Elbrich

De útjeften

Oplagen

Dit is de tredde útjefte fan Elbrich. De oplage is tûzen eksimpla-ren. De foarige is fan 1978, en fan de twatûzen fan doe binne ûnderwilens noch 250 oer. Ek de earste útjefte (út 1947/1949) hat lang te keap west. De oplage fan dy kears is net bekend, mar yn 1968, doe't er noch net útferkocht wie, neamde Poortinga him slim heech. In ‘bestseller’ hat it boek dus net west, mar it is dochs al in ‘evergreen.’

De Nederlânske oersetting

It boek is twa kear yn Nederlânske oersetting ferskynd, beide kearen by Jan van Tuyl. De earste kear barde dat yn de populêr oriëntearre Triomf-reeks ûnder de eigen namme fan de útjouwer,

[p. 332]

dy't doe festige wie yn Antwerpen en Zaltbommel, de oare kear ûnder dy fan útjouwerij ‘De Bron n.v.’ te Amstelveen. Beide kearen waard ek deselde (wat houten) oersetting brûkt, makke troch J. Dykstra (de echte namme fan de dichter Sjoerd Span-ninga). De beide dielen binne ûnderskaat, mar de haadstikken nûmerje troch. Weilitten binne de beide haadstikken mei it kom-mentaar fan de besoarger. Dat is grif bard op oanwizing fan Poortinga sels, dy't de oersetting autorisearre hat.

De earste útjefte is neffens Kindiers Literatur Lexikon yn 1952 ferskynd. It boek wurdt op it stofomslach presintearre as ‘Een grootse roman, een fascinerend verhaal, dat ons in steeds toenemende spanning meesleept naar het aangrijpende einde.’ De foarkant fan it stofomslach byldet Willemke mei har geheimsinnige maat yn 'e damp by nacht op hynders út. Oare skriuwers yn de Triomf-reeks wienen neist minder bekenden as Rob Sterkenburgh en Max van Amstel: Rico Bulthuis, K. van der Geest, Rie van Rossum, mr. E. Elias jr. en Yvonne Pauwels. It nivo wie dus it populêre boek fan it bettere soarte.

De twadde útjefte moat fan 1959 west hawwe. Dat is in werútjefte yn pocketfoarm fan de earste, no yn de ek wer populêr eagjende rige Bel-pockets. Op dizze útjefte slacht mooglik wat Poortinga yn Hwer hast it wei? tsjin Tiny Mulder sei: ‘It hat noch tsjinne by in bisykjen om it kartel fan de Nederlânske útjowerij to trochbrekken, mar dat is op 'e non roun.’ Poortinga syn boek wie it twadde yn dy rige. Fan de fyftjin titels dy't efteryn neamd wurde, wienen de measten fertalingen út it Ingelsk. Oarspronk-lik Nederlânsktalich sil it wurk west hawwe fan Louis van Orden, Lode van Berchem en Antoon Coolen e.o. (Gij zult het Kindeke vinden). Op it omslach stean in man en in frou yn âlde klaaiïnge, dy't in âlde dûns dogge. En fierder noch: ‘Een bekroonde roman. - De bittere, alles onthullende bekentenis van een Friese edelman, gesitueerd aan de vooravond van de 80-jarige oorlog’ en op de titelside nochris: ‘Bekroond met de Gys-bert Japicx Prijs.’

Better net te witten hat it boek yn de literêre krityk yn

[p. 333]

Nederlân gjin omtinken krigen. Dat is by publikaasje yn rigen as de Triomf-reeks en Bel-pockets fansels ek gjin niget.

Edysje 1947/1949

De útjefte ferskynde by útjouwerij Koster te Snits. Dy hat fuort nei de oarloch in jiermannich tige aktyf west yn it útjaan fan Fryske boeken. Koster hie de namme dat er wol wat oandoarst. It is net bekend wêrom't it boek net yn ien kear útkaam. It earste diel ferskynde yn 1947, it twadde yn 1949. Dat it twadde diel noch al in skoft op him wachtsje litte soe, skynt by it útkommen fan it earste al fêst stien te hawwen. Oan it earste diel is noch wol te sjen dat de oarloch net lang foarby wie, sa skier is it papier. Op 'e ban stiet in ienhoarn, op it stofomslach it antlit fan in frou nei it portret fan Luts Dekama troch Adriaen van Cronenburgh. It twadde hat in stofomslach mei in jonge frou yn in âld kostúm, dy't heech op in wyt hynder boppe de lânsdouwe útriist. Benammen yn it earste diel steane frijwat printflaters.

Edysje 1978

Dizze útjefte ferskynde mei stipe fan it Frysk Utjefte Fûns as diel 2 yn De Titelroas, ‘in rige Fryske boeken fan bliuwende wearde’ fan útjouwerij De Tille te Ljouwert. It omslach (fan Martine Bakker) toant in frou yn 't read op in wyt hynder, dy't it antlit nei de lêzer keard hat en liket op Luts Dekama sa't Adriaen van Cronenburgh dy skildere hat. Neist har, wat yn har skaad, sit in man op in swart hynder. Tegearre steane se op de seedyk, mei it lân efter har en de see foar har.

It giet om in troch de auteur sels justjes bewurke fersy. Of-sjoen fan oars frij lytse feroaringen troch de hiele tekst hinne op it stik fan de styl (wêrûnder ek modernisearringen as ‘yn bistân stean’ ynstee fan ‘yn wetten stean’ en ‘jit’ dat ‘noch’ wurden is of

[p. 334]

‘hja’ ‘se’), bestean de ferskillen foaral út it weilitten fan de beide haadstikken dêr't de besoarger kommentaar yn jout op it manu-skript dat er útjout. De yndieling yn twaen is wol hanthavene, mar de haadstikken nûmerje troch.

Dizze edysje

Dizze útjefte bringt yn oerienstimming mei it útgongspunt fan de rige Fryske Klassiken in werprinting fan de earste útjefte. De omstavering joech gjin bysûndere swierrichheden, omdat Poortinga op in pear lytse dingen nei de standertstavering folge. De útsûnderingen, as ‘pil’ foar ‘pul’ en ‘biker’ foar ‘beker,’ binne stean bleaun. Fan ‘geuzestuk’ is mar oannommen dat it in print-flater is, en ‘geuzestik’ makke. Yn in oar gefal stie der ek ‘stuk’ (brea), en dat wie yn de printerskopij (dy't fan it earste diel foar it grutste part bewarre is) ‘stik.’ Ek yn in pear oare gefallen brocht dy kopij yn it hânskrift fan Poortinga sels útkomst. Dat die ek de edysje-1978 soms.

Ph.H. Breuker