Elbrich

[p. 226]

XVI

De sinne stie heech oan 'e loft, doe't ik wekker waard. It binhús lei op it noarden, dat der kaam gjin inkeld strieltsje ta de finsters yn, mar it blanke ljocht foel troch it donkergriene bledte yn it hôf. Ik lei noflik en fielde my ridlik by de tiid. Amper koe ik my mear begripe, dat ik der de foarige jûns sa ellindich oan ta west hie. It skouder pinige noch wat, oars hie ik alles, wat der bard wie, foar in neare dream hâlde kinnen.

Ik bleau in tiidlang sa lizzen. Doe seach ik, wat ik oan hie: in frouljushimd. It lei yn 'e reden, hja hie faaks gjin oaren by de hân hân, mar ik moast tinke oan Gerland Hemmema har wurden: ‘Pas mar op, Alef! Hja hat jo op sa'n manear belêzen, ear't jo der erch yn hawwe.’

Gekheid, it himd rûkte op syn heechst nei de leage, dêr't it mei wosken west hie. Mar in tsjoenster wie it al. Hoe wie dizze Willemke oars justerjûn daalk foar my al ien wurden mei Elbrich? En ik hie alwer langst om har te sjen, om har stimme te hearren en har sêfte hannen te fielen as dy myn wûne ferwine soene...

Mar de grutste ferwûndering kaam noch: Wylde Willemke - hoe koene se har sa neame - wie Elbrich! Wêrom hie hja in oare namme keazen dy ûnferjitlike jûne te Boalsert? Hja glimke. Och, se wist it sels net.

De ynjouwing fan it stuit. Har heite mem hie sa hjitten. Hja hie wolris tocht, dat hja dy namme leaver hân hie as dy fan beppe Willemke. O, hja wist it noch sa skoan fan dy Pinkstermoandei,

[p. 227]

no alwer sa lang lyn. Doe lei amper ús hiele feinte- en fammetiid jit foar ús; no wie dy foarby, mochten wy wol sizze. Ear't men der erch yn hat, is der jin in tiidrek fan it libben ûntkommen. It glydt derhinne as in stream. De wyn mei in baar opjeie, hy bliuwt net stean, al ferbylde wy ús noch safolle. Neat bliuwt der stean of nimt in kear.

Mar hja siet oan myn bêd, in jonge frou yn 'e heechste bloei. Skielk waard hja tritich jier. Hja hie út oarder west en wie yn it betterjen. Dêrtroch like hja blanker en tearder. Iksels wie ek âlder wurden en ik oanskôge se mei itselde wolbehagen as nêst jierren.

Ik hie bloed ferlern. Sadwaande wie ik wat slop, mar fierder fielde ik my sûn. De wûne wie net djip. Hja hie him goed fersoarge: ik krige der gjin koarts fan. Dêrtroch kaam ik der dyselde deis alwer ôf. Yn Watge silliger syn klean stapte ik om. Se wiene boerich, mar deeglik en kreas. Willemke frege net folle. It like my it bêste ta en fertel daalk net alles. Ik sei, dat ik as beneamd grytman fan Ferwerderadiel hjir omswurven hie.

Ik seach ris om hûs en hear. It wie hjir poer op 'e romte. Net fierôf rûn de seedyk mei in wide bôge; oan twa kanten wiene de kimen sa ôfsletten. Earne stie der in hokling boppe-op, in meunsterlik grut bist foar de ljochte loft. De dyk wie hjir moai geef, sa't like. Fan 'e floed fan okkerwyks hiene se hjir gjin lêst hân. De boulannen leine rûn; it wie hjir o sa keal. Pas fierderop om east en súd kamen pleatsen en stinzen mei beamte.

Op in pôle tichte by it hoarnleger rûn it wite hynder. Ik koe der neat oan dwaan, ik moast nei de hoeven sjen. Dy sieten der krekt sa ûnder as by elk oar hynder. It bist draaide de kop nei my om en naam my erchtinkend op. Nuver, sokke praatsjes. Mar de huzinge wie sikerwier fernijd, der wie gâns oan timmere. As der net hurder oanskrept waard as hjoed, dan wist ik net, wêr't hja it wei fertsjinnen. De feint lei sa wier op 'e middei yn in bult strie te snoarkjen. De oare frouspersoan, al moai wis de faam, in mânsk groubonkich frommes fan by de fjirtich, hie earst mar sleau wat mei it molken pield en liet it fierder ek mar op 'e riemmen driuwe. Willemke wie wer lizzen gien. Mar it lei der allegear like kreas hinne om hûs en hear en it nôt wie al yn.

[p. 228]

Ier op 'e neidei kaam de feint yn it mulhús en fjouweresom ieten wy in byt brea mei spek en skieppetsiis. Der waard net safolle sein; de feint en de faam wiene der net mei op 'e hichte, dat har frou en ik kunde oanelkoar hiene. Ik wie in frjemde foar har en hja wisten net, wat hja fan my tinke moasten. Ik frege, oft it útkomme koe, dat ik de nachts wat gespús heard hie fan minsken en hynders. Of hie it louter ynbylding west? De feint en de faam seagen my noch oan as wisten se sa gau net, wat antwurd se dêr op jaan moasten, doe besloech Willemke it al mei de gek, op har manear: men koe wol fernimme, dat ik hjir frjemd wie en nearne fan wiste. Oars soe ik ek sa noflik net yn myn tontsje west hawwe. Ik hie grif noch net heard, wat de minsken hjir omhinne seine. Dat hja in hekse wie en nachts mei har gefolch op it hynder oer de fjilden en troch de loft ried. Ik wist noch net heal, yn watfoar tsjoendersnêst ik hjir siet.

‘Dit is myn gefolch hjirre.’

De faam naam it foar earnst op. Hja beskrobbe har frou. It wie al slimmernôch dat soks sein waard. Sok praat wie men noch nedich foer te jaan!

Ik hie te min op 'e rekken fan 'e hiele hekserij om der net om te laitsjen. Ik tocht oan wat Sicke Hemmema sein hie.

‘Dus jimme fleane mei hynder en al fuort, begryp ik. Womk hat ek in fierstente grouwe koer foar in biezemstôk, dat is de hiele saak.’

Doe lake ek Iggele, de feint. Tsjin Willemke sei ik noch, dat ik my tsjoensters altyd gâns ûnsjogger foarsteld hie en dêrmei wie it hiele petear oer de foarige nacht út en ik prakkesearre der ek fierder net wer oer.

Efterôf mei jin dat nuver talykje. Mar sa is it mei alles. As men in ferhaal lêst, is alles oardere en yn syn ferbân brocht. Wat gjin belang hat foar de gong fan it ferhaal, is faak weilitten. Mar as men eat belibbet, stiet men der noch midden yn. It neatige en it wichtige docht him allyk oan jin foar; men kin it net oersjen en lang altyd net daalk op syn wearde skatte. Boppedat, ik hie Elbrich weromfûn.

Ik sloech har wol acht dy earste dagen. Ik murk wol, ik hie my

[p. 229]

net op har fersjoen destiids te Boalsert. In faam mei de bynamme ‘Wylde’, ien dêr't sok bjusterbaarlik praat fan gyng, hja hiene my tefoaren net wysmeitsje kinnen, dat ik dêr bestek op krije soe. Net, dat ik sa fol foaroardielen siet, mar it tsjutte op syn minst op in ûnrêstige natuer, op eigenskippen, dy't my gjin lok oanbringe soene. Want al dreauwen my ek frjemde langstmen, om faaie aventoeren wie it my net te dwaan. Earder socht ik de harmonije yn it wiif, dêr't ik myn hûs mei bouwe woe. Watfoar in manskeardel moast it ek net wêze, dy't in boer útmakke yn dizze ferlittene oarde en ik socht it froulike.

Mar Willemke wie ek froulik, as hja mei Iggele it wurk oerlei. En as hja earne net gelyk oer tochten, stjoerde hja him har kant út, sûnder dat hy it yn syn ienfâld ealge. Womk wie gâns âlder as hja en miende it faak better te witten. Soms lei hja har der glimkjend by del, mar by einsluten bleau hja altyd baas, sûnder dat it ien ferkeard wurd joech. De tragens fan de earste deis wie gjin regel. Nimmen hoegde him te ferskreppen, mar hja ferdiene de tiid ek beleaven net. De oare moarns wie Willemke sels ek alwer by de wurken en hja pakte handich mei oan. It benijde my, dat hja de pleats berêden mei sa'n bytsje folk. Mar dat like slimmer as it wie. Hja brûkten, nei't de tiid sei, mieren en ûngetiders, sichters en bynders en oar folk om de frucht te ynjen. Fan 't winter kamen de terskers wer op 'e telle. Alles gyng neffens oarder en regel. Nee, it wylde moast ik yn Willemke noch ûntdekke.

Der wie neat bysûnders foarfallen. Hja hie my barmhertichheid bewiisd, doe't ik dy brek wie. Wy hiene dit geheim foar de boaden, dat wy inoar al sa lang koene.

Fierder hiene wy nearne oer praat. Deselde eigenskippen as doedestiids foelen my no wer op: it frije en ûnbefongene. De niget, dy't in feint en in faam oaninoar hawwe, naam se as de gewoanste saak fan 'e wrâld. Hja húchele neat en ferburch neat. It makke ús ienfaldich fleurich, byinoar te wêzen. Ik soe witte wat ik oan har hie, as ik aanst har leafde begearde. It soe oars wêze as mei Anna Dekema, dêr't men nea by wist, wêr't men no einliks oan ta wie. Ik wie no foargoed oer de jierren hinne, dat soks myn

[p. 230]

ferealens grutter meitsje koe. It foel my ek wer op, hoe't hja neat gemiens oer har hie.

Hja gyng oer myn wûne. Hja die derby likemin wearzich as oansjitsk. It natuerlike wie har natuerlik. Sûnder wurden fielden wy ek sok ding gelyk oan en it makke ús fleur ich. Hja wie earder tear as maneftich. Ik fielde eat yn har, dat sels ús mem mist hie. Dit loek my mear as al it oare. Wurden wiene noch net nedich.