De briefwisseling tussen Arij Prins en Lodewijk van Deyssel

159

Baarn, 21 Maart 1903.

Amice,

Vriendelijk dank voor je brief en bedank je vrouw ook wel voor de fotografieën, die ik zéer goed geslaagd vind.

Met belangstelling hoor ik over je werk en zie de bladzijden Heilige Tocht⁵⁵⁸ in April te gemoet.

Met genoegen hoor ik van je plan om in Mei hier te komen. Ik ben dan in Baarn en het kamertje zal gereed zijn. Meld mij s.v.pl. weer vooraf den aankomst-dag.

Je vrouw en kinderen zijn wel, schrijf je. Bij mij is dat niet zoo geheel in orde.

558 Verschenen in De XXe Eeuw, Jrg. IX, aflev. 5 (mei 1903), blz. 210-213. Het schrijven dat Prins' zending van deze bladzijden op 15 april 1903 begeleidde, werd niet afgedrukt.

[p. 285]

Mijn dochtertje ging al lang slecht met haar eene been, en moet nu heilgymnastie doen en gemasseerd worden, hetgeen voor een huisvader-pennelikker eigenaardige bezwaren heeft. - Ik ben overigens vrij bedrijvig in den laatsten tijd en probeer min of meer aan het werk te blijven zonder mij geheel af te zonderen zoo als ik vroeger veel deed. Jij bent altijd gewoon geweest aan de vereeniging van een bedrijvig maatschappelijk leven mèt de kunst-productie; maar voor iemand van ‘middelbaren leeftijd’, die dat nooit gekend heeft, is het moeilijk het zoo ver te brengen. -

Je broêr is nu in Teheran. Het lijkt mij heel interessant daar een tijd te wonen. Knobel, banketbakkers-zoon uit de Kalverstraat, die het legatie-beleg in China meêmaakte, is nu daar onze gezant, meen ik. De eenige van onze Hollandsche kennissen, die misschien in Perzië komen zal, zoû Bauer de schilder zijn.

Het laatste boek van Huysmans heb ik nog niet gelezen, en, na je berichten, zal ik er misschien ook niet toe komen. Ik heb nog al in Balzac gezeten den laatsten tijd.⁵⁵⁹ Een van de mooisten vind ik Un ménage de garçon uit Les Célibataires. Andere boeken van Balzac heb ik in de spoor gelezen en bij dergelijke gelegenheden; maar daar zijn ze te goed voor, behalve voor een reiziger die zich sterk concentreeren kan. Ik ben in Februari-Maart 4 weken ongesteld

559 Met de lectuur van De Balzac was Van Deyssel begonnen op 24 mei 1902 toen hij in een Utrechtse boekhandel de Edition du Centenaire van Balzacs werken ontdekte, die niet meer dan vijfendertig cent per deel kostte. Een gedeeltelijke neerslag van zijn bevindingen bij deze lectuur werd neergelegd in zijn Kritiek over Honoré de Balzac, in De XXe Eeuw, Jrg. IX, aflev. 9 (september 1903), blz. 307-317; voor de eerste maal herdrukt in de Achtste bundel Verzamelde Opstellen, A'dam, 1905, blz. 57-69. Zijn lectuur van Balzac zette hij inmiddels voort, zoals blijkt o.m. uit een notitie van 15 oktober 1903: ‘Argon le Pirate est un des meilleurs ouvrages de Balzac, surtout les 5 premières sixième parties. Jean-Louis est un chef-d'oeuvre. Au commencement il y a de petites places plus ou moins faibles, mais ce sont peut-être 20 lignes et pas plus. Je n'ai pas lu en entier Agadis, mais il me semble que cela est mauvais. Ce n'est pas “Agadis”, mais un nom qui ressemble à cela (Don Gigadas). Puis il y a le Cousin Pons, qui a une grande réputation, mais qui ne m'a pas autant plu qu'aux personnes qui s'y reconnaissent plus ou moins. Quand on reconnait sa personne dans un personnage plus ou moins sympathique, on est enclin de surtaxer la valeur artistique d'une oeuvre. Il y a la Cousine Bette qui est moins bon aussi qu'Argon et Jean-Louis. Pierrette et le Curé de Tours sont jolis. Eugénie Grandet est estimable, mais me plait moins. Je ne connais pas encore le Père Goriot et la Peau de Chagrin que j'ai oubliée comme aussi le Lys dans la Vallée.
La vieille fille, le Contrat de Mariage et Un début dans la Vie sont bons aussi, mais pas de premier rang. Je n'ai pas encore tout lu, mais je crains que je ne trouvera du vraiment bon que dans les Oeuvres de Jeunesse, comme cela doit être le cas avec un grand nombre d'écrivains.
Les Contes drôlatiques sont écrit en vieux français; je crois que Jean-Louis donne une idée de Rabelais, à ce que je suppose. Ce doit être Rabelais comme Balzac l'a compris. Je suppose que Duranty a étudié les premières oeuvres de Balzac.’ Zie ook de Elfde bundel Verzamelde Opstellen. A'dam, 1912, blz. 200 (alwaar aantekeningen bij de lectuur van Balzac van respect. 22 maart 1899, 3 en 17 september 1902 en 3 augustus 1902); voorts De Nieuwe Gids, Jrg. 1927 II, blz. 562-563 (geschreven op 16 maart 1914).

[p. 286]

geweest en las toen dien Balzac op mijn kamer en had er toen veel meer aan.

Wij zijn hier zeer druk geweest met de min of meer revolutionaire volksbewegingen,⁵⁶⁰ waaraan verschillende vrienden en kennissen een werkzaam aandeel hebben genomen. Van Eeden is degene, die zich het meest met glijdende snelheid van het eene uiterste van het maatschappelijk leven naar het andere beweegt, Vrijdag sprekende voor arbeiders tegen het privaat-bezit en Saturdags in gezelschap van het Hof een vertooning van een tooneelspel van hem bijwonend. - Van zoo een twistgeschrijf als tusschen hem en mij vind ik eigenlijk het onaangenaamst dat men daardoor voor lang in onmin raakt, hetgeen nergens voor dient en toch moeilijk is te voorkomen. Ik stel het mij zoo voor dat hij mij een prik en ik hem daarop een slag heb gegeven en dat de zaak daarmeê afgeloopen moest zijn. Enfin, we zullen wel zien. -

Tot Mei dus, hoop ik. In afwachting daarvan, met hartelijke groeten aan je huisgenoten, - ook aan je broêr te Hamburg s.v.pl. - en aan je zelf,

tt.
K. Alb. Thijm.

In Utrecht is een portret-tentoonstelling, waar antieke en moderne portretten door elkaâr hangen, een eerste proefneming op die wijze. Er is een mooie Toorop bij.

560 Zinspeling op de spoorwegstaking van 31 januari 1903 en op de nasleep daarvan. Als bestuurslid van de vereniging Gemeenschappelijk Grondbezit speelde Van Eeden toen een leidende rol in de algemene staking. Ook Herman Gorter en Frank van der Goes waren emotioneel zowel als daadwerkelijk zeer bij de staking betrokken. Op deze datum was Van Deyssel nog sterk onder de indruk van een op 7 maart 1903 van Gorters vrouw, Wies Gorter-Cnoop Koopmans, ontvangen brief, waaruit wij citeren: ‘Je zult wel verbaasd zijn dat ik heelemaal niet eens aankom. De reden hiervan is dat ik niet lang van huis kan doordat er aldoor telegrammen en boodschappen komen die ik in ontvangst moet nemen. Herman komt af en toe eens thuis en omdat hij dit ook nooit lang van te voren weet moet ik ook thuis blijven om als hij komt voor hem te kunnen zorgen. Ook ga ik wel eens meê naar Utrecht, Hilversum etc. Herman is nu werkelijk een reiziger in woorden want hij spreekt avond aan avond en is overdag steeds heen en weer gaand om te beraadslagen. Het zijn ernstige tijden. De vergaderingen zijn heel mooi. Herman heeft Woensdag in het Paleis voor Volksvlijt in de groote concertzaal voor 5 à 6000 menschen gesproken en tot achterin de zaal hebben ze hem kunnen verstaan. Hij hoefde niet lang te spreken omdat er meer sprekers waren. Als hij zoo gewoon spreekt zou men niet zeggen dat zijn stem zoo ver draagt. Hij is verleden week erg moe geweest maar nu gaat het beter. Hij slaapt veel in den trein, dan gaat hij zoo maar languit op zijn rug op die houten bank liggen en slaapt in. Je hebt zeker wel gelezen dat Frank van der Goes aangeklaagd is wegens opruiing. Waarschijnlijk zal hij in de gevangenis moeten. (...) Als de wet aangenomen wordt is geen leider zijn leven of liever zijn vrijheid meer zeker. Rik en ik zien ons al onder aan het gevang staan naar de getraliede raampjes kijken waarachter Henrietje en Herman zitten!’