De noodzaak van het overbodige

15

Gemeenplaats

Sommige mensen doen uitspraken die, hoewel je ze voor het eerst hoort, toch als gemeenplaatsen aandoen, alsof ze al duizend maal gedebiteerd zijn, in de eerste plaats door henzelf. Het zijn als het ware geboren gemeenplaatsen. Andere worden het in de kortste keren omdat hun voor 't eerst uitgesproken waarheid zo overrompelend vanzelfsprekend lijkt dat ze meteen tot een vanzelfsprekendheid wordt met terugwerkende kracht ofwel tot iets wat ‘men’ altijd al geweten heeft, het hoefde alleen maar door iemand geformuleerd te worden, iemand die er toevallig op stuitte.

*

Gemeenschap

Voor mensen met uitgesproken individualistische trekken is het gemakkelijker tijdelijk in de massa op te gaan dan voor mensen met een zwak gevoel van identiteit. De eersten weten dat ze zich ieder gewenst moment aan de massa kunnen onttrekken, de anderen ervaren zeer sterk de octopusachtige zuigkracht en dreiging van de massa; zij zullen zich daarom soms ook eerder tegen sommige zinnige eisen van massa en gemeenschap schrap zetten, uit angst voor identiteitsverlies en inboeting aan zelf-

[p. 40]

standigheid; hun altijd benadrukte individualisme kan een bewijs van zwakte zijn, evenals hun constant non-conformisme. Het individualisme van de anderen kan zich een grotere toegeeflijkheid en een vrijwillig gedeïndividualiseerde marge van redelijkheid en sociabiliteit permitteren.

*

Wormgaten

Een wel heel typerend beeld van/voor Amerika: in het huis dat we gehuurd hebben zijn de wanden van de huiskamer bekleed met gebeitste of geverfde houten latten die van onder tot boven bestippeld zijn met zwarte houtwormgaatjes; we huren meubilair en zie, het hout van de twee schrijftafels zit eveneens onder de fraaie houtwormstippen. ‘Make it old!’

De nostalgie naar privé-oud (‘Oud en nieuw antiek’), naar historisch-recente namaak, naar molm: het oogt bijna natuurlijk.

En vaak is het nog aardig ook. Het geeft aan nieuw hout iets leefbaars, althans in Amerika. Je voelt je daardoor een beetje ‘thuis’, net als in het verleden van anderen in de Oude Wereld. Wormgaten zijn belangrijk, vooral fictieve, evenals wormgaten in de tijd.