0. Vooraf
Het aandachtsgebied Literatuuropvattingen van de Stichting Literatuurwetenschap wil het literatuurwetenschappelijk onderzoek in Nederland stimuleren. In een in de herfst van 1992 gehouden verkenning is gebleken hoe omvangrijk en divers het onderzoek naar literatuuropvattingen aan Nederlandse universiteiten is. Classici, mediaevisten, renaissancisten, dix-huitiémisten en onderzoekers op het gebied van de 19e- en 20e-eeuwse letterkunde houden zich met literatuuropvattingen bezig, waarbij ieder eigen accenten legt en specifieke benaderingen kiest. Daarnaast is er nog belangrijk intercultureel poëticaal onderzoek.
Over deze verkenning is op het Symposium van de Stichting, op 19 december 1992 te Utrecht gehouden, gerapporteerd. Het geschetste beeld was gevarieerd; niettemin leek zich een kristallisatiepunt van vernieuwing aan te dienen: de impact van literatuuropvattingen op de deelnemers in het literaire veld, met name in processen van beeldvorming. Het onderzoekskader daarvan was echter conceptueel nog onvoldoende uitgewerkt. In de algemene slotdiscussie van het symposium kon als conclusie worden getrokken dat een nadere toespitsing op de institutionele inkadering van literatuuropvattingen, c.q. aandacht voor literatuuropvattingen als ideologische, maatschappelijk gebonden standpunten gewenst was.
In het onderhavige voorstel voor een aandachtsgebied literatuuropvattingen is gepoogd deze weg in te slaan. Daarbij is niet een globale noemer gezocht waar zo veel mogelijk van het huidige, gevarieerde onderzoek kan worden ondergebracht; bij de hier gepresenteerde benadering is concentratie naar object en methode nagestreefd. Betoogd zal worden dat wanneer twee onderzoeksbenaderingen worden geïntegreerd, een belangrijke winst zal kunnen worden geboekt. Voor de ordening van het complex aan denkbeelden over literatuur dat de afgelopen millennia is ontwikkeld en dat niemand in alle details kan overzien, staan globaal twee benaderingen ter beschikking:
1. De reconstructie-benadering. Deze is gericht op het reconstrueren en systematiseren van de denkbeelden over literatuur die een (groep) schrijver(s) of een samenleving op een bepaald moment huldigt.
2. De institutionele benadering van het literaire veld (als onderdeel van het culturele veld). Deze gaat uit van de aanname dat de specifieke aard die aan literatuur en kunst wordt toegekend de resultante is van de interactie tussen (literaire) instituties die het literaire veld vormen. Binnen deze benadering stellen onderzoekers zich tot taak rekenschap te geven van de verrichtingen van de diverse instituties en personen die in onderlinge wisselwerking betrokken zijn bij de materiële en symbolische produktie en verspreiding van (literaire) werken.
Naar onze overtuiging zullen projecten die onder het nieuwe aandachtsgebied vallen in literatuurwetenschappelijk opzicht aanmerkelijke vooruitgang boeken, indien deze beide benaderingen als complementair worden gezien en als zodanig worden gehanteerd. Hierin is het wetenschappelijk belang van het aandachtsgebied gelegen.
Auteursrechtelijk beschermd