Sedigh leven, daghelycks broodt (1639)

[p. 72]

tekstkritische noten

1638: 2
Variant: titel: Korte Leere

III. Korteleere. 3⁺

Korte Spreucken, lange Sticht:¹
Scherpe sin, soet-amper Dicht;²
Wijse leeringh, heyl-bericht:³
Sonder Seden, man is wicht.⁴

⁺

+ V1 Korteleere: korte lering (neologisme).

1 Sticht: stichting, moraal.

2 soet-amper: zoet en zuur (amper) gemengd; een gelijkaardig oxymoron komt voor bij C. Huygens, Oogentroost, vs. 9: ‘amper-soet’ (bitter-blij).

3 heyl-bericht: goede boodschap.

4 wicht: kind.

+ 1-2 Vergelijk Seneca, Ep., 33, 6-7: ‘Want losse uitspraken, die een afgerond geheel vormen en in een versmaat opgesloten zijn, blijven gemakkelijker in het geheugen hangen’. Vergelijk ook Seneca, Ep., 94, over het effect van leefregels.
Puteanus vermeldt hier twee kwaliteiten die een epigram volgens de heersende stijlopvattingen dient te hebben: brevitas (‘Korteleere’, ‘Korte Spreucken’) en sal (‘Scherpe sin’). Deze stijlkenmerken worden aan een ethisch ideaal gekoppeld: ‘lange Sticht’ (‘lang’ wat de nawerking van deze spreuken betreft), ‘Wijse leeringh, heyl-bericht’. Voor de opvattingen van Puteanus en zijn tijdgenoten over het epigram, zie inleiding (p. 14-17).