|
| |
| |
| |
Verklarende oude-woordenlijst
| (Saksische Ordonnantiën) blz. 9 e.v. |
| wt-wuyt-uit |
| verleempt-verlemet-verlemmet - verminken, verwonden |
| beroeft - beroofd van |
| beteren - boeten, betalen aan de klager |
| civiliter - zoals den burger past |
| wee - wie |
| verndel - vierde deel |
| van eens mans ghelt - de boete van de doodslag van een man |
| ghelden - schuldig zijn |
| een verndel eens mans lyff - het vierde deel van een doodslag |
| noch zoe voel - het dubbele |
| alzo mannigh tande - zoveel tanden als |
| eemen - iemand |
| veer - vier |
| een - iemand |
| ytlyck - elk |
| zo veer hy daeraff nyet lan en wordt - voor zover hij daar niet lam, kreupel, verminkt door wordt, resp. een lid door moet missen |
| lemthe - wond, verminking |
| ghemachte - gerief, geslachtsdeel |
| broecken - misdrijven, overtredingen |
| teghen den part ende rechter - tegenover de tegenpartij en de rechter |
| in alle puncthen voergheroerdt - in alle aangehaalde gevallen |
| zal men dubbelde boethe gheven - aan hen zal men dubbele boete betalen (niet: opleggen!) |
| |
| (Beschryvinge van Amsterdam) blz. 29 |
| pijpen, rieden - riet |
| pijpig - rietstengels bevattend |
| duilen - lisdodden |
| |
| |
| (Roomsche Mysterien ontdekt) blz. 30 e.v. |
| levereie - livreiklederen, onderscheidingstekenen |
| overluyden - hoofden van gilden |
| bernende Tourse - brandende toorts |
| handt-scheenen - handschoenen (of buidels) |
| chierlijck toegemaeckt - sierlijk opgemaakt |
| ghetogen - getrokken |
| steert - stuurt |
| Hackeberden - hakkebord, muziekinstrument met snaren en hamertjes, voorloper van clavichord en clavecimbel |
| krijté - krijten |
| gheweer - wapenen |
| lollen - prevelen, mompelen tegen |
| |
| (De Weder-Dooperen) blz. 35 e.v. |
| uitgangen met é: - en |
| vyer - vuur |
| ghemeen-ghemeyn - algemeen |
| |
| blz. 41 e.v. |
| complicen - medeschuldigen |
| daer werter vele - er werden er velen |
| |
| blz. 54 e.v. |
| int beginsel - in het begin |
| aengetyet - tegen hem gezegd |
| |
| (Leegwater) blz. 57 |
| wakker - dapper, goed |
| |
| (Willekeuren) blz. 64 e.v. |
| gewilkoert-gewilcoirt, enz. - uitgevaardigd |
| boet verbueren - boeten te betalen |
| mijtter stede clock van den huyse afgeroepen - met klokge lui van het stadhuis afgeroepen |
| uptie verbuernisse - op verbeurte van |
| elke reyse - elke keer |
| |
| |
| booten - boete |
| raide - de raad |
| wilcoeren - willekeuren, verordenen |
| achtervolgende dat mandament - overeenkomstig het mandement |
| lestwarf - de laatste keer |
| gasthuusboeven, truwanten, vette boeven, rabauten - landlopers, bedelaars (dronken?) straatslijpers, leeglopers (bandieten, boeven) |
| uutrechten - berechten |
| mit hoere oere - met hun oor |
| boven tsheren boeten - boven de vastgestelde boete |
| steens - bakstenen, te betalen als boete |
| Postelaetsgull - gouden munt |
| gheen bedrach off wesen dan tgerechts proeven - er zal geen beschuldiging, resp. veroordeling tot boete plaats vinden dan voor wat het gerecht bewezen acht |
| benemen - doen ophouden, beletten |
| hoere kinderen - haar, hun kinderen |
| van die ouders te verbueren - door de ouders te betalen |
| Ende wairt saicke - En ware het 't geval |
| niet. . . en - niet off en - of |
| by - door |
| openbairlicken - in 't openbaar |
| optie Plaetse voir die kaeck - op het plein voor de kaak |
| by regule ende goeder ordinancie - volgens regels en goede verordeningen |
| periculen - gevaren |
| bescaempthyden - onbeschaamdheden, onbetamelijke zaken |
| |
| (De hond Tyter) blz. 71 |
| schabel - zitbankje |
| bleikvelt - bleekveld, grasveld waarop het goed te drogen en te bleken werd gelegd |
| beschonken - begiftigd |
| |
| |
| (Willekeuren) blz. 71 e.v. |
| voir momme - vermomd |
| lb - pond |
| mijt upgesetter lage - met opzet |
| te lyden en staet - niet langer te verdragen |
| quats - kwaad |
| geschepen - geschapen, eruit voortspruitend |
| lede ende dair niet in voirsage - toestond en niet in voorzag |
| fortsen ende onstantelijcke saken - gewelddaden en onbeschaamdheden |
| zoe zijn dairoff - ze worden daarom |
| die guede lude van den gerechte - de goede lieden van het gerecht |
| overdadige lude - misdadige lieden |
| willekeuren - uitvaardigen, verordonneren |
| craamer - kramer, winkelier |
| uuytgeseyt - uitgezonderd |
| smaels ende mit één coope - telkens in één koop (van de genoemde hoeveelheid of meer, maar niet minder) |
| gesorteert - gelijkgesteld worden |
| mailerie - kleine ijzeren (sier)voorwerpen |
| |
| (De hond Provetie) blz. 83 e.v. |
| tot zyn oom - bij zijn oom |
| geinflegeerd - toegebracht |
| by - door |
| buyten pyn en banden van ysere - zonder gepijnigd te zijn, o.a. door het aandraaien van ijzeren klembanden en -schroeven |
| in appreehensie genomen - in hechtenis genomen |
| goede politie - goed bestuur |
| |
| (Wijf van Abbekerke) blz. 92 e.v. |
| toegemaakt - opgemaakt |
| beulingtjes - worstjes, meest bloedbeuling |
| |
| |
| (Doodbiddersoproer) blz. 117 e.v. |
| after andere gezet wierden - achter anderen, bij anderen ten achter gesteld werden |
| kalissen - de kale neten, de bezitlozen |
| roef - schuin oplopend deksel |
| quade kalling - boos gepraat, enz. |
| |
| blz. 121 e.v. |
| salveerden - zich redden |
| geweer - wapenen |
| |
| (Pachtersoproer) blz. 199 e.v. |
| gesloken en ongesloken boter - met en zonder accijns, vgl. sluikhandel |
| ceeltje - bewijsstuk, papiertje dat de accijns betaald is |
| daar wy - terwijl wij |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd