In de schaduw van gisteren

Diese herrliche deutsche Zeiten

De zomer van 1942 was een mooie zomer! Zo ogenschijnlijk leek het of er niet veel aan de hand was, maar een kleine bloemlezing uit de pers van die dagen geeft wel een ander beeld. Te midden van de zomergeneugten een toenemende schaarste aan levensmiddelen en materialen. Bij het vrijheidsgevoel dat de vakantie teweegbrengt telkens de nieuwe verordeningen en bevelen van de Duitse bezettende macht, een langzaam wurgingsproces, dat ondanks de tulpen en de zeilscheepjes steeds benauwder voelbaar werd.

Dit is zo'n kleine bloemlezing uit de drie zomermaanden. Een bewijs dat niet iedereen zich met uitsluitend vakantiegenoegens bezighield. Sabotage! en het Duitse antwoord daarop.

[p. 140]

Onderwijl gaat de Duitse roof onverminderd door:

En niet alleen de Duitse roof, maar ook de Duitse moordlust. Dit zijn enkele van de trieste bekendmakingen waarmee de nazi-moordenaars onze zomer opvrolijkten.

[p. 141]

[p. 142]

Die gijzelaars zijn werkelijk door de Duitsers doodgeschoten, ook in de zomer van 1942. Nieuwe Duitse verordeningen probeerden ook de toeschouwers af te schrikken. Wie saboteurs of hun bentgenoten hielp, werd zelf met de dood bedreigd. Leest u maar:

[p. 143]

Soms kon men er nog het leven - voorlopig! - bij afbrengen, maar wie weet wat een concentratiekamp betekende, weet ook hoe weinig kans onderstaande gestraften hadden door hun menslievend werk. (Zie blz. 144 links boven)

[p. 144]

Maar niet alleen door dreigementen en executiepelotons trachtten de Duitsers ons te ringeloren, ook bedriegerijen, trucs, verleiding waren veelgebruikte middelen. Zo moesten het Nederlandse bedrijfsleven, Nederlandse boeren en Nederlandse arbeiders rijp gemaakt worden om in de verwoeste gebieden van Polen en Rusland het economisch leven weer enigszins op gang te brengen. Er trapten heel wat Nederlanders in, sommigen met heel bekende en eerwaardige (ook ná deze oorlog eerwaardige) namen. De Oost Compagnie werd opgericht, het doel spreekt voor zichzelf.

[p. 145]

Wie niet in de Verre Oost-gebieden wilde werken, kon in Duitsland zelf terecht, vaak onder de meest verleidelijke aanbiedingen die bovendien speculeerden op het burgerfatsoen en de arbeidzaamheid van het Nederlandse volk. Hier hebt u een paar voorbeelden:

Er waren er, die vrijwillig gingen, en wie niet vrijwillig ging, wisten de Duitsers vaak met medewerking van de Nederlandse ambtenarij wel op een andere manier in hun netten te vangen. Men ving trouwens veel meer. Een klein berichtje als het onderstaande laat duidelijk zien, hoeveel vrijheid er in Nederland overbleef. Zelfs de duiven moesten het ontgelden... (Zie blz. 146)

Het is slechts een kleine greep uit de kranten van die dagen. De bloemlezing zou met tientallen voorbeelden zijn uit te breiden, voorbeelden van de manier waarop de Germaanse ‘Kultur’-brengers in ons land huishielden als barbaren. Te midden van hun ‘bekendmakingen’, doodvonnissen, verordeningen, reclames, tergden ze ons in die tijd ook nog met hun overwinningsberichten, die althans voor toen maar al te waar waren: ‘Doorbraak in Libye’. ‘Britse vloot zwaar getroffen’. ‘Tobroek bezet, 25.000 gevangenen’. ‘Engelsen bij Mersa Matroe verslagen’. ‘Sebastopol gevallen’. ‘Vijand ten westen van de Don verslagen; ruim 88.000 gevangenen’. ‘Rostof gevallen’. Enzovoort enzovoort. En natuurlijk als gif dwars door alles heen de grotere en kleinere berichten over de nooit aflatende jacht op onze joodse landgenoten: ‘De joden moeten hun rijwielen inleveren’.

[p. 146]

‘Verordeningen betreffende het joodse vermogen’. ‘Beschikking van de Commissaris-Generaal voor de Openbare veiligheid over het optreden van joden in het openbaar’. ‘Stadsgedeelten voor joden verboden’. ‘Joden moeten het Westen verlaten’. Enzovoort enzovoort. Zeker, er waren Nederlanders die zich van dit alles niets aantrokken; die hadden andere bezigheden, en dat blijkt ook uit een kranteberichtje uit die dagen. (Zie het hiernaast gereproduceerde berichtje.)

Ook overigens een symptoom van de jungle en de jungle-moraal, die de Duitsers in die tijd, in hun ‘grosze deutsche Zeit’, hier hadden ingevoerd.

1 september 1962.