Het land, in brieven

[p. 6]

[p. 7]

Brief aan Margriet, baronesse Van Essen, geborene baronesse Van Haeften.

Gij vraagt mij, Mevrouw, naar het werkje, waarvan onze vriend S... onlangs enige bladen aan mijn huis had zien liggen, en van welk ik hem gezegd had dat het door een jonge vrouwlijke hand was opgesteld en in korte tijd stond uit te komen.

Zie hier wat ik U zeer gaarn op deze vraag antwoord. - Het boekje is geschreven door een jonge, onder de schrijvers nog geheel onbekende Juffer, van welke ik vaststel dat zij zich wel haast met grote lof in ons Vaderland zal bekend maken. Zij bezit een zeer sterk geheugen, een zeer vlug verstand, een zeer levendig vernuft, en een zeer fijne, zuivere smaak. Zij heeft het grootste gedeelte van haar leven op het land doorgebracht, en de stilte die zij daar geniet met zeer veel ijver besteed in het beschaven van haar geest, en in het verzamelen van noodzakelijke, nuttige en aangename kundigheden: en dat zij in deze onderneming zeer gelukkig geslaagd is, zal aan het kundig publiek eerlang uit dit haar opstel overbodig blijken. -

‘Maar wie is zij dan toch, aangaande welke gij mij met zo groot een nieuwsgierigheid vervult?’

Het staat mij niet vrij, Mevrouw, U haar naam te melden, zij wil vooralsnog onbekend blijven, en afwachten of onze landgenoten in de vruchten van haar geest enig genoegen vinden. Zo zij dat geluk niet heeft, dan legt zij de pen neer, en Gij zult mogelijk nooit weer van haar horen.

Zo veel van haar persoon. - Wat nu haar opstel betreft: het bestaat in een reeks van brieven tussen verdichte personen gewisseld. Zij beschrijft in dezelve de schoonheden der natuur, in alle jaarseizoenen, op het Land, en zulke andere voorwerpen als zij best, uit hoofde van haar Landverblijf, of haar andere

[p. 8]

persoonlijke omstandigheden heeft kunnen waarnemen. Dit doet zij overeenkomstig met haar natuurlijk karakter: vrolijk en bevallig, maar teffens op een wijze, die haar eerbied voor de oneindige Schepper en Bestierder der wereld, en voor het Evangelie van de Heer Jezus Christus ongekunsteld aanwijst: zodat men deze brieven, zowel tot Godsdienstige stichting, als tot een aangename uitspanning lezen kan.

Laat mij U nog een en andere fraaie bijzonderheid van deze brieven mededelen. - Over het Landleven en de schoonheden der natuur is veel geschreven. Hoe velen van onze dichters hebben daarvan het een of ander gezongen! Hoevele buiten- en inlanders hebben ons poëtischproza opstellen daarvan gegeven. Ik wil de welverdiende lof van sommigen van deze schrijvers geenszins verkleinen, om die van mijn jonge vriendin des te beter te kunnen uitmeten. Maar dat kan men, zonder onrechtvaardig te wezen, van velen hunner zeggen, dat zij de schoonheden die zij uitbeelden, vinden - niet in de natuur, maar - in de schriften van anderen, die zij voor zich hebben: deze zijn de bronnen waaruit zij scheppen, en vandaar komt het, dat men bij zo velen hunner hetzelfde vindt, alleen met enige verandering van orde, of met bijvoeging van de een of andere kleinigheid, die enigszins nieuw is. Zij doen gelijk jonge schilders, die de beelden voor hun tafereel uit verscheiden andere schilderstukken namaken, en uit dezelve een nieuw geheel vormen. Hiervan is het, dat men bij hen alleen leest wat men alreeds bij anderen gelezen had. Onder dat soort van schrijvers behoort mijn vriendin niet. Zij bezit de koenheid van geest, die, boven slaafse navolging verheven, zelf opmerkt en uitvindt. Haar nauwkeurig waarnemend oog zwerft allom in het rond, en overal vindt zij onuitputlijke rijkdommen van schoonheden, waar honderd anderen niets vinden. Zij houdt onze opmerking stil bij voorwerpen die ons nauwlijks noemenswaardig schenen, en ze worden onder haar handen verbazende kunststukken van de wijze en machtige hand die alles voortbrengt, en in wezen

[p. 9]

houdt. Ik weet, Mevrouw, dat dit juist in uw smaak is, en daarom ben ik zeer verzekerd, dat dit Werkje zich zeer spoedig van uw toegenegenheid zal meester maken.

Nog een andere bijzonderheid heb ik in deze brieven opgemerkt, die ik meen dat dezelve in uw oog en in het oog van alle ware kunstrechters lof zal verwerven. - Zij behoren eigenlijk onder dat soort van schriften, dat men sentimenteel noemt. Doch het aandoenlijke, het gevoelige van dezelve is niet in - uitroeptekens, - gedachtenstrepen - tedere, helderklindende woorden gelegen. Toen de Heer van schaffelaar mij laatst de eer aandeed van mij enige dagen bij zich te huizen, weet ik, dat Gij mij het laffe en belachlijke van zulke schrijftrant, in voorbeelden uit een onzer sentimentele schrijvers die toen voorhanden was, aanwees. - Mijn Vriendin spreekt in de gewone beschaafde taal van het gemene leven. Ik heb woorden in haar handschrift doorgestreken gevonden, die haar maar een klein weinig ongewoon en gezocht schenen. Zij behaagt en roert, niet door ijdele klanken, maar door natuurlijke en eenvoudige beschrijvingen van treffende zaken en waarheden.

Zie daar, Mevrouw! mijn antwoord op uw vraag. - Zo mijn jonge Vriendin de schoonheden der natuur op uw bekoorlijk schaffelaar gekend had, dan zouden haar brieven met verscheiden fraai taferelen pronken die zij nu missen: doch ik hoop, dat wij die nog eens door uw natuurlijke en meesterlijke pen zullen getekend zien, en ik bid u, dat gij deze mijn hoop niet beschaamt.

Nog moet ik u melden, dat deze brieven onder mijn handen geen verbeteringen of veranderingen van enig belang ondergaan hebben. Zij hadden dat waarlijk niet van node. Alleenlijk heb ik mij met het nazien van de drukproeven belast; een zaak die voor mijn Vriendin nog geheel en al ongewoon was. De omgang die zij voor en na met mij houdt, heeft haar met mijn gedrukte en ongedrukte Oden en Liederen gemeenzaam ge-

[p. 10]

maakt, en dit is mogelijk de enige reden, dat men hier en daar een stuk of brok uit dezelve in deze brieven zal aantreffen.

Nog een verzoek, Mevrouw! - allart zag gaarne, dat ik een kleine aanprijzing voor deze brieven plaatste, omdat de hand van welke dezelve komen, zo geheel onbekend is. Ik wil hem dat verzoek niet weigeren. Maar zoudt gij mij wel willen veroorloven, dat ik deze zelfde brief daar toe gebruik? Hij zou dan teffens tot een openbaar bewijs kunnen strekken van de ware hoogachting die ik U toedraag, en van mijn dankbaar aandenken aan de menigvuldige grote weldaden die ik aan de brave Bewoneren van schaffelaar verschuldigd ben.

Vaarwel, Mevrouw, leef, met uw waarde eheheer, in gezegende welstand. God beware U, en uw bezittingen in de drukkende ongelegenheden van de tegenwoordige jammervolle tijd, en geve dat dezelve spoedig en gelukkig mogen eindigen. Dan kom ik zo de Here wil, ook haast eens weder uw gunstbewijzen genieten, en U bij monde betuigen, 't gene ik thans door mijn pen doe, dat ik altijd ben en onveranderlijk blijf

Uw ootm. en zeer verpl. dienr. a. van den berg.

arnhem

de 14 van Herfstm. 1787