De geboorte van een geest

[II]

De geïnstrueerde bosneger Jeboa. ‘Bij het vredestractaat dat in 1760 met de Aucaner bosnegers werd gesloten, was bepaald dat enkele bosnegers als gijzelaars naar Paramaribo zouden worden gezonden. Onder deze gijzelaars of ostagiers bevond zich ook de neger Jeboa, zoon van het Aucaanse stamhoofd Jakje.

Jeboa werd in 1767 door de Kerkeraad van Paramaribo voor opvoeding naar Amsterdam gestuurd. Hier heeft de Kerkeraad eerst getracht Jeboa onder te brengen in het Stadsweeshuis, maar dit werd door de regenten geweigerd. Tenslotte werd hij achtereenvolgens in drie verschillende partikuliere kosthuizen ondergebracht. Hij kon echter met zijn “meesters” niet overweg en werd steeds lastiger. Hoewel hij met het gezin aan tafel mee at, was hij niet tevreden over het voedsel dat hem werd voorgezet, bovendien eiste hij volkomen vrijheid van doen en laten, meer zakgeld en meer en betere kleding. Tenslotte kreeg hij een vriend die hem op het verkeerde pad bracht, “hem bedriegelij ke Handelinge heeft ingeboesemt, als op diverse plaatsen te gaan koopen, hier een paar Vrouwemuylen, daar zijde Zakdoeken, alsmede een silver Sakhorlogie dat verkwanselt is, behalve nog meer andere bekent en onbekent, daarenboven alle zijn beste Kleeren in de Lombert

[p. 302]

is gaan versetten om overvloed van penningen te verkrijgen en die te verdoen.”

De “meester” van Jeboa had dit alles ontdekt en aan zijn voogden in de Kerkeraad gerapporteerd. Ongeveer tezelfdertijd verzochten Gouverneur en Raden van Suriname aan de Kerkeraad in Amsterdam om Jeboa terug te sturen, tenzij de neger zichzelf kon onderhouden. Hiervan was echter geen sprake, de voogden uit de Kerkeraad rapporteerden over Jeboa “als verterende dubbel zijn Geld”, zijn onderhoud kostte f 650, - per jaar.

De Kerkeraad besloot dan ook Jeboa terug te sturen, maar deze verzette zich hevig en overlaadde zijn voogden met dreigementen dat hij terug in Suriname alles in de war zou gaan sturen.

De Kerkeraad stuurde Jeboa echter toch terug en gaf de schipper opdracht om goed op de ostagier te letten en ervoor te zorgen dat deze zich bij aankomst in Paramaribo niet aan het gezag van de regering zou onttrekken. Gouverneur en Raden van Suriname werden ingelicht over de geuite dreigementen en kregen het advies Jeboa nauwlettend in het oog te houden.

Inderdaad bleek Jeboa zich, terug in de kolonie, niet meer geheel te kunnen schikken naar de daar bestaande verhoudingen. Toen hij bij het passeren van een plantage toevallig getuige werd van de bestraffing van een negerin door haar joodse meester trachtte Jeboa hem te doen ophouden. De meester, Robles de Medina, weigerde echter en liet Jeboa gevangen zetten. De affaire kwam voor de Raad van Politie, die de Aucaners verbood om zich met de private affaires van de blanken te bemoeien.’

R. Buvé, ‘Surinaamse slaven en vrije negers in Amsterdam’, uit het tijdschrift voor Taal-, land- en volkenkunde, deel 119, 's-Gravenhage, 1963.