Die navolginghe Christi

[p. 97]

Aantekeningen

2	duchden: lees: duechden.
3	dat^2: opdat.
5	ons... afgaen ende wtgaen: afstand doen van onszelf en onszelf verloochenen.
11	al: alles.
15	seet: zegt.
18	godtlijck: van God vervuld.
21	in Godt begrepen: in God bevangen, besloten, opgenomen, van God vervuld. ‘Vader, ick wil...’: Joh. 12, 26 -.
24	daer: op de plaats waar.
25	‘Heer, wat sal ick doen...’: Math. 19, 16-; Marc. 10, 17-; Luc. 18, 18 -.
26	dat: opdat.
29	beminen: lees: beminnen.
30	daer...in: waarin.
34	eest: is het, gebeurt het. gebruijken: genieten.
42	niets niet: helemaal niets.
43	wesen: vergoddelijkt leven dat zich in het mystieke wezen van de ziel afspeelt en in den grond van de krachten passief wordt ondergaan.
49	weselijck begrepen: wezenlijk besloten.
50	muegen: kunnen.
51	weselijck: in de mystieke ervaring.
59	dat: zodat.
63	dan: maar.
67	ons... aennemen: eigenzoekerig ons toeëigenen of op ons nemen.
73	sus: aldus.
91	vervolgen: volbrengen, uitoefenen.
96	volhertdich: volhardend.
102	alle wesen weselijck: wezenlijk alles.
107	in eenicheijt des Heijligen Geests: in de eenheid van den H. Geest.

Cap. Nr. 1.

2	godtlijck: in den zin van de mystieke vereenzelviging.
5	verbeelden: vervullen, erin opgaan, zich erin verdiepen.
8	dat^1: hetgeen. aengrijpen: aanvatten.
9	v... waer nemen: in acht nemen.
14	v... laten: uzelf verloochenen.
16	mach: kan.
22	al: lees: als. oot: ooit.

[p. 98]

24	op Hem: over Hem.
28	werden: worden.
30	gelijck: onbewogen, mystiek gelijkmoedig.
34	formeloos: wijzeloos.
36	vercuelinghe: verkoeling, verfrissing.
40	lijden dat noch wijs noch gront en heeft: het lijden van den mystieken nacht.
46	niet: niets. sueken: zoeken.
50	ledich: niet met het aardse vervuld, boven het aardse verheven.
51	in al ouer al: in alles, overal. laet v Godt gebruijcken: laat God met u doen.
52	oeffenen: het Latijn exercere: bewerken, op de proef stellen.
63	hij gaet dan: tenzij hij ga.
71	‘die geen sund gedaen heeft...’: I Petr. 2, 21-. sund: zonde.
77	dichten: uitdenken, mhd. tiften.
85	verniet: vernietigd, als niets geacht.
87	v: uw.

Cap. Nr. 2.

11	bekende: erkende.
22	wesen: doenwijze.
24	dan: maar.
30	swaerlijck: zwaar, erg, bezwarend, drukkend.
35	Dathan ende Abiron: stonden met Core op tegen Mozes en werden tot straf door de aarde verslonden; zie: Numeri 16.
36	erd: aarde. heeft haer op gedaen: heeft zich geopend.
39	onneren: oneer. versmaetheijt: smaad, hoon, krenking.
44	ordinancie: ordonnantie, verordening, voorschrift.
48	sus: aldus.
55	beginsel: begin.
59	kalde: koude.
60	worden: werden.
62	haeren sackken: zakken van haar als boetekleed.
63	dan: want.
64	in dat om dat: lees: ende om dat, ofwel: in dat om dat: daarom.
71	begrepen: opgenomen.
79	Hem seluen begrijpen ende voldoen: God zelf zich u in Zich opnemen en voor u voldoen.
80	geenicht: verenigd.
81	opricht: richt op, herstelt, maakt goed. al: alles.
82	dan: maar.
83	custen: zouden kunnen.
94	gelaetenheijt: gelatenheid.

[p. 99]

95	dorden: derden.
99	‘daer ick ben...’: Joh. 12, 26 -.
115	niet: niets.
117	werckten: werkte.
118	ist noch godtlijck: is het, op mystieke wijze, in dezen toestand van gelatenheid, iets van Christus.
120	werden godtlijck: op de wijze van deze mystieke vereenzelviging.
121	sunder haer seluer: door passieve, mystieke ingestortheid.

Cap. Nr. 3.

2	‘leert van Mij...’: Math. 11, 29 -.
12	ootmoedighe wijsen: niet nader te bepalen ootmoedige handelingen.
14	habijt: uitwendig voorkomen, uiterlijk.
24	gescheijden... van v seluen: onthecht van uzelf, zodat gij voor uzelf niets zijt.
29	vijnt: vindt. niet: niets.
38	lichttelijck: licht, gemakkelijk.
42	wart: werd.
47	niet: niets.
49	die^1: iemand die.
57	ghewercken: uitoefenen, tot stand brengen, verrichten, volbrengen, doen.
61	als: zoals, gelijk.
82	dat: zodat.
84	hij bevijnt dan: tenzij wanneer hij vaststelt.
88	godtlijck: hier en in het volgende: godgelijkend.
99	dan: maar. begrijp: haar werkende uitoefening.
100	dan: maar. begrepen: in haar opgenomen zijn, in de goddelijke werking.
104	weselijck wart: passief ervaren werd. dit was haer wesen: haar diepste zielshouding.
105	hier in hadt sij haer wesen weselijck: zo was ze met den grond van haar ziel in het goddelijk Wezen gevestigd, op mystieke wijze met God vereenzelvigd.
107	verhochden: verblijdde, verheugde.
111	cost: kon. werdicheijt: eer, eerbied.
114	ginck Cristo hier in het naest: volgde Hem het dichtst bij.
118	tijt: het aardse leven in tegenstelling met de eeuwigheid.
120	ontsuncken: onttogen, onttrokken.
121	ontwesent in Godt: op mystieke wijze in God omgevormd. geschapenheijt: haar geschapen krachten en werking.
122	wesen: mystieke ontvankelijkheid in den grond der ziel.
125	pleechden: uitoefende, verrichtte.
126	minnen^2: lees: Minnen.
128	weselijck: op mystiek passieve wijze.
129	hogen: toenemen in heerlijkheid.

[p. 100]

139	nederheijt: ootmoed. aflaten: ophouden, uitscheiden.
140	tot dat ghij bebt die ootmoedicheijt, weselijck: totdat ge den ootmoed boven actieve beoefening passief ingestort ervaart.

Cap. Nr. 4.

4	begrijp: bereik.
9	weselijck: met den grond van de ziel.
12	sus: aldus, op die wijze.
15	dragen: meedelen, er openbaarheid aan geven.
23	weselijck: in wezen.
25	ongelatenheijt: onlijdzaamheid, het niet bestand zijn tegen leed of tegenspoed.
33	geestelijck: geestelijk levende, vroom, godvruchtig.
35	onttogen: onttrokken, weggenomen.
35	gelijck: onbewogen, mystiek gelijkmoedig.
36	dan: maar.
39	blootheijt haers gebruijcks: het beroofd zijn van de goddelijke liefde.
41	proeven: beproeven, op de proef stellen.
43	voorcomende gracie: vrijwillige of zonder enige verplichting aangeboden genade die, zonder dat een daad van de mensen voorafging, begonnen is de mensheid te zoeken en te beweldadigen.
49	dan: maar.
50	weer: ware.
53	onberuert: onberoerd, niet bewogen.
67	openbaer: duidelijk.
68	qualijck: slecht.
72	dan: maar.
73	hier van: hierom.
78	‘vrient, waer toe sijt ghij gecomen...’: Math. 26, 50 -.
81	sprack: sprak hij. ‘Vader, vergeeft haer...’: Luc. 23, 34 -.
84	vrijheijt: edelmoedigheid, mildheid, grootmoedigheid. soetticheijt: vriendelijkheid, goedertierenheid, beminnelijkheid, minzaamheid, zachtheid van gemoed.
89	sterren: staren.
94	v... waernemen: op uzelf letten, aan uw heiligmaking arbeiden; wat verder uitgelegd in: ‘dan moet ghij oock toe sien...’.
108	weselijck: in den grond.
111	middel: hulpmiddel tot Godsvereniging.
113	proeue: beproeving.
115	dat: opdat.
124	stichticheijt: stichting.

Cap. Nr. 5.

8	dan: maar.

[p. 101]

12	muegen: kunnen.
13	sachtmoedicheijt: lijdzaamheid.
15	oprichten: verhief.
17	onlijdelijck: niet vatbaar voor lijden.
21	hem: zichzelf.
22	opgetogen: opgetrokken.
30	voorcomen: voor den geest komen.
32	hem... verbelden: zich zinnelijke voorstellingen maken, erin opgaan, er zich in verdiepen, er zich door benadelen of schaden.
35	ledich staen: zich niet eigenzoekerig toeëigenen.
39	blootheijt: onthechting.
43	dan: maar.
47	noch: nog verder.
49	godtlijcker wercken: nog meer als passief bewogen door God.
57	hem... versincken: zich houden in zijn eigen nietigheid tegenover God.
58	hem... verliesen: aan zichzelf verzaken.
60	ghewesent: als in zijn grond bevestigd.
65	begrijpen: vatten.
69	opganck: opstijging tot God.
73	begrijpelijck: vatbaar, te omvatten.

Cap. Nr. 6.

3	dan: want.
4	grondelijck: tot den grond toe, volkomen, helemaal, geheel en al, door en door. weselijck: grondig.
21	mach: kan.
23	ie: ooit.
45	begrepen: opgenomen.
49	worp: wierp.
50	torment: pijniging, foltering, kwelling des geestes. waerachtich: waar.
51	gelaeten: onderworpen.
52	mach: kan.
62	dan: want. wtganck: uit zichzelf.
63	dan: maar.
68	worden: woorden.
74	contempleren: zich aan godsdienstige bespiegelingen overgeven.
81	daer... in: waarin.
82	dan: maar.
84	dan: want.
86	gelijck: onbewogen, mystiek gelijkmoedig. geheel: geestelijk verzameld.
95	dan: maar.
99	stichten: instellen, in praktijk brengen.
100	dan: want.

[p. 102]

101	begrepen: gevat, bereikt.
102	dan: maar.
105	sijn werck waer een wesen: zijn natuurlijke zielswerking zou eminent in den mystieken zielstoestand zijn opgenomen.
114	godtlijcker wtwerckt: meer het werktuig is van God in zijn werk.

Cap. Nr. 7.

9	‘Vaeder, niet mijnen wil...’: Luc. 22, 42-. dan: maar.
11	eigen sueckelijckheijt: het zoeken van zichzelf, het bedoelen van eigen eer en voordeel, zelfzucht. desen wtganck: dit den rug toekeren aan ons eigen zelf.
14	in sien: blik naar binnen.
16	op een nieeu: opnieuw.
19	sus: anders; het Duitse sonst.
21	hem seluen... wijken: afstand doen van zichzelf.
23	werckelijckheijt: werkzaamheid. dan: maar.
26	sueken: zoeken.
27	hem berueren: aangedaan, geschokt, bewogen worden.
28	sus: aldus.
35	dan: want.
39	ledich: onthecht. was: versta: naar de mensheid.
43	selfs heijt: iemands wezen of persoonlijkheid.
45	dan: maar.
49	dat enich Een: namelijk: God.
55	niets niet: versta: op Godgevallige wijze.
60	menichuuldich: met allerlei wereldse zaken vervuld, het druk hebbend met de wereld.
79	Saetmen: lees: Staetmen. soe en ist: dan is het.
80	dan: want.
81	moet: moet het.
84	en ist niet: althans niet op Godgevallige wijze.
86	in dat Een begrepen: in God verslonden.
88	eenicheijt int Een: het een-zijn met en in het Ene.
91	dan: maar.
94	hij sij: tenzij wanneer hij.
95	gheenicht: een geworden.
102	dan: maar.
106	wtgedreuen: ertoe gebracht.
109	Godt daer in waernemen: God niet uit het oog verliezen, het oog op God richten.
129	blootheijt: onthechting.
134	in Sijn wesen verwesent: in Zijn wezen mystiek opgenomen.
140	niet: niets.

[p. 103]

150	dat boeck van dat leuen ons Heren: een niet teruggevonden tractaat van P. Pullen.
151	wesen: doenwijze. ontwesent: op mystieke wijze omgevormd.
155	laet: overlaat.
159	dan: want.

Cap. Nr. 8.

12	aerbeijden: zich moeite geven, zich inspannen.
13	geraeken: verkrijgen, verwerven.
14	gebruijken: genieten. sulken: zulk een.
15	daer die weselijck is: waar ze, in den grond van de krachten, passief wordt ondergaan.
16	mach: kan.
22	aerbeijt: moeite, last. swaerheijt: leed, nadeel, verdriet, moeilijkheid.
25	die Heijlige Amelberch: waarschijnlijk is hier bedoeld de Heilige die in de VIII^e eeuw leefde. Ze werd te Munsterbilsen begraven. Haar stoffelijk overschot werd in 870 naar Gent overgebracht. Feestdag 10 juli. Vooral te Temse vereerd. Zie onder meer: G. Celis, Volkskundige Kalender voor het Vlaamsche Land, Gent, 1923, bladz. 218 -.
38	periculen: gevaren.
41	sunderling: bijzonder.
51	die: denkelijk een slechte oplossing voor dat. voorquam: voorkwam; Latijn: praevenire.
54	verborgelijck: op verborgen wijze.
55	weselijck: in den grond van de ziel.
56	sonder onderlaet: zonder ophouden, onafgebroken.
62	stilheijt: stilte, rust, kalmte.
65	Sijn werck in hem hebben: hem mystiek begenadigen.
70	nae: naar.
74	inwercken: de mystieke werking van den geest van God op het gemoed van den mens.
77	gelaeten: aan God overgelaten.
87	gevallen: bevallen, aangenaam zijn, behagen.
101	aen en neem: eigenzoekelijk toeschrijve.
105	weselijck: in den grond.
114	solde: zou.
130	niet: niets. mit: mede.
134	weselijck: wezenlijk, in den mystieken grond ervan.
135	begrijpt: vat op mystieke wijze. in Sijnen wesen weselijck: in Zijn goddelijk Wezen wezenlijk.
139	dan: maar.
142	weselijck: in zijn Wezen zelf.
149	ontgeest: mystiek verheven boven zichzelf.

[p. 104]

152	weselijckheijt: mystieke grond.

Cap. Nr. 9.

4	aengaen: betreffen.
8	dat: opdat.
9	dan: maar.
17	sunderlinge: bepaaldelijk, speciaal.
18	keeren: zich wenden tot, zich richten naar.
22	wonderlijck: op wonderlijke wijze.
25	begrepen: opgenomen.
42	als dat: omdat.
43	dan: maar.
47	Dat; dan, in den zin van maar, zou een duidelijker zin geven.
50	Hem seluer van Hem seluen als Hem seluen: zichzelf door zichzelf als zichzelf.
59	dan: maar.
61	weselijck: in zijn Wezen.
66	int naeuolgende boeck: een niet teruggevonden tractaat van P. Pullen, waarin een hoofdstuk voorkwam ‘van der minnen Christi’.
68	wtuloeijen: het krachtig zich naar buiten openbaren van de goddelijke liefde.
71	onwandelbaer: niet aan verandering onderhevig.
75	reuerencie: verering, eerbetoon, eerbied.
82	geraeken: erin slagen te bereiken, verkrijgen, verwerven. vremde waerom: beweegredenen die met God niets te maken hebben.
83	dan: maar.
88	deuoeter: toegewijder.
93	eijndt: doel.
97	dan: maar.
99	verbeelden: erin opgaan, zich erin verdiepen.
106	dueruloeijt: doorstroomd, vervuld.
110	wercklijckheijt: gewone werking van de zielekrachten. dan: maar. bewerckt: passief begenadigd.
120	is: lees: is het. ouer: boven.
126	dan: maar. overgeset: overgebracht op mystieke wijze.
128	leuendich: levend.
133	veruloeten: weggesmolten, door geestelijke liefde verteerd of verslonden.

Cap. Nr. 10.

4	vorderen: bevorderen.
10	Beda: Heilige, Benedictijn, Kerkleraar en geleerde, geboren in 673 of 674 in Northumberland en overleden op 26 mei 735 in het klooster te Yarrow. Feestdag 27 mei. Schreef werken over kerkgeschiedenis en politieke geschiedenis, cosmologie, chronologie en rekenkunde.

[p. 105]

12	aerbeijden: zich inspannen.
13	H. Gregorius: Kerkleraar, geboren c. 540 te Rome, Paus den 3^en september 590, overleden op 12 maart 604. Feestdag 12 maart. Zijn talrijke geschriften hebben een diepgaande invloed uitgeoefend op het Middeleeuwse geestesleven.
21	stueren: sturen, richten, brengen naar.
31	al: allen.
40	‘vermaledijt sijn sij...’: Psalm 119 (Vulgaat 118), 21.
42	weer: ware.
55	hem: lees: hen.
57	lijftelijck: wat het lichaam betreft, met het lichaam.
67	om: ter wille van, voor.
74	genoemen: genomen.
86	een: lees: en.
87	dan: maar.
93	geoordieneert: geordend, gericht.
102	begrijpen: aangrijpen, aanvatten.
104	dan: maar.
105	wtgekeert: met zijn gedachten naar het uitwendige, naar de hem omringende wereld gekeerd.
118	gescheijnt: geschonden, onteerd, bevlekt, bezoedeld.
122	jammer bedrijuen: weeklagen.
128	spijt: hoon, krenking.
134	hem seluer waecht: verwacht, er op verdacht is.
138	hem... onthouden: zich onthouden, zich bedwingen, iets kunnen nalaten.
149	straffen: laken, berispen.
151	niet: niets.
152	begeerden: begeerde.
156	van: door.
158	sulken: zulk een.
177	opval: wederwaardigheden, vijandelijke bejegening.
179	dat: wat.
186	liefhebbers: minnaars, vrienden.
187	dan: want.
194	dan: want.
201	al: alles.
206	wijt: ver.
212	dan: maar.
215	nieu maer: nieuwsje.
219	wij^2: tenzij wanneer wij.
235	mach: zou.
246	dan: maar.
260	vermenichuuldicht: verstrooid. dan: maar.
262	te vooren geuen: aan God overgeven.
264	dan: want.
271	veruolgenisse: vervolging.
273	daer... in: waarin.

[p. 106]

286	dan: maar. haeren schaede: het zedelijk nadeel dat de mensen zich door de zonde berokkenen.

Cap. Nr. 11.

13	staedich: bestendig, aanhoudend.
28	sus: aldus.
35	werdicheijt: waarde, voortreffelijkheid.
46	beuest: bevestigd, versterkt.
54	kentenisse: kennis.
55	volcomen: volmaakt, heilig.
63	‘wij dancken Godt...’;: I Thess. 1, 2 -.
65	‘wij dancken Godt...’: Coloss. 1, 3 -.
78	‘biddet stadich inden geest...’: Ephes. 6, 18 -.
79	geduericheijt: volharding, standvastigheid.
80	‘biddet sonder onderlaet...’: I Thess. 5, vers 17.
82	‘sijt wijs ende waeckt...’: I Petrus, 5, 8 -.
90	voorcomen: voor den geest komen.
94	belden: beelden, voorstellingen. wijsen: bepaaldheden.
97	falieeren: aan zichzelf onttrokken worden.
98	gebruijckelijcke enicheijt: zalige vereniging.
101	dan: want.
102	door ende ouergegaen: afstand gedaan van zichzelf.
103	liggende ende ruerent: roerende en onroerende goederen, dus al wat ze bezaten.
113	eenicheijt: Godsvereniging.
114	in een wesen weselijck: in mystieke vereenzelviging.
117	vruchtbaer: geestelijke vruchten dragend, heilzaam.
119	al: alles.
127	daer: waar.
129	‘ick seg v...’: Joh. 16, 23 -.
135	volstandich: volhardend, standvastig.
136	afstaen: nalaten, er mede ophouden, uitscheiden.
139	‘ist dat iemand...’: Jac. 1, 5 -.
140	verwijten: verwijt doen.
143	‘dat stadich gebet...’: Jac. 5, 16 -.
154	Onser Lieuer Vrouwen Broederschap: godsdienstige gilde ter ere van de H. Maagd. Waarschijnlijk zal P. Pullen hierbij gedacht hebben aan het Illustre Lieve-Vrouwebroederschap te 's-Hertogenbosch, waarvan de statuten in 1318 werden goedgekeurd.
155	Broederschap van den soeten Noem Jesus: godsdienstige gilde, ingericht om de verering te bevorderen van den H. Naam van Jezus, een devotie die reeds van de XIV^e eeuw af algemeen verspreid was.
156	Broederschap van der Coorden: waarschijnlijk is hier bedoeld de broederschap van den gordel van den H. Franciscus, die den 19^en november 1585 door Paus Sixtus V erkend werd.

[p. 107]

160	dan: maar.
161	meijnunge: wil, het richten van onze gedachten op iets. werckinge: daden, verrichtingen. beseten: in beslag genomen door.
162	gront: binnenste.
164	dat hem vermiddelt: wat zijn onmiddellijk opgaan in God belemmert.
169	doen... genoch: voldoen.
170	wijsen: gewoonten, gebruiken.
172	besprongen: besprenkeld.
201	vermennichuuldighen: verstrooien.
205	vloeij: vluchtte.
213	gebreckelijckheijt: onvolkomenheid, onvolmaaktheid.
221	dan: want.
223	ons... wtgeuen: onszelf verloochenen.
236	dan: want.
237	subtijl: sluw, listig. schalck: arglistig.
259	ouer brenghen: doorbrengen.
276	ancxtelijck: benauwend, pijnlijk. sorchlijck: bedenkelijk, kommervol. grouwelijck: afgrijselijk, afschuwelijk.
284	leuendich: bezield. smaecklijck: op geestelijk smakende wijze. vruchtbaerlijck: vruchtbaar, vruchtdragend.
288	toe gebrocht: doorgebracht.
300	dan: maar.
301	ongestadich: onstandvastig.
305	heijmelijck: speciaal.
306	naewandelinghe: achternalopen.
308	te rugge setten: afzien van.

Cap. Nr. 12.

25	naetuer: het gebied van den natuurlijken en zinnelijken mens, de natuurlijke aandrift.
31	van: door. soe veel: naar de maat.
36	daer: waar.
38	dan: maar.
44	enicheijt: afzondering.
46	daer Godt mensch is: waar Gods geest in een mens leeft.
67	gheopenbaert...sijn: zich vertonen.
75	verwachten: wachten, afwachten.
79	dan: maar.
82	Wij moeten een scharp op sien in ons hebben: de betekenis schijnt wel te zijn: wij moeten geen vooropgezette zelfzuchtige verkiezingen hebben; ‘ende’ is ofwel een kopiïstenfout en dus overbodig, ofwel ontbreekt iets na dit eerste ‘ende’; bijvoorbeeld: ‘en moet niet sijn’.

[p. 108]

86	behanghen: verstrikt.
87	wt keeren: zich met zijn gedachten wenden tot het uitwendige, de ons omringende wereld.
89	dan: maar. laeten: nalaten, er mee eindigen of ophouden.
94	sunderling: in het bijzonder.
95	onvolcomen menschen: onvolkomen mensen als wij.
117	onledicheijt: bezigheid, aardse beslommeringen.
118	Christo: hierna ontbreekt een werkwoord als ‘becummert waeren geweest’ of iets in dien zin.
128	ghelijck: onbewogen, mystiek gelijkmoedig.
143	eenicheijt: afzondering.
146	eijghen: innig vertrouwd of verbonden, zeer dicht.
152	ghenoch sijn: voldoen.
156	dan: maar.
158	vloijen: vluchtten. dick: denk bij: wt in.
169	dat Godt in ons ghewesent wort: in onzen mystieken wezensgrond gevestigd worde.
178	doorformt: omgevormd, doorgedrongen.
179	Hem ghewesent: mystiek gericht op Hem.
184	opgelachten dienst: opgelegden dienst.

Cap. Nr. 13.

3	gherackt: bereikt.
5	middel: midden.
7	‘Voor waer, seg ick v...’: Math. 18, 3 -.
12	eenuuldicheijt: eenvoudigheid, oprechtheid van gemoed, onschuld.
13	al: alles.
15	dan: maar.
19	Woe: hoe.
25	ghij sijt: of gij zijt.
26	onghemack: rampspoed, ellende, kommer, hachelijke omstandigheden.
27	tribulacie: druk, bekommering.
34	deuocie: devotiepractijken.
40	fantasijen: droombeelden, hersenschimmen, zinnelijke voorstellingen.
43	sorgen: vrezen.
67	onvermenckt: onvermengd, zuiver, met niets anders vermengd.
73	eldelste: lees: edelste.
80	weselijck: wezenlijk.
85	schouwen: schuwen.
95	ghesicht: lees: ghesticht: gebouw.
96	bloetlijck: enkel.
104	oeffenen: in contact zijn met, bejegenen.
114	wonderlijcke ende dan: lees den wonderlijcke(n) ende, of: dan wonderlijcke.
118	opgheheuenheijt: een opgericht zijn.
128	mit dat godtlijcke Wesen ouerwesent: op mystieke wijze in God omgevormd.

[p. 109]

129	ouerstorten: overstroming.
139	dan: maar.
144	bewonden: omwonden, gewikkeld.
159	cranckheijden: zwakheden. ghemoeten: treffen.
185	gheturbeert: in beroering gebracht, geschokt, ontroerd, bewogen, ontsteld.
186	bekentelijck: bekend.
208	berueren: beroeren.
218	in haer seluen ontdaen: los van zichzelf.

Cap. Nr. 14.

5	‘soe is Jesus Onse Heer ock ghecomen...’: zie: Math. 3, 13 -.
7	verboot: lees: verboot het: belette het hem.
22	ons... onder boogen: ons onderwerpen, ons onderdanig betonen.
25	want: omdat.
33	roep: roeping.
34	dan: want.
39	vortganck: geestelijke vorderingen, vooruitgang in heiligmaking.
49	dat ons: hetgeen ons.
57	ontworden: onttrokken worden aan onze zelfheid.
62	door Hem ende in Hem wercken: het werktuig zijn van God.
66	glorioos: gezaligd, zalig.
67	begrepen sijn: opgenomen zijn.
72	machtich: in staat tot iets of om iets te doen.
80	‘wie de Kerck niet en hoort...’: Math. 18, 17 -.
88	beleuen: naleven, in beoefening brengen in zijn leven, zijn handel en wandel openbaren, betrachten.
89	dan: want.
105	min: minne, liefde. mack: maakt.
109	‘Mijn jock is soet...’: Math. 11, 30 -.
116	dan: maar. weesen: grond.
126	ordinghe: verordeningen, geboden.
142	daer: dank bij: wij.
155	werckelijckheijt: werkzaamheid, het zich bezighouden met aardse uitwendige dingen.
160	beuoelijckheijt: tastbaarheid.
166	ontwesent: aan onszelf onttrokken.
174	‘wie Mij lief heeft...’: Joh. 14, 23 -. worden: woorden.
176	‘wie Mijne gheboden heeft...’: Joh. 14, 21 -.
190	dan: maar.
191	bekenen: lees: bekennen.
197	slecht: eenvoudig.

[p. 110]

Cap. Nr. 15.

4	bestandicheijt: bestendigheid.
10	dan: maar.
16	dat: opdat.
20	al: helemaal, volkomen.
45	ghelijck: onbewogen, mystiek, gelijkmoedig.
47	sich toe draecht: gebeurt, omgaat.
51	voorcomen: overkomen.
52	wercklijck: tastbaar.
56	wtuloet: uitvloeit.
57	begrepen: omvangen, opgenomen.
58	opvallen: overkomen.
59	ontsetten: in de war brengen, op een andere plaats brengen.
75	‘wie in Mij ghelooft...’: Joh. 11, 25 -.
79	‘voorwaer, voorwaer, ick seg v...’: Joh. 6, 47 -.
82	waerachtich: betrouwbaar, geloofwaardig, trouw. toesegghen: beloften. ‘Ick sal bij v blijuen...’: Joh. 14, 18 -.
85	stantaftich: standvastig, volhardend.
98	voorgheworpen: voorgehouden.
107	dan: maar.
112	ontblijuen: te kort schieten, in gebreke blijven. kuntd: kond.
117	starren: staren.
121	sterren: starren, staren.
128	sonder onderlaet: zonder ophouden, voortdurend.
137	in lichtten: het doordringen van het goddelijk licht in het menselijk gemoed.
152	wesen: doenwijze, houding.
156	van Godt... bewracht wort: de inwerking van God ervaart.
159	onbruert: lees: onberuert.
160	alleijndt: ellende, rampspoed.

Cap. Nr. 16.

3	van: door.
5	heijmelijck: in vertrouwen. sacht: zei. ‘siet, wij climmen op te Jerusalem...’: Marc. 10, 33 -.
21	soe: op een zulkdanige manier.
22	soe: wanneer.
24	bespijinghe: bespuwing.
44	aerbeijt: moeite, last.
47	aensien: letten op, in het oog hebben.
49	naetuerlijck: eigen.
53	dan: maar.
57	aengrijpen: op zich nemen, aanvatten, tot zich nemen.
66	wart haer een wesen: was met hen vereenzelvigd in hun diepsten grond.

[p. 111]

86	al: lees: als.
90	opdoen: toegankelijk maken, duidelijk maken.
95	begrijpen: vatten op mystieke wijze. aenvanckt: grijpt aan, op zich neemt.
102	die: hij die.
106	treckt... aen: krijgt, ontvangt.
110	ghelijckheijt: mystieke gelijkmoedigheid.
112	gheenuuldicht: eenvoudig gemaakt.
113	ghewesent: mystiek gegrondvast.
115	aenghedoen: lees: aanghedaen.
116	eenuuldicheijt: eenvoudigheid.
120	ingheleyt: binnengebracht.
121	door gaen: doordrongen, vervuld.
133	vurchtbaerlijck: waarschijnlijk te lezen: vruchtbaerlijck.

Cap. Nr. 17.

5	ghelijck oft: alsof.
12	dat, dat: dat, indien dat.
25	middel: een zaak die belemmerend tussenbeide komt.
26	ouermidts: wegens.
28	persse: kwelling, angst, benauwdheid.
36	bestoppen: sluiten, dicht maken.
39	gelaetenheijt: verlatenheid.
57	toeleiden: ergens heen brengen of voeren.
66	duijsterheijt: duisternis.
69	ouersetten: overbrengen.
73	sus: zodanig.
74	haer: lees: daer.
75	aennemelijckheijt: geneigdheid om zich iets aan te trekken.
76	wtghericht: tot stand gebracht.
90	haer laet Godt: haar aan God overlaat.
92	breetheijt: breedte.
97	dan: maar.
103	begrijpt: vat op mystieke wijze.
113	inkeren: zich inwendig richten tot God.
117	vervloeten: weggesmolten, verteerd, verslonden.
120	afghevlooten: onthecht.
121	onderwinden: zich bemoeien met iets, zich inlaten met iets.

Cap. Nr. 18.

4	onsinnich: waanzinnig.
7	opghedaen: geopend. dan: maar.
8	gheboocht: gebogen.
11	naem: nam.
21	ontuallen: onttrokken.
24	gheenicht: één worden.

[p. 112]

27	beruerte: gemoedsbeweging.
37	kundt houden: hierna zijn waarschijnlijk enkele woorden weggevallen.
46	dan: maar.
49	verhengen: gehengen, gedogen, toelaten.
55	koren: verkozen.
60	dan: maar.
70	dan: maar.
72	verbenckt: toelaat.
74	ghelijck staen: mystieke gelijkmoedigheid.
86	ghemoet: gemoedstoestand.
90	verloorrenheijt: het kwijt zijn.
91	toecomst: komst.
93	ingheset: ingenomen.
98	eenuuldicheijt des gheschapen wesens: de eenvoud van de loutere geschapenheid.
109	ontworden: te niet gaan, in een anderen toestand overgaan.
115	voorkomenheijt: welwillende bejegening.
121	sonder aennemen ws selfs: van uzelf onthecht.
123	dan^2: maar.

Cap. Nr. 19.

2	‘volcht Mij nae...’: Joh. 21, 19 -.
3	opuerstandenisse: opstanding, verrijzenis.
5	ouergheformt: gelijk geworden aan, een geworden.
18	leuendich: levend.
27	dan: maar.
60	dan: maar.
63	aenghegreepen: begonnen, ondernomen.
67	toe staen: naar staan.
69	verteeren: te niet doen, vernietigen.
71	wtdrucken: uitbeelden.
100	ghebruijcken: genieten.
101	eijgenschap: eigenliefde.
104	weer: zou zijn.
111	dan: maar.
117	ouer weselijck: boven het wezen van den mens in God verheven.
118	toegheleet: toegevoegd.
133	dan: maar.
144	ghelaeten: verlaten.
147	hem... wtghegaen sijn gheweest: zichzelf verloochend hebben.
158	dan: want.
169	daer: waar.
175	opnemen: zich iemand aantrekken. dan: want.
182	gheelheijt: het één geheel vormen met een ander.
183	dan: want.
199	boexken van dat hemelsche leuen, ende hoe dat leuen een wesen is in Godt: een niet teruggevonden tractaat van P. Pullen.