en stijve zuytzuytoostewinden in dese Tafelvaley, dierhalven bij Haer Ed. generaele missive van den 2 September 1658 g'ordonneert 't gene wegen de welgemelte harde winden (selffs waervan moescruyden in dese Taeffelvaley niet wassen off wel voort en willen), dat men daermede achter den Taeffelbergh omtrent de coorenlanden off elders souden gaen, waer men deselve winden niet subject is, hoeveel te meer dan om soo dienstige plantagie van orangie-, lemoen- ende andere vruchten, wijn etc., bij den gemelten Commandeur met groote sorghvuldigheyt dus verde beplant ende in ordre gebracht, welcke, uyt sijn handen aen particulieren comende, dogh geen voortgank nemen, maer (als gesegt) t' eenemael weder tot vervallinge raken soude, boven dat ook het cooren ofte witte boontjes, daer aen te bouwen, mede in Comp^ies magt en handen sal sijn, daer ten hoogsten mede aen gelegen is, alsoo men dogh langs soo meer siet, dat de vrije luyden haer cooren en boontjes meest verquanselen aen 't volcq van de passeerende schepen,

sulcx men haer cooren het 10^de part en van de boontjes gansch niet in Comp^ies magasijnen becomen, hoe naeuw dat men daerop ook doet passen, waerdoor d'Ed. Comp^ie genootsaeckt blijfft, alle jaeren selffs ten minsten 60 a 70 morgen met graen te besaeyen, ende gemerckt dat dan aen voorsz. Bosheuvel ook nogh eenigh weynigh landt boven 't gene besaeyt en beplant is, sijn wildernissen uytgeroeyt, gereet, omgeploegt ende braek ligt, - Soo is om 't coorenshalven, dat men toecomende jaer daer noch eenighsints mede sal cunnen teelen, doch voornamentlijk om den olijff beneffens de voorsz. andere boomen, daer beeter als aen eenige oorden van de Caep mede aen te focken, tot dese resolutie eenparigh en ook te meer verstaen, omdat de gemelte boomplantagie is een saeke, om de voorgeallegeerde ende verscheyde andere wichtige redenen meer, voor d'Ed. Comp^ie op 't alderhoogsten dienstigh wesende, in dat landt ook partije pattattysen geplant aen 't groeyen, en dien bouw daer rede in ordre met 2 vrije Duytse huyrlingen en 8 slaven, beneffens 22 goede treckossen ende alles meer tot deselve behoorende, staende den gemelte Commandeur op de prijseringe van d'Ed. Heer Commissaris van Batavia in toecomende te beraemen, met eenen ook t' eenemael aff van alle den vorderen eygendom van de gansche rest van 101 morgen lants, bij hem op voorsz. Bosheuvel beslagen, ende bovengemelte besayingh ende bepotingh met een mantelingh van wildeboomen rontom besayt gehadt, transporterende deselve derhalven bij desen op conditien alsvooren t' eenemael aen d'Ed. Comp^ie, voor en ten behoeve van welke dese resolutie sal dienen tot volcomen transporte en opdrachte, mitsgaders den Commandeur, omme over de prijs wijders te accorderen met d'Ed. Commissaris meergemelt.

Aldus eenparigh geresolveert.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema.
Pieter Everaerts.
Hendrick Lacus, Secret^s.

Woensdagh den 20 July 1661.

Navolgende luyden in Rade verthoont hebbende d' expiratie van hunnen verbonden tijt en inclinatie vannoch wel langer onder nieuw verbant hier te continueeren, is daerop bij den Commandeur en Raedt goetgevonden, deselve onder de conditien ende verbeeteringen aen te nemen, als onderstaende actens haer daervan verleent sijn, dicteerende namentlijck:

Jan Carstense van Sunderburgh, hier te lande gecomen met het schip Prins Willem in July 1658, voor bosschieter a 10 gl. per maent, welcke sedert dien tijt in Comp^ies groote beestecrael en schapestal hier aen 't fort gebruyckt, en in 't suyveren ende stroyen van gemelte stallen ende opgaderen van den mest voor de thuynen in 't landt seer wel opgepast ende volgens dien goet genoegen gegeven heeft, wort derhalven ende vermits sijn tijt in July verleden al geexpireert is, op sijn versoek ende vereyschte bequaemheyt tot bovenstaende saken de novo voor noch drie jaren weder aengenomen als beosschieter, onder een belooninge van 13 gl. per maent, gagie heden ende verbant February toecomende tegen de compste van de aenstaende retourvloot ingaende.

Marten Reselaer van Berenburgh, hier te lande gecomen met 't jacht Hasselt, 10 Augusty 1657, voor cuyper a 15 gulden 't maents, welke sedert gebruyckt sijnde in Comp^ies magazijn, ende aldaer gegeven heb-

bende goet genoegen, wort op sijn versoek ende vereyschte bequaemheyt, vermits tijtsexpiratie de novo weder aengenomen voor noch 3 jaren als oppercuyper van Comp^ies magazijnen onder een beloninge van 20 gl. per maent, verbant en gagie ingaende den 10 Augusty verleden, dat sijn eerste verbant is geexpireert.

Roeloff Michielsz. van Gotlnt, hier te lande gecomen met den Oliphant 16 Nov. 1660, voor bosschieter a 12 gl. per maent, welke sedert sijn aenwesen alhier aen timmerman is gebruyckt, en bevonden sijnde een goet neerstigh werckman te wesen, wort dierhalven op sijn versoek ende bequaemheyt bij desen voor huystimmermen aengenomen, onder een beloninge van 15 gl. per maent, beden ingaende, ende verbonden blijvende sijn tijt daervoor alhier uyt te dienen.

Willem Adamsz. van Amsterdam, hier te lande gecomen met 't jacht 't Gravenlandt in January 1660 voor bootsman a 11 gl. per maent, welke sedert sijn aenwesen alhier aen 't timmeren is gebruyckt, ende waerinne genoegen heeft gegeven, wort dierhalven op sijn versoek ende bequaemheyt voor huystimmerman aengenomen, onder een beloninge van 15 gulden per maent, heden ingaende, en verbonden blijvende sijn tijt daervoor alhier uyt te dienen.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't for td eGoede Hope, ten dage en jaere als boven.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.
Roeloft de Man.
Abraham Gabbema.
Pieter Everaerts.
Hendrick Lacus, Secret^s.

Den 25 dito

donckere gure coude lucht, die yemandt eer bij 't vuyr als buyten jagen soude, met tamelijke

stijve N.W. coelte, waermede des middags hier wel ter rheede arriveerde 't schip de Beurs, voor de camer Amsterdam, daerop schipper Reyer Mauritsz. en twee adsistenten, Anthony van Zoomeren ende Gerrit Pauw, in compagnie van de schepen 't Huys te Swieten, Reysende Zon, Wassende Maen ende 't Raedthuys van Amsterdam, den 11 April verleden uyt Texel geseylt met 247 coppen, daervan 9 gestorven ende drie over boort verongelukt; de rest wat scheurbuykigh, dog boven 7 a 8 niet plat te koy, hebbende gisteren 't Raedthuys onder de wal noch gesien en 't Huys te Swieten omtrent de liny, sijnde omtrent Caep de Finisterre door storm altermaelen van den anderen geraeckt, en voorts nergens als nu op dese plaetse aengeweest, waerdoor 't volcq wat veroudert en scheurbuykigh was en dies te meer met ververssinge versorgt sijn.

'S namiddags heeft den Commandeur Riebeeck met sijn huisvrouw d' eerste 2 lemoenen van een boomtjen in Comp^ies thuynen staende affgepluckt, sijnde fray geel gecouleurt ende al moy groot S^t Helenas slagh, van jonge boomtjens voor dato van daer doen haelen, en te hopen, datter haest meer sullen beginnen te dragen.

'S avonts met vallen van den doncker quam noch een schip de bay inseylen, 't welcq vermits 't mottigen ende regenachtigh weer niet verkent wierd, dogh echter op de seynen weynigh buyten de rhee ten ancker quam, mitsgaders des anderen daegs,

26 dito,

voorts op de rechte reheede, relaterende de opperhooffden van dien, aen landt gecomen sijnde, dat het ws 't schip 't Raedthuys van Amsterdam, mede den 11 April passado in compagnie, als boven verhaelt, uyt Texel geseylt met 241 coppen, daervan 8 gestorven, onder welcke den bouckhouder Antonio

Lafaille en adsistent Salomon Sandra, wesende het volcq redelijcq wel op eenige weynige, die door 't scheurbuyk wat meer als andere verswakt, dogh noch op de been waren; hebbende nergens aengeweest, maer op den 8 Juny drie graden benoorden de liny aen boort gehadt den schipper van de Mayboom, daer 't alsdoen noch heel wel mede stont, sonder sieken off dooden, bij welke een Engelsman was, die ook na India tendeerde en al 7 dooden neffens verscheyden siecken had, voorts geen bijsondere ontmoetinge noch verkenninge van schepen staende de reys meer gehadt.

Den 27 dito

brachten de vrije wiltschutters de huyt van een wackere leeuwein aen 't fort, die se gisteren op 't versoeck van de Caepmans omtrent haer beestenrael, 5 uyren gaens van hier leggende, hadden geschooten; dogh waren den eenen wiltschut Carel Broers en haer kneght Jan Wolff beneffens ook 2 Hottentoos al vrij van de leeuwein gequest, welke quetsuren der voorsz. wiltschutten geordonneert sijn, boven de premie op 't vernielen van dat schadelijk gedierte gestelt, bij Comp^ies chriurgijn costeloos te laten cureren, wetende de Hottentoos voor hun selffs raedt genoegh.

Den 28 dito

sag men met den dagh een schip de bay in comen laveren, welke, voormiddags noch ter rheede rakende en d' opperhooffden aen landt comende, verstonden te wesen het jacht de Mayboom, daerop schipper Gijsbert Jansz. Strantwijck en bouckhouder Willem de Coster, voor de camer Rotterdam den 11 April mede uyt de Maes gelopen met 91 coppen, daervan een over boort gevallen is, de rest noch fris ende gesont, hebbende met een schip van Rotterdam, Ida Marie genaemt, in comp^ie geseylt tot aen Boa Vista, daer se water sochten, maer niet becomen anders als 12 a 13 bocken ende wat pattattissen, sulcx hij, van daer sijn reys vervorderende, omtrent de liny

een Engelsman ontmoet had genaempt de Lojal Marchiant, groot omtrent 250 lasten, gemonteert met 36 stucken, tenderende naer Batavia met 120 a 130 eters, den capiteyn genaemt Nicolaes Milet ende voor coopmen ook eenen Vincent Vette, A^o 1660 met het overwinterende jacht Erasmus in Comp^ies dienst voor bouckhouder na 't Vaderlant gevaren, hebbende wel 12 a 13 dagen bij den andere geseylt en 2 a 3 maelen malcander aen boort wesen vergast, in 't welcke den Engelsman groot beleeftheyt en vruntschap hadde bewesen.

Heden is den Commandeur op de rheede geweest om eenige bevolen saken in ordre te stellen.

Den 29 dito

is den Commandeur ter diergelijke eynde weder op de rheede geweest.

Den 30 dito

is desen nacht door de vrije luyden een wolff geschooten, waervoor de gestelde premie contant is betaalt.

Sondagh den 31 dito

schoon weer met stilte, dat de hier leggende schepen haer saecken dapper doet spoedigen om te vertrecken, en die buyten sijn, vermits de stilte, traineren om binnen te comen.

Des nachts is een soldaet overleden, genaemt Claes ter Maet uyt 's Gravenhage.

Ady 1 Augusty,

's namiddagh woey het soo stijff van den N.westen, dat de boots van de schepen al wat belet leden in 't aff- en aenvaren, en daerdoor de schepen Beurs en Raethuys van Amsterdam, om heden t' seyl te gaen, waertoe hun affscheyt gereet legt.

Den 2 dito

's morgens bijsonder schoon lieffelijkc weer, sijn de gemelte schepen tegen den avondt met slappe variable luchjens t' seyl gegaen ende den

3 dito

eerst tegen den avondt buyten geraeckt; d'Almogende verleene deselve een spoedigen behouden reyse.

Ondertusschen wort 's avonts weder een ander schip ver westwaerts in zee gesien van de uytkijkers.

Ende was desen namiddagh aen 't fort geweest eenen Chaihantima, onderdaen van de Chainouquas met 13 beestjens, die voor coraelen, coper ende taback ingeruylt wierden, seggende dat sijnen Heere Sousoa tegen de drooge tijt met al grooter partije als anno passado affcomen soude. Desen Chaihantim heeft men jegenwoordigh in bij drie jaeren niet gesien, en is denselven die ons sooveel had wijs gemaeckt van sijn vrouw in der Chobonas hoff opgevoet en met veel juweelen behangen, mitsgaders naderhant door de Cochoquas off Saldanhars verslagen geweest, daer hij noch bij blijft, maer bij ons soo hoogen niet meer en can aengenomen worden; wat van het opgeven van voorsz. sijn Heere sal openbaren, wil den tijt leren.

Den 4 dito

navolgende resolutie bij den Raedt genomen:

Donderdagh den 4 Augusty 1661.

Alsoo de gewesene weduwe van den vendrigh Jan van Harwarde saliger, jegenwoordigh hertrout met den dispencier van 't fort, om dies wille de gast- en tapneringe van de groote herbergen is verlatende, ende vermits ter accommodatie van des passerend' volck der schepen wel weder yemandt anders van de vrije luyden daertoe magh worden gepreviligeert, - Soo is ingesien de bequaemheyt van den vrijborger Hendrick Hendriksz. van Surwarden en sijn huysvrouw, denselven op sijn versoeck ende sollicitatien daeromme gedaen, de voorn. Gastneringe en groot herbergen te laten houden, mits daertoe op sijn verleende een bequaem huys ten aldereersten bouwende.

Ende gesien dat er hier seer met vuyl lelijk gelt

begint te vermenichvuldigen en 't beste achter handt blijft, - Is daerop navolgende billjet gepubliceert en ter behoorlijcke plaetse g'affigeert namentlijck:

Alsoo men dagelijcx meer en meer bevindt, dat men van 't volcq met de Vaderlantse ende t'huys varende retourschepen verscheyde gelde door Comp^ies dienaeren en vrije luyden werden ontfangen ende uitgegeven, die in India niet ganghbaer en sijn, maer aldaer bij de Hooge Overigheyt affgeset, en daerdoor alhier sulcken slegten gelde te meer becomen ende in 't cort geschapen soude sijn, daervan in abondantie te crijgen, en alhier van de goede gelde t' eenemael ontbloot te worden, ten ware bij tijts daerinne versien worde, - Soo ist dat den Commandeur en Raedt deser fortresse alle Comp^les dienaeren en vrije luyden alhier alsmede van de respective aen- ende affvarende schepen waerschouwen, dese navolgende gespecificeerde gelden niet te ontfangen nogh uyt te geven, op pene van 2 Rd^s van achten voor d' eerste en dubbelt voor de tweede reyse, te weten:

De Spaense matten genaemt paternosters off peruanen.

De Spaense matten daer de twee pilaren van Hercules op staen, genaemt plus ultra.

De daelders van 28 stuyvers.

Alle 8 stuyvers penningen.

Flabbe ofte 4 stuyvers penningen.

Item alle halve schellingen.

Mitsgaders alle enkelde stuyvers sonder peylen, sulcx alleen van de stuyvers geen ander als met de 7 palen van onsen algemeenen staet gemunt sijn, in wandelinge genaemt besemstuyvertjes, gangbaer sullen wesen.

Bijaldien eenige Comp^ies dienaeren en vrije luyden van dese bovenstaende affgesette penningen onder hun

macht mochten berustende weesen en voor desen al van d'Ed. Comp^ie mochten hebben ontfangen, sullen gehouden weesen, deselve binnen een tijt van 2mael 24 uyren na publicatie deses aen 't comptoir deser fortresse te brengen, om opgewisselt en ingetrocken te worden, en die langer als deselve tijt wacht, sal 't hem niet goet gedaen worden, alsoo wij sulcx ten dienste van d'Ed. Comp^ie alhier bevinden te behooren, en elcq wachte hem voor schade.

Aldus gedaen en geresolveert in 't fort de Goede Hoope, ten dage ende jaere voorsz. en wijders sooveel billiet aengaet gepubliceert.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema.
Pieter Everaerts.
Hendrick Lacus, Secret^s.

Den 5 dito

's morgens lieffelijck weer en 't gemelte schip noch wat buyten de rhee leggende, is 't selve met een labber Z.Z. oost luchjen onder seyl gegaen en over en weer laverende tegen den avondt op de rheede gecomen, sijnde ondertusschen met het sloepjen aen landt gecomen den capiteyn Borger Cox, welcke, maer tamelijck gedisponeert sijnde, relateerde dat het was het Huys te Swieten, daerop schipper Gerrit Pietersz. van Vlaerdingen en bouckhouder Johannes Brakel, 11 April passado met de voorgenoemde schepen Beurs etc. uyt Texel geseylt met 326 coppen, daervan door swaere sieckte, onderwegen gehadt, overleden waren 48 ende niet boven 10 a 12 persoonen van dese sieckte vrij geweest, doch nu weder altemaelen redelijck op de been, ende niet anders schortende als wat scheur-

buyck, welcke hier door ververssingen haest weggaet, hebbende nergens aengeweest, maer omtrent de liny gesproocken 't schip de Jonge Prins van Hoorn, daer 't doen noch gansch wel mede was, sonder eenig siecken. Willen hopen dat haest meede opdonderen sal.

Desen nacht is overleeden den bottelier van 't schip het Raethuys, heel swack, beneffens meer andere aen landt verbleven, genaemt Lubbert Olphertsz. Tettens.

Den 6 dito

sijn 14 soldaeten uyt de Mayboom in 't Huys te Swieten overgeset.

Sondagh den 7 dito

sijn heden 11 beestjens geruylt van eenige van de voorloopers van de Chainouquas, schijnende haer het goede weer aff te locken.

Den 8 ende 9 dito

is van dage 't jacht de Mayboom sijn affscheyt gegeven, ende des nachts met een Z.Z.O. luchjen fraey de bay uyt in zee geraeckt; d'Almogende wil 't selve ter gedestineerde haven brengen.

Den 12 dito

sijn der weder eenige van des Chainouquas voorloopers geweest met 14 beestjens ende 2 schapen, die haer affgeruylt en om te meer aen te locken, goet tractement sijn aengedaen, relaterende dat haeren Heere Sousoa met een goeden trop al sachjens mede affcomende was, om 't bestiael niet al te veel te vermoeyen. 't Succes wil d'Almogende gewenst verleenen.

Den 15 dito

teu 11 uyren voormiddaghs quam wel ter rheede 't schip de Reysende Son, daerop schipper Andries Blauw, uytgeseylt in compagnie van 't Huys te Swieten etc. den 11 April verleeden met 253 coppen, daervan 14 overleden, een vermist ende een aen de Serra Lionas weghgelopen is, daer se (om de veele siecken in den eersten) aengeweest, en na 14 dagen leggens (redelijcke ververssingen van lemoenen en pisangen becomen hebbende) vertrocken, in 9 weken van daer tot hier geseylt sijn, wesende 't volcq alte-

maelen fris en gesont op maer 7 a 8 nae, hebbende wijders geen notable voorvallen onder wegen gehadt, sulcx met desen corte expeditie sal gemaeckt cunnen worden.

Comende het schip de Jonge Prins, van Hoorn, ondertusschen meede binnen seylen, dogh vermits de wint uytten Z.Z. oosten wat begond op te steecken, raecten eerst tegen den avont op de rheede, en den schipper Cornelis Veldemuys met den ondercoopman Melchior Houwardt aen landt comende, verhaelden, dat se waren alleen uyt Texel geseylt, den 11 April passado met 316 coppen, daervan maer 2 verongeluckt, doch onder de rest 't scheurbuyck vrij toenam, hebbende nergens aengeweest ende geen andere bijsondere voorvallen gehadt, sijn hierop oock een predikant met sijn vrouw, genaemt Godefridus van Akendam.

Heden sijn 20 soldaeten en matroosen, daeronder een scheepstimmerman, van 't fort aen 't Huys te Swieten overgeset.

Den 16 dito

is den Commandeur Riebeeck op de rhee gevaren, hebbende aldaer met capiteyn Cocx 50 van de cloekste soldaeten van 't schip de Jonge Prins uytgesoght en op 't Huys te Swieten eordonneert en van daer 16 lichte gasten weder op de Jonge Prins, mitsgaders 6 siecken gelandt, en wijders ordre gestelt om 't Huys te Swieten morgen, de wint dienende, t' seyl te laeten gaen.

Den 17 dito

sijn die van 't Huys te Swieten haer affscheyt gegeven, ende

den 18 dito

des middags ten 4 uyren met een redelijck Z.Z. oost luchjen t' seyl gegaen en fray de bay uyt in zee geraeckt; d'Almogende verleene haer een voorspoedige behouden reyse.

Den 19 en den 20 dito

is den Commandeur weder op de rhee gevaren, hebbende aldaer noch 24 van de

resterende cloeckste soldaten van 't schip de Jonge Prins uitgesocht en op 't schip de Reysende Zon overgeordonneert, tegen 15 inpotente van de Zon, in 't sieckenhuys aen landt gecomen, om op te queken tegen de compste van andere schepen.

Ende hebben op dato navolgende personen voor den Raedt haer ondertrouw gedaen, als bij de resolutie hieronder geinsereert is blijkende.

Saterdagh den 20 Augustus 1661.

Den Commandeur en Raedt van 't fort de Goede Hoope, versterckt met d' opperhooffden van 't jegenwoordige hier ter rheede leggende schip de Jonge Prins gecommuniceert sijnde, dat sigh in trouwbelofte hadden begeven Jan Pietersz. van Caspeltermare, lantbouwer alhier aen de Caep de Bonne Esperance, out 33 jaren, weduwenaer van wijlen Hubbeken Reymers, met Beatrix Weyman van Uytregt, jonge dochter out 22 jaeren, bescheyden op gemelte schip de Jonge Prins, welcke versoecken omme metten anderen in den hechten staet te mogen worden bevestigt, is dit hun toegestaen, en de trouw op den gestelden tijd en wijze voltrokken.

Sondagh den 21 dito

sijn drie Hottentoos gesonden met dit onderstaende brieffken:

Aen d' opperhooffden van

't onbekende schip in de Saldanhabay.

Alsoo de geruchten uyt Hottentoos loopen, dat aldaer in de bay een schip soude leggen, soo hebben wij dese drie Hottentoos affgesonden, waermede wij dan van Ul. behoorlijck bescheyt sullen verwachten,

met hope Ul, ondertusschen ook haer best sullen doen om herwaerts op te comen, soo 't d' indispositien van 't volcq off andersints niet en comt te verhinderen, van welck een en ander ons per dese boden de weet doende sullen. Ul. hiermede etc.

In 't fort de Goede Hoope den 21 Augusty 1661.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.

Vult dese drie Hottentoos etc. haer knapsak vol broot, en geeft elq ½ vadem tabacq met een hoeckjen kaes, boven het tractement dat se moeten gedaen worden van eeten en drincken, dewijle aen boort sijn, en laet se ten eersten wederom comen.

Den 22 dito

is 't schip de Reysende Son affscheyt gegeven, ende deden des avonts die van 't eylandt met vuyren seyn, datter noch een schip de bay quam inseylen, 't welcke

den 23 dito

's morgens gesien wierd, even om den hoeck van de bay op de buytengronden te leggen, ende van 't welcke ook een vaertuygh aen lant quam met den schipper genaemt Hendrick Pietersz. Springer ende bouckhouder Abraham van de Woesteyne, relateerende, dat het was het schip de Wassende Maen, 11 April passado in compagnie van de Reysende Son etc. mede uyt Texel geseylt met 258 coppen, waervan 23 overleden ende de rest meest heel sleght aen 't scheurbuyck; sijn schoon aen S^t Vincent 6 dagen geweest ende omtrent de 30 bocken tot ververssingen becomen en hun vaten met water gevult hadden; maer hebben stijff 5 weeken omtrent de liny gesukelt, dat hun reyse dus verlengt en 't volcq soo scheurbuykigh heeft doen maeken, waertoe de hier sijnde ververssinge met Godes hulpe een goede remedie

is; hebbende over 6 dagen voor de Saldanhabay geweest, waeruyt de geruchten ontstaen sijn, datter een groot schip in de bay lagh.

Ende waervan ons heden de vrije Saldanhavaerders gisteren met 14 halff amen traen van daer gecomen, oock tijdinge gebracht hebben, dat geen schip hadden vernomen, sulcx de besendingen, door drie Hottentoos met een brieffken derwaerts gedaen, wel te vergeeffs sal sijn, maer echter niet ondienstigh om deselve natie tot de overbrengingen van tijdingh te meer te gewennen, door de reykelijcke betalinge, die men haer daervan doet.

N. maen 24 dito

redelijck stijve N weste coelte, contrarie sijnde voor de Zon om te vertrecken.

Den 25 dito

is 't schip de Zon al vroegh onder zeyl gegaen met 248 flucxe en wel ververste gesonde coppen; maer alsoo de wint weder stijff uyt den noortwesten quam te coelen, cost hij niet wel buyten raecken.

Ondertusschen comt Sousoa den coningh ofte overste van de Chainoquas aen 't fort met 16 koebeesten en 22 schapen om te verruylen, neffens 2 lustige vette hamels aen den Commandeur te vereeren, welck eerste ingeruylt en 't ander voor d'Ed. Comp^ie oock aengenomen sijnde, met goede tegenvereeringe en liberale tractementen wel gerecompenseert is.

Den commandeur Sousoa onder anderen vragende, off hij nu eenig monster van gout en witte steenen, als oock ymant van 't volcq daer sulcx bij te vinden was (volgens sijne toeseggingen van anno passado) hadde medegebracht, antwoorde neen, omdat voor dese mael soo verde niet geweest was, maer alleen vooreerst getracht had, weder een goet deel bestiael aff te handelen, van soo nabij als hem mogelijk was, ende waerom nu wel met een cleyntje begoste, maer

met d' aenstaende drooge tijt abondant genoeg vervolgen soude, dat namentlijk de koebeesten voor coraelen en de schapen voor coper, tabacq en pijpen ingeruylt wort, waerdoor 2 koebeesten qualijk sooveel als een schaep comen te costen, op 't welke daerom niet gesien maer slegts getracht wort nae becomingh van veelheyt (gelijck men oock gemerckt hebbende anno passado, dat het weder terughsenden van het al te magere en out bestiael een stut in den handel ende wat affkerigheyt veroorsaeckte); daerom men niet goet vindt daer meer na te sien, al soud men deselve voor de slaven gebruycken, alsoo 't oock wel soo goetcoop als 't robbenvleys comt te staen, ende de gemelte natie te min ongenegentheyt causeren sal.

Den 26 dito

's morgens stijve noortwestewinden, die de Zon in de mont van de bay noch dede ten anker blijven.

Den 27 dito

wat beter weer, is de Reysende Zon daermede onder seyl gegaen ende 's namiddags fray buyten in zee geraeckt; d'Almogende geleyde hem ter gedestineerde haven.

Heden quamen oock nogh eenige meer van des Chainouquas volcq met 11 oud en jonge beesten en 5 schapen, die alsvooren ingeruylt sijn, ende 't volcq om aen te locken wel onthaelt.

Wesende oock op dato wederom gecomen de 3 uytgesondene Hottentoos met het brieffken na 't gemeende schip in de Saldanhabay, en alhoewel die besendingen te vergeeffs is geweest, is haer hunne moeyte echter evenwel rijkelijk betaelt om haer altijt graeg te houden.

Op dato sijn noch 20 uytgesochte soldaten van de Jonge Prins op de Wassende Maen overgeseth.

Sondagh 28 dito

is naervolgende biljet ter behoorlijke plaetse geaffigeert en overal alhier omtrent laten aenplacken, luydende als volgt:

Den Commandeur en Raedt etc.

Alsoo langs soo meer vernomen wort uyt de gedurige clachten, ons telckens voorcomende, van de luyden der hier aencomende ende passeerende schepen, dat hare goederen en lijwaten, dewelcke sij aen landt comen wassen ende op 't velt leggende te bleyken ende droogen, van dese lants brutale inwooners, ja selfs wel in hun bijwesen, ontnemen ende ontsteelen, sonder 't selve ofte yets van dien wederom te cunnen becomen, doordien se ten eersten daermede weghlopen en vermits hun raddigheyt niet te achterhaelen sijn, - Ende ook gemerckt sulcx niet alleen bij voorsz. brutale ofte dese landts natie en souden worden gepleegt, ten ware bij eenige van de hier woonende Nederlantse inwooners (de vrome buyten) daer wierde onder gespeelt, die haer weten op te houden en voorsz. gestolen en genome goederen voor seer geringe prijse aff te coopen, waerdoor die gemelte luyden in plaetse van deselve brutale menschen, volgens haer schuldige pligt met goede exempelen behooren voor te gaen, tot die ontneminge en affrovinge van voorsz. luyden haer goederen meer en meer opwecken en aenporren, ja soodanigh dat deselve de luyden haere hoeden en mutsen van de hooffden derven affnemen en daermede deurlopen, en gelijck voorsz. aen de Nederlanders weten te vercoopen, waerinne der nootsaeckelijck dient voorsien, alsoo sulcx in soo een beginnende en opluykende colonie niet moet geleden worden, - Soo is 't dat den Commandeur en Raedt van meergenoemde fortresse, ingesien hebbende de groote stout- en moetwilligheden van de voorsz. brutale in 't stelen der gemelte goederen, als de vuyle lelijke en schandelijke aenhoudinge der voorsz. natie door onse Nederlanders geschiedende en 't affcopen

van de ontnomen ende gestolen goederen, bij desen alle en een yegelijck wel expresselijck verbieden ende interdiceren, geenige goederen van de voorsz. natie altoos aen te nemen off te copen, waervoor het oock soude mogen wesen, verstaende van goederen, die men weet en sien can dat bij haer genomen en gestoolen moeten sijn, alsoo sulcke bij haer in 't landt niet gemaeckt off gebracht en worden, op pene van dat d' overtreders van dien, als praemdieven in 't openbaer aen den lijve sullen gestrafft en gecorrigeert worden. Ende yemandt soodanigen persoon wetende aen te wijsen, die al sulcke praemdieverije sijn ophoudende en voorsz. natie haer gestoolen goet, gelijck voorsz., affcopen en daerin voeden, sal daervoor genieten een vereeringe off premie van 10 realen van 8^en en sijn naem verswegen worden, alsoo sulcx ten dienste en welstant van 't gemeen bevonden wort te behooren.

Aldus gedaen in 't fort de Goede Hoope, den 27 Augusty 1661, mitsgaders gepronunchieert en g'affigeert den 28 daeraenvolgende.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.

Den 29 dito

is 't schip de Jonge Prins van Hoorn sijn affscheyt gegeven, 't welck den

30 dito

t' zeyl en oock t' eenemael buyten in zee raeckten; d'Almogende wil hun vorders spoedigh en behouden laten varen.

Soo is oock Comp^ies vaertuygh het Muskytjen heden met een van de vrije Saldanhavaerders mede nae de Saldanhabay gevaren, om van daer een ladinge ingesouten robbenvleys (op voorraedt leggende) voor de slaven te haelen.

Den 2 September

wierd van 't wachthuys Kijckuyt, op 't strant staende, seyn gedaen, datter een schip onder de wal gesien wierdt, 't welck des voormiddags wel ter rheede arriveerde, en d' opperhooffden van dien aen landt comende, rapporteerde, dat het was het schip de Paerl van Amsterdam, den 23 April passado uyt 't Vlie geseylt in compagnie van de Princes Royael en 't galjot de Nachtegael (voor dese plaets gedestineert), ophebbende gehadt 323 gegagieerde coppen, daeronder den schipper Robbert Ram ende den ondercoopman Pieter van Leeuwen, sijnde van de Princes Royael en 't Nachtegaeltje in de Noortzee door hard weer affgeraeckt, ende nergens onderwegen aengeweest, maer seer geluckigh door de liny geraeckt en nu eenige dagen herwaerts omtrent de Caep harde winden gehadt, ende onderwegen van sieckte en anders verloren 17 persoonen, hebbende noch wel omtrent 120 siecken van scheurbuyk gaende en staende, en daervan maer 30 te coy lagen, sijnde gister omtrent Dasseneylandt vervallen geweest, van waer het, naer de Caep overgeleyt, hedenmorgen door 't harde weer, den heelen verleden nacht gehadt, sijn voorstenge over boort geraeckt was, sonder yets notabels meer op de reyse voorgevallen te sijn.

Den 3 dito

sijn d' opperhooffden van 't schip de Wassende Maen hun ververssinge voor de reys aen boort gebracht, hebbende affscheyt gegeven om ten eersten, de wint dienende, t' seyl te gaen.

Tegen den avondt retourneerde 't seylsloepje 't Muskytje weder hier, met raport dat eergister beneffens de vrije Saldanhavaerdersvaertuygen, op den 30 Augusty verleden van hier geseylt, omtrent de Saldanhabay was gecomen, ende vermits de stilte niet binnen conde raecken, dogh tegen den avondt de wint seer vehement hard uyt den westen opcoelende, genoot-

saeckt sijn geweest herwaerts te keeren, welcke weer des nachts veel harder aennam, dat haer van den anderen hadden doen verspreyden en voorsz. Muskytje op een lager wal besette, van dewelcke sij 't noch te naeuwernoot met een cleyn seyl hadden affgehaelt, de mast aen stuck geslagen, eenige schade geleden hadde, maer 's anderdaegs, de wint ruymende en haer compagnon niet vernemende, hadden hun cours na dese bay geset, alwaer se heden noch Gode loff behouden aengecomen sijn, hopende dat het ander mede noch behouden aen 't Dasseneylandt off in de Saldanhabay sonder schade sal aengelandt wesen.

Ende brachten heden die van 't schip de Paerl hare sieken, sijnde over de 100, aen landt, om onder een tent, vermits hier in 't siekenhuys voor sooveel persoonen geen plaets genoegh was, te beter weder op de been te helpen en reconvaliseren, waertoe de behoorlijcke ordre tot refrissingen van deselve gestelt wierd.

Sondagh den 4 dito

is 't schip de Wassende Maen onder seyl en fray de bay uyt in zee geraeckt; d'Almogende verleene hem vorders een voorspoedige en behouden reyse.

Ende sijn den verleeden nacht noch drie persoonen van de sieken van 't schip de Paerl overleden.

Den 5 dito,

't seylsloepje 't Muskytje van sijn geleden rampen, in 't verleden harde weer gecregen, weder gerepareert wesende, is na de Saldanhabay, ten eynde als voor dato t' seyl gegaen, en met eenen g'ordonneert 't Robbeneylandt aen te doen, om te vernemen na d' oorsake waerom sijluyden verleden nacht gevuyrt hadden.

Ende wiert in de clooft bij de uytleggende wachters seyn gedaen, datter een schip onder de wal gesien wierd en deselve 's avonts t'huys comende oock sulcx

gerapporteert, dat het westwaerts van de Leeuwenkop was, en sij niet anders sien conde off was redelijck groot, dat vermits de harde Z.Z. oostewint van desen avondt niet wel sal cunnen op de rhee seylen.

Sijnde heden een matroos van 't schip 't Huys te Swieten hier siek verbleven, overleeden, genaemt Jan Teunisz. van Muyden.

Den 6 dito

was het vooraengetogen schip voor daegen al ter rheede g'arriveert, sijnde 't schip de Princes Royael, in comp^ie van 't schip de Paerl en 't galjot 't Nachtegaeltje uyt 't Vlie gelopen den 23 April verleeden met 340 coppen, waervan onderwegen van siekte gestorven en verongeluckt waren 35 persoonen, sijnde den schipper genaemt Marten Doedesz. en ondercoopman Cornelis Bartels van Marsere, als oock de rest van 't scheepsvolck noch redelijck wel gedisponeert, behalven omtrent de 20 die wat van 't scheurbuyk gequelt sijn, en 5 a 6 heel swack te coy lagen, hebbende nergens aengeweest, noch ook t' sedert dat van de Paerl en 't Nachtegaeltje in de Noortzee door hard weer afgeraeckt en sijn, alsoock de Paerl benoorden Schotlandt omgeseylt sijnde, geen schepen versproken noch yets aenmerckenswaerdigh meer vernomen, maer onder de liny van stilte en contrarie winden wel drie weeken leggen suckelen, dogh van daer met redelijcke spoet herwaerts gecomen sijnde, ten eersten de ververssingen van moes- en aertvruchten alsoock versch vleys tot ververssingen en refrissingen der scheurbuykige claer gemaeckt ende aen boort gesonden.

'S namiddags is de wint wat hard uytter zee opcomende, quam daermede wederom 't Muskytje gisteren na de Saldanhabay affgesonden, maer door contrarie wint sijn reys niet hebbende cunnen volbrengen, had 't Robbeneylandt aengedaen, en vernomen waerom

verleenden Sondaghavondt gevuyrt had, 't welck geschiedt was om seker sieke slavin, die sij mede hier gesonden hebben, doch is voorsz. seylsloepje weder gelast met d'eerste goede wint derwaerts te seylen en met eenen 't Robbeneylandt aen te lopen, en aldaer 't onderstaende brieffken te overhandigen geschreven.

Aen Jan Sacharias.

Wij verwonderen ons seer, dat ul. tegen onse ordre 't vaertuygh weer terugsent, en schoon genomen de wint al contrary geweest is, soo souden sij emmers aldaer hebben cunnen wachten, boven 't welck ul noch goet des nachts vuyren, en dat om een slavin, daer je noyt ter degen hebt opgepast, wanneer der schepen de bay incomen, gelijk daervan noch een vers exempel hebben van voorleden nacht, doen de Princes Royael is binnen comen seylen, die geen vuyr hebben cunnen sien, ia selffs den quartiermeester Jan Peguijn getuygt sulcx mede, datter verleden nacht niet gevuyrt is, want hij den geheelen nacht rontom het eylandt leggen drijven heeft, om 't welck wij sullen genootsaeckt wesen een ander in de plaets te senden, dogh waerschouwen u noch voor de laetste mael datter beter moet opgepast worden, off souden ul. voor elck versuym dat gij daerin comt te plegen, een maent gagie affcorten en op u reeckeninghe doen stellen, en daerenboven noch doen aenspreeken. De slavin sullen wij hier houden en laten cureren, doch can geen ander in de plaets gesonden worden, maer moet ul. hun ginder soo lange behelpen tot sij genesen is, als wanneer se ul. weder toegesonden sal worden.

'T vaertuygh uyt de bay (sijn reys volbracht hebbende) terughcomende en 't Robbeneylandt aendoende, sal ul. Otto Jansz. mede herwaerts laten comen, dat hem toegestaen wort, en met eenen, soo in de boot

plaets is, medesenden een van de alderbeste en vetste burgenGa naar voetnoot1), en past beter op 't vuyren.

In 't fort de Goede Hope, den 6 September 1661.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.

Den 7 dito

is voor de derde reyse, ten fine als voor dato, na de Saldanhabay onder seyl gehaen 't seylsloepje de Muskyt.

Ende soo wierd ook door den vrijborger Frans Gerrits van den Uythoorn aengedient, at sijn knecht genaemt Jan Quever van Hammerbergen voorleden nacht was comen te overlijden.

Ende is men heden en oock gister in Comp^ies thuynen doende geweest om alle Hollantse vruchtboomen te verplanten, en voornaementlijk met 't enten van quee op de Vaderlantse en Caepse doorn, welke van goeden thier schijnen, alsook de lemoenboomen, waervan eenige meer als verleden jaere hun bloey sal beginnen te laten sien en vrucht beloven, dat metter tijt bij aengroey van vruchten seer schoone ververssinge voor de passerende schepen sullen geven.

Den 10 dito

wierd 's namiddags van Gonnomoas volck 3 schapen aengebracht, die haer voor coper en taback affgehandelt sijn, en wisten sij oock te seggen, dat denselven haren Heer over eenige dagen met partije beesten selver meede aen 't fort zou comen; wat daervan comen sal, wil den tijt ons wijser maeken: altoos worden se daerom wel getracteert, op hope dat se wat meer soude affbrengen om te verhandelen.

Den 12 dito

tegen de middagh harde noortweste wint, quam daermede weder alhier aen te landen ons vaertuygh 't Muskytje, dat volgens rapport van den quartiermeester tot tweemaelen onder 't Dasseneylandt

was geweest, maer telckens door de haestige en stijve opcomende noordewinden terugge heeft moeten wijcken, en sulcx al weder een verlore tochjen gedaen heeft.

Ende worde oock des namiddags d' opperhoofden van 't schip de Paerl, nadat alvooren visite over haer aen lant gebrachte sieken gedaen was, van dewelcke maer 5 bevonden wierden hier te moeten verblijven, affscheyt gegeven, om ten eersten de wint dienende naer Batavia te seylen, tot dien eynde g'intregeert de brieven ende andere pampieren, gedirigeert aen haer Ed. aldaer; Godt den Heere wil haer leysman wesen, en een voorspoedige en behouden reyse verleenen.

Nemende de wint seer harde tegen den avondt aen, waerdoor de boots van de schepen Paerl de ververssinge voor de reys ingenomen hebbende, en van de Princes, vol water leggende, niet hebben cunnen aen boort geraecken, maer aen lant moeten blijven leggen wachten naer beter weer.

Sijnde ook verleden nacht op de hoftstede van d' Heer Commandeur Riebeeck, genaempt den Uytkijk, een van de bijhuysen tot de grondt toe affgebrant; hoedanigh 't selve vermits de weyffelachtighe rapporten toegenomen was, is onseker; altoos wort vastelijk gepresumeert, dat het door onvoorzichticheyt van de luyden daerop woonende soude bijgecomen wesen.

Den 13 dito

idem, onstuymigh en regenachtigh weer uytten noortwesten, tot belet van 't schip de Paerels vertrek; maer begost des namiddags wat beter off handsamer weer te worden, dat de boots van de schepen noch aff en aen boort conden vaeren.

Sijnde oock heden een soldaet van 't schip 't Huys te Swieten, genaempt Joost van Cortvelt van Gent, hier aen lant siek verbleven, in den Heere gerust.

Den 14 dito

idem weer en wint, tot belet van 't selve schips vertreck als gister.

Den 15 dito

sijn d' opperhooffden van 't schip de Princes Royael affscheyt, om hun reyse met de eerste goede wint naer Batavia te vervolgen, en ten dien fine ook de brieven en pampieren aen haer Ed. den Gouverneur-Generael en Raden van India gedirigeert ter handt gestelt; Godt de Heere wil haer salvo ter gedestineerde haven laten aencomen.

Den 16 dito

regenachtigh weer en wint tot belet als vooren.

Den 17 dito

's morgens moy weer en 't luchjen wat oostelijck, waren daermede al voor dagh de bovengenoemde schepen Paerl en Princes Royael onder seyl en de bay uyt in zee geraeckt; d'Almogende verleene hun een behouden reyse.

Sondagh den 18 dito

gingh weder naer de Saldanhabay onder seyl 't seylsloepje 't Muskytje, volladen wesende met branthout voor het Robbeneylandt, om te vuyren alsser 's nachts schepen de baey willen inseylen, volgens d' ordre rede gestelt etc., gaende met eenen den vrij Saldanhavaerder Thomas Muller mede om te sien en vernemen, hoe 't met henluyden vaertuygen in 't laeste harde weer, beneffens 't onse geweest sijnde, gelegen is.

Den 19 dito

is de huysvrouw van den vrij steenbacker Woutert Mostaert van een jonge dochter verlost, en in 't kinderbedde comen te leggen, en

'S namiddags 't luchjen vrij stijff aen de overseyde van de bay uytter Z.Z. oosten, dat in dese tijden van 't jaer soo altemets aen die cant ordinair tegen den avondt al begint te verthoonen, is alhier in 't siekenhuys een van de sieken van 't schip de Paerl verbleven, genaemt Wiggert Saackes van Leeuwarden, soldaet, comen te overlijden.

Den 20 dito

is tot dato wat moeyten en debvoiren daeromme met soecken door Duytsen en Hottentoos ook gedaen en aengewendt is noch niet cunnen opgevonden ofte te voorschijn gecomen seeker persoon van het schip de Princes Royael, door siekte hier aen lant verbleven, sijnde genaemt Cristiaen Pietersz. van Sunderborgh, soldaet, welcke den voorleeden Vrijdagh 's morgens heel vroegh, soo als de reveillje geslagen wierd, uyt 't siekenhuys gegaen en 't sedert alsvooren niet weder gesien ofte vernomen, sulcx wel te presumeren en te geloven is, dat vermits sijn inpotentheyt, niet langer hebbende cunnen voortcomen, yetwers sal blijven leggen wesen, en van eenigh wilt gediert hieromtrent, altemets alleenig swervende gevonden, en soo om hals geraeckt, verscheurt en verslint sijn.

N. maen den 23 dito

quamen eenige affgesondene uyt des Chainouquas negorije, medebrengende 11 redelijcke groote ende kleyne beestjens en 36 stucx schapen, met versoeck uyt haeren Heere en oversten Sousoas naem aen den Commandeur, dat denselven hem met haer wat tabacq etc. gelieffde mede te senden, 't welck naer gedaene handelinge der voorsz. beesten en schapen, die voor cooper, ende beesten voor coraelen en tabacq ingeruylt wierden, beneffens wat goet tractement aen de affgesondene gedaen sijnde; claer gemaeckt sijnde en voorsz. Heere oock toegesonden is, op hoope en om denselven meer en meer te animeren tot affbrengingh van beestiael.

Sijnde oock heden een van Comp^ies Guinese slaven comen te overlijden, tot groot schade, alsoo deselve seer beginnen in de handt te comen, en soo goet als eenige Duytse in de thuynen sijn.

Sondagh 25 dito

wierde wederom van Chainouquas volcq 17 beesten ende 9 schapen aen 't fort gebracht,

die ook voor coper, coralen en tabacq ingeruylt sijn geworden; dogh wisten sijluyden te seggen, dat haeren oversten Sousoa, meermalen genoemt, en eenige van sijne voornaemste gooote siek en niet wel te pas waren: soude anders selffs in persoon, volgens sijne voor dese gedane beloften, met grooter quantité bestiael om te verhandelen affgecomen hebben.

Sijnde oock des naermiddags door eenige van onse beeste- en schapenwachters weder opgevonden den voor dato weghgelopen persoon Cristiaen Pietersz. van Sunderborgh, hebbende denselven alsnu thien etmael, soo gemeent wort, sonder eten in 't velt gelegen, wonder sijnde dat vermits den grooten regen des daegs gevallen ende coude des nachts geleden, als de perykelen van 't wilde gedierte onderworpen geweest, noch in 't leven gebleven en terecht gecomen is.

Soo worde ook gerapporteert, datter een schip westwaerts van de Leeuw noch heel verde in zee gesien was, dat vermits de slappe en sachte winden niet wel coste van avont binnen comen, dogh

den 26 dito

's morgens al voor dagh op de rhee geset lagh, sijnde van de nacht op 't vuyr van 't Robbeneylandt soo verde binnengeseylt, en d'opperhoffden van dien, aen landt comende, rapporteerden, dat het was Klaverskerke, 't fluytschip van de camer Zeelant, den 13 May uyt de Wielingen in zee gelopen met 94 gegagieerde coppen, daeronder den schipper Jacob de Bruyne en bouckhouder Jan de Loper, sijnde onder wegen 3 man van sieckte overleden en een over boort geraeckt, de rest vrij wat scheurbuykigh, achterom geseylt met quaedt weer, en van primo tot 6 July S^t Vincent aengeweest, daer water en branthout gehaelt en oock wat bocken gecregen hadde.

Den 27 dito

sijn heden 11 schapen van de Saldanhars ofte Cochoquas geruylt.

Den 28 dito

sijn der van 't selve volcq weer 11 schapen geruylt.

Sondagh den 2 October

nat onstuymigh weer ende wint van den N.W. waermede Comp^ies seylvaertuygh 't Muskytjen en der vrije luyden vaertuygh de Peguijn in 't verleeden harde weer noch behouden sijn gebleven, geladen met vis en traen, alsook partije ingesouten robbenvleys voor de slaven uyt de Saldanhabay, wederom quamen.

Ende waren oock eenige weynige van Chainouquas volcq aen 't fort geweest met 8 koeyen, 11 ossjes en 2 kalffjes, beneffens 12 schapen, die haer, namentlijk de koebeesten, voor coraelen en schapen (wel 2 a 3 mael soo duyr als 't groot bestiael) voor coper, om de meerder waerden als de coraelen en tabacq affgehandelt worden.

Den 3 dito

sijn d' opperhooffden van de fluyt Klaverskerke haer affscheyt gegeven, om met een eersten goeden wint, die Godt sal verleenen, t' seyl te gaen, en wijders g'intregeert de brieven en pampieren gedirigeert aen haer Ed. tot Batavia, daer hun d'Almogende behouden wil geleyden.

Den 5 dito

is de fluyt 's middags t' seyl gegaen en fray t' zee geraect, sijnde wijders op dato bij den Raedt genomen navolgende resolutie.

Woensdagh den 5 October 1661.

Alsoo den vrije houtsager Leendert Cornelisz. van Zevenhuyse, anno passado gecoren tot borgerraedt, in plaetse van de vrije luyden met alle eerlijcke en stichtelijke exempelen voor te gaen, sigh dagelijcx en langs soo meer gedebaucheert aenstelt met drincken, clinken, vechten, smijten en leelijk spreeken etc., tot

disrespect niet alleen van sijn eygen persoon en soo eensienlijk ampt, maer oock tot verdovinge van de luyster des Raets, in dewelcke over vrije luyden misusen yets te doen wesende, sijn sitplaets en stem heeft gehadt, om te helpen sensureren etc., - Soo is om die en verscheyde andere redenen meer, als tot conservatie van des Raets respect ende luyster etc. goetgevonden, denselven niet langer in den Raedt te admitteeren, maer van voorsz. sijn Borgerraetsampt te dechargeren, en uyt het dubbel getal bij de gecommitteerde borgers daertegen opgebracht in sijn plaetse te verkiesen den vrijborger en out Borgerraedt Hendrik Boom van Amsterdam.

Aldus gedaen en geresolveert in 't fort de Goede Hope, ten daege en jaere als boven.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema.
Pieter Everaerts.
Hendrick Lacus, Secret^s.

Volle maen 8 dito

hebben Frans Gerritsz. van den Uythoorn, jongman out 27 jaeren, vrije lantbouwer, en Neeltjen Jacobs van Rosendael, jonge dochter out 22 jaren, ondertrouw gedaen, conform de resolutie daerover genomen; den bruydegom geadsisteert met Jacob Claesen van Ceulen en Jacob Pietersz. van Caspel ter Maere, beyde mede vrije landtbouwers, ende de bruyt met haer vader Jacob van Rosendael, baes hovenier van Comp^ies thuyn, neffens haer schoonmoeder Barbara Geens in rade verschenen, versoeckende omme metten anderen in den hechten staet bevestigt, is goetgevonden deselve luyden haer billick versoeck te consenteren.

Den 10 dito

sijn heden van de Cochoquas ofte Saldanhars gehandelt 2 koeyen en een kalff voor coper, coraelen en tabacq, mitsgaders 5 schapen voor tabacq alleen.

Den 14 en 15 dito

sijn t' sedert verleden Maendagh gehandelt, namentlijck:

Van de Caepmans.

3 jonge bulletjes en voor coper, coraelen, etc., tabacq etc,

3 schapen voor coper, coraelen, etc., tabacq etc,

Van de cleyne Chariguriquas.

7 schapen voor idem en gewone tractementen.

Ende is gister overleden een vrijman, genaempt Barent Waender van Varik, en heden in 't sieckenhuys twee bootsgesellen, genaempt Claes Salomonsz. van der Gauw, beyde jongst van de Parel ende Princes Royael hier siek aen landt verbleven.

Den 18 en 19 dito

heeft den Commandeur 't eerste na sijn siekte weder uytgeweest en in 't landt overal een visite gedaen, daer alles door den fiscael (de buyten en meer ander saken ten principalen aenbevolen) wel waergenomen bevond, sooveel desen dagh heeft cunnen besightigen.

Heden is weder een van Comp^ies beste Guinese slaven, op den lantbouw fray gedresseert, overleden, en liggende ook jegenwoordigh veele siek, hebbende de vrije luyden eenigen tijt herwaerts door sterffte in deselve ook al vrij schade geleden.

Den 20 dito

is noch een van Comp^ies Guinese slaven, bijgeweldiger sijnde gestelt geweest, overleden.

Den 21 en 22 dito

sijn dese twee dagen overleden noch twee Guinese Comp^ies slavinnen, daeronder een van 't Robbeneylandt.

Den 24 dito

weer een slavinne van d'Ed. Comp^ie overleden.

Den 25 dito

is den Commandeur weder buyten geweest de vordere saken besichtighen, die insgelijcx, als op den 19 genoteert, wel heeft bevonden, en aenwijsingen gedaen tot het wijder vervolgen ende onderhoudinge der saken, staende 't coren al fray, waerover d'Almogende sijn zegen wil verleenen. Ondertusschen sijn der aen 't fort geruylt 5 schapen voor coper en taback van de Cocoquas en drie dagen verleden noch seven dito.

Den 26, 27, 28 en 9 dito

sijn dese 2 dagen 2 koebeesten en 5 schapen gehandelt van voorsz. volcq. Ende van Comp^ies lantbouwers omtrent de schuyr geschooten een leeuw, onthoudende haer noch drie stucx omtrent de lantbouwers, welcke dagelijcx soo al wat schade onder deselver bestiael, dogh eenige hare ossen en eergisternacht een lantbouwer twee schapen en een ander den hondt uyt sijn huys, de deur opstootende, gehaelt hebbende; daertegen sijluyden met andere in de plaets, om de ploegh gaende te houde, van d'Ed. Comp^ie weder sijn g'accommodeert.

Ultimo dito

is den ondercoopman Roeloff de Man met den fiscael Abraham Gabbema ende den sargeant Everaerts bij haer uytgeweest om 't volcq onder voorsz. sargeants toesight, te repareren ende te versterken van de Pega Pega in ordre te brengen, soodanigh het corts bij den Commandeur in voorsz. persoonen haer presentie aengewesen ende goetgevonden was te doen, waertoe de vrije luyden met al haer wagens om boomen toe te voeren, te hulp sijn genomen, verstaende voor een vereeringh aen deselve belooft, hoewel het tot stuttinge van het deurjagen door de Hottentoos altijt te vresen, haerder soowel als Comp^ies beesten gedaen wort.

'T heeft 's nachts seer hard gewaeyt ende sijn in de

crael achter 't fort twee leeuwen deur eenige oude paelen in de gracht, nu juyst om eenige reparatie droogh gestelt, deurgebroocken geweest, en hebben een jongh ossjen en een jongh calff vernielt, en noch meer andere beesten schadeloos gemaeckt, sonder dat men haer noch heeft cunnen attrapeeren.

Den 4 November

is den fiscael Abraham Gabbema met de seylsloep 't Muskytjen, de wint Z.Z.O. sijnde, eens na 't Robbeneylandt gesonden, om de saken aldaer te besichtigen en met eenen een vlaggespil op te rechten tot het secrete seyn etc.

Den 5 dito

is weder een van Comp^ies slaven overleden.

Volle maen Sondagh den 6 dito

's morgens is den fiscael voornoemt met een westetijck luchjen wederom gecomen, hebbende gemelte vlaggespil op den vuyrbergh opgerecht, om het secrete seyn mede waer te nemen voor de retour- en andere Comp^ies schepen, naer nieuwe jaer hier aen te comen. Ende wijders alles wel gevonden. Item oock een trop verckens off twee in 't wilde sigh ernerende, ende beter voor 't fockende als die bij 't huys aengehouden worden, te samen al tot over de hondert weder aengegroeyt, tierende de schapen jegenwoordigh 136 stucx in aental ook wel, alsmede de conijnen; dogh cost men die weynigh sien, als hun in hare hoolen bij dagh onthoudende.

Den 8 dito

is noch een van Comp^ies Guinese slavinnen overleden.

Den 9 dito

is oock overleden eenen Isaacq de Graeff van Leyden, adelborst, leggende noch al vrij eenige meer in 't sieckenhuys, 't welck dit saysoen vrij vol gebleven is en noch niet vermindert, vallende die opcomen al ten eersten weder in. Sijnde onder de Hottentoos mede groote siekte en sterfte geweest, sulcx

het schijnt een gemeene plaegh te wesen, die de vrije luyden al mede gevoelt hebben met het affsterven eeniger haerer slaven, aleer 't onder Comp^ies leyffeygenen noch gecomen, die jegenwoordigh veele siek worden en seer cort sterven: willen hopen dat Godt de Heere het haest wil gelieven te laten beteren.

Heden sijn 5 schapen gehandelt van Oedasoa ende Gonnomoas volcq voor coper ende tabacq.

Den 10 dito

is op dato bij den Raedt genomen navolgende:

Donderdagh den 10 November 1661.

Nadien vermits de drooge tijt jegenwoordigh de wegen baginnen bequaem te worden om weder een lanttocht te cunnen doen na de Namaquas, die anno passado opgevonden sijn, en welkers coningh ende zoonen onse lantreysers alsdoen belooft hebben haer in dese maent op sekere plaetse omtrent 60 a 70 mijlen van hier te laten vinden, om vandaer met d' onse hier aen 't fort te comen, - Soo is om dat werck naer d' ordre onser Heeren Meesters meer en meer op 't spoedighste nader te ontdecken, goetgevonden met den aldereersten de tocht weder te ondernemen, neffens een goede vereeringe aen voorsz. coningh en zoonen. Ende opdat alles met des te beter ordre uytgevoert en 't volcq op de wegen overal onder te ordentlijker discipline gehouden mochten worden, - Is ook verstaen den sergeant Pieter Everaert, hooft van de militie alhier, als opperhoofft van den lantreysers te gebruyken, dewijle daertoe van selffs sijn dienst is aenbiedende, ende voor d'Ed. Comp^ie langen jaeren in India gedient, ende hier den Raedt als een lith mede een goede wijle bijgewoont hebbende, door ervarentheyt en bewustingh van saken vertrouwt wort, alles

na Comp^ies maximen beeter als een minder sal betrachten ende eer soeken in te leggen.

Ende vermits den onderchirurgijn Pieter Meerhoff anno passado tweemael daer geweest, eens als tweede en laeste tochjen als hooft en sigh alsdoen ook wel gequeten heeft, - Is geresolveert, denselven als tweeden van den voorsz. sargeant weder te laten gaen, en uyt het comptoir den scribent Cornelis de Cretser als derde, om bij afflijvicheyt malcander in dese ordre als hooffden over den trop te succederen, en door voorsz. Cretser opgeteyckent te worden de voorvallende saken over al, conform de memorie haerluyden tot instructie medegegeven, beneffens navolgende persoonen, door gemelte sargeant de beste gecosen uyt die haer selffs hiertoe ook hebben aengepresenteert, te weten:

Jan Dorhagen van Gronouw, adelborst	verleden jaer op deselve tocht mede uytgeweest.
Jan Baptist van Frankfort, dito	verleden jaer op deselve tocht mede uytgeweest.
Pelagius Weckerlijn van Cosnits, dito	verleden jaer op deselve tocht mede uytgeweest.
Pieter Roman van Schorsel, soldaet	verleden jaer op deselve tocht mede uytgeweest.
Lourens Jansz. van Delff, dito	verleden jaer op deselve tocht mede uytgeweest.
Bartholomeus Rudolps van 't Weert, adelborst	verleden jaer op deselve tocht mede uytgeweest.
Coenraet Schatman van Duynkercken, dito	verleden jaer op deselve tocht mede uytgeweest.
Jan Bartelsz. van Steenbergen, dito.
Hendrick Hagens van Lochum, dito en

Jan Hendricxs de Vries van Leeuwarden, dito, voor sijn tour in 't Vaderlandt, mede op verscheyde lanttochten geweest, ende dus alle fray uytgelesen, couragieus volcq wesende, die dan tot dese tocht, gelijk voorseyt, uyt eygen lust, selffs begerigh, onder gesagh van den gemelten sargeant Pieter Everaerts, sijn geadmitteert, op de conditien ende belofften anno passado g'expresseert bij resolutie van den 10 November daerover genomen, en hun jegenwoordigh weder voorgehouden.

Ende alsoo onse Heeren Majores bij haer Ed. mis-

sive, gelijck voor aengeroert, noch al blijven ordonneren de saken te landewaert in sooveel mogelijk vorder te doen ontdecken, - Soo is, na goede deliberatie en uyt consideratie van de goede vruntschappen, die dese lantsvolkeren met ons seer fray blijven onderhouden, waerdoor 't overal veyligh voor deselve te reysen sal sijn, goetgevonden dese notable lantreyse niet te vertragen, maer tne eersten sijn voortgangh te laten nemen, mitsgaders gemelte sargeant t' accommodeeren met 6 van de bequaemste draeghossen, om haere provisien ende coopmanschappen te dragen.

Is mede verstaen de ondergenoemde persoonen met navolgende verbeteringe te beneficieren, om redenen in d' onderstaende actens hun daervan verleent, geexpresseert.

Cristiaen Cristiaensz. van Vleckeren, hier te lande gecomen met het schip Arnhem den 22 Maert A^o 1659 voor bootsman a 8 gl. per maent, welcke sedert dien tijt in Comp^ies bosch aen 't houthacken ende sagen is gebruyckt, ende sijnen dienst naer behooren waergenomen heeft, wort ten dien insichte op sijn versoek ende vereyschte bequaemheyt als houthacker en sager geconfirmeert, onder een beloninge van 12 gl. per maent, gagie heden ingaende, mits gehouden sijnde, noch drie jaeren naer d' expiratie sijns eersten verbants daervoor te dienen.

Jasper Andriesz. van Langesondt, hier te lande gecomen met 't fluytschip Vollenhoven den 21 October 1660, voor bosschieter a 12 gl. per maent, welke sedert 't vertrek van den gewesen baes in 't bosch over de houthackers en zagers is gebruyct ende sijne dienst daervoor wel waergenomen heeft, wort ten dien insichte op sijn versoek en bequaemheyt, als hebbende voor sijn tour na 't Patria deselve plaets na behooren al

becleet, weder als baes in 't bosch geconfirmeert, onder een beloninge van 16 gl. per maent, heden ingaende, mits gehouden sijnde, sijn verbonden tijt daervoor alhier uyt te dienen.

Aldus gedaen en geresolveert in het fort de Goede Hope, ten daege en jaere als boven.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema.
Pieter Everaerts.
Hendrick Lacus, Secret^s.

Den 11 dito

sijn des avonts aen 't fort gecomen beide de oversten van de Saldanhars ofte Cochoquas, Oedasoa ende Gonnomoa; niet anders seggende, dan nadien sij nu heel dichtbij gecomen sijnde met eenige van hare legers, namentlijck achter de soutpannen, 5 uyren gaens omtrent van hier, dat se daerom quamen, om den Commandeur te besoecken, welk besoek aengenaem geaccepteert ende sijluyden wel getracteert wierden, schoon niet een levendigh oogh van bestiael medebrachten, claegende seer van sterfte onder 't selve en oock onder haer volk.

Aengaende de reyse, die wij voor hadden na de Namaquas, gelieten haer sulcx heel wel te weesen ende daer gansch niet tegen te hebben.

Heden sijn 2 kinderen van Comp^ies slaven overleden en oock den vrij lantbouwer Steven Jansz. van Wageningen sijn alderbeste slaeff, daer hem corts noch 500 gulden voor gebooden is.

Den 12 dito

sijn de verhaelde oversten der Saldanhars na goet onthael en genooten vereeringe 's namiddags vertrocken, en 18 schapen van haer volcq aengebracht en ingeruylt.

Sondagh den 13 dito

sijn van de Saldanhars 5 schapen ingeruylt.

Den 14 dito

hebben ons volcq des morgens ten negen uyren haer goet op 6 draeghossen gepact, hun in den naeme des Heeren tot de landttocht op reyse begeven, versien tot instructie met navolgende:

Memorie voor den sargeant Pieter

Everaerts, als hoofft gestelt over 't volcq, met hem gesonden wordende naer de verleden jaers opgevonden nieuwe volckeren, genaemt Namaquas.

Omme emmers in alles verseekert te mogen wesen, dat alle behoorlijke debvoiren wel souden worden aengewent, hebben wij niet willen affslaen de presentatie van uwen dienst gedaen tot de jegenwoordige lanttocht, na de verleden jaers opgevonden nieuwe volckeren, genaempt Namaquas, en dat ook met een fraye vereeringe van soodanige goederen en coraelen, als met u overlegh ende goetvinden uytgemaeckt en bequaem geoordeelt is, den coninck beneffens sijn drie soonen en andere mindere hooffden mede te vereeren en congratuleren, mitsgaders denselven te versoecken, dat selffs met sijn huysen, coopmanschappen en alle 't vee met u gelieven mede herwaerts aff te comen, om hier nader kennisse en alliantie met ons te maecken, en om haer te beter vertrouwen van ons doen te hebben, sal ul. wel mogen yemandt van d' onse (daertoe willigh sijnde) tegen eenige van de haere hier aen 't fort te laten in 't reysen over en weder aenbieden, tot haer meerder gerustigheyt voor de Saldanhars en andere Hottentoos volkeren, die tusschen haer ende ons woonen en met ons goede vreede en

vruntschap onderhouden, waervan d' overste der Cochoquas en Saldanhars, Oedasoa en Gonnomoa, ons wel bekent sijn, en dies ons volcx halven haerluyden niet wel sullen derven eenige hinder te doen, en wes meer off anders ul. cunt bedenken, om haer met alle haer haeve aff te locken en te sien, off se beneffens het bestiael ook genegen te maeken sijn om van haere bereyde vellen ende fraye struysveeren aen ons te verhandelen, item ook oliphantstanden, muscus, civet, groote schiltpatshoorn, bonte vellekens, ende, let wel, off er ook gout onder haer cieraedt van armringen ende coraelen is, nemende verscheyde toetsen daervan op ul. toetsteentjes om ons hier te thoonen.

Ende off de tot diensten als tolcken medegaende Hottentoos u onderwegen mochten affvallen, en door vreese off andersints haer bedachten de reys te volbrengen, soo moet ul. echter sulcx niet onderlaten, maer u saecken evenwel bevorderen, en sien door de medenemende vereeringe als andersints, de Namaquas off andere vreemde volkeren te bewegen, onder ons eygen volcqx geleyde herwaerts aff te comen, off wel yemant in forma als vooren, tegen eenige van hare principaelste aldaer in hostagie te laten, verstaende soo sigh yemandt daertoe willigh toont, die daervoor dan na behooren van d'Ed. Comp^ie geloont sal worden.

Ende dewijle vastelijck vertrouwt wort, dese Namaquas frequentatie hebben met het benaemde goutrijke volcq van Monomotapa, daer de Portugeesen van Mosambicque haer meeste gout van crijgen, soo willen ul. gerecommandeert laten na alles wel scherpelijck te vernemen en onder anderen ook waernemen.

Eerstelijck.

Soo haest als ul. over de bracke revier deur de slaghboom sijt, dat van daer ten eersten begint op

een compas aff te peylen de cours en te noteren ofte op te teyckenen hoeveel uyren, halve uyren, langer off corter, telckens op de genoemde cours gegaen sult hebben, in forma als de stuyrluyden ter zee doen, omme sulcx in een caerte te cunn∂n stellen, voor de Heeren Meesters in 't Vaderlant en haer Ed. tot Batavia; dit moet emmers vooreerst en vooral wel waergenomen en niet versuymt worden.

2.

Daer dan mede bijvoegen, waer cley offte bougront, sandigh, steenigh, berghachtigh en water afflopende rivieren sijn, en hoe sij strecken; ook te stellen oft ergens in 't geberghte ofte revieren eenigh minerael steekt, daer silver off gout uyt te trecken sij. Item acht te nemen, off de wegen overal off ergens met wagens sullen te passeren sijn, gevende sommige remarcable plaetsen ook namen, van 't volcq ende haer oversten ende steden, om te kennen in toecomende.

3.

Bij al 't ontmoetende volcq moet geleth worden waer sij bij leven, wat oversten dat se hebben, wat cleedingh, wat erneringh, wat godtsdienst, wooningen, vasticheden en waer sij meest begerigh na sijn, ten welcken eynde ul. diverse monsters van coraelen en lapjens sijde, linnen en geschilderde cleden ende andere cramerijen medegegeven worden, om te verthoonen wat haer aengenaemst is, en te vernemen off se ook honingh ende was, amber off yets anders bij haer hebben.

4.

Wat bequaeme boom- off aertvruchten de landen dragen, en, ergens aen 't strant comende, te merken, wat baeyen en rivieren in zee uytloopen, hoe se strecken ende wat gelegentheyt van water, hout, ofte ververssingh etc. daer te becomen zij, off daer oock ergens oesters ofte mosselen met peerlen, ende schiltpadden bequaem tot cammen ende ander werck te crijgen is.

5.

Hoe sterck van volcq zijn ende met wie in vruntschap off vijantschap leven ende waerom; hoe sijluyden generalijck genoemt worden, ende specialijck de namen van haere voornaeme oversten ofte coningen, ende plaetsen, steden, dorpen, mitsgaders wat oorlogsgereetschap dat se hebben.

6.

Hoe sijluyden onse natie genegen sijn, off sij oock wreet, vrundelijck ende van eenigh redelickheyt ende politie sijn, ende opdat ul. emmers ter degen sout mogen weten, hoe ul. alles sult cunnen aenteyckenen ofte opschrijven, hebben wij ul. bij desen tot meerder opmerckinge ende narichtinge noch medegegeven copie van de Memorie bij d'Ed. Heeren Bewinthebberen ontworpen om in 't stellen van rapporten op te letten, waermede wij hopen ul. boven ons mondelingh onderricht wel voorts sult weeten wat ul. in 't een ende 't ander te doen staet, tot betrachtinge van ul. eygen eer ende bedieningh van de premie ul. beloofft, nae merite van 't geene bij ul. opgevonden wort, dat Godt geve considerabel mach wesen, ende waermede wij

ten besluyte ul. dan toewenschen een geluckige heenen wederomreyse onder 't beschut van den oppersten Bewaerder aller vromen, die wij altijt voor ul. in onse dagelijcxe gebeden sullen bidden, dat hij ul. met sijn genade wij bijblijven. Amen.

In 't fort de Goede Hope ady 10 November 1661.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.

Ende om 't volcq te beter onder dessipline te mogen houden is voorsz. sargeant oock versien met navolgende commissie, te weten:

Jan van Riebeeck, Commandeur

ende Raedt van 't fort de Goede Hope etc. doen te weten:

Alsoo bij resolutie van den 10 November 1661 goetgevonden is een capitaele besendinge te doen nae de Namaquas ende andere vreemde volckeren, die meer souden mogen opgevonden worden, ende geoordeelt is dese saecke soo wel te meriteren, om daertoe als hooft wel een wijden raedt te gebruycken, tot welcke sigh dan den sergeant Pieter Everaerts al van overlangh ende jegenwoordigh noch is aenbiedende, hebben wij denselven, als van sijn capaciteyt meenende verseeckert te zijn, daertoe dan geadmitteert ende g'authoriseert, gelijck wij hem admitteren ende authoriseren bij desen, omme als opperhoofft over 't volcq gedurende dese lanttocht, conform sijn medegegeven instructie, te commanderen, ende te doen sulcx hij tot bevorderingh sijner bevolen saecken uyt de mede hebbende instructie sal bevinden te behoren, bevelende derhalven alle die meedegaen, den voorsz. sargeant Pieter Everaerts voor haer opperhoofft te erkennen ende gehoor-

saemen in alles wat hij haer gebieden sal, alsoff wij selffs in persoon, gelijck oock in gelijcke cracht bij sijn overlijden (dat Godt verhoede) sullen erkent ende gehoorsaemt worden soodanigen persoon off persoonen als bij extractresolutie, in dato 10 November 1661 genomen ende onder voorsz. sargeant berustende, door ons daertoe successive sijn genomineert ende bij desen als g'ordonneert, alsoo verstaen wort dit aldus ten meesten dienste van d'Ed. Comp^ie te behoren.

Gegeven in 't fort de Goede Hope, den 10 November 1661.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.

Volght de notitie van de goederen ende provisien, op 6 ossen geladen, bij de landtreyssers medegenomen.

Voor den coninck offte oppersten van de Namaquas.

1 strengh van de grootste lichtblaeu corael.

1 dito wat cleynder soort dito corael.

2 dito van de 3^e sorteringh van dito corael.

2 dito bleau corael groot slagh, glinsterende van cristal.

1 dito violeth groot sorteringh.

1 dito cleyne dito quispelgreyn.

1 dito orangie wat grooter sorteringh }quispelgreyn.

1 dito melckwitte van dito groote }quispelgreyn.

1 dito van 12 strengen root corael, daer men koebeesten voor handelt.

1 strengh melckwit corael van de grootste sorteringh.

1 dito wit gestreept corael van cristal.

1 dito vergult blauw groot slagh.

1 dito vergult ende geel.

1 dito groen met geele sprenkels.

1 dito blaeu met witte dito.

1 dito violeth corael groot slagh.

1 copere ringh, sijnde daerin geset een esmeraude steen.

1 France hoetbant.

1 rode sergie muts met 3 passanten daerop.

1 roos, sijnde een gesteente op dito muts geset.

2 vergulde kettingen, sijnde bresaletten.

2 coraelen bresaletten.

1 silvere kettingh met schakels.

1 geele copere kettingh.

2 copere plaeten wegende 3½ ℔.

2 stocken dick draat }coper, wegende 6 ℔.

2 dito dun dito }coper, wegende 6 ℔.

2 stucken ijser, wegende 3 ℔.

1 mesch.

1 ℔ tabacq, te weten ½ ℔ ordinaris en ½ ℔ brazillis.

1 dosijn dito pijpen.

2 spiegeltjes.

Voor sijn eersten zoon.

1 bosje root corael quispelgreyn, daer koebeesten voor gehandelt worden.

1 dito melckwit }quispelgreyn.

1 dito blaeu }quispelgreyn.

1 dito violeth }quispelgreyn.

1 strengh licht blaeu corael van de middelste sorteeringh.

2 dito van de 3^e sorteeringh.

1 dito wit corael van de grootste slagh.

1 dito fioleth groot slagh.

2 strengen doncker blaeu, groot slagh, glinsterende van cristal.

1 dito blaeu met witte strepen.

1 dito groen met geele dito.

1 dito blaeu sijnde vergult.

1 dito geele als boven.

1 dito wit gestreept corael van cristal.

1 copere ringh met een esmeraude steen daerin.

1 verguld kettinghje sijnde een bresaleth.

1 coraele bresaleth.

1 france hoetbant.

1 muts van roode sergie met 2 passanten geboort.

1 plaet coper, geel, wegende 1½ ℔.

1 stock dick draet }coper, wegende 3 ℔.

1 dito dun draet }coper, wegende 3 ℔.

¾ ℔ Brazilische tabacq.

½ dosijn tabacqspijpen.

1 mes.

Voor den 2^en soon, idem als boven.

Voor den 3^en soon, mede als vooren.

Voor den eersten capiteyn.

1 bosjen roode coraelen, daer koebeesten voor gehandelt worden.

1 strengh licht blaeu corael van de middelste slagh.

1 dito van de 3^e sorteerigh.

1 dito violeth groot corael.

1 dito doncker blaeu groot slagh, glinsterende van christal.

1 dito wit gestreept van cristal.

1 dito wit corael van de grootste slagh.

1 dito blaeu met geel ende swarte stippelen.

1 bosjen blaeu quispelgreyn cleyne sorteringh.

1 france hoetbant.

1 rouansze muts.

1 silver frans ringetje.

1 mesch.

Voor den 2^en capiteyn, idem als boven.

Voor den 3^en capiteyn, mede als vooren.

Coopmanschappen tot handelingh, te weten:

30 bossen of 2½ ℔ coraelen, daer men koebeesten voor handelt.

20 ℔ tabacq.

1 gros dito pijpen.

37 ℔ coper, te weten:

10 ℔ dick ende }draetcoper.

9 ℔ dun }draetcoper.

18 ℔ plaetdito sijnde 12 stucx.

12 stucx kabary, wegende 17 ℔.

12 stucx rode rouaense mutsen.

6 dito vilmessen.

3½ ℔ diverse france couleur coraelen.

Comptoir- off schrijffgereetschappen.

3 boucken papier.

1 bos schafften.

Amunitie van oorloge.

55 ℔ buspoeder.

60 ℔ cogels.

10 ℔ hagel.

4 bos lont.

100 stucx vuursteenen.

11 snaphaens roers.

12 pistolen.

12 houwers.

Materialen.

17 lijne van 12^e.

20 stucx vishoecken.

3 strengen zeylgaren.

3 zeylnaelden.
wat cleynde spijkertjes.

1 legertent met sijn toebehooren.

1 pick off houweel.

1 spaa.

2 hantbijlen.

Cocxgereetschappen.

1 coper keeteltjen.

Provisien.

750 ℔ hart broot.

70 ℔ speck.

4 mingelen brandewijn }in een kelder met 4 tinnen vleeschen.

2 flapcan Spaense wijn }in een kelder met 4 tinnen vleeschen.

2 mingelen asijn }in een kelder met 4 tinnen vleeschen.

10 ℔ suycker.

50 ℔ zout.

Specerijen.

4 loot foelie.

4 loot nagelen.

4 loot notenmuscaten.

8 loot caneel.

4 loot peper.

Equipagie.

60 ellen nieuwe zeyldoek tot sacken vermaeckt, daer 't goet ingepackt is.

Nae het vertreck dan van de gemelte lantreyssers, die door de onwillicheyt van d' ossen wat gesuckelt ende niet verder alss tot aen de bracke rivier hadden cunnen comen, sijn heden van de Saldanhars oock aengebracht 3 beestjens ende 12 schapen voor coper, tabacq ende pijpen ingeruylt.

Den 15 dito sijn onse lantreysers omtrent ten acht uyren voormiddaghs wel over de bracke rivier geraeckt ende voorts te landewaert ingereyst, mitsgaders heden aen 't fort gereuylt niet meer als 10 schaepjes van de Saldanhars, hoewel deselve ons jegenwoordigh, als op den 11 genoteert, heel sterck sijn comen bijwoonen, ende nietjegenstaende de sterffte noch al veel schoon bestiael bij haer hebben; doch is haar gewoonte niet anders als refuys te verhandelen, gelijck oock blijckt, dat ons de helft doorgaens wel affsterft, comende dagelijcx met noch al meer volcq ende huysen daeromtrent legeren, des oock te nauwer toesicht op de ruyter- ende ander buytenwachten te nemen bevolen is, ende wes meer op 't een ende 't ander nodigh door den Commandeur heden uytwesende gestelt, die't coorn meest overal seer fray in airen heeft bevonden te staen, mitsgaders de garst op veele plaetsen aen 't rijpen, ende aen sijn hoffstede genaemt den Uytwijck al laten beginnen eenige rijpe garst te mayen, daer 't coorn alle jaren wel eerst rijp wort.

Den 18 dito is den Commandeur met 21 paerden eens in 't landt naer de Saldanhars geweest, bijde de opperste van deselve, Oedasoa ende Gonnomoa besoeckende, die denselven, buyten vermoeden vernemende, seer blijde schenen te wesen, alsoock al haer volcq, vrou ende kinderen met hantgeclap ende rasend blij gebaer, daervan blijck thonende, ende haer gelatende als dit besoeck te wesen den alderbondichsten

bant van onverbreeckelijcke vruntschap etc., brengende tot dien eynde ydereen in potten sooveel melck voor al 't volcq om te drincken als sij begeerden, mitsgaders Oedasoa ende sijn eerste raedt Coukasoa elck een vetten hamel tot vereeringe, dat met tabacq, broot ende brandewijn wel gecompenseert ende van dies oock lustigh onder veele royael gespeneert wierd, nae 't welcke Oedasoa den Commandeur selffs brachte nae 't leger van Gonnomoa, daer 't selve onthael aen weêrcanten ende belofften van eeuwighdurige vruntschap in 't openbaer wederom geschiede, ende haerluyden nevens veel van haer volcq soo getracteert wierden, datter veele het staen ontgingh ende op verscheyde plaetsen in 't velt bleven liggen, oock selffs Gonnomoa, doch hield hem Oedasoa ende Koukosoa soo cloeck, dat sij met hun beyden desen avont noch met den Commandeur mede aen 't fort quamen, ende daer voorts met goet onthael in slaep geholpen wierden.

'T bestiael, dat van haer bij, in ende omtrent haer legers vernomen wierd, was ontelbaer ende 't landt overal meest als mede bedeckt, wonder zijnde, dat sij der soo node aff scheyden, want dese 3 dagen niet meer hadden aengebracht om te verhandelen als 5 slechte beesten ende 27 schaepjens, soodat al de goede tractementen echter van haer weynigh goet bestiael schijnt te cunnen afflocken.

Echter heeft den Commandeur Riebeeck, met den ondercoopman Roeloff de Man bij hem selffs in persoon, dit besoeck ende bijsondere vruntschap door 't spenderen onder sijn volcq heden soo wat liberael gedaen, opdat zij haer te meer aen ons verbonden souden kennen, ende dese verthoninge van ruytermacht, oock expres opdat sijlieden, siende dat men soo schielijck daermede overal can wesen, te minder dencken mochten, om eenigh quaet op onse lantreys-

sers voor te nemen, maer ter contrarie deselve overal hulp ende accommodatie te bewijsen etc.

Den 19 dito

is Oedasoa met sijn eerste raedt off capiteyn van sijn leger Koukosoa elck wel vereert, ende daerover fray in haer schick weder na huys gekeert, menende jegenwoordigh eerst de rechte feest off kermis gehouden te hebben, over de onderlinge belooffde vruntschap eeuwigh te onderhouden etc.

'T begond op den dagh vrij te regenen ende stijff uytter zee aen te coelen, waermede Comp^ies vaertuygh van 't Robbeneylandt quam, derwaerts doorgaens meest heenvarende om branthout tot de vuyrseynen te brengen, ende met schulpen om calck te branden wederom kerende, hoewel nu mits 't hard opgecomen weer niets hadden cunnen innemen, ende der vrije luyden vaertuygh daerdoor oock genootsaeckt was geweest van 't Dasseneylandt te scheyden met 20 halff amen traen, leggende haer ander vaertuygh in de Saldanhabay mede noch op de traenbranderij, met welcke sake, alsoock vis, eyeren, verckens etc. sij goede accommodatie ende den traen fray te pas voor Batavias leervetterije alhier aenbrengen.

Sondagh den 20 dito

is Gonnomoa met eenige van sijn outsten ende vrouwen aen 't fort geweest, welcke mede gelijck Oedasoa soo vrij wat goet onthael aengedaen sijn; doch van haerluyden gister ende van daegh geruylt maer elff schapen.

N. maen den 21 dito

is Oedasoa tegen den avont mede aen 't fort geweest, insgelijcx als Gonnomoa voordragende, dat se genootsaeckt wierden nader te comen woonen ende dies al wel rijckelijck ten halve met gedeelte van haere legers gecomen waren, sijnde ondertusschen de Caepmans ende Goragouquas (haer soo 't schijnt cederende) desen nacht al binnen Comp^ies begrepen circkel comen wijcken onder ons beschut-

tinge; doch alsoo sij 't gras (d'Ed. Comp^ies vrijelijck rede schaers genoegh daer binnen vallende) in seer corten tijt souden affweyden, is haer van dage aengesecht, dat se van daer wilden opbreecken ende elders weyden soecken, 't welck sij beloofft hebben tegen overmorgen te doen, haddende geerne dat men den Saldanhar Oedasoa en de sijne terughield, die ons relateerden, dat haer wijck herwaerts aen mede genootsaeckt was om de volckeren van de Chainouquas, Heusaquas ende meer andere groote meenichte diep uyt 't lant affcomende met ons te handelen, volgens de tijdingen hem door het berghvolcg de Soaquas gebracht, ende vermits ondertusschen dese Saldanhars ende Caepmans etc. ons vast rontom heel nau op den hals comen, ende dat men niet weten can, off er wel schelmerij mochte onder schuylen, want wij rede al halff buytenom genoechsaem al beset sijn, zoo is de ruyterwacht met noch 3 paerden versterckt ende alomme wijders tot naeuwe toesicht de behoorlijcke ordre bestelt, sijnde Oedasoa voor 't vallen van den doncker nae genoten goet traktement etc. weder nae huys getrocken, willende nae sijn seggen morgen met den Commandeur nader comen spreecken, om sigh achter den Bosheuvel neder te slaen, ende wel maken te versorgen, dat sijn vee binnen Comp^ies begrepen cirkel niet en quam, waerdoor de Caepmans haer plaetsen seer ingedrongen worden; hoe 't afflopen sal, leert den tijt: altoos Oedasoa schijnt maer voort te willen ende de andere voor hem te wijcken; doch 't meeste jammer is, dat men van dese luyden al haer vee gansch weynigh can ruylen, sijnde heden van deselve maer 2 schaepjens aengebracht.

Op dato is overleden den baes smith, een fray nuchteren goet werckman, genaemt Pieter Egbertsz. uytter Dam; leggende ende vallende noch al meer

volcq in, sulcx wij dies al wat swackjes jegenwoordigh sijn, houdende de sieckte onder de slaven oock noch niet op, ende is den vrijman Steven Jansz. boven sijn slaeff op den 11 deser van geroert verleden weeck oock sijn slavin affgestorven tot haerluyden groote schade.

Onder de Saldanhars grasseert die sieckte oock soodanigh, dat Oedasoa een heel leger, die niet reysen cunnen, noch heeft moeten achterlaten, ende maer allenskens sal bijhalen, soo 't anders geen achterhoede is, die hij onder schijn van sieckte aldaer in houdende, hoewel nae sijn gelaet geen quaet schijnt in 't zin te hebben.

Den 22 dito

is Comp^ies zeylvaertuygh weer nae 't Robbeneylandt gesonden met hranthout tot de vuurbakens enz.

Heden waren de Saldanhars met haer vee al tot tegen Comp^ies schutpalen binnen de jongh bepoote lantweer comen weyden, waerdoor de jonge boomen seer vertreden wierden, ende voor dit jaer de plantagie vrij ten achteren sal geset worden, dewijl men doch niet als met soeticheyt haerluyden daerbuyten wijsen mach, gelijck oock de Caepmans, tegen den Boscheuvel leggende, ver binnen voorsz. plantagie selffs de gestelde ende haer limietpalen al vertreden hadden, mitsgaders haer vee bijnae onder 't bestiael der vrije luyden van d' oversijde der riviere al hadden laten weyden, die daeromme oock innewaerts geweecken waren, sulcx haer vertreck van daer ten hooghsten noodigh sal sijn, ende dies den corporael van de ruyters haer sulcx in 't minne hebbende vermaent, hadden versocht daer noch wat te mogen blijven tot sij den Commandeur gesproocken hadden, daer se jegenwoordigh niet dorsten bijcomen uyt vreese van door de Saldanhars (haer op de passagie in de wegh

leggende) aengehouden te worden, derhalven versoeck hebbende gedaen aen voorsz. corporael om met hem te gaen, ende die hetselve op sigh selffs niet hebbende derven nemen, is denselven daertoe dan ordre gegeven, om morgen eenige van haere principaelste hier te mogen geleyden, nae 't wil schijnen (indien der geen bedrogh op ons gemunt onder en schuylt, daer oock soo nau doenelijck op gelet wort) souden sij dapper vervaert sijn voor Oedasoa ende denselven oock wel wat met haer in den zin hebben, mitsgaders sijluyden haer daerom niet derven op de ruymte nae 't overgeberchte begeven, als cruypende langs soo dichter nae ons toe.

24 dito

is gepromulgeert navolgende

Waarschouwinge.

Alsoo jegenwoordigh dese lants inwoonders: Saldanhars, Caepmans etc., haer met al haer woningen en vee dicht omtrent, jae sommige al binnen onse uyterste lantweer, onthouden, ende dat onder deselve alsoock principalijck onder haer bestiael groote sieckte is, 't welck daervan gestorven sijnde, zijluyden aen stucken te coop brengen, ende alsoff het geslacht was, overal aen d' onse comen verruylen, waerdoor (onder ons, Godt betert, mede groote sieckte sijnde) deselve noch meerder soude cunnen doen toenemen, - Soo is 't dat wij een jegelijck, soowel Comp^ies dienaeren als vrijeluyden, bij desen nochmaels waerschouwen ende belasten, gelijcq deselve bij promulgatie ende afficxie deser gedaen wort mits desen, dat hun niemandt, wie het oock soude mogen sijn, hem in 't alderminste zal bemoeyen, eenigh geslacht off ongeslacht vee te verruylen, directelijck noch indirectelijck, onder wat

pretext het oock mooge wesen, op pene voor dato daerop gestelt.

Aldus gedaen in 't fort de Goede Hope, den 24 November 1661.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.

Op dato is een van Comp^ies slaven uytte smith overleden, die sijn werck daer al soowel als een Duytsman doen coste, wesende in 3 a 4 dagen fris ende doot, hoedanigh het met meer andere oock gegaen is, vallende dagelijcx noch al meer in, daeronder jegenwoordigh oock Comp^ies timmermans slaeff, mede soo goet als een Nederlander sijnde, ende veele Comp^ies dienaeren, dat jegenwoordigh soo heel wel niet comt, dewijl ons al de Saldanhars mitsgaders oock de Caepmans ende adherenten soo nau op den hals leggen, alsoff se ons in een halve maen van buyten met voordaght van den voet des Boshevels aff tot aen de zeecant besingelt hadden met uyttermaten veel bestiael, waerdoor al de weyde aen d' overzijde van de riviere Liesbeecq binnen Comp^ies begrepen circkel ende ruyterwacht seer cael ende de bouluyden aldaer wonende oock vrij groote ongelegentheyt gemaeckt wort ende 't welck d'Ed. Comp^ie ende de vrije lantbouwers aen dees sijde der gemelte rivier de binnenweyde haest cael sullende hebben gemaeckt, mede alsso qualijck sal comen; echter is niet als sachtjes met de gemelte natie te handelen, ten aensien van hare menichte ende onse weynige menschen enz.

Schijnende de Caepmans ende tabacqdieven noch met schoon praten op te crijgen te sijn, houdende haer alsoff se van ons niet dorsten affwijcken om der Saldanhars wil, die oock de cale vissers selffs verboden hebben omtrent d' onse te comen, willende Oedasoa

ende Gonnomoa expres, dat nu haer volcq de frequentatie tot d' onse alleen sullen hebben, voor melck ende veelderhande worteltjes seecker goet slagh van aertakers etc. seer veel aenbrengende, ende oock met waterhalen, wassen, plassen etc. dienst willende doen, om tabacq, broot, brandewijn ende andere dingen, dat sij de andere hierboven genoemt glad aff ontzeyt hebben, ende daerom oock niet een van deselve meer vernomen wort, maer hun altesamen seer cort bij den anderen op voorgemelte plaetse getrocken hebben, om, oft den Saldanhars soo zij seggen te vresen yets tegen haer wilden attenteren, sij des te stercber bijeen mochten wesen, derwende selffs Doman noch niemandt van allen sonder ymant van d' onse bij haer aff- off aencomen.

Heden ende gister sijn van de Saldanhars geruylt maer 3 beestjens ende 15 schapen, doch is noch beter als niet.

Den 25 dito

heeft den Commandeur selffs eens weder uytgeweest, ende onder anderen gesien de legers van de Saldanhars, haer vast rontsom aen d' oversijde van riviere Liesbeecq legerende, ende de Caepmans aen den voet van den Boscheuvel naderbij comende, die daer tusschen de 90 ende 100 huysen sterk leggen, elck geestimeert op 8 a 10 weerbaere mannen, behalven vrouw ende kinderen ende vrij goet deel bestiael; maer de Saldanhars schijnen wel 10mael soo sterck. Echter blijven 't de Caepmans ende Gorachouquas bij den anderen daer noch al houden; souden seer geerne tot ons nader in comen, dat om de weyde voor Comp^ies ende vrijeluyden bestiael niet mach wesen, ende haer daerom met alle minnetijcke inductie vermaent wort in de Houtbay te wijcken, dat se seggen qualijck te derven doen, om van de Saldanhars daer niet t' eenemael besloten te worden, ende aengaende de Saldan-

hars valt niet anders als noch better mede te praten, soo om den handel van haer noch yets meer comende als ander consideratien.

Den 26 dito

is Oedasoa met den capiteyn van sijn leger coukosoa nevens Herry van wegen Caepman etc. te samen aen 't fort geweest, schijnende namentlijck de Saldanhars ofte Cochoquas, daer Oedasoa opperste van is, met de Gorachouquas ofte tabacqdieven ende Goringhaiquas offte Caepmans verdragen te wesen, doch nae wij vernemen uyt vreese van de Chainouquas, Heusaquas ende eenige van de Hancunquas opcomende wegen herwaerts aen zijnde, ende gisternacht de voorsz. Saldanhars ende Caepmans haere legers al hebben comen verspieden, stellende derhalven voorsz. Oedasoa ende Herry voor, om adsistentie de voorsz. natie ende d' overste, die aen 't fort souden comen vast te houden; doch wiert haer onse tusschenspraeck tot vermijdinge van attacque wel toegesegt, ende wes meer tot onderlinge vruntschap soude mogen strecken, maer om ymanden eenigen leet te doen, was tegen ons gemoet, voornaementlijck luyden die met ons sochten te handelen ende ons noyt quaet gedaen hadden, boven dat wij anno passato met de Chainouquas oock soowel als haerluyden goede vruntschap gemaeckt hebben, die wij niet costen breecken; doch indien Oedasoa ende Caepmans ons hadden believen sooveel bestiael (dat se doch bij duysende in seer grooten overvloet hebben) voor onse coopmanschappen te beschicken, als wij voor Comp^ies schepen etc. nodigh hebben, souden noyt nae ander volcq gedacht hebben te soecken, sulcx dat wij daerom niet cunnen laeten deselve tot ons te locken, boven dat het der Hollanders natuyr is, met alle menschen van de werelt vruntschap te soecken ende elck te beschicken wat hij begeert, waeruyt dan onse meninghe genoch

verstaen hebbende, versocht onse toesicht ende verhoedinge door tusschenspraeck enz., dat haer volcomen belooft is nae vermogen te doen, sullende sijluyden haer dan begeven nae het zuyderdeel van de Caep in de houtberghvaleyen, achter den Bosheuvel, Taeffel-, Bos- ende Steenbergen wesende, een bequaeme fuyck om haer altemaele daer te cunnen altijt binnen besloten houden, als het d'Ed. Comp^ie maer voor haer dienstigh achteden.

Sondagh 27 dito

Herry seyde heden tegen den Commandeur, in 't comptoir alleen sijnde, dat de Caepmans ofte Goringhaiquas en Gorachouquas de tabacqdieven geen ander staet gemaeckt hebben, als een slagh van de Saldanhars te souden hebben moeten affslaen, die, hoewel zij op verre nae soo sterck niet waren, liever hadden geresolveert te verwachten ende wagen, als d' overige weyden deser Caep buyten onse cirkel aen haer over te laeten, ende den Saldanhar daerentegen hadde gemeent, deselve voor hem in te nemen ende t' eenemael over haerluyden te heerschen, gelijck reede al begonnen ende haer volcq glad van ons affgesneden ende verboden had meer aen 't fort te comen, oock daerop gespitst sijnde geweest, gelijcq over 4 jaeren, om de Chainouquar weder een slagh te leveren ende sijn bestiael affhandigh te maecken, dat hij vernomen had denselven opcomende was om aen ons te verhandelen, om alsoo 't heertjen hieromtrent te speelen ende sijn volcq alleen de frequentatie tot ons te dulden. Maer sedert gistermorgen vernomen hebbende van de Soaquas het berghvolcq, dat oock de Heusaquas ende eenige van de Henucumquas te samen affquaemen, waertegen met sijn thiene niet te doen was, had hij quansuys uyt liberaelheyt de voorsz. Caepmans ende tabacqdieven toegestaen, dat haer volcq weder soude mogen nae vorige gewoonte tot ons gaen

en comen, ende wijders geseght met den anderen een nader verbant te maecken, om gesamentlijck haer nae 't zuyderdeel van de Caep te begeven ende aen malcander een stercker hant te hebben, ende haer sooveel doenelijck onder ons beschut aldaer voor de gemelte volckeren uyt het landt te onthouden, want nu niet dorsten weder in 't landt terughwijcken, vermits de andre al te nae op handen gecomen waren, maer ten waere dies ende dat Oedasoa maer van des Chainouquas affcompste alleen gehoort hadde, 't soude voorseeker gister off desen dagh haer beurt al gevallen hebben ende den Chainouquas dan daernae, ende waertoe alles al gestelt was ende sijluyden oock voor nemens aen ons om hulp te versoecken, liever als haer eygen landt van de Caep buyten ons noch overigh hebbende, soo 't eenemael aen den Saldanhar over te geven; doch vermits haer den Saldanhar te sterck is, was het haer op dese manier lieffst, ende Oedasoa oock geradenst, om malcander verswackt hebbende, dan niet van de voorsz. volckeren uyt 't landt mede te beter overwonnen te worden etc.

Den 28 dito

is Comp^ies zeylvaertuygh 't Muskytjen weder van 't Robbeneylandt gekeert met schulpen tot de calckoven.

Ende van d'Ed. Comp^ie weder een tuynslaeff vrij haestigh overleden, als hebbende maer 5 dagen gelegen.

Mitsgaders gister ende heden gehandelt niet meer als 1 ouden mageren os en 9 soodanige schapen van de Saldanhars, hoewel Oedasoa met ontallick bestiael in 16 negorijen sigh in manieren als voorsz. op onse grensen gelegert heefft ende de Caepmans met de haere oock noch van geen opbreecken en weten, houdende d' advenuen voor andere van buyten tot ons op dese maniere als heel besloten, en in plaets dat

sij te samen al van eergister aff beloofft hadden op te breecken, isser oedasoa noch stercker comen leggen. Wat er uyt broeyen wil, is onbekent; altoos wort van onsen kant nae vermogen wel opgepast.

Den 29 dito,

't Muskytjen is weder met branthout voor de vuurbakens nae 't Robbeneylandt gesonden, om schulpen wederom te brengen.

Ultimo dito quamen desen morgen al vroegh aen 't fort den oversten van den Gorachouquas, genaemt Choromet, sijn broeder ende 3 van haere outste, onder geleyde van een van onse buytenwachters, met haer brengende 6 beesten tot vereeringe, ende versoeckende dat men haer doch wilde beschermen voor de Cochoquas offte Saldanhars, die haer sedert gister weder alle passagien tot ons hadden affgesneden, mitzgaders veele overlasten begonden aen te doen, dwingende haer alle hunne huysen, sacken ende packen te laeten deursoecken, quansuys om tabacq, die se wel wisten dat bij haer niet en was, beginnende oock hun bestiael al bijna onder 't haere te drijven, ende alsoo willens onverhoets gisteravont eenige medegenomen, ende bovendien verboden hebbende, dat se niet souden repeen nae de Houtbay off ergens te wijcken, alsoo 't Oedasoa eerst affgeweyt hebbende, die plaetsen voor haer selffs alleen wilden inhouden, sonder ymant anders eenigh 't minste acces tot ons open te laeten, hebbende hunne negorijen jegenwoordigh al beginnen op soodanigen wijse te legeren, als onder haer de macxime sij om yemant te benauwen: sulcx sij vreesen noch wel desen avont off morgen de clop op 't hooft te verwachten ende, van alles berooft, mitsgaders met vrou ende kinderen, tot knechten van den Saldanhar gehouden te worden, biddende derhalven om hulp offte tusschenspraecke, dat sulcx geweert mochte blijven, willende nae vermogen besorgen ons bestiael

genoegh toegebracht worde, ende dat vooreerst alle morgen een van onse buyten wachters bij haer mochte comen om onder zauvegarde van deselve den Commandeur dagelijcx te mogen comen spreecken, welcken soldaet haer toegestaen is. Ende van de Saldanhars (veel in 't fort ende hieromtrent nu dagelijcx alleen verkerende) bij den Commandeur etc. apart, seyden onder anderen, dat Oedasoa over 2 a 3 dagen maer een schijn hadde gethoont met haer te allieren, om ondertusschen haer soo nau te besetten, dat se nergens souden heen cunnen, maer nootsaeckelijck eer se om onse hulp versochten in sijn handen moeten vervallen, gelijck het al bijnae soo verde was beschickt, versoeckende derhalven, dewijle de noot op 't hoochste was, onse bijstant.

Op 't welcke geconsidereert, dat haer dit landt toecomt, ende 't beslagene aen d'Ed. Comp^ie seer gewilligh hebben overgelaeten, ende dat Oedasoa ons al wat te stercken ende stouten buyrman valt ende noch meer worden soude als men hem heel liet geworden, dewijl men hem siet trachten over voorsz. volcq ende Caepmans, alsoock de vissers (die sedert gister almede weder hier vandaen gebeten hadde) t' eenemael 't heertjen te speelen, boven dat hij de Chainoquas (onse beste handelaers) oock dreyght van ons aff te houden, ende alsoo de frequentatie tot ons alleen aen sigh te trecken, dat voor d'Ed. Comp^ie in dier vougen niet vorderlijck ingesien wort, vermits men van hem oock maer heel weynigh, ende dat oock maer van sijn magerste bestiael can handelen, - Soo is de voorsz. Gorachouquas ende Caepmans vooreerst toegeseyt, dat wij Oedasoa daerover souden spreecken ende desen avont noch laeten versoecken, niet eer yets op haer te attenteren voor hij ons off wij hem nader gesproocken hadden, waerover dese luyden soo

verblijt waren, alsoff men se reede al uyt de slavernij verlost had, ende versocht hebbende, dat men haer om hun landt te mogen behouden doch wilde helpen, is haer daerop in 't secreet geantwoort sulcx wel doenelijck te weesen; maer ons in ymants verschillen te steecken, cost echter soo heel wel niet vallen als met tusschenspraeck, ten waere sij (dewelcke noch alsoo weynigh als Oedasoa tot dato niet halff bestiael genoegh voor ons alleen hadden beschickt, veel min voor de aencomende schepen) voor elcq schip dat hier aenquam voortaen costen ende wilden vaststaen, telckens te leveren tegen rijckelijcke betaelinge 20 beesten ende 20 schapen, als wanneer ons dan niet eens meer bemoeyen souden, ander off meer volcq uyt 't landt (om bestiael) aff te locken, ende haer dan oock t' eenemael onder ons bescherminge ende hoede aennemen, ende waerop sij dan gelieffden te beraetslagen ende soo haest mogelijck te resolveeren, dewijle sijluyden doch anno passado door ons toedoen in goede vruntschap sijnde geraeckt met de Chainouquas, van denselve altijt tegen coopmanschappen van ons voorgemelte leverantie te genieten, telckens weder ander cunnen crijgen met groote advance, 't welck haer soo wat wel ingedruckt is, om ter degen te doen verstaen, ende dat sij soo doende rijck ende in ontsagh door ons souden raken etc., 't welck dan bij haer aengenomen is met haere outsten van 't volcq op te beraetslagen, ende ons affscheyt te doen hebben, met welcke tijdinge zij 6 van haer volck onder geleyde van een van onse soldaten nae huys stuyrden, 't welcke Gonnomoa den 2^en oversten van de Saldanhars (tusschen wijlen in 't fort gecomen, ende vernomen ende gesien hebbende dat se met ons in 't heymelijck hadden gesproocken) datelijck met al de sijne was nae huys gegaen, als wanneer dese onder haer sessen noch hier

sijnde gebleven om antwoort van hun vooraaf gesonden volcq te verwachten, baden dat men haer doch mede wilde door een soldaet laten thuys brengen, als vreesende, dat haer Gonnomoa 't naest hebbende belegert, noch desen avont wel mochte overvallen, hetwelck dan gedaen is en oock de tolckinne Eva aen Oedasoa gesonden, dat hij voor ons nader te spreecken, op onsen bodem geen hostiliteyt aen de voorschreven aen ons om hulp versoeckende buyrluyden en gelieffde te plegen, die ons door deselve tolckin liet wederom weten, dat hij den Commandeur morgen eerst soude comen spreecken; maer sij hadden sooveel gratie aen hem niet verdient, noch oock aen ons (liet hij weten) dewijle ons over twee jaeren soo leelijck berooft ende noch niets van 't gerooffde bestiael hadden overgelevert, maer het beslagen lant quansuys daertegen gecedeert, omdat se doch wel sagen sulcx van ons niet wederom te nemen was: in somma elck soekt ons tegen den anderen op te maecken.

Primo December

is Oedasoa met den capiteyn van sijn negrij ofte leger, genaemt Koukosoa, aen 't fort gecomen, welcke vooreerst belooffde ten respecte van ons versoeck voorsz., niets op onsen bodem aen te vangen, maer haerluyden daerom oock niet quijt te schelden, doch echter niet langer te wachten, als tot de Chainouquas (daer se hun verleden jaer mede verbonden hadden) afquamen, ende te seggen, dat se van haer sooveel volcq sochten te crijgen tot bijstant, dat se gelijck in getal mochten wesen en op de ruymte comen dorsten, alsoo de questie deur een camp off door arbiters moste geslecht ende bij dese Caepluyden ende tabacqdieven vooral bekent worden, dat hij Oedasoa den oppersten was niet alleen van ds Saldanhars groote ende cleyne Chariguriquas, maer oock van

al dit Caepvolcq, welcke haer al te groots omtrent hem begonnen aen te stellen, ende daerom wat tot oitmoedicheyt moesten gebracht worden, oock was het eens gebeurt, aleer d'Ed. Comp^ie hier noch geseten was, dat een leeu, omtrent haerluyden wesende, van Oedasoas broeder (nu overleden) met een hasegay soodanigh door 't lijff heen geschooten was, dat deselve een van Caepmans volcq daerachter staende trefften, ende tegelijck mede ter doot velde, 't welck emmers een onnosele saeck was, ende waerover zijn evenwel soo gepicqueert sijn geweest, dat se voorsz. sijn broeder met haer andermael op de jacht van een leeu sijnde, ende die beset hebbende, in plaets van na den leeuw te schieten nae sijn broeder schoten, ende die alsoo trachten, quansuys onversiens, om te brengen; maer 't was t' alle gelucke langhs de zijde op het been maer heen gepasseert; soodat sij een ongeluckige daet met een schelms verraet sochten te wreecken, ende dat moest hij haer leeren vergeten ende eens doen gevoelen wie hij was: want, seyde hij, 't is een stout volcq, die haer eygen Heer Gogosoa, dien ouden man, niet meer achten als een kindt, ende die was nochtans mede van geslacht een reght overste van haerluyden, ende met Oedasoa sijn vader wel vereenight ende seer goede vrunden geweest, jae sij sloten hem altemets eens voor bedelaer wegh, 't welck ons oock gebleecken ende wij hem dagelijcx als een arm man wel gespijst hadden, ende dat sij hem nu aenhouden, was meer schijn als daet, maer Osinghkkamma sijn eygen outsten soon speelde capiteyn ende achtede sijn vader al te weynigh, ende die was denselve, die de hasegay op sijn broeder, als voorschreven, door een ander mans handt gestuyrt had, 't welck betaelt off bij haer schult bekent moeste wesen, boven dat Oedasoa's vader hem gesecht had

te wesen heer over al dese Caepgasten, te maecken dat se hem niet al te stout wierden en een leelijcke part speelden, als se sijn voorouders wel gedaen hadden, want gedurigh daerop uyt sijn, om haer onder 't een off 't ander pretext op eygen heerschappij van sijn onderdaenigcheyt aff te breecken, gelijcq sijluyden tot dien eynde haer principaelst met de Chainouquas hadden geallieert, op conditie haer die voor hem beschermen soude etc.

Oock hielden sij haer mede voor gegraveert, dat Oedasoa's broeder in voortijden met een vrou van haerluyden was deurgegaen ende die voor sijn eigen gehouden, doch oock niet met gewelt, maer onder sijn thienen sterck sonder geweer, als 2 uyt liefde, die sij tot malcander hadden, soodat de Caepmans ende Gorachouquas maer sochten oorsaeken hier en daer op te rapen, om onder niemants heerschappij, maer op hun selffs te leven, en alsoo hem sijn vader al te wel hadde ingeprent, dat hij ende niemant anders den rechten Heer van haerluyden was, soo cost hij nu tot mannelijcke kennisz gecomen sijnde, niet nalaeten hem daervoor te doen erkennen. Sousoa den oversten van de Chainouquas was weder meer als hij, die hij als denselven hier compt daervoor erkent, waerom souden dese, seyde hij, hem dan oock niet voor haer meerder erkennen, dat moeste hij haer leeren, ende als Sousoa hier quam, ende dat die verstonde dese om voorsz. redenen oorsaeck genoech hadden hem daervoor niet te erkennen, soo had hij dan met de Namaquas soodanigen vaste bont gemaeckt (niet ondienstigh voor d'Ed. Comp^ie sijnde), dat hij oock hem, Sousoa, mede niet meer voor sijn overheyt soude behoeven te erkennen, ende den opperheer op sigh selffs met adsistentie van anderen maecken te blijven, gelijcq dese Caepmans doch sochten te doen etc.

Nae welck verhael dan wat getracteert sijnde, is Oedasoa (met ons seer wel tevreeden) tegen den avont nae huys gegaen.

Den 2 dito

's middachs waren Herry ende Doman onder geleyde van een van de ruyters aen 't fort gecomen, relaterende, dat Oedasoa sedert gister haerluyden wel had laeten aenseggen geen quaet te doen, maer zijluyden dorsten evenwel niet openbaer tot ons comen ende gaen als te vooren, want hij daer oock had bijgevoucht, dat hij haer daerom op de ruymte buyten onse palen crijgende niet quijt scholde, versoeckende dierhalven seer, dat wij Oedasoa wilden laeten vertrecken off daer se anders noyt rust van hem hebben, maer altijt benaut ende becommert souden worden.

Wij gelieten ons mede als wel te cunnen verstaen, dat Oedasoa haer als op hun eygen lant sittende wel behoorde met vreden te laeten, ende dat sij derhalven van haer recht niet behoeffden te wijcken, maer dewijl hij haer overmocht, datter om buyten sijn dienstbaerheyt te blijven, geen beter middel was, als haer altemaelen met bestiael ende al onder ons beschermingh te begeven, onder de conditien eergister Choro, den oversten der Gorachouquas hare geallieerde, voorgestelt, namentlijck, dat hij ende sij Caepmans, doch bestiael genoegh hebbende, ende van de Chainouquas, haere goede vrunden om onsent wil anno passado mede geworden, wilden volstaen te leveren voor elck schip, datter aenquam, 20 goede beesten ende 20 schapen tegen coopmanschappen, alsoo om dat ten minsten te mogen hebben, wij dus veele moeyten deden om alle volckeren uyt 't landt te locken, 't welck wij, zijluyden tot voorsz. leverantie resolveerenden, dan naelaeten ende haer voor d' een soowel als d' anger beschermen ende mede genoegh

van haer eygen landt, buyten Comp^ies begrepen cirkel, maken souden, in vougen sijluyden haer aen de dominatie van Oedasoa niet souden behoeven gelegen te laeten ende haer eygen heerschappij behouden cunnen, sonder aen yaemandt, gelijcq sij doch nu om gerust te leven contribueren moeten, dan aen Oedasoa ende dan aen andre, die haer machtshalven overmogen, anders als de gemelte leverantie aen d'Ed. Comp^ie voor coopmanschappen, daer se telckens meer als een cent weder op winnen costen, ende alsoo voor deselve coopmanschappen doorgaens ander bestiael handelende, als coopluyden heel rijck ende in corten tijt alsso groote meesters worden souden, als die haer nu sochten te overheeren etc., ende 't welck sijluyden (soo langh met ons omgegaen hebbende) emmers behoorden te cunnen begrijpen. Sij gelieten haer wel van jae, maer seyden, dattet het volcq soodanigh noch qualijcq ter degen wijs te maecken was.

Waertegen haer wederom te verstaen gegeven wierd, wij Oedasoa om sijn bestiael (dat men noch meer van hem als van haer handelde) dan geerne hieromtrent wilden houden, ende dat het soo doende maer haer eygen cleyn begrijp souden te wijten hebben, indien men, langh dralende, t'eenemael onder sijn heerschappij quame te raecken, als presenterende ons al de helfft van haer bestiael, soo wij maer willen toestaen, dat se haer op onsen bodem mochten aentasten, daer hij hun nu soo naeuw becingelt heeft, dat se nergens anders als tot ons eenige wijck hebben, sulcx dat haer nu t' overleggen stont wat haer best was: op haer eygen heerschappij te leven, off onder dienstbaerheyt van de Saldanhars te vervallen, ende wes meer haer mochten begeven (nae ons begrijp) ten besten van d'Ed. Comp^ie etc.

Sij versochten seer om maer 2 soldaeten in haere

legers te mogen hebben, om welckers wille sij verseeckert waeren, haer dan geen moleste van Oedasoa soude aengedaen worden, waerop haer te verstaen gegeven wierd, sulcx om verscheyde reden niet coste geschiedeu, voor zij haer t' eenemael onder de voorsz. conditie in ons bescherminge overgaven ende met eenen een goet getal bestiael voor eenige schepen (alle dagen te verwachten) op voorraedt, beneffens soodanige vaster verseeckeringe meer, als waerop men aen weerscanten altijt soude mogen en cunnen staet maecken.

'T welck Oedasoa (haer dus soeckende wijs te maecken) aengepresenteert werdende, welhaest accepteren ende haer dan travailleren soude soo hij wilde: behoorden derhalven nu best te weten ende haer wel te beraden, wat haer te doen stonde ende soo voorts.

Den 5 dito

heeft Oedasoa met sijn capiteyn Koukosoa aen 't fort geweest met 2 vette hamels tot vereeringe ende affscheyt, alsoo voornemens waeren, nu 't gras op was, weder te vertrecken langs strant, achter het Luypaertsgeberchte heen wegh, werdende derhalven oock met een vereeringe tot maintenue van vruntschap en goede tractementen etc. versien; doch is weynigh van sijn volcq cunnen gehandelt worden, maer de hoop is met haer vertreck noortwaerts uyt, dat de Chainouquas van den oost op handen sijn, die zooden aen den dijck brengen, wesende sedert primo deser van alle Saldanhars niet meer als 12 jongh ende oude slechte beesten ende 34 schapen gehandelt, hoewel sij wel met sooveel duysent stucx hier bij ons gelegert sijn.

Den 7 dito

is op dato navolgende resolutie genomen:

Woensdagh den 7 December 1661.

Na d'uytdelinch bedragende in contant ƒ 2059.4, primo November jongst weder aen 't volcq gedaen hebbende, bij opneming van Comp^ies cas bevonden, quaelijck sooveel penningen op voorraedt meer te weesen, als de resterende ƒ 990.1 van de weeskinderen van den overleden vendrigh Jan van Harwaerden sijn bedragende, sulcx al yets van 't selve is aengetast, ontstaende ten principale mede door de betaelinge aen traen voor Batavia, vis, materialen ende verscheyde versnaperinge voor de schepen, boven den dagelijcxen uytgeeff van costgelden en subsidien etc., - Soo is eenparigh verstaen, tot versterkinge van Comp^ies cas ende om het een ende 't ander daeruyt te doen blijven vervallen, vooreerst noch boven de 1000 Rd^s in dato 12 July van voornoemde weeskinderengelt voor d'Ed. Comp^ie noch a deposito op te nemen de 320 realen, sijnde voorschreven 990 gl. 1 van deselve bij cassa sijnde, ende uyt de verlopen intressen 20 gelijcke realen daerbij te voegen, wesende alsoo te samen drie hondert en vrijfftigh realen van 60 stuyvers, yder a ½ per cento 's maents, ingaende 12 November verleden, dat de gemelte penningen in gebruyck sijn genomen geweest.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't fort de Goede Hoope, ten daege ende jaere als boven.

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema.
Hendrick Lacus, Secret^s.

Heden sijn de Saldanhars met hun legers altemaelen ten eynde voorsz. opgebroocken, ende Oedasoa met

sijn capiteyn Koukosoa noch een tractement aen 't fort wesen halen; hoe sij met de Gorachouquas geaccordeert sijn can niet recht vernomen worden, sijnde maer gesien, dat wat hasegayen van haer aen Oedasoa sijn overgebracht in bossen gebonden.

Den 8 dito

de bouwluyden overal meest aen 't mayen van de garst.

Den 10 dito

sijn sedert den 7 gehandelt een koe ende 7 schaepjens van de Saldanhars, die haer nu omtrent 1½ uyr gaens van de Zoutrievier nae het Luypaertsgeberchte hebben gelegert.

Sondagh den 11 dito

is van een merrypaert, daer den esel mede gespeelt had, een muylpeert geworpen, ende sijn noch 2 a 3 merryen van den esel drachtigh, dat wel comt, omdat d' eselin verleden jaer in 't werpen gestorven is.

Den 12 ende 13 dito

is den fiscael met eenige coopmanschappen eens gesonden nae de negerijen van de Corachouquas ende Caepmans, om te sien off daer beter wat van haer mochte te handelen wesen als hier aen 't fort, dewelcke van de steert des Bosheuvels nu məede opgebroocken sijnde, haer met de Caepmans in ende omtrent de Clooffpas na de Houtvaley hadden gelegert, en gansch weynigh genegen gevonden wierden om te handelen. sulcx tegen avont met maer 3 beesten ende 12 schapen quam te retourneren.

Op dato is aen den vrijman Tielman Hendricx van Uytrecht (3 jaeren al vrij geweest ende nu met sijn vrou noch 12 jaeren vrijdom aengenomen hebbende) omtrent 50 morgen lants, daer de redout Coorenhoop staet, in eygendom affgemeten ende gegeven, om tot den corenbou etc. te gebruycken, waertoe dito parck ongeveer het 3^e part maer bequaem is, sijnde noch omtrent sooveel tusschen den Bosheuvel ende de Bosbergen, maer omdat het 't alderverste van de hant

leght niet seer begeert; doch mach alsoo wel tot weyde overigh blijven, alsoo deselve noch schrael ende luttel genoech valt.

Den 14 en 15 dito

is de fiscael oock eens met coopmanschap na de Saldanhars gesonden, ten eynde als boven, van dewelcke dese 2 dagen maer 2 koebeesten ende 13 schaepjens sijn aengebracht, die omtrent het Luypaertsgeberchte op reyse verder uyt bevond ende Oedosoa sijn legers nederslaende, om sijn volcq te laten handelen, cost echter niet meer als 3 koebeesten ende 17 schaepen becomen, daer hij 's avonts mede thuys keerde.

Den 16 en 17 dito

was noch een koe ende 4 schapen aengebracht van de cleyne Chariguriquas, die oock seyden, dat se over 4 dagen een groot ende een cleyn schip in de Saldanhabay hadden gesien, dewelcke nae 3 dagen leggens weder in zee gelopen waren, doch hoe 't met volcq etc. gestelt was, cost niet vernomen worden, sullende apparent West-Vrieslandt van Enckhuysen voor Batavia, ende 't Nachtegaeltjen van Amsterdam voor de Caep gedestineert wesen.

Sondagh den 18 dito

al weder harde Z.Z. ooste winden met regen, tot beleth voor de buyten in zee sijnde schepen, om binnen te comen.

Den 19 ende 20 dito

's morgens voorsz. harde winden, noch al felder aenhoudende, ende te min goet doende aen 't jegenwoordigh affgemaeyt wordende rijpe cooren, dat op veele plaetsen en voornamentlijck op Comp^ies landerijen dit saysoen seer schoon geslaegt is, jammer sijnde datter binnen Comp^ies begrepen cirkel geen meer landt tot cooren bequaem is.

Soo laeten haer oock de Hollantsche vruchtboomen mede langhs soo meer van gewenscht succes aensien, voornaementlijck appelen ende queen, aen eenige jonge boomtjens (hoewel noch maer 3 a 4 stucx) fraey

staende, en andere al bloeyende ende dies belovende in toecomende haere vruchten te verthonen, wanneer se wat ouder en stercker gewortelt worden, ende 't welck 't beste van de vruchten noch sal wesen, is dat se tegen de aencomste van de retourvloot ende patriasche herffst- ende winterschepen op haer fleur rijp sullen sijn, gelijcq sulcx aen de lemoenen ende orangieappelen oock gemerckt wordt, van welcke verscheyde boomtjens jegenwoordigh al redelijck wat aen hebben, en de wijngaerdt bijsonder vol, alsoock weder denselven olijffboom van anno passado, dat hem sijn tacken daervan op de aerde buygen; maer den anderen heeft noch niet als maer 2 a 3 bloeysels verthoont; wat hij doch doen sal, wil den tijt leeren; ael- ende cruys-besien hebben haer dese maent eenige weynige rijp verthoont en de kersen beginnen jegenwoordigh te rijpen, die, ouder wordende, misschien beter dragen sullen, maer die vrucht is voor die hier wonen, omdat er dan selden schepen sijn.

Nieuwe maen den 21 dito

quam Comp^ies vaertuygh 't Muskytjen met een westelijck luchjen van 't Robbeneylandt wederom, vol schulpen voor de calcoven, hebbende in 3 dagen door de Z.Z. ooste winden niet cunnen opcomen, nochte oock yets vernomen van de schepen (op den 17^e genoteert) die de Hottentoos in de Saldanhabay souden gesien hebben, ende belet blijven op te comen, door dese continueerende Z.Z. oostewinden tegen den nacht weder begonnen op te steecken ende

Den 22 dito

oock aenhielden.

Den 23 dito

's morgens is den fiscale Abraham Gabbema, met wat coopmanschappen, op 2 draeghossen geladen, weder eens nae de Saldanhars, een daghs reysens van hier liggende, gesonden, om noch wat bestiael, mogelijcq sijnde, van deselve te ruylen,

dewijl men van de geruchte affcompste der Chainouquas ende Heusequas noch niet verneemt, ende gemerckt wort, van de Saldanhars beter wat bestiael te handelen valt, als se veraff leggen dan naebij, omdat se dan voor melck, seecker soort aerdackers, wortelkens ende andere wilde vruchten, als pory, ende oock voor ondeugende struysveeren ende doppen, schiltpadjes ende andere diergelijcke leuren en seuren, sooveel tabacq weten te crijgen van de vrije luyden ende particulieren, dat voor d'Ed. Comp^ie alsdan gansch weynigh bestiael te crijgen valt, boven oock de moeyelijckheyt, die men bevindt met deselve hieromtrent leggende te hebben, vermits haere onbeschaemde importuniteyt etc.

Den 24 dito

is sedert den 17^e van de Saldanhars 4 ende Caepmans 2 schaepjens gehandelt.

Den 27 dito

is den fiscael Abraham Gabbema tegen den avont van de Saldanhars (vrij verder als gegist leggende) wederom gecomen, van haar gehandelt hebbende 4 goede beesten ende 90 schapen, van welck 6 op reyse door de verheyt des weghs niet voort cunnende, achter moeten laeten had, ende sulcx een fraeyen trop van 84 schapen neffens de voorsz. 4 beesten thuys bracht.

Den 28 dito

is op dato genomen navolgende,

Woensdagh 28 December 1661.

Alsoo het Godt de Heere geliefft heeft dit jaer den corenbouw redelijck wel te zegenen, soo op verscheyde vrijeluyden- als voornaementlijck oock des Comp^ies landerijen, sulcx dat eenige, die tot noch haer brootcoorn van d'Ed. Comp^ie hebben moeten haelen, niet alleen van haer eygen connen leven, maer oock al wat overigh sullen hebben aen d'Ed. Comp^ie te leveren, tot affcortinge haerer schulden etc.

Soo is om deselve te meer tot den nootsaeckelijcken bou aengemoedight te houden, als oock op de hoop van een rijstsecours uyt India, goetgevonden deselve, namentlijck de landtbouwers, van haer eygen cooren voor haer ende derselver huysgesins gebruyck voortaen toe te laten des maents voor yder hooft 't sij man off vrou off meyt 1¼ schepel, sijnde 50 ℔ cooren, ter meulen te mogen brengen, ende dat haer sulcx ten aldereersten oock sal worden affgemaelen, omdat se, in 't landt wonende, alle dagen niet bij de meulen comen cunnen, ende daernae die hier bij 't fort woonen, sullende d' overige tijt voor Comp^ies volcq waergenomen worden.

Reynier Drijver van Cleeff, hier te lande gecomen met 't schip de Musquaetboom 23 July A^o 1660, voor adelborst a 10 gl. per maent, ende jegenwoordigh provisionelijck becledende de vacante plaets van corporael, waerinne tot dato contentement is gevende, wort ten dien insichte op sijn versoeck ende bequaemheyt bij desen in gemelte corporaels qualité geconfirmeert ende togevoecht een beloninge van 14 guldens 'smaents, ingaende Nieuwejaersdagh 1662.

Aldus gedaen en gearresteert in 't fort de Goede Hope, ten daege en jaere als boven.

(Geteyckent) Jan van Riebeeck.
Roeloff de Man.
Abraham Gabbema.
Hendrick Lacus, Secret^s.

January 1662.

Den 2 dito

is van 't Robbeneylandt aengecomen Comp^ies zeylsloep 't Muskitjen, vol schulpen tot de calcoven.

Den 4 dito

hebben navolgende personen ondertrou

gedaen conform de resolutie daerover genomen ende hieronder g'insereert.

Woensdagh den 4 January 1662.

Abraham Gabbema, jongman geboortigh in 's Gravenhage, fiscael in dienst van de Generale Nederlantse Geoctroyeerde Oost-Indische Compagnie, bescheyden in dese fortresse de Goede Hope, sigh in trouwbelofte hebbende begeven met Petronella Dous van Doesburgh, jonge dochter alhier, ende dies te samen in Rade verschenen sijnde, de bruyt geadsisteert met haere moeder Johanna Boddijs, versoeckende omme metten anderen in den heilige egte staet wettelijck te mogen worden bevestight, - Soo is bij den Raedt goetgevonden, dese luyden haer billick versoeck te consenteren.

Tegen den avondt is voorsz. fiscael Gabbema met partije coopmanschap op 6 ossen geladen, weder gesonden nae de Saldanhars, om te sien off wederom soo een frayen handel als laetst soude mogen aentreffen.

Den 9 dito

is Comp^ies vaertuygh 't Muskitjen vol schulpen tot de calcoven weder van 't Robbeneylandt gekeert, daer alles noch wel was.

Comende 's avonts oock aen te langen der vrijeluyden vaertuygh Peguijn; met 11 halff amen traen, uyt de Saldanhabay gistermorgen geseylt met tijdingh, dat aldaer in de bay wel een maent gelegen hadden 't schip W.-Vrieslandt van Enckhuysen ende 't Nachtegaeltjen van de camer Amsterdam, conform navolgende brieffkens geschreven aen den Commandeur, ende hieronder geinsereert, luydende van woorde te woorde als te weeten:

Erentfeste, achtb. wijse voorsienige

seer discrete Heer.

Mijn Heer.

Alsoo wij den 18 July passado voor d'Ed. Oost-Indische Compagnie ter camer Enckhuysen, met het schip West-Vrieslandt uyt het Vlie sijn geseylt met 374 zielen, van waer tot dato desen 34 personen sijn overleden, soo ist dat wij den 6 deser vervielen benoorden Dasseneylandt, in meninge om aldaer op de rheede te lopen, sagen daer onder de wal een schip, hetwelck een Princevlagh liet wayen, schoot een schoot, hijste doen de vlagh tot een schouwGa naar voetnoot1), over sulcx hielden nae hem toe, bevonden hetselve te wesen 't schip de Nachtegael, bij d'Ed. Heeren Bewindhebberen van d'Ed. Comp^ie ter camer Amsterdam uytgerust, sijnde den 15 Juny in zee geloopen uyt Texel met 20 eters, hadt 4 doden gehadt en de rest van sijn volcq was heel swack, soodat het schip niet conde regeren, soodat wij op sijn versoeck hem 8 man hebben overgedaen, en conden doen de rheede niet becomen, alsoo de wint zuydelijck was, soodat genootsaeckt waren Sardeynybay in te lopen, alwaer wij noch sijn leggende neffens het voornoemde schip de Nachtegael, verhopende den Almogende Godt ons goeden wint sal verleenen, en sal bij ons geen tijt worden versuympt, soo haest doenlijck is onse reyse te vervorderen, om bij u Achtbaere te comen, edoch versoecken gansch vrundelijck, soo lange wij hier sijn leggende, u Achtbare ons met eenige ververssingen gelieft te voorsien, waervoor op het hooghste sullen

danckbaer wesen, alsoo hetselve voor onse scheepsvolcq seer nodigh hebben van doen.

Hiermede Erentfeste achtb. wijse voorsienige seer discrete Heer, zijt neffens die U achtbaren lief sijn, den Almogende en sijn genadige protexie bevolen ende van haer gegroet

UE. Achtb. dienstv. vrunden

(Was geteyckent) Cornelis Jansz. Backer, schipper.

Elbert Brouwer, ondercoopman.

In 't schip W.-Vrieslandt, leggende in Saldeynebay, den 7 January 1662.

Volgende brieff bij de schipper van 't galiot Nachtegaeltje geschreven, van inhoude als hieronder:

Ady 27 December 1661 in 't jacht

Nachtegaeltje, leggende in de baya d'Saldanhae.

Mijn Heer.

Na behoorlijcke reverentie dient dese het haestigh resolveren van Bartholomeus, om van hier nae de Taeffelbay te seylen, vermits de wint in de voornacht schielijck noordelijck begon te waeyen, is d' reede ick geen occasie hebbe van alle omstandigheden te schrijven, dient alleen desen te thonen onse alhier behouden arrivement, dat de 6 dato was, hebbe met verlangen van die tijt tot nu nae een goede wint gewacht, dan off noch deurwaeyen sal staet te twijffelen, vermits de flauwe coelte; wat onse reys belangt hebbe een langdurige reys gehad door onbequaemheyt van ons onderhebbend schip, wij sijn den 15 Juny uyt

Texel geseylt, naedat wij te vooren twee bijsondere reyse van Amsterdam vertrocken sijnde, ydermael door fout van het schip wederom gecomen sijn, 't rapport van dese dat mijn 3^e tocht met het schip is, sal ick mondelingh beter rapport van conne als bij UE. present mocht sijn. waernaer ick seer verlange, te meer omdat eenige van mijn volcq wel weer uyt de koy op d' been sijn, maer noch niet recht gesont: heb 8 in de koy alhier gebracht ende 8 dooden gehadt, aen d' scheurbuyck gestorven, 2 van de 4 hier in 't gesicht van 't lant off voor de wal, dat 12 persoonen maeken, die absent waren om yets te connen doen, van 't getal van de 20 die wij sterck waren, doen uyt Patria zeylden, waeronder 3 jongens, ende onder dese overige 8 die gesond heeten te sijn, vermits wij het met crachte ende forzeringe onser ligchaems uyt de koy hielden, wasser maer een soo machtigh, dat hij 4 achtereenvolgende glasen aen 't roer con staen, hetwelck een droeffheyt was aen te sien, vermits wij ons schip niet conden regeren, als 6 passado u vrije lieden van 't Dasseneylandt sagen, vermits wij door suydelijcke wint daer vervallen waren, ende de rhee aldaer meende te beseylen, toesiende, sagen met vreughden een schip dat wat benoorden 't voorsz. eylandt was ende mede rhee socht; ick schoot een schoot ende liet een schou waeyen, waerop hij affquam, ick hem prayende bevond het schip West-Vrieslandt te sijn, van de camer van Enckhuysen; ick riep: haelt mijn aen boort, ick ben onmachtigh mijn boot uyt te setten off oock het schip te regeeren, dat hij dee, ende nae ick van hem met volcq versien, was geresolveert wij gesamentlijck alhier te zeylen, cortend' blijve

UEd. dienaer,

(Was geteyckent) Schipper Fijaert Meynderts Backer.

Noch een naebrieffken, geschreven bij den schipper van 't galjot Nachtegaeltje, inhoudende als volcht:

Ady 7 January 1662,

in 't jachje de Nachtegael.

Na groet en reverentie dient desen, door veranderingh van wint is d' ingesloten de laetsmal niet versonden ende dewijl het nu haestigh te doen is, dat d' boot vertreckt, heb ick geen occasie meer te cunnen schrijven, hoop dat de tegenwoordighe noortoostewint sal deurcoelen, cortende blijve

Mijn Ed. Heers dienaer

(Was geteyckent) Schipper Fijaert Meynderts Backer.

Den 10 dito

een moy N.westelijck coeltjen.

Den 11 dito

't coeltjen alsvooren worden daer de voorsz. schepen alle uyr mede uyt de Saldanhabay te gemoet gesien, als cunnende nu wel van daer herwaerts, om hier ververssinge te vinden, geseylt, maer niet van hier derwaerts gevaren worden, om yets daer te brengen.

Den 12 dito

is de seylsloep 't Muskytjen met der haest ongeladen affgesonden met de secrete seynen voor de retourvloote ende Vaderlantsche schepen nae 't Robbeneylandt, om deselve daer bij tijts te hebben, ende met eenen schulpen voor de calcoven wederom te brengen.

Ondertusschen is oock het vrijmans vaertuygh met dese variable luchjens voormiddachs al vol cool ende verscheyde aertvruchten affgesonden nae de Saldanhabay, voor Comp^ies schepen aldaer leggende, met navolgende brieffken tweedubbelt geschreven.

Aen d' opperhooffden van 't schip

West-Vrieslandi ende 't galiot Nachtegael

luydende als te weten:

Eersaeme voorsichtige seer discrete goede vrunden.

Met het vrijeluydenvaertuygh hebben wij ul. beyder brieffkens wel ontfangen, ende met dese westelijcke luchjens haerluyden oock al tegemoet gesien, ende alhoewel wij niet en twijffelen off sult jegenwoordigh daermede al dicht hteromtrent gecomen wesen, soo hebben echter, off door 't een off 't ander mocht gemist sijn, twee vrijmansvaertuygh voor u beyden affgesonden vol cool ende verscheyde aertvruchten; bestiael can het als te cleyn sijnde niet innemen; doch twijffelen niet, off sult in de bay wel wat becomen hebben, alsoock gansen, eenden ende andere vogels, alsmede dat ten minsten met de voorsz. westelijcke winden onder 't Dasseneylandt sult sijn geraeckt en aldaer cunnen crijgen van de vrije luyden schapen ende verckens, die sij daer genoegh hebben, alsmede redelijcke goede groente om aen UE. te verstrecken, ons lieff sijnde te verstaen, dat de gemelte vrije luyden haer accommodabel dragen in het haelen van water, groente ende vangen van vogels ende andere dingen als UE. met lieff hier comt (daer de hapjens met alle mogelijcke middelen toe willen waergenomen sijn) sal 't hier aen beter water en ververssinge in genoeghsaemheyt niet mancqueren; indien UE. saeght, dat het daer noch langh mocht duyren, soo laet ons de brieven aen de Caep gesonden met d' eerste boot mede opcomen, ende de ververssinge (naedat elcq volcq opheeft) verdelen, en die dit vaertuygh eerst ontmoet, 't sijne

daer affnemen, hopende dat UE. d'Almogende in corte sal herwaerts geleyden, sullen affbreecken ende denzelven UE. in genaeden bevelen, mitsgaders gegroet laten van

UE. goede vrunt

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.

In 't fort de Goede Hoope, den 12 January 1662.

'S namiddags begond weer seer hard uytten Z.Z. oosten te wayen, tot belet van de voorsz. schepen, om herwaerts op te comen.

Den 13 dito

even fel aenhoudende, quam de fiscael Abraham Gabbema des namiddachs uyt 't lant van den Saldanhars (3 dagen reysens van hier leggende) wederom thuys met een trop van 117 schapen ende 17 geruylde beesten, sulcx sijn reys weder wel affgericht ende goetgemaeckt hadde; maer soude nae sijn gevoelen jegenwoordigh vooreerst van deselve niet meer te crijgen wesen, alsoo veel medegenomene coopmanschappen (gehoopt te verruylen) wederom brachte, omdat se daer nu wat van vervult waren, te verwonderen sijnde dewijle se soo bijsonder heet nae de tabacq sijn en 't bestiael seer veel hebben, dat se soo quaelijck daer aff scheyden willen; doch blijckt langhs soo meer hetselve te sijn den eenigen acker die se bouwen van te leven, als 't vleys ende melck tot spijse nuttigende en de vellen tot cleedingh gebruyckende.

Den 14 dito

lieffelijck weer ende 't luchjen variabel.

Sondagh den 15 dito

idem aengenaem weer met een moy labber noordelijck luchjen.

Den 16 dito

insgelijcx, vremt sijnde dat de schepen uyt den Saldanhabay daer noch niet mede op en donderen.

Den 17 dito

betrocken noortwestelijcken luchjens,

seer dienstigh voor de gemelte schepen om op te comen, is de fiscael Abraham Gabbema met parthijen coopmanschappen op 2 ossen geladen nae de negrije van de Gorachouquas offte tabacqdieven, om te sien, wat oock van haer sal mogen te becomen wesen, sijnde gelegerd omtrent den uyttersten hoeck van de Steenbergen ende bay Fals, stijff 1 dagh reyssens van hier, verstaende met gelade ossen etc.

Tusschen wijle nae een seer lange reyse comt hier ter reede te arriveren voormiddaghs omtrent 10 uyren 't galjot Nachtegael, heden van 't Dasseneylandt gescheyden, ende den 15 Juny anno passado voor de derde mael uyt Texel geseylt, met 20 coppen, waervan 4 overleden waren, hebbende volgens rapport van den schipper Feyaert Meyndertsz. Backer, den 12 Augusty nodigh om water aen Cabo Verde aengeweest ende aldaer vernomen, dat de Engelse die van de West-Indische Compagnie t' eenemael den handel in de riviere Gamla verboden ende oock hadden laten aenseggen haer fort binnen 3 maenden aen den coningh over te leveren, sulcx die luyden daer in groote becommeringh leefden, versterckt waren van volcq, maer seer sober versien van provisien, boven de moeilijke quellingh van d' Engelse dagelijcx op den hals hebbende etc.

Is wijders voorsz. galiot den .. 8^bre de liny op 5 a 6 graden lenghte gecruyst, aldaer ende oock de gansche reyse seer met stilte gequelt sijn geweest, den 6 Dec. anno passato onder 't Dasseneylandt heel machteloos van sieckte bij 't schip West-Vrieslandt geraeckt, ende van die 8 man overgecregen hebbende, denselven dito de rhee van voorsz. eylandt misgedreven sijnde, te samen de Saldanhabay ingelopen, daer hij tusschen den 11^e ende 12^e deser 's nachts met een noordelijck luchjen uytgeseylt ende onder voorsz. Dasseneylandt

door stilte weder geanckert, gister van daer gescheyden met dese N. luchjens was herwaerts opgecomen.

Soo retourneerde oock Comp^les seylsloep Muskytjen van 't Robbeneylandt met schulpen.

Ende tegen den avont sag men oock 't schip West-Vrieslandt comen aenseylen, met de vrijeluydenboots vol traen uyt de Saldanhabay, welck groot schip met den doncker noch binnen dese bay ten ancker quam, doch wat buyten de rhee, daer sigh

den 18 dito

met seer moy weer vorder naetoe schickte, ende den schipper genaemt Cornelisz. Jansz. Backer ende den ondercoopman Elbert Brouwer, aen lant comende, rapporteerenden, dat se waren uyt 't Vlie geseylt den 18 July verleden, met 374 coppen gagiewinners, waervan 34 overleden ende 8 op het Nachtegaeltjen, omtrent 't Dasseneylandt onmacht gevonden hebbende, overgegeven had, sulcx noch met 332 man hier gecomen is, altemaelen op 4 a 5 nae fris ende gesont geworden door de ververssinge in de Saldanhabay, als hebbende daer 15 schapen van de Hottentoos becomen ende alle dagen redelijck groente van d' eylanden, door de vrijeluydenvaertuyghen aengebracht, van welcke sij, beneffens 't waterhalen wel dienst genoten hadden, hebbende wijders nergens anders aengeweest ende meest de gansche reyse voornaementlijck omtrent de liny al van contrariewinden vrij gesuckelt, mitsgaders deselve den 3 October verleden op 253 graden 27 minuten lenghte gecruyst; doch heeft haer de verlegentheyt van 't Nachtegaeltjen op den 6 December verleden 't meeste verlet veroorsaekt, alsoo doen de rheede van 't Dasseneylandt soude gecregen ende des anderen daegchs hier cunnen wesen hebben, omdat die rhee soo gereet is om herwaerts op te comen ende de hapjens dickwils over sijn, eer men uyt de bay can raecken, daer se met dese N.

wint gistermorgen uytgeseylt ende al 's avonts hier gecomen sijn; doch het luckt uyt de bay om dees tijt van 't jaer soodanigh wat selden, ende van 't Dasseneylandt gansch gereet.

N. Maen den 19 dito.

Tegen den avont quam de fiscael wederom van de Caepmans ende tabacqdieven niet meer als 20 schapen ende 7 beestjens hebbende cunnen becomen, hoewel deselve nae haeren doen rijck ende met fray bestiael genoegh versien sijn: sulcx noch al blijft blijcken, dat men het meeste van de volckeren diep te lant wonende crijgen moet.

Den 26 dito

is den fiscael Abraham Gabbema nae de Donderdaegsche predicatie met juffrouw Petronella Does voor den Raedt getrout, conform de resolutie van bevestinge.

Den 28 dito

is op dato 't galjot Nachtegael sijn affscheyt gegeven, om met den eersten bequamen wint sijn reyse naer India te spoedigen, ende ten dien eynde den schipper geintregeert de brieven ende pampieren aldaer gehorende, doch, alsoo de wint schielijck seer hard uytten Z.Z. oosten opstack, is hij daermede van avont niet cunnen aen boort geraecken, noch oock

Sondagh den 29 dito,

vermits het doen noch al even hard uyt voorsz. hoeck bleeft aen houden te waeyen.

'S middags wierd een schip onder de wal Z.W.waerts van de clooffwachters in zee gesien, drijvende daer van stilte, ende woey in de bay alhier soo hard, dat de schepen haer stengen schieten moesten.

'S morgens wierd stil en voorsz. schip, onder de wal drijvende noch gesien wordende, is den fiscael met een roeysloep daer nae toe gesonden, met naevolgende brieffken geschreven:

Aen d' opperhooffden van 't onbekende

schip onder de wal.

Eerzame voorsienige seer discrete goede vrunden.

Dewijl 't Nachtegaeltjen gereet leght om te vertrecken, ende wij UE. onder de wal vernemen, soo senden bij desen den fiscael Abraham Gabbema met der haest, om de brieven die van d'Ed. Comp^ie aen de Caep gehooren, alsoo wij gissen daer eenige saecken sullen in sijn, welcke met hetselve scheepje wel metter haest moeten voortgesonden worden: geliefft derhalve alle deselve brieven aen den voorsz. fiscael Gabbema over te leveren, opdat wij ons sooveel te vroeger daervan mogen dienen, ende 't gemelte scheepjen daernae te min ophouden; d'adviso ende dienst, vrundelijck gegroet.

UE. goede vrunt

(Was geteyckent) Jan van Riebeeck.

In 't fort de Goede Hope, den 30 January 1662.

'S middachs 't luchjen uytten N.westen braeff opcoelende, quam voorsz. schip daermede wel ter rheede, ende weynigh daernae den fiscael met de brieven, daer niets in gevonden wierd om met 't Nachtegaeltje aff te senden.

'S namiddachs den schipper Jan van Campen met den ondercoopman Casper van Dalen aen lant comende, verstonden met des fiscaels rapport d' accorde te wesen 't schip Wapen van Amsterdam, 27 September 1661 in compagnie van het schip Amersfoort uyt 't Vlie gelopen met 350 coppen, van welcke maer 3 overleden ende 2 verongeluckt waren en de rest fray bij haer gesontheyt, sonder ergens aengeweest te hebben, ende van Amersfoort denselven dag dat se uytseylden, affge-

raeckt sijnde, mitsgaders 't schip Malacca oock veerdigh om ten eersten mede uyt 't Vlie t' zeyl te gaen

Ultimo dito,

de wint N.westelijck uytter zee, is 't galiot Nachtegael gelast daermede echter onder zeyl te gaen, om het met laveren, mogelijck sijnde, buyten te leggen.

Ende sijn oock d' opperhooffden van 't schip West-Vrieslant heden haer depeche gegeven ende geintregeert de brieven en pampieren gedirigeert aen d'Ed. Heeren Gouverneur-Generael ende d'Ed. Heeren Raden van India.

Sijnde 's namiddagchs 't Nachtegaeltjen met laveren noch fraey buyten geraeckt met 52 coppen; d'Almogende verleene hem een spoedige behouden reyse.

Den 1 February

't luchjen N.westelijck, tot beleth voor 't schip West-Vrieslant om te vertrecken, ende waermede 't Nachtegaeltjen oock weder halff binnen quam, maer

den 2 dito

's morgens 't luchjen van den Z.Z. oosten opcoelende, is 't selve weder buyten in zee geraeckt, ende daermede oock vertrocken 't schip West-Vrieslant met 301 coppen; d'Almogende wil haerluyden een spoediger behouden reyse verlenen, als se van 't Patria tot hier gehadt hebben.

Heden sijn oock de 2 vrijeluydenvaertuygen nae 't Dasseneylandt en Saldanhabay vertrocken op haer traen- ende visneringh.

Den 4 dito

des morgens vroegh quam binnen boucheren ende seylen sooveel hij cost 't schip Malacca, daerop schipper Pieter Jansz. Veltmuys ende ondercoopman Isaacq Grammond, 3 October 1661 uyt 't Vlie geseylt met 345 gagiewinnende coppen, daervan 12 overleden, de rest redelijck fris, hadden op 3 plaetsen tusschen Jarmuy ende de Wells wel vrij gestoten,

welcke particulaeriteyten al met een oorloghschip uyt het canael hebben g'adviseert aen d'Ed. Heeren Meesers, sijnde wijders recht deur zee herwaerts aengecomen ende omtrent 3 weecken bij de linie gesuckelt, sonder ergens aengeweest te hebben, maer hadden over 19 dagen bij 't schip Amersfoort hieromtrent mede geweest, sulcx die alle dagen met Godes hulpe mede hebben binnen te verwachten.

Den 7 dito

's middachs begond soo stijff te waeyen van den Z.Z. oosten, dat d' opperhooffden van 't Wapen van Amsterdam, om haer affscheyt aen landt sijnde, niet weder costen aen boort comen, maer vernachten moesten.

Den 8 dito

noch even fel aenhoudende tot den

9 dito,

's morgens was het stil, als wanneer gemelte opperhooffden nae boort voeren, g'intregreert sijnde de brieven en pampieren aen haer Ed. tot Batavia en geraeckten met een Z.Z. oost windeken op den middagh met 345 coppen fray t' zeyl ende in zee; d'Almogende verleene deselve een geluckige voorspoedige behouden reyse.

Den 11 dito

sijn zedert des fiscaels laetste uyttocht, van welcke den 19^en verleden geretourneert was, aen 't fort geruylt hebbende 3 koebeesten ende 23 schapen van de Saldanhars.

Sondagh den 12 dito

quam 's avonts omtrent negen uyren tijdingh aen 't fort door een van 't wachthuys Keert de Koe, dat onse lantreysers onder den sergeant Pieter Everaerts daeromtrent gecomen waren, alle op een nae, die van een oliphant gedoot was, fris ende gesont, ende dat se hoopten morgen al vroegh aen 't fort te wesen, wierd derhalven een vlesch wijn ende wat eeten haer te gemoet gestuyrt, om haer wat te ververssen etc.

Den 13 dito,

's morgens donckere westelijcke lucht

sag men een schip van d' overseyde van de bay comen nae de rheede seylen, 't welcke ten 6 uyren al op de rheede quam, ende d' opperhooffden van dien, aen landt comende, verstonden te wesen 't schip Amersfoort, daerop schipper Adriaen Joosten Swaen ende den ondercoopman Rudolph van Ommeren, met 341 gegagieerde coppen, daervan 14 soo gestorven als verongeluckt, sijnde naedat met 't schip 't Wapen van Amsterdam den 27 Sept^r uytgeseylt was, den 7 October in Zeelant weder ingeloopen geweest, ende van daer

den 14 dito

wederom zee genomen hebbende, waren tusschen den 6 en den 7 deser door harde storm uytten Z.Z. oosten dese bay misgedreven, onder 't Dasseneylant ten ancker gecomen ende daer met groente, eyeren, vogels, oock schapen ende verckens, van de vrije luyden redelijck wat ververscht, gister voor dagh van daer gescheyden, ende alsoo desen morgen, Goode loff hier wel g'arriveert, sonder onderwegen eenige andere plaetsen aengedaen, ende stijff 3 weecken onder de liny gesuckelt te hebben.

Ondertusschen comen den sergeant Pieter Everaerts met sijne 12 lantreysers gesont ende wel te pas wederom aen 't fort, wesende haeren 13^e man, naedat se maer 10 dagen van hier waren geweest, door een oliphant omgebracht, ende relaterende wijders in substantie, dat sij de Namaquas niet hadden cunnen opvinden, schoon wel 48 mijlen verder gereyst waren, als daer se verleeden jaer sijn opgedaen geweest, doch indien sij hadden cunnen verder water vinden om te drincken, dat den sergeant onder sijn drien met den capiteyn van de groote Chariguriquas 4 dagen langh hadde gesocht, souden deselve noch eyndelijck wel opgedaen hebben, maer tusschen seecker water, dat in een binnenzee uytloopt, genaemt Oliephantsrevier, en daer de Namaquas nu lagen, was een spatie soo dor en

souten lant, datter onmogelijck was over te reysen, ende desen voorsz. capiteyn met eenige van sijn volcq deselve ter vlucht overgeloopen hebbende nae de Namaquas, brachten d' onse nae 10 a 12 dagen wachtens tijdinge, dat de Namaquas hadden geseyt dit saysoen gansch geen cans te wesen, om tot malcander te comen, als oock bleeck, want den sergeant sulcx 4 dagen langh onderstaen hebbende, was halff versmacht bij sijn ander volck wederom gekeert, wesende gemelte capiteyn en sijn volcq 10 a 12 dagen heen ende weder over die zoute gronden geloopen, hebbende noch al vrij slechter van dorst gestelt, want het lant soo dor ende droogh daer was als een planck, ende voorts vol sandige molhopen, sonder lover off gras, ende hier en daer maer een cuyltjen sout modderigh water, dattet aen de canten wit daer van was, ende die ongelegentheyt haer voor dees tijt had gedrongen te retourneren, alsmede een off 2 die vrij sieck waren, doch naderhant uyt die dorre gronden comende weder gesont geworden sijn, ende verclaren dat nergens op het thiende deel soo goeden lant ende water als hier aen 't hoeckje van de Caep gevonden hadden, gelijck in haer dachregister hieronder geinssereert breeder aengeteyckent staet.

Journael, gehouden bij mij Cornelis

de Cretser, van de heenende wederreyse gedaen in 't lant van Africa, bij Pieter Everaert, sergeant (in conformité van seeckere memorien denselven daervan ter hande gestelt) in qualiteyt als opperhoofft met sijne bijhebbende compagnie, bestaende in 12 personen, door last van d'Ed.

Jan van Riebeeck, Commandeur van 't fort de Goede Hope ende verderen ommeslach aen Cabo de bonne Esperance etc., aengegaen den 14 November 1661, als doen van 't voorsz. fort vertrocken sijndeGa naar voetnoot1).

21 dito

kwamen bij een groote rivier, die bij d' onse den naem van den grooten berghrivier voerde, daer wij verbleven, sijnde in dese rivier extraordinaire schoone versche visch, daer bij ons in abondantie aff gevongen wierde.

22 dito

hebben den geheelen dagh, vermits de groote diepte der voorsz. rivier, besigh moeten wesen met het overvlooten van onse victualie; derhalve des nachts aen den oversijde verbleven.

Wat aengaet de lantsdouwe tot hier van de clooff van Riebeecks casteel, mitsgaders ¾ uyrs aen d' oversijde naer de Caep off 't fort van dien gepasseert, is redelijck goet tot bouwinge, doch al wat sandigh, maer nopende 't voor gepasseerde geheel sant-, steenende clipachtigh. Ende welcke passagie met een wagen tot aen dese voorgemelte rivier mede (indien 't noot waere) soude te gebruycken zijn.

23 dito,

des morgens geheel vroegh, voor het opgaen van de zon, onse beesten gepackt sijnde, begaven ons weder op reys, ende de cours genomen N.O. gingen soo 1½ uyr, sijn doen aen een cleyn riviertjen 't welck den cleynen berchrivier genaemt wierde, daer wij (als met de beesten soo ten deele gepackt als ongepackt doorcomende) bleven rusten ende nae dat het

heetste van den dach een weynigh over was, namen de cours N.O. ten N., passerende inmiddels 16 soo cleyn als groote rivieren, die alle haeren loop tot ende in den voorn. grooten berghrivier waeren hebbende.

'T landt desen dach gepasseert is geheel sant- ende steenachtigh.

24 dito.

Des morgens vroegh van meninge wesende ons op de reys te begeven, dochten nootsaeckelijcker dien voormiddach stil te leggen, ende ons inmiddels met hertebeesten als anders te provideren, doordien verder sijnde deselve niet wel en bennen te becomen, ontpackten des nachts, verbleven aen een rivier, voor welcke voorsz. nacht als in 't vallen van den avondt niet verre van onse rustplaetse vernamen een oliphant, die sigh gelatende tot ons te willen affcomen, derhalven tot bevrijdinge van onse beesten denselven te gemoet gegaen, om hem soo een weynigh indien 't mogelijck ware van ons aff te crijgen, in welcke te gemoet cominge (niettegenstaende al verscheyden schooten op denselven waeren gedaen) een van onse mede comp^en, genaemt Pieter Roman, niet alleen van wierde achterhaelt, maer oock soo deerlijck gequest, dat hij ongeveer 2 uyren daerna is comen te overlijden.

25 dito,

soo over 't begraven van den overleden als de swackheyt van Coenraedt Schatman, des voormiddags stil gelegen.

'T landt als voorsz., doch soude noch yets wesen om hooy te winnen.

26 dito,

vermits de swacheyt van den bovengenoemde noch hadde toegenomen, stil gelegen.

Den 6 December

hadden geerne volgens onse genoemen opinie ons vroegh op reys begeven, maer doordien de swackheyt van Schatman noch meerder hadde toegenomen, dien dach noch stil gelegen, heb-

bende inmiddels ons wat geprovideert ende versorgt met 't schieten van gevogelte, 't vissen in de rivier, (de Olifantsrivier), daer bij d' onse in abondantie ende oock seer groote ende schoon aff gevangen wierden.

Den 7 dito,

's morgens vroegh voor het opgaen van de zon, 3 van onse beesten gepackt ende de resterende 2 met 2 man van onse comp^ie bij den voorsz. siecken met genoeghsame victualie hier gelaten sijnde, begaven ons op reys, vervolghden onse cours van noorden 2½ uyr, passeerende weder over de Oliphantsrivier, daer wij vermits de moeyelijckheyt van 't gepasseerde bleven rusten, ende des achternoens ons weder op reys begeven, namen de cours N. ten W., gaende soo 2 uyren, doen weder onse cours van noort 1 uyr, sijnde doen ter plaetse daer Meerhoff de Chariguriquas, mitsgaders de Namaquas, de jongste reys bij hem creegh, de Oliphantsrivier dicht op sijde.

'T lant noch even schrael als vooren, doch de veerte van ½ uyr nae 't gepasseerde goede bougront.

Den 9 dito

passeerden soo over de voorsz. rivier, vervolgens onse laetste cours rijckelijck 3 uyren, sijnde doen in een seer schoone vlacke groene valey, dicht aen de meergemelte Oliphantsrivier, daer wij yets vertoeffde, ende naedat de zon sijn meeste cracht betoont hadt, begaven ons weder op reys, namen onse cours N. ten O., gaende soo ½ uyr, doen de voorsz. Oliphantsrivier vervolght, die sijnen loop meestendeel N.N.W. was nemende, rijckelijck 1½ uyr, daer wij des nachts verbleven, voor welcke voorsz. nacht als naer zonnenondergangh twee Chariguriquas geassisteert met eenige Soaquas bij ons gecregen, die ons belooffden aen haer crael te brengen, omme daeraen sijnde, alsdan terecht soude cunnen vernemen, waer de Namaquas leggende waren.

10 dito,

's morgens ut supra, nemende onse cours

(vergeselschapt met de voorsz. comp^ie) O.N.O. gaende soo ½ uyr, doen daervan verandert ende gingen rijckelijck 2 uyren N.O. ten O., sijnde doen neffens een rivier, die uyt 't geberchte quam, alwaer wij ons selve een weynigh terneder stelden en nae yts verblijvingh vervolghden de voorsz. rivier 1 uyr, die sijnen loop O. ten N. was hebbende, doen deselve verlaten, ende gingen ½ uyr N.O., sijnde doen weder aen een cleyn riviertjen, daer wij verbleven, gaende niettemin onse voorn. comp^ie verder ende alsoo vermogens presumptie naer de voorseyde crael.

11 dito

des voormiddags vermits de swaeck- ende vermoeytheyt onser beesten stil gelegen, in welcke ons quamen besoecken 2 capiteyns ofte oversten der voorsz. Chariguriquas, die onder andere versochten aen haer crael te willen comen, die sij seyden hier niet ver van daen te wesen. Derhalve des achternoens ons met deselve op reys begeven, nemende de cours van N.W. ten N., alwaer wij sonder eenigh de minste water te vernemen des nachts verbleven, gaende de voorsz. capiteyn inmiddels nae haere crael,

12 dito,

's morgens vroegh onse beesten gepackt sijnde, begaven ons weder op reys, vervolghde voorsz. laetste cours ½ uyr, mitsgaders 1 uyr noorden, sijnde doen bij ende aen voorsz. crael hebbende 't vorder van den dach aldaer verbleven ende ons een weynigh ververscht.

'T landt desen dagh gepasseert, redelijcke goede bougront.

13 dito

noch stil gelegen, doch middelertijt vernomen naer de Namaquas, die ons berichten voor desen mael daer niet bij te connen comen, vermits deselve geheel ver landtwaert in getrocken waren, ende op derselver passagie geen water noch yets voor de beesten en is te becomen, ende wat belangde de tocht der

voorsz. Namaquas seyden, dat deselve haer in de regentijt op reys hadde begeven, niettemin resolveerden als haer seggen in geen vast gelove accepterende, ende om ons deligentie sooveel doenelijck te bethonen, morgen geheel vroegh ons weder op reys te begeven ende haer crael ofte gelegene plaetse te soecken, ende deselve vindende, 't spoor, indien 't eenighsints mogelijck is, te vervolgen.

14 dito,

achtervolgende onse voorsz. genomen resolutie vergeselschapt met de meer genoemde capiteyn, ons weder des morgens geheel vroech op reys begeven, nemende onse cours Z. ten W., gaende soo een crommen hoeck naer 't noorden, te reeckenen ½ uyr, doen verandert ende gingen gelijcq ½ uyr W.N.W., bevonden doen te wesen ter plaetse daer de voorsz. Namaquas met haer vee gelegen hadden, namen doen de cours conform derselver spoor N.N.W., gingen soo 1 uyr, mitsgaders ½ uyr W.N.W., passerende alsoo over een geberchte, daerover sijnde, gingen soo ½ uyr Z.W., sijnde doen bij een weynigh brack water, daer wij dien dach mitsgaders des nachts verbleven.

'T landt redelijcq goet tot bouwinge.

15 dito

's morgens vroegh als voorsz. namen onse cours Z.W. ten W., gaende soo redelijck 1 uyr, doen verandert ende gingen ½ uyr west, item ½ uyr W. ten N. mitsgaders gelijcke ½ uyr Z.W., sijnde alsdoen weder bij de Oliphantsrivier, en op 't rechte spoor daer de voorsz. Namaquas gedreven hadden, 't welck bij ons vermist was, hebbende daer 't vorder van dien dach, over 't wachten van den capiteyn der Chariguriquas, die wij belooft hadden heden aldaer te verwachten ende hij met sijn vee bij ons te comen, stil gelegen, omme hier sijnde alsdan met den anderen indien 't mogelijck ende wij geen gebreck van water en leden, 't welck hij voor vast stelde te sullen ge-

schieden, 't voorsz. spoor te vervolgen, ende alsoo de meergenoemte Namaquas op te soecken.

16 dito,

's morgens den voorsz. capiteyn noch niet vernomen, sustinerende met ons gegeckt te hebben, derhalven ons weder op reys begeven ende van meninge onsen reys alsoo te vervolgen, erscheen ons den voorgemelten capiteyn, die sijn vee, ter plaetse daer wij van den morgen van daen getrocken bennen, seggende gelaeten te hebben. Ende onder anderen repeterende, dat indien wij noch verder marscheren wilden, de rivier nu t' eenemael sullen moeten verlaeten, ende verseeckert te weesen in 1 dach a 4 geen water meer hebben te verwachten, ende dan al bij water comende, 't selve soo sout soude sijn, omme onmogelijck voor ons te connen nuttigen, mitsgaders niet voor de beesten, en sijn dienst presenteerende, om ons 't selve te doen sien, indien wij metgaen wouden; derhalve alle hetselve in deliberatie genomen hebbende ende nae genoeghsame overlegginge verstaen, dat 2 a 3 man twee a 3 dagen 't voorsz. spoor souden vervolgen, ende wel scherpe toesight nemen off alle 't selve conform voorsz. sijn seggen alsoo mochte weesen, ende ons van al hetselve (die haer hier ter plaetse weder sullen inwachten) rapport te doen, omme 't selve gesien ende gehoort alsdan te resolveren naer behooren, onder welcke sigh dan den sargeant als een derde wil laten gebruycken, ende van meninge op morgen geheel vroegh hem op reys begeven.

17 dito

des morgens geheel vroegh den voorsz. sargiant met 2 van onsen trop offte comp^ie vergeselschapt met den voorsz. kapiteyn ende onse medegenomen tolcq sigh ten fine voorsz. op reys begeven, die den 20^e daeraenvolgende ons met sijne voorsz. medegenomene in redelijcke gesontheyt weder is verschenen, die rapporteerden gansch geen water, mitsgaders gras

noch yts voor de beesten vernomen te hebben dan yts brack ende zoutachtigh water, als anders breder uyt navolgende bij haer gehoudene journael geexpresseert, d'welcke luydende was aldus:

17 dito 's morgens vroegh met 't beginnen van den dagh ons op reys begeven, namen onse cours N.N. oost, gingen soo 1 uyr, doen veranderende en gingen N. ten W. rijckelijck 3 uyren, sijnde doen bij een weynigh water, maer soo brack ende zout, onmogelijck om voor ons te connen drincken, daer wij yts verbleven ende een weynigh tijt geexpireert wesende, vervolchende onse laetste gegaene cours 2 uyren, daer wij weder sonder eenigh water te vernemen yts rusten, ende naer yts verblijvingh noch vervolgens voorsz. cours gemarscheert 3 uyren, sijnde doen weder bij water, doch een weynigh beter als 't voorsz, alwaer wij een Soaqua vernamen, die ons naer examinatie seyde, de Namaquas noch 3 dagen hier van daen te leggen, over sulcx geresolveert, ons daernae te begeven, ende daerbij comende deselve te bewilligen, om met ons naer onse gelegerde plaets aff te trecken om haer vereringen te ontfangen, waertoe den medegenomene capiteyn insgelijcx resolveerde, derhalven alhier des nachts verbleven.

18 dito

achtervolgende genomen resolutie ons vroegh op reys begeven, vervolghende onse laetste gepasseerde cours 4 uyren, daer wij aen een weynigh water, doch als 't voorsz., yts vertoeffden, ende naer een weynigh verblijvingh weder vervolgens voorsz. cours gemarcheert 3 uyren, bevonden doen te wesen aen een crael, daer de Namaquas met haer vee gelegen hadden, ende water als voorsz. vernomen, en meergemelte cours noch 2 uyren vervolght, alwaer wij 2 Soaquas huyskens, doch sonder menschen vernomen, daer den voorsz. medegenomen capiteyn verblijven

ende wij noch verder marscheeren wouden, daerbij seggende, dat wij daer niet bij conden comen, ende al bijcomende (de noterende voorsz. Namaquas) met ons niet en souden willen afftrecken ende meer andere uytvluchten, ende dienaengaende ongenegentheden bethonende ende in 't corte weder terugh wilden, 't welcke wij grootelijcx tegenstonden; doch naer lange tegenhoudinge als aensiende de groote armoede nopende 't gebreck van water, eyndelijck naequamen; dienvolgende begaven ons weder rugwaerts ende cours conform 't gepasseerde Z. ten O., gaende soo 1 uyr, sijnde doen aen een clip, daer wij een weynigh regenwater, dat dien dagh gevallen was, vernamen, ende des nachts verbleven.

19 dito

's morgens vroegh voor het opgaen van de zon, ons weder op reys begeven, vervolghde voorsz. couss rijckelijck 2 uyren, doen aen water als vooren, een weynigh gerust ende naer yts vertoevingen noch vervolgens voorsz. cours 4 uyren gemarscheert, sijnde doen weder aen de gementioneerde huyskens, daer wij des nachts verbleven.

20 dito

weder des morgens vroegh vervolgens voorsz. cours gemarscheert 4 uyren doen aen yts water als vooren gerust, ende nae een weynigh verblijvingh noch vervolgens dien in 2 schofften gegaen 6 uyren, ende doen verandert, gingen 1 uyr Z.Z.W., sijnde doen weder ter plaetse, daer wij van daen gemarscheert ende onse vorder comp^ie gelaten hadden.

'T landt soo in 't gins als wederreysen gepasseert, is geheel steen- en zantachtigh.

21 dito,

siende geen apparentie om de voorsz. Namaquas verder (ten aensien 't gebreck van water ende gras ofte yts waerbij onse medegenomen beesten 't leven souden behouden) te cunnen vervolgen: dienthalven versoght op den voorsz. capiteyn, om eenige van

sijnen volckeren nae deselve te willen affsenden, en haer onse compste bekent te maecken, mitsgaders ter cause voorschreve te bewilligen haere vereeringen, die wij seyden bij ons te hebben ende hem oock verthoont, die 't selve (naedat wij hem een vereeringe voor sijne genomen moeyten hadde gedaen ende met belofften, indien hij de Namaquas conde doen hier comen, noch een groten vereeringe doen soude) aennam, ende ons in een corten tijt daerop antwoort sou laeten toecomen.

Hebbende inmiddels mede geresolveest, vermits 't op ende afflopen deser voorsz. Oliphants ende 't ruyschen dat wij alle daegen, insonderheyt des avonts, sijn horende, om de voorsz. rivier sijnen loop ofte cours door 2 a 3 man te laeten vervolgen, ende te sien off daer ergens geen ander water en is, waer de meergemelte rivier sijnen loop toe en in is nemende, presumerende dat de zee hier dichte bij is, ende alsoo oorsaeck van 't selve soude mogen wesen. Dienvolgende den sergeant

22 dito

geheel vroegh met 3 van onse comp^ie ten dien fine sigh op reys begeven, die den

23

als den anderen daechs met sijn medegenomen tegens den avont weder is verscheenen, die rapporteerden de voorsz. rivier vervolcht te sijn rijckelijck 7 uyren, de cours was vervolgens voorsz. rivier Z.W. ende nae expiratie van dien bevonden deselve Z.W. in een zee te lopen, separerende aleer sij in die zee comt, seecker stuck lants, dat alsoo tusschen de voorsz. rivier ende aen die zee is leggende, moetende oock rijckelijck 4 uyren van de gemelte zee wesen, aleer het water in de voorsz. rivier sijne zout- ofte brackachtighe smaeck verlooren heeft, gelijcq sulcx bij haerluyden vermogens derselver seggen wel is vernomen.

23 dito,

sijnde den dagh van haere terughreysinge, de cours was conform 't gepasseerde N.O., gaende ge-

lijcqe 7 uyren, sijnde doen ter plaetse daer sij van ons gescheyden waeren, ende vermits aldaer langer geen eeten voor de beesten en was te becomen, reyckelijck 1 uyr rugtwaerts gereyst, de cours van Z. ten W., alwaer wij weder aen d' Oliphantsrivier verbleven, ende ons aldaer denselven dito bevonden, voor welcke haer compste besocht wierden van de meergenoemden capiteyn vergeselschaft met 3 man, die ons onder anderen te kennen gaff, achtervolgende de beloften ofte toeseggingh op den 21^e deser gedaen, 3 man naer de Namaquas toegesonden te hebben, die den 9^e dach sonder twijffel weder hier souden wesen ende ons alsdan deselve hier te brengen, offte ten minste behoorlijck bescheyt, waernaer wij ons sullen hebben te reguleeren.

26 dito.

Aensiende de schraelheyt der weyde voor de beesten dochten gedienstiger nae de Chariguriquas haere crael te trecken, die in onse te doene passagie sijn leggende ende aldaer ons bescheyt te verwachten; derhalven begaven ons op reys.

27 dito

's morgens vroegh ons weder op reys begeven, quamen doen weder bij de voorsz. crael, dicht aen de gemelte rivier leggende, daer wij ontpackten ende verbleven.

29 dito,

vermits den hier gelegene capiteyn met sijn crael op gisteren een weynigh rugwaerts (ten aensien van de weyde ende andere sijnde moverende redenen) was vertrocken, hebben denselven gevolght, nemende onse cours Z.O., gingen soo 2 uyren, sijnde doen weder als op den 27 deser.

Ult^o dito,

vermits als op den 29 denselven weder gevolght.

In welcke voorsz. dach des achtermiddags bij ons vernomen eenige Chariguriquas, die bekent maeckten offte voor de waerheyt aendiende als dat de Namaquas

op comende wege ende dichtbij waeren, bovendien, dat haere voorsz. capiteyn deselve heden geheel vroegh te gemoet was gegaen ende in corte hier soude wesen, over sulcx contrarie onse genomene opinie geresolveert 1 dach a 2 daer nae te wachten.

voetnoot1): d.i. Uwer Liefde (beleefdheidsvorm).

voetnoot1): beri-beri.

voetnoot1): oningevuld.

voetnoot1): Slechts wat eenig bijzonder belang had en bij gelegenheid van den vorigen tocht niet gemeld was, is hier overgenomen.

voetnoot1): en hetgeen verder volgt met het gewone gebruik en de gewone formules het paar toegestaan.

voetnoot1): zwijnen.

voetnoot1): De vlag in sjouw geheschen geeft te kennen dat het schip in nood is.

voetnoot1): Slechts wat van dit verhaal eenig belang had, is er van overgenomen. Den 15^den Nov. vertrokken do landreizers.

Vorige Volgende

[1661]

January 1661.

Ady primo dito

Den 2 dito

Den 3 dito

Den 4 dito

Den 6 dito

Den 8 dito

Den 20 dito

Aenteyckeningh gehouden bij Jan

Den 12 November 1660.

14en

15en

16en

17en

18en

19en

20en

21en ende 22en

23en

24en

25en

26en

27en

28en

29en

Den laesten

Primo December

2en

3en

4en

5en dito

6en

7en dito

Sen dito

9en dito

10en

11en

12en

13en

14en

15en

16en

17en

18en

19en

20en

21en

22en

23en

27en

28en

31en

4en January 1661,

5en

6en

7en

8en

9en

10en

11en

12en

13en

14en

15en

16en

17en

18en

19en,

20en

Den 21 ende 22 dito

Den 24 dito

Maendagh den 24 January Ao 1661.

Den 25 dito

Den 28 dito

Den 29 dito

Sondagh den 30 dito

Memorie voor den corporael van

Eerstelijck.

2.

14^en

15^en

16^en

17^en

18^en

19^en

20^en

21^en ende 22^en

23^en

24^en

25^en

26^en

27^en

28^en

29^en

2^en

3^en

4^en

5^en dito

6^en

7^en dito

S^en dito

9^en dito

10^en

11^en

12^en

13^en

14^en

15^en

16^en

17^en

18^en

19^en

20^en

21^en

22^en

23^en

27^en

28^en

31^en

4^en January 1661,

5^en

6^en

7^en

8^en

9^en

10^en

11^en

12^en

13^en

14^en

15^en

16^en

17^en

18^en

19^en,

20^en

Maendagh den 24 January A^o 1661.

Woensdagh den 2 Meert A^o 1661.

Maendagh den 7 Meert A^o 1661.

2^e dito.

3^e dito

4^e dito.

5^e dito.

6^e dito

7^e dito

8^e dito

9^e dito

10^e dito

11^e dito.

12^e dito

13^e dito

14^e dito

15^e dito

Den 16^e

17^e dito

18^e dito

19^e dito

20^e dito,

21^e dito