De briefwisseling tussen Arij Prins en Lodewijk van Deyssel

43

Hamburg 11 Jan^y '89
Colonnaden 33 III

Geachte Heer,

Ik heb nog altijd uw brief van 16 dec^r ter beantwoording voor mij liggen. Per post zend ik U een pak boeken, en wel:

L'Opium van P. Bonnetain^233
Sur le Vif	J. Ajalbert^234
Quintessences	M. de Faramond^235
L'irréparable	P. Bourget^236
Les Hantises	Dujardin^237

233 Paul Bonnetain (1858-1899) was sedert 1888 redactie-secretaris van het Supplément littéraire van de Figaro. In dit blad publiceerde hij op 13 april 1884 het eerste artikel van een groots opgezette reportage over de verslaving aan opium, tevens het documentatie-materiaal voor zijn in 1885 verschenen roman l'Opium. Eerder had Van Deyssel van hem gelezen: Charlot s'amuse (1883) en Au Tonkin (1885). L'Opium beviel Van Deyssel zozeer dat hij zich op 3 maart 1889 van Bonnetain aanschafte: Une femme à bord (1884), Autour de la caserne (1885), En mer (1887), Le nommé Perreux (1888), Amours nomades (1888), Au large (1888) en Marsouins et Mathurins (1888).

234 Jean Ajalbert (1863-1947) publiceerde in 1885 de bundel Sur le vif. Vers ‘impressionistes’. Over Ajalbert heeft Prins geschreven in het weekblad De Amsterdammer van 17 januari 1886.

235 Maurice de Faramond (1864-1923) publiceerde in 1886 Quintessences. Het nu door Van Deyssel ontvangen exemplaar bevatte de opdracht: A Arij Prins en hommage. M. de Faramond. -

236 Zie noot 109.

237 Les Hantises (1886) par Edouard Dujardin (1861-1949) had Van Deyssel reeds mogen lenen van François Erens, die in De Nieuwe Gids, Eerste jrg. II, aflev. 4 (april 1886), blz. 149-151, Dujardins ‘gedachten-harmonieën’ waarderend had besproken en tevens voorspeld: ‘Dujardin kan zeker zijn dat er in de rijen der orthodoxe materialisten een eindelooze schaterlach zal opgaan en als een loopend vuur op de gezichten der bekrompenen zal klimmen, waarbij dikke buiken zullen schudden met zwaar getrappel van voeten.’

[p. 100]

Le Thé Chez Miranda	Moréas^238 & Adam
Le Mal d'aimer	R. Godet^239
Blanches Mains	J. Vidal^240
Un Coeur fêlé	J. Vidal^240
Seuls	F. Poictevin^241
La Course à la Mort	E. Rod^242
Le Calvaire	O. Mirbeau^243
Soi	P. Adam^244
Crime d'Amour	P. Bourget^245
Les demoiselles Goubert	Moréas & Adam
Lettres de J. de Goncourt^246
Confession Posthume	P. Margueritte^247
Cousine Annette	J. Berleux^248

238 Jean Moréas, pseudoniem van Yannis Papadiamantopoulos (1856-1910) schreef in samenwerking met Paul Adam (1862-1920) twee bundels verhalen, Le Thé chez Miranda (1886) en Les Demoiselles Goubert (1886). De nu aan Van Deyssel toegezonden bundel bevatte de opdracht: ‘A Monsieur Arij Prins. Hommage bien cordial. Paul Adam. Jean Moréas.’ Zie ook noot 195.

239 Le mal d'aimer, états d'âme, par R. Godet verscheen in 1888.

240 Jules Vidal (1858-1895) publiceerde in 1885 de aan Edmond de Goncourt opgedragen roman Un coeur fêlé. In 1886 verscheen Blanches mains.

240 Jules Vidal (1858-1895) publiceerde in 1885 de aan Edmond de Goncourt opgedragen roman Un coeur fêlé. In 1886 verscheen Blanches mains.

241 De roman Seuls, par Francis Poictevin (1854-1904) verscheen in 1886. Van Deyssel kende reeds Petitau (1885).

242 La Course à la Mort, par Edouard Rod (1857-1910) verscheen in 1885. Van Deyssel kende reeds La Chute de Miss Topsy (1882).

243 Le Calvaire, par Octave Mirbeau (1848-1917) verscheen in 1887. In 1907 zou Mirbeau nog enig gerucht maken met La 628E8, waaromtrent Van Deyssel op 23 maart 1909 aantekende o.m.: ‘Het is “radicaal”, impressionistisch, sensualistisch, journalistisch, levendig gekakel van een staatkundig, letterkundig, sociaal en mondain râté. - Hier en daar toch geniaal binnen de soort, waartoe het behoort.’ (De Nieuwe Gids, Jrg. 1927 II, blz. 564).

244 De zedenstudie Soi, par Paul Adam (1862-1920), handelend over een ongelukkig gehuwde vrouw, verscheen in 1886.

245 Un crime d'amour, par Paul Bourget (1852-1935) verscheen in 1886.

246 Lettres de Jules de Goncourt, publiées par E. de Goncourt. Avec une préface d'Henry Céard, un portrait gravé à l'eau-forte par Abot d'après Claudius Paupelin et un fac-similé (1885). Dit boek werd door Prins, als A. Cooplandt, besproken in het weekblad De Amsterdammer van 18 juni 1885.

247 Confession posthume, par Paul Margueritte (1860-1918) verscheen in 1886. Margueritte was in Nederland geïntroduceerd geworden door Frans Netscher in een artikel, Paul Margueritte: Een proeve van naturalistische kritiek, in het weekblad De Amsterdammer van 11 en 15 oktober, 20 en 27 november 1885.

248 Onder de schuilnaam Jean Berleux publiceerde Maurice Quentin-Bauchart, geboren te Parijs in 1857 en in het dagelijks leven aldaar ‘conseiller municipal’, de roman Cousine Annette (1887), roman die laatstelijk een herdruk beleefde in 1899 toen hij als deel 373 werd opgenomen in de bekende reeks ‘Auteurs célèbres’.

[p. 101]

Kermesses	G. Eekhoud^249
Chez Mme Antonin	L. Mullem^250
11 Nummers van de	Revue Moderniste^251
La Glèbe	P. Adam.^252

U kunt deze werken zoolang houden als U ze voor uw studie noodig hebt. Enkele der boeken heb ik nog niet gelezen. Ik zend ze U echter maar, omdat ze U misschien zullen interesseeren. -

Van de Goncourt²⁵³ kan ik U helaas niets zenden. Zijn romans²⁵⁴ die ik gedeeltelijk gehad heb, ben ik door uitleenen - op Manette Salomon na - of bij het voortdurend verhuizen kwijt geraakt. Ik kan ze ten minste niet terugvinden. - Zijne werken over de 18de eeuw²⁵⁵ heb ik nooit gekocht, daar die tijd mij minder belang inboezemt.

Van Stendhal²⁵⁶ moet ik Rouge et Noir hebben, doch waar het is weet ik niet.

Ik zal eens gaan zoeken in een kist met boeken, die ik in langen tijd niet heb geopend, misschien komt er dan nog veel voor den dag, dat U van nut kan zijn.

Van Camille de St. Croix heb ik alleen de Mauvaise Aventure, welk werk U kent. -

Het boek ‘Mon Père’²⁵⁷ van Margueritte is geen litterair werk, doch een levensbeschrijving van zijn vader. Ik heb 't niet, en ik geloof ook, dat 't totaal uitverkocht is. -

Het brochuretje van Fénéon Les impressionistes en 1886 handelt uitsluitend over fransche schilders als Seurat, Signac, Degas etc. Indien U het wilt hebben, zal ik 't U zenden. -

Bezit U de Revue Indépendante en de Revue Contemporaine, zoo niet dan zal ik U deze tijdschriften zenden, waarin kritieken van Hennequin, Les Cor-

249 Kermesses, par Georges Eekhoud (1845-1927) verscheen in 1884. In 1896 zou Van Deyssel zich Eekhouds toen verschenen roman Le cycle patibulaire aanschaffen.

250 Chez Mme Antonin, par Louis Mullem verscheen in 1887.

251 Van de Revue Moderniste (zie noot 223) kreeg Van Deyssel toegezonden alle twaalf nummers (het elfde nummer was een dubbelnummer), verschenen vanaf 1 december 1884 t/m 1 februari 1886.

252 La Glèbe, par Paul Adam (1862-1920) verscheen in 1887.

253 Op dit tijdstip bezat Van Deyssel van De Goncourt: Germinie Lacerteux (1864), Idées et sensations (1866), Manette Salomon (1867), Gavarni, L'homme et l'oeuvre (1873), La fille Élisa (1877), Les frères Zemganno (1879), La maison d'un artiste (1881), L'art du XVIIIe siècle (de derde, vermeerderde druk van 1881), La Faustin (1882), Chérie (1884), Lettres de Jules de Goncourt (1885), Pages retrouvés (1886) en wat er reeds verschenen was van de negendelige uitgave van het Journal (1887-1896).

254 Van Deyssel had Prins waarschijnlijk gevraagd om toezending van Soeur Philomène (1861), Renée Mauperin (1864) en Madame Gervaisais (1869).

255 O.m. Portraits intimes du XVIIIe siècle, 2 dln. (1857) en La Femme au XVIIIe siècle (1862).

256 Zie noot 188.

257 Mon Père verscheen in 1884 en handelde over de vader van de auteur, generaal Jean-Auguste Margueritte (1823-1870), gesneuveld bij Sedan in de Frans-Duitse oorlog.

[p. 102]

neilles²⁵⁸ van Rosny, en de mooie Akëdysséril²⁵⁹ van Villiers voorkomen. -

Ik heb Huysmans over A Rebours²⁶⁰ en de Croquis Parisiens²⁶¹ geschreven; hij heeft ze echter niet, doch vraagt of U Un dilemme²⁶² en En Rade²⁶³ wilt hebben, zoo ja, dan kan hij ze U bezorgen. Antwoordt U mij dus svp hierop. -

De Esthopsychologie van Hennequin zal ik U nog wel kunnen bezorgen.²⁶⁴

Van Mallarmé heb ik niets, dan de bijdragen in de Revue Ind.²⁶⁵ Ik houd niet erg van het werk van dezen schrijver. -

Hebt U de werken van L. Bloy ontvangen. Le Désespéré is knap niet waar?

Verhaeren moet, naar ik heb gehoord, de meest talentvolle der jonge belgen zijn. - Ik heb echter zeer weinig van hem gelezen. -

Kent U bij geval de Legende dorée²⁶⁶ een middeleeuwsch fransch werk, waarvan in 1840 een herdruk verschenen is. Ik zoek dezen herdruk reeds lang, maar helaas te vergeefs.

258 Les Corneilles (1888) is echter niet in een van beide tijdschriften verschenen.

259 Akëdysséril, par (Mathias-Auguste) Comte de Villiers de l'Isle-Adam (1838-1889) verscheen in La Revue Contemporaine van 25 juli 1885, blz. 346-373. Een aldaar op blz. 346 aan de titel toegevoegde noot luidt: ‘Cet ouvrage, illustré par Félicien Rops, doit paraître, en septembre prochain, chez l'éditeur Monnier. C'est le premier récit de l'Amour à travers les âges, livre de légendes écrit par MM. Leconte de Lisle, Alphonse Daudet, Ernest Renan, Catulle Mendès, Henri de Bornier, Eugène Burnouf, etc. etc.’ Zie ook noot 395.

260 Zie noot 157. A Rebours heeft Van Deyssel zich aangeschaft in maart 1889.

261 De eerste, al spoedig zeer zeldzame, druk van de Croquis Parisiens dateert van 1880. Van Deyssel is in het bezit geweest van de hem, vermoedelijk door Isaac Israëls in 1889 geschonken, al even onbetaalbare, want bibliofiele, tweede druk: Nouvelle édition imprimée dans le format presque perdu de quelques eucologes, à 13 exemplaires sur papier du Japon des factories hollandaises de Décima, 13 exemplaires sur papier bambou des comptoirs du Brahma-poutre, 13 exemplaires sur papier à chandelle, vendu par un sieur Chique, beurrier, rue du Cygne etc., la I cal. Oct. MDCCCLXXXV, Léon Vannier, éditeur des modernes.

262 Dateert van 1887. De Huysmans-kenner Georges Rouzet schreef ons op 2 mei 1955: ‘J'ai une curiosité: Un Dilemme, paru dans la Revue Indépendante. Les numéros de la revue ont été reliés et portent l'ex-libris de Georges Landry (zie noot 156) qui réunit ainsi en plaquette, sur couverture vert-sombre, cette longue nouvelle de J.K.H. qui est un chef-d'oeuvre d'observation.’

263 Dateert van 1887.

264 Zie echter noot 211.

265 Een bibliografie van Mallarmé's bijdragen aan La Revue Indépendante (van 1885 tot 1888) kan de lezer aantreffen in Stéphane Mallarmé, Oeuvres complètes. Texte établi et annoté par Henri Mondor en G. Jean Aubry, Bibliothèque de la Pléiade, Paris, 1961, blz. 1355-1356.

266 La Légende Dorée van Jacques de Voragine was - zo zou Prins zelf meedelen (in een in de Nieuwe Rotterdamsche Courant, avondblad A, van 10 juni 1922, posthuum verschenen artikel Over Gustave Flaubert) verspreid in talloze manuscripten. Van 1470-1500 verschenen er niet minder dan 74 uitgaven en meer dan dertig vertalingen van in verschillende talen, o.a. in het Nederlands in 1472 te Delft en in 1478 te Gouda. Later raakte het werk in vergetelheid totdat in 1843 te Parijs, bij Charles Gosselin, opnieuw een Franse vertaling verscheen. Hoogstwaarschijnlijk heeft Flaubert deze benut voor zijn verhaal Saint Julien l'Hospitalier.

[p. 103]

Spoedig schrijf ik U nader en zal U dan eenige nadere inlichtingen geven, die U wellicht voor uw studie kunnen dienen.

Na groeten
Uw toegenegen
Arij Prins

Uw lijst zend ik U spoedig terug. Wellicht vind ik nog meer boeken die U verlangt te lezen.