Viertalig aanvullend hulpwoordenboek voor Groot-Nederland

G.

gaba,

Jav. id.

gaga,

Jav. id., eigenlijk de rijst op hooge velden verbouwd.

gajoeng,

Mal. id., oorspronkelijk: klapperdop met steel om water te scheppen. De Europeanen bedoelen er mee een blikken schepemmertje voor de badkamer.

galengan,

Jav. id.

gambier,

Mal. gambir.

gamelan,

Jav. id. van gamel: muziek maken, met muziek begeleiden + an. De g, die nog dikwijls achter dit woord gevoegd wordt, is even overtollig als die van orang oetan(g). Vroeger noemde men dit het gomgomspel of de gomgommen (Vgl. Stavorinus, Reize, I, pp. 54 en 204) van het Mal. gong.

gampong,

Atjeesch id. voor kampong.

gandasoeli,

Mal., maar zeker niet oorspronkelijk. Vgl. Skr. gandha(h): reuk, geur, nieuw-Perzisch gand: stank. Dit gandha heeft langzamerhand de beteekenis aangenomen van ‘geurige bloem’ en in het Tagalog, de hoofdtaal der Philippijnsche eilanden, heeft deze zich weer gespecialiseerd tot ‘lelie’. Wat soeli beteekent, schijnt niet bekend te zijn.

gantang,

Mal. id.

gardoe,

Jav. leenwoord van het Port. guarda, hoewel het niet waarschijnlijk rechtstreeks daaruit komt, want dan zou de a aan 't eind van 't woord bewaard gebleven zijn.

gebang,

Mal. id.

gekko

is, bevreemdend genoeg, in de Europeesche literatuur de klank-nabootsende naam van een soort hagedis, die duidelijk toke roept en niets anders, vanwaar het dier in het Mal. dan ook tokek heet. In Burma heet hetzelfde of een verwant beest evenzoo tokté.

gemas,

Mal. gemas, - vgl. Jav. gomos = graagte en anggomos = met graagte, zoodat de eig. beteekenis = graag is, tusschen haakjes een woord, waarvoor in het Nederlandsch geen equivalent te vinden is. Wanneer bijv. een moeder zegt, dat zij gemas is op haar kind, gaat het toch zeker niet aan dit weer te geven met een van Klinkert's vertalingen: nijdig, kwaadaardig, vergramd. Het is veeleer een uiting van verliefde razernij, plotseling opwellend en het gevoel meebrengend, dat men de persoon, waarop men gemas is, ‘wel op zou willen eten.’

gendie,

Jav. kendi, maar te vergelijken is misschien Skr. kundi = kruik. In de Drawidische talen komen echter woorden voor, die heel dicht staan zoowel bij den Mal. vorm gendi als bij het Javaansche kendi. Zoo vindt men in Hobson-Jobson bijv. Malayal. kindi, Telugu gindi, welke behooren bij een werkwoord kinu = hol zijn.

getah,

Mal. id., in Europa verlatijnscht tot gutta.

[p. 315]

getek,

Jav. id.

giwang,

Jav. id. voor een soort oorknoppen; komt in den laatsten tijd reeds in Indische prijscouranten voor.

gladakker,

in het plat Hollandsch gladekker, beteekende oorspronkelijk onder de Nederlanders op Java: een slecht, versleten paard, een knol, volgens Prof. Veth. Als zoodanig kennen wij het niet meer. Het komt nu voor in de beteekenis van: 1. gladakshond (van Rees, Herinneringen), 2. gemeene kerel, schurk. Het idee van ‘liederlijk’ (V.O.W.) zit er thans niet meer in. Afgeleid wordt het van gladag-paard of paard voor den transportdienst. De zich hieraan vastgehecht hebbende beteekenis van ‘slecht’ is later ook op de bekende losloopende kamponghonden overgedragen en eindelijk op personen.

glagah,

Mal. gelagah id.

glatik,

Jav. gelatik id.

gobang,

Jav. en Mal. id.

goeboek,

Jav. goeboeg.

goedang,

waarschijnlijk oorspronkelijk Drawidisch. Volgens Hobson-Jobson heeft men in het Teloegoe gidangi en in het Tamil kidangu = plaats waar goederen liggen, van kidu = liggen.

goela djawa,

uit het Skr. gula = melasse + djawa = Java, dus Javaansche suiker, palmsuiker.

goeling,

Mal. id. eigenlijk stam van het werkwoord ‘rollen.’

goena-goena,

Mal., een verdubbeling van het Skr. guna(h) met de beteekenissen: draad, snoer, strik, boogpees; hoedanigheid, goede hoedanigheid, deugd. Hieruit kon zich gemakkelijk de beteekenis van ‘deugdzaam’ d.w.z. krachthebbend middel ontwikkelen, waaruit die van ‘toovermiddel’ is ontstaan.

goenie,

Mal. goeni, maar, zooals Prof. Veth vermoedt, niet oorspronkelijk. Prof. Kern (Ind. Gids 1889, p. 1218) identificeert het met het Skr. gonî = zak, wat ook nog teruggevonden wordt in het Hindoestani en Maratsch als goni en gon. In Nederland schijnt men er ook gonje van te maken (V.O.W.).

goenoenger,

verhollandsching van orang goenoeng = bergbewoner, overdrachtelijk: iemand die onbeschaafd is.

goeramie,

Mal. id., maar de vorm van het woord wijst op vreemden oorsprong.

goerita,

oorspronkelijk: inktvisch, waarvan verwanten in vele Maleisch-Polynesische talen voorkomen, zooals kugita in 't Bisaya en Hanoy, kurita in het Macassaarsch, krit op Kei, kuita op de Fidji-eilanden enz. Overdrachtelijk naar de gelijkenis ook in gebruik voor den sarongband met geknoopte franje aan de beide uiteinden.

goeroe,

Jav. en Mal. = het Skr. guru: leermeester. In Uhlenbeck's etymologisch Sanskrit-woordenboek vindt men gurú(s) = zwaar, gewichtig, eerwaardig - verder niets. In zijn Sankrit Reader echter leidt Lanman ook de beteekenis ‘leermeester’ hieruit af, als volgt: guru - 1. zwaar, 2. gewichtig, 3. eerwaardig, 4. (als substantief) degene, die bij uitnemendheid eerwaardig is, nl. de leermeester

[p. 316]

(der heilige boeken). Men lette op het verband tusschen goeroe en het Fransche grave, Lat. gravis of het bary van bariton.

golok,

Mal. id.

gong,

Mal. id.

griemis,

Jav. geriemis = motregen.

grobak,

Jav. grobag.