|
| |
| |
| |
Vierde bedryf.
Eerste tooneel.
Frederik, Philidia.
HEer Ferdinand komt met zyn Broeder straks beneden,
Om u een woord of twee te spreeken.
Ik wacht hem, 't was van my heel kwaalyk ook gedaan,
Zo 'k zonder afscheid dus stilzwygend weg zou gaan.
Vrees niet, al zyt gy nu wat laater opgezeten,
Myn Heer, uw paerd is schoon, dat wil wel haver eeten,
Het zal gelyk een schim nu loopen onderweeg,
Het vrat de groote korf driemaal met haver leeg,
Gestreeken boordevol, want, heer, dit moet gy weeten,
Dat ik my nimmer heb beholpen met vals meeten,
Dat ik 't bedrog, hoewel de winft my zoet is, haat,
'k Verkoop wanneer ik kan, maar 'k geef elk een zyn maat;
Van my zou niemand zulk een schelmstuk kunnen toonen.
Een die geen schuld heeft, hoeft zich zelf niet te verschoonen.
Maar, laat ons van uw vrouw eens spreeken.
Die fout is licht verschoont, ik denk daarom niet meêr.
Men zeide u niet, hoe zich de zaak heeft toegedraagen.
Hoe! kan u dan de naam niet van galant behaagen?
| |
| |
'k Mogt in myn jonge tyd meê wel een meisje zien,
Dit 's heden ook 't gebrek van de eerelykste liên.
Het stond my slecht had u myn vrouw gehoor gegeeven,
'k Zie dat gy geestig zyt, en in de min bedreeven,
U we oogen en gelaat die zyn 'er tekens van.
Gy kent my niet te recht, gelooft my, lieve man.
'k Zocht zo, als gy, myn tyd, toen 'k reisde, te verdryven
Met de waardinnen, als ik op een plaats moest blyven.
Neem toch die moeite niet, myn heer.
Laat ik, eer ik vertrek, uw misslag u eens toonen.
Houd gy my niet verdacht?
Gantsch niet, 'k wil u verschoonen.
Ei! bid ik, spreek niet meêr van dat geval.
Gy denkt misschien wel, dat....
O neen! 'k denk niemendal.
Wie zach zyn leeven ooit belachchelyker zaaken?
Vriend, gy gelooft te licht al 't geen me u wys koomt maaken.
| |
| |
Myn heer, ik zou uw les gelooven, zo gy waart
Zo oud en grys als ik van haaren, en van baard.
Ik voel my in toorn ontsteeken,
Wilt gy een woord of twee my dan niet hooren spreeken?
Zeer gaeren, ja al zyn 't 'er honderd, en noch meêr.
't Zal tot uw voordeel zyn.
Spreek dan, ik zwyg, myn heer.
Ik heb uw vrouw gantsch niet beledigt door myn reden,
| |
Tweede tooneel.
Waardin, Frederik, Philidia.
MOet ik de plaats van man en vrouw bekleeden,
En alles doen alleen, wat dat 'er diend gedaan?
'k Ben moê van 't werken, en gy blyft zo lui hier staan.
Myn heer, bemoei u met uw eigen zaaken,
En niet met de onze, die u in het minst' niet raaken;
Blyf dan niet langer by die losbol hier, ga heen,
Heer Ferdinand komt met zyn broeder na beneên.
Indien dat zy nu een van tweên om drinken spreeken,
Zo moet ik aanstonds gaan een ander vat opsteeken.
| |
| |
't Is wonder dat gy hen zo lang reeds wachten laat,
En met die jongen wulp hier uwen tyd verpraat.
Die heer is deugd'lyk, en gy kunt hem niets verwyten.
Gelieft, myn heer, ook met die anderen te ontbyten?
Neen, 'k heb te grooten haast.
De wyn verkwikt het hart.
Myn heer, die heeft geen tyd.
Gy spraakt heel anders toen ik hier eerst was gekoomen.
De schyn der menschen die bedriegt, 'k heb 't meêr vernomen.
Ga zien, of Ferdinand ook iets begeert, 't is tyd.
| |
Darde tooneel.
Frederik, Waardin, Ferdinand, Izabel, Philidia.
KAn ik u ook dienen met 't onbyt?
'k Zal u zo wel hier als te Lissabon gerieven.
Wy hebben hier in huis, al wat u zal believen,
Kan ik u dienen met een boutje van een lam,
Een ossetong, myn heer, of hieltje van een ham?
Wilt ge een pottagie, of gebraade hoenders eeten,
Of wilt gy die gestooft? laat ons uw zin maar weeten.
| |
| |
Ei! zeg ons maar wat spys dat gy begeert, en ik
Zal ze u doen hebben, ja, zelfs in een oogenblik.
Geef ons maar de ossetong, die wilde ik gaeren eeten.
Ze is niet gekookt, ik heb 't by ongeluk vergeeten.
Geef de pottagie dan daar gy van spraakt, maar hier.
Myn heer, ik zet de pot daar even eerst op 't vier.
Myn heer, het heeft my zo gespeeten,
De hond heeft gisteren het hieltjen opgegeeten.
Wel hebt gy dat niet, geeft de hoenders dan voor 't lest.
Ik heb een buurman, die heel schoone hoenders mest,
Ga die aanstonds ons beschikken.
'k Heb wyn, myn heer, die ons kan hart en ziel verkwikken,
'k Heb Alikantsche, die zo hoog word gewaardeert,
En van Madera, spreek maar op wat gy begeert.
Ik drink die laatste gaern.
Myn Heer, die moet noch zinken,
Ze is al te troebel, en noch niet bekwaam te drinken.
| |
| |
Die is op weg, en moet hier overmorgen zyn;
Ik heb ook and're soort heel goed, 'k zal, zonder toeven,
U 't beste vaatjen uit myn kelder laaten proeven.
| |
Vierde tooneel.
Izabel, Ferdinand, Philidia.
MYn Heer, een tyding, die 'k daar even heb verstaan,
Verpligt my, dat ik noch onmoogelyk kangaan,
Indien gy uw vertrek dan noch wat uit kond stellen,
Zo kunnen wy op reis elkanderen verzellen,
'k Heb hier noch iets te doen, wy kunnen met ons tweên
Het bosch veel veiliger doorreizen, dan alleen.
Myn heer, 't is wel, ik volg volkoomen uw behaagen.
Wil 't byzyn midd'lerwyl myns broeders hier verdraagen.
Ik zie uw goedheid, en dat myn erkentenis
Veel minder noch, myn heer, dan uw beleefdheid is.
Myn heer, uw byzyn zal my tot vermaak verstrekken.
'k Ben in een korte tyd hier weêr, ik moet vertrekken.
| |
Vyfde tooneel.
Izabel, Philidia.
'k BEdank het lot, waar door myn waarde broeder de eer
Genooten heeft, dat hy u dienst gedaan heeft, heer;
Maar ik en kan ook dit niet zonder nyd aanschouwen,
Dat hy alleen zo schoon een leeven heeft behouwen,
| |
| |
Wyl ik een drift gevoel gantsch tot uw dienst bereid,
Die 't zelfde meê zou doen in die gelegenheid.
Myn heer, gy eert my al zo veel door uwe reden,
Als hy my heeft verpligt, 'k ben op my zelf te onvreden,
Wyl, na uw goedheid, en zyn edêlmoedigheên
Ik myne pligt niet kan betoonen aan u tween,
En dat myn onmagt my verwekt dit ongenoegen,
Dat ik de erkent'nis by de ondankbaarheid moet voegen.
Myn heer, wilt gy my de eer vergunnen op deez'tyd,
Dat ik de plaats weet waar in gy gebooren zyt,
'k Zal de eer licht hebben u te kennen, zo gy 't leeven
Te Lissabon ontfingt, alwaar 't my is gegeeven.
't Is dicht by deze stad daar ik gebooren ben,
Op 't allernaaste slot, vermaard door oudheid, en
't Is ryk van inkomst, een der prachtigste gebouwen,
Myn vader Manciqua heeft zich daar lang onthouwen.
Ik ken hem, en hy word heel oud, maar 'k weet ook, dat
Hy nimmer kinderen heeft by zyn vrouw gehad,
En dat hem dit veel smarts verwekt heeft in zyn leeven.
‘Helaas! rampzaalige! wat antwoord zult gy geeven,
Zo ik zyn zoon niet ben, 't scheelt weinig, ach! ik beef,
Ik ben zyn broeders zoon, myn heer, zyn eigen neef.
Zyn broeder die heeft nooit geen zoons gehad voor dezen,
Maar heeft een dochter, zulks kan dan niet moog'lyk weezen,
Die is niet by haar oom, maar vader opgevoed,
'k Weet dat hy middelen bezit in overvloed,
Zyn dochters schoonheid is al om zo zeer gepreezen,
Dat ik van dat gerucht niet kan onkundig weezen,
| |
| |
Zo Lope uw vader is, dan zou, na alle schyn,
Dit kleed maar dienen, om hier niet bekend te zyn.
Uit uwe schoonheid, en uit uw bevalligheden,
Uw' eerb're schaamte, en ook uit uw gelaat en zeden,
Dunkt my, schoon gy niets zegt, dat reeds genoegzaam blykt,
Dat gy niet in der daad zyt, die gy wel gelykt:
Doch hebt gy redenen om u bedekt te houwen,
En vreest ge aan my al uw geheimen te vertrouwen?
Bedwing u dan niet meêr, weet dat, in dit geval,
U myn nieusgierigheid niet lastig vallen zal.
'k Verlaat myn achterdocht, zo ze u in 't minst zou krenken,
En 'k zal gelooven 't geen gy wilt dat ik zal denken.
Wat zou 'k gelukkig zyn, indien het waar was, dat
Gy in uw meening u van my bedroogen had:
Maar, neen! myn ongeluk heeft my deez' druk beschooren,
Dat ik een dochter, en rampzaalig ben gebooren.
'k Zie u voor deugd'lyk aan, en 'k meen dat ik u zou
Te kort doen, zo ik dit geheim verzwygen wou.
Myn heer, in dit gewaad, waar door gy zyt bedroogen,
Ziet gy de dochter dan van Lope voor uwe oogen
Die, proevend' van de min de wreede heerschappy,
De blinde liefde volgt, zelfs meêr verblind dan hy.
Die god, myn heer, die god! die niemand kan weêrstreeven,
Dwong my, dat ik my aan zyn magt moest overgeeven,
En diende zich toen van Alonce, tot myn smart,
Eu schoot de pylen uit zyne oogen, in myn hart.
'k Heb kennis aan een heer van deze naam gekreegen,
Die, door zyn aartigheid, de fierste kan beweegen.
Maar, zeg me Alonce waar is die gebooren? ‘zy
‘Is myn meêminnaares, ô min; begunstig my!
Die edelman is van zyn vaders kant gekoomen
| |
| |
Van de Gonzalves, een vermaard geslacht te Romen,
Zyn vader liet om reên, die 'k nimmer weeten kon,
Italien, en kwam ter woon tot Lissabon.
Dien zelfde ken ik, hy 's verwonderlyk van zeden,
Beminlyk, vol verdienste, en vol bevalligheden,
'k Verzeeker my dat gy van hem word aangebeên,
Hy moet getroffen zyn door uw aantreklykheên,
Die kan hy niet weêrstaan, ja, ik wil ook gelooven
Dat zyne liefde zelfs uw liefde gaat te boven,
Hy mind u teder, en ik twyffel hier niet aan.
Ik zal, van stuk tot stuk, u alles doen verstaan:
Onze ouders, die in 't eerst goê vrienden waaren, scheenen
Hen, door de trouw van ons, te willen weêr verëenen;
Wy volgden hun begeerte, en de genegentheên
Van ons die stemden met onze ouders over een:
Wy achteden reeds hoog elkander, ja, wy zaagen
Aangroeijen wederzyds die min met welbehaagen,
Alonce hoopte my te trouwen, en hy gaf
My schriftelyk, myn heer, hier zyn beloften af.
Liet gy u zelf door die beloften dan beleezen?
Hebt gy ook tekenen van min aan hem beweezen?
‘Trouwlooze minnaar! ach! wat baard gy my al rouw!
'k Acht u te veel, dat ik u iets verzwygen zou.
Wy dachten anders niet als om maar, zonder toeven,
De vruchten van de min en onze hoop te proeven:
Maar, even als men ziet dat dik wils het geluk
Zelfs op een dag, verkeert in jammer en in druk,
Zo zaagen wy, helaas! de hoop van ons begeeren,
De roozen van 't geluk, in distelen verkeeren;
Een onverwacht verschil veranderde in die staat,
Onze ouders vriendschap in een doodelyke haat;
Maar wy, wy kosten, door oprechte min ontsleeken,
| |
| |
Die banden niet zo wel, als zy hun vriendschap breeken.
Myn vader, wien de min van ons bekend was, wou
Dat ik een ander toen myn liefde geeven zou,
En ziende myn gelaat door zyne reên verbleeken,
Verbood hy dat ik zou Alonce zien of spreeken;
Ik zag hem evenwel, en in dit ongeluk,
Zo scheen hy meê geraakt in 't hart door deze druk,
'k Had hem dit nauw gezegt, of 'k zag hem gantsch ontroeren,
Hy zei my, dat hem dit tot wanhoop zou vervoeren;
Maar, echter onze min moest houden de overhand,
Schoon een te wreede magt hier tegens was gekant,
Die reden kon my en misleiden, en bekooren.
'k Zal u 't gevolg doen hooren:
De God der liefde had in myn ontstelde zin
Zyn blindheid ook gevoegt by myn ontsteeken min,
Ik kon Alonce toen zyn opzet niet weêrstreeven,
Wy hadden 't uur bestemd, elkand'ren plaats beschreeven,
Myn hart was te eenemaal vermurwt door zyn gebeên,
Wanneer de tyd, die van ons was bestemd, verscheen.
Hebt gy uw minnaar dan vernoegt in zyn gebeden?
Wierd hy gelukkig, en, mevrouw, waart gy te vreeden?
Was de uitkomst na uw zin, en viel 't besluit
't Welk gy genoomen had, gelukkig voor u uit?
Ach! ik rampzaalige kan nimmer vreugd verwerven,
Ik ben gebooren om door 't ongeluk te sterven,
'k Wierd van myn vader, door een dood'lyke achterdocht,
Toen ik Alonce daar bleef wachten, opgezocht.
| |
| |
Hy vondme, en wyl ik hem myn minnaar dacht te weezen,
Gaf ik hem onze min te kennen buiten vreezen;
Zyn gramschap, en ook myn ontsteltenis was groot,
'k Ontvlugte hem in dit gewaad, geparst door nood:
Maar, 'k wierd tot deze vlugt noch meerder aangedreeven,
Toen ik verstond dat my Alonce had begeeven,
En dat reeds overal verspreid was dit gerucht,
Dat hy myn byzyn met een ander was ontvlugt.
Kwaamt gy de naam van uw meêminnaares te weeten?
Men zei my ook dat zy word Izabel geheeten.
Ze is reed'lyk schoon, nochtans hebt ge ongelyk geleên,
Wyl gy haar overtreft met uw' bekoorlykheên.
Laat zy de schoonste zyn, die immer is gebooren,
Zo wil ik echter haar opoff'ren aan myn tooren,
En, schoonze onweetend licht myn min verhindert heeft,
Zo moet zy sneuv'len, wyl Alonce my begeeft,
Zy heeft my al te veel misdaan, 't zal haar niet baaten,
Schoon zy 't niet weet dat my de ondankb're heeft verlaaten.
Het is noodzaak'lyk dat myn wraak voltrokken werd,
Ik zal hem, met dit staal, haar rukken uit het hert:
Maar had uw broeder my zyn bystand niet beweezen,
'k Was dan in staat geweest om zelf de dood te vreezen,
Daar 'k myn meêminnaares meê dreigde, maar ik moet
De hoôn, my aangedaan, afwasschen in haar bloed.
Die and'ren met de dood, uit haat en gramschap dreigen,
Die zyn het allernaast heel dikwils aan haar eigen,
En Izabel is ook te vreezen in die staat,
't Kan zyn, dat zy hem mind, en 't leeven ook niet haat,
| |
| |
Gy moet u haare dood zo licht niet onderwinden,
Gy zoud u lichtelyk hier in bedroogen vinden,
En mooglyk dat zy u, wat gy ook voornaamt, zou
Doen deelen in de vreez' en in 't gevaar, mevrouw.
Zo 'k zelf op deze plaats haar vond, 'k zou, gantschs verbolgen
't Uitwerkzel van myn haat, doen op myn dreiging volgen.
't Kon zyn dat zy hier was, en niet ontstelde.
Is 't nodig dat ik u hier van de uitlegging doe?
Ik vind groot onderscheid in uwe reên, wyl ge even
My zo veel tekens van uw achting hebt gegeeven,
En 'k dacht gantsch niet dat ik u moeilyk maaken zou,
Nu ik het waardste, 't geen ik heb, u toevertrouw,
Daar 'k zo veel tekens u kwam van myn achting toonen,
Zult gy die weig'ren met uw vriendschap te beloonen?
O ja! al schoon ik nu van alles ben bewust,
Ik zal steeds trachten u te hind'ren in uw rust.
Weet, dat gy altyd hebt myn vyandschap te vreezen,
Zo lang gy Izabels meêminnaares zult weezen.
Van Izabel? wel hoe! kend gy haar dan? en zou....
Ja, ja, ik ken haar, en meêr als gy denkt, mevrouw,
De vriendschap tusschen ons is groot, en ik zal toonen
Dat niemand haar kan, of hy moet my mede hoonen,
En zo gy haar misdoet, zo weet vry dat ik haar
Bevryden zal van u, en 't dreigende gevaar.
Hoe! dreigt gy my? hebt gy myn ondergang gezwooren?
| |
| |
Gy! wien ik myn geheim vertrouwde? wat wy hooren!
Ik dacht niet minder als op uwe gramschap.
Verkoort gewis een kwaâ vertrouweling in my;
Myn vyandschap die zal in vriendschap nooit verkeeren,
Zo lang gy voorneemt uw meêminnaares te deeren.
In weêrwil zelfs van u, van Izabel, en al
Myn vyanden, is 't vast dat ik 't volvoeren zal;
Ik moet Alonces min geheel alleen verwerven,
Of anders zal gewis myn medevryster sterven.
Onstel u niet zo zeer, ik zeg u, in het kort,
Indien dat Izabel van hem verstooten word,
En zo de ondankbaare u wou tot zyn bruid verkiezen.
Dat deze keur u zal het leeven doen verliezen.
| |
Zesde tooneel.
Ferdinand, Philidia, Izabel.
MYn broeder, wat 's hier gaants? gy schynt geheel ontstelt,
Ik zie gy zyt vergramd, wat is 'er dat u kwelt?
Ik hoorde een taal, die my op 't hevigst' deed verstooren.
Gy kunt het hem doen hooren;
Indien ik langer op deez' plaats verbleef, 'k vertrouw,
Dat ik dan mogelyk te veel ondekken zou.
| |
| |
| |
Zevende tooneel.
Ferdinand, Philidia.
MYn Heer, myn broeder is geheel verstoort geweeken,
Hebt gy hem ook gehoont, en dus in toorn ontsteeken?
Waar spraakt gy van? wat was de zin
Wy spraaken hier van min.
Van min? ‘hy zal gewis, dat zy een vrouw is, weeten.
Myn hart ondekken, is dat myne pligt vergeeten?
Myn heer, 't gebeurt zomtyds dat zulks wel twist verwekt.
'k Bid dat gy 't my ondekt.
'k Heb hem myn naam, en staat gezegt, op zyn begeeren,
Een vrouw in manne kleêren.
Een vrouw! zou 't kunnen zyn? ô hemel! is 't dan waar,
Dat ik zo schoon een mensch verloste van 't gevaar,
| |
| |
En liet de hemel my zo braaf een werk gelukken,
Dat ik zo groot een buit de roovers mogt ontrukken?
Maar, 'k twyffel niet, dat gy een vrouw zyt, 'k heb alleen
Te letten op uw schoonte en uw aantreklykheên,
En uw bekoorlykheid, die niemand kan weêrstreeven,
Kan zulks my beter dan uw mond te kennen geeven,
En toen ik zag dat u de roovers zo verwoed
Besprongen, voelde ik een beweeging in 't gemoed,
Die my, tot uwe hulp, terstond heeft aangedreeven,
En my inboezemde om te zorgen voor uw leeven;
De roovers naauwelyks vertrokken zynde, en dat
Myn arm en 's hemels hulp hen weggedreeven had,
Zo vestede ik noch naauw op uw gelaat myne oogen,
Of 'k bleef geheel ontroert, myn hart wierd toen bewoogen,
Door 's hemels voorbeschik, het welk ons lot bestiert,
En 'k voelde dat ik voort tot u genegen wierd.
Maar, 'k merk nu dat die drift, waar door ik u kwam te eeren,
Zich zelfs in myn gemoed in liefde koomt verkeeren.
Ik ben, door uw gezicht, in uw gebied gebragt,
'k Voel, dat ik u zo veel als al de goden acht,
En dat die achting, waar mede ik ben ingenomen,
My voor uw wreedheid reeds doed sidderen en schroomen.
Doch, wierd my in myn min wat hoop maar aangeboôn,
'k Begeerde dan het lot van koningen, noch goôn.
Wat staat my nu van dit helaas te duchten?
Men geeft te kennen te beminnen met te zuchten.
Welk een geluk! indien myn liefde uw hart verwon!
| |
| |
Ach! ik wilde, zo ik kon.
Maar, neen! een ander is reeds meester van myn zinnen.
Het lot begeert dat 'k een trouw'looze moet beminnen.
'k Weet uw verdiensten, en al 't geen 'er is geschied,
'k Gaf u myn hart, myn heer, zo 't was in myn gebied.
Ik word beschaamd myn min de ondankbaare te toonen,
En myn verlosser, met ondankbaarheid, te loonen.
Helaas! wie is 'er die rechtvaardiger zich van
Het wreede lot, mevrouw, dan ik, beklaagen kan?
Hoe! zult gy dan, ô schoone, om my noch meêr te kwellen,
Een trouweloozen, voor een oprecht minnaar, stellen?
En zal die zuiv're min, die ik gevoel in 't hart,
Zyn glory, en zyn loon verliezen? wreede smart!
Maar, welk een hoop kan hem noch over zyn gebleeven,
Die nimmer trouweloos kan worden in zyn leeven,
Die u zal minnen tot de dood hem van u scheid,
Zo gy behaagen schept in de onstandvastigheid?
Maar 'k wil, en zonder om uw straffigheid te klaagen,
Dewyl 't myn lot is, u getrouwe liefde draagen;
't Gestarnte zelfheeft my tot uwe min verpligt,
Of eer de starren van uw goddelyk gezicht.
Ik zou ook, maar vergeefs, na myne vryheid haaken,
Wyl zy begeeren dat ik in uw min moet blaaken.
O ja! ik wil u steeds beminnen, in myn hart,
De liefde kweeken al vermeerdert die myn smart.
Ik kan niet laaten, schoon dat ik u haat moet vreezen,
U te beminnen, gy beminnelyk te weezen.
'k Beken 't, ik hoorde uw min te loonen, heer, maar, ach!
De pligt vermag niets, daar de liefde 't al vermag;
De liefde, die hier heerscht, wil na geen reden hooren,
'k Min een ondankb're, dit 's my van het lot beschooren,
Hy 's noch bemin'lyk, schoon hy trouw'loos van my scheid,
| |
| |
'k Aanbid de ondankb'ren, en ik haat de ondankbaarheid;
Ik word, myns ondanks, hier van 't noodlot toegedreeven,
Ik zal hem al myn min, u al myn achting geeven.
Mag ik hem kennen, die my stof tot klaagen geeft,
Die myn meêminnaar is, schoon hy geen liefde heeft?
En mag ik ook verstaan, mevrouw, om welke reden
Myn broeder aanstonds van ons weg ging gantsch te onvreden?
Weet dat ik dit geheim u gaarne ondekken wou,
Maar spaar de schaamte, die 't verhaal my kosten zou.
Gy weet nu reeds een deel van myn tampzaalig leeven,
Hy zal 't geen ov'rig is u wel te kennen geeven,
En mogelyk als gy myn ongeluk verstaat,
Dat gy u zelve van die liefde wel onslaat,
Dewyl ik u niet kan beminnen, en niet haaten,
Zo zal ik wenschen dat gy moogt de min verlaaten.
Myn min en leeven heeft een lot, in deze nood,
En zulks te wenschen, is te wenschen om myn dood.
Einde van het vierde Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij