Honderd veertien Nederlandse brieven van Erycius Puteanus aan de astronoom Michael Florent van Langren

L (fol. 58)

Seer verstandige ende discrete Heer ende Vriendt

Dewyl den tyt sal verloopen syn, om in Spaengien te schryven, soo sullen wy de eerste gelegentheyt verwachten. Gelyck ick alle dagen verscheyde beletselen gehadt hebbe, soo en sal ick myne goede begeerte niet konnen genoech doen. Hier sende ick V.L. dry exemplaren, een voor V.L. een voor V.L. vader ende een voor V.L. broeder, ende bidde dese saecke te willen behertigen: op dat dese

[p. 88]

nieuwen Cirkel plaets vinden in de Globen, die voortaen sullen gemaeckt worden, treckende den selven door Rome ende beyde de Polen. Sal alsoo het beginsel der dagen by de Antipodes van Romen gestelt werden. Waert oock dat Nova Albion soo veer uytliep, datter een deel onder dese linee quaem, soo is daer raet toe. Want men alsoo eenen epicyckel maecken kan, waer in het selve lant begrepen werde, ende alsoo gereckent voorden Circkel te komen. Alleen die vande Philippinen sullen genootsaeckt syn eenen dach eens te verliesen ende sullen alsoo (desen circkel gestelt synde) de dagen rontom wel geordonneert syn. Den geheelen Circkel sal heeten Circulus Urbanianus, de helft onder sal men particulierlyck heeten Linea ἀρχεμερινὴ, ofte met de Latynsche letteren Archemerina, in onse sprake Dachbeginsel. Dierum principium hieraticum. Want alhier sullen de seven dagen haer beginsel hebben ende mede haer eynde. by exempel.

Als A sondach begint, terstont begint B maendach. Dit beginsel van Maendach gaet voort om van B tot A. ende als nu A maendach begint, terstont begint B diensdach ende alsoo voort met de gehele weke. Daerom die met haere schepen aen dese linee komen, sullen moeten den dach veranderen, of achterwaerts inden tyt, of voorwaerts. Ist datse van Oosten naer Westen gaen, voorwaerts, te weten van Sondach in Maendach, van Maendach in Diensdach, ende soo met de reste. Ommers eenen dach moet verlooren gaen. Ist datse van Westen naer Oosten gaen, sullen den dach veranderen achterwaerts, van Sondach in Saterdach van Saterdach in Vrydach, etc. ende sal alsoo eenen dach gewonnen werden. Hieruyt sal volgen, dat die

[p. 89]

de geheele werelt sullen omvaren, sullen den eygen dach medebrengen die sy vinden sullen. Want den dach die den geheelen omganck gevende is, wert inde Linee wech genomen; die den selven omganck gevende is, wort inde Linee wech genomen; die den selven omganck nemende is, wort inde Linee toegetelt. Sal alsoo oock geschien, dat niemant ouder ofte jonger sal werden, in wat parallel dat hy oock soude omvaren ofte reysen. Jae, de recht onder de Pole stont, en soude door syn omdraeyinge geen veranderinge van dach maecken. Want inde Linee verliest hy dat hy wint; ende inde linee oock wint hy, dat hy verliest. De Zee daer dese Linee doorgaet by onse Antipodes, heb ick Oceanus Philippicus geheeten, om reden in het boexken aangeteekent. Want den naem van Occidentalis en gaet niet wel, moeste veel eer Orientalis syn, gelyck Atlanticus occidentalis is. Pacificum mare moest Pacatum of Tranquillum heeten, om den Latynschen naem te gebruycken. Dese saecken dan sullen een nieuwicheyt geven aenden Globo terrestri. Want in Caelesti en is niet van noode Circulum Urbanianum te stellen: ten waer dat wy wilden nemen Colorum Acquinoctiorum, om dat aldaer den eersten dach inden hemel begint. Dan hier op sal V.L. syn goetduncken seggen. Op daerde wort Zodiacus gestelt, alwaer hy niet te doen en heeft; inden hemel kan desgelycken Urbanianus geteekent werden. Ick heb aen den heer Vanden Wouwer geschreven, ende een exemplaer gesonden: dan en heb ick noch geen antwoort. Byaventueren dat hy t'Antwerpen is. Ick meene ganschelyck dat hy de saecke vande Lumina toegedaen ende gunstich is: soo veel te meer, dewyl deselfde van Pater Della faille beherticht is. Ick soude gaen sien 't gene hy op de Lumina geschreven heeft. Ist mogelyck, V.L. sendent my over, sal het selve, gelesen hebbende, wederom wenden. Hiermede doe ick myne vriendelycke groetenisse: mede aen V.L. suster dewelcke moet wel te vreden syn. De koempste van Sr. Van Langren sal de goede fortuyne mede brengen. De

[p. 90]

saecken van Maestricht schynen een ander wesen te nemen. Godt geve dat wy mogen tot een bestant komen. In Loven op't Casteel, den 17. Augusti, 1632.

V.L. toegeswooren vriendt ende dienaer

Erycius Puteanus

Ick moet V.L. vertellen. Den boek van de Emblemata Horatiana die ick verloren hadde, is wederom t'huys gekomen, door eenen Geestelycken Heer, aenden welcken hy in de Biecht gegeven was. Ick recommandeer V.L. noch om den boeck Le Cuer de Philosophie in Latyn te hebben; sal den francoyschen geerne inde plaetse geven.