De geboorte van een geest

[p. 297]

Enkele periferiese aanvullingen

(1)Denken: Al is het geen sociale werkelijkheid, het is denkbaar: een denkbare werkelijkheid en daarom waard om rekening mee te houden, al is het maar binnen het krachtveld van de (literaire) verbeelding en via deze in de sociale werkelijkheid, met zijn parallelle individuele en sociale bewustzijn.

Er zijn trouwens wetenschappelijke proeven gedaan waarin psychiese energie werd verzelfstandigd en geprojekteerd in voorwerpen, op dezelfde wijze als dit bij voodoo en andere magiese kulturen heette/heet te gebeuren. Een voorwerp werd met haatgevoelens geladen; bezoekers van de kamer waarin het voorwerp stond kregen zonder dat ze van het feit op de hoogte waren hoofdpijn en werden misselijk. Etc.

Een spekulatief idee dat oa. door SF-schrijvers al is uitgewerkt wat gebeurt er met al die psychiese of bewustzijnsenergie die zich aan enig voorwerp, mens of dier hecht, aan een ingewoond huis, wanneer men het heeft verlaten of wanneer iemand is gestorven? Blijft ze even achter alvorens te vervluchtigen? Laten potente bewustzijnen, intelligenties, intellekten iets achter dat door anderen kan worden geabsorbeerd - ik bedoel niet alleen neergelegd in boeken, beelden, doorgegeven ideeën e.d. - waarna het voorgoed een bestanddeel van het nieuwe bewustzijn uitmaakt? Zielsverhuizing een vorm van bewustzijnsverhuizing via een tussenstadium van verzelfstandiging of hechting aan iets anders, of zelfs direkt, waarbij het oude bewustzijn niet noodzakelijk een menselijke vorm aanneemt? Ook een aardig literair idee.

Wat de idee van het psychoon betreft: als vervolg op de voorgaande gedachte is het ook denkbaar dat er een cummulatie van psychiese of bewustzijnsenergie plaatsvindt; de spanning verhevigt zich door interne tegengestelde spanningen, net als in de maatschappij, waarna er op een gegeven moment een enorme bewustzijnsexplosie plaatsvindt, een weerkerend fenomeen in historiese tijd en ruimte: een onzichtbare paddestoelwolk ontplooit zich, bewustzijnspartikeltjes dalen neer, zweven richting-

[p. 298]

loos rond, op zoek naar een onderkomen, een nieuwe identiteit een soort recycling.

De deeltjes rusten op mensen dieren dingen, dringen er tijdelijk in, nemen (opnieuw) deel aan processen, bewustzijnen, herinneringen, aktiviteiten, fantasieën van de dragers als neutrale minuscule adams, proberen wilsakties uit - tijdens dit proces raken ze al meer en meer bij de aktiviteiten van de wisselende dragers betrokken, worden minder neutraal, meer emotioneel geladen, gericht, interesseren en engageren zich in de species - de chaos die de wereld is doet zich aan het voor in een wordend beweeglijk patroon of schijnpatroon net als voor de mens - tenslotte na een laatste gerichte wilsakte wordt er éen geboren: voor een geest betekent dit het aannemen van materie, tastbaarheid: hij heeft wel voorafgaande ervaringen, herinneringen aan ervaringen (van anderen) maar geen eigen bewustzijn: dat moet hij ontwikkelen (:de nieuwe adam).

Misschien sterven de meeste van die bewustzijnspartikeltjes tijdens hun omzwervingen. Maar i (sommigen) redden het. (Het): het wordt krachtiger en krachtiger-zijn ‘blik’ rust op mij, ik voel het - misschien brengt het zelfs veranderingen in mij teweeg, zoals in anderen, tijdelijk, spontaan - het is door mij heengegaan als een flits. (Of zoals hij een paar weken geleden dacht: Vreemd. De ene keer denk ik, ik ga dit doen en dan doe ik iets anders, en de andere keer denk ik, ik ga dit doen en doe ik het wel. Hoe kan ik nu wijs worden uit mijzelf. Was dit de verklaring?)

(2) Of was het ook mogelijk dat al die deeltjes zich na hun omzwervingen weer verzamelden, geladen met nieuwe ervaringen, een alerter bewustzijn, en samensmolten tot een nieuwe geintegreerde identiteit of de oude maar nu geweldig verrijkte identiteit, een gevarieerde, beweeglijke, pulserende, die voorlopig niet tot rust zou komen. Bij een dichter had hij eens iets dergelijks gelezen. Een Mr Iks die zich aan het begin van de dag opsplitste in tientallen fragmentariese identiteiten die hij als een soort loslo-

[p. 299]

pende honden vrij liet rondzwerven. Aan het eind van de dag floot hij ze weer bijeen. Ze kwamen beladen met nieuwe ervaringen en sloten zich weer aaneen tot éen Mr Iks. ‘Kijk, Mr Iks, hij ziet u, hij groet u.’

Waarom konden niet alle mensen iets dergelijks doen dacht hij, alle Menschen werden Dichter, dan was er tenminste al iets gewonnen, want broeders worden ze toch niet, laat staan zusters en dat was misschien zelfs beter ook, ik bedoel, dat de mensen beter flexiebele karakterloze dichters konden worden dan stabiele broeders, eeuwig en altijd op zoek naar een ‘eigen’, gefikseerde identiteit, ook al was het verlangen ernaar op zichzelf nog zo legitiem...

(3) Het was dus denkbaar dat - nee, niet alleen denkbaar - alleen wat denkbaar was was nog geen mogelijkheid, zelfs geen literaire, fiktieve, laat staan een reële, zolang je niet met het bestaan van die mogelijkheid rekening hield en haar zo tot denkbare werkelijkheid maakte: een literaire werkelijkheid. Maar een denkbare of literaire werkelijkheid was nog geen reële mogelijkheid, laat staan een reële werkelijkheid. Dat was het alleen wanneer je met die mogelijkheid rekening hield, dwz. rekening hield in de werkelijkheid en dat kon je alleen maar doen wanneer die mogelijkheid niet alleen denkbaar was maar ook waarschijnlijk of tenminste niet onwaarschijnlijk. Daarom was een God die denkbaar was nog geen mogelijkheid alleen omdat hij denkbaar was, laat staan een waarschijnlijkheid. Ook een mannetje met negen ogen en drie penissen is denkbaar, maar zelfs geen SF-schrijver zal eraan denken om er zelfs maar een literaire werkelijkheid van te maken. Een denkbare God was alleen maar... denkbaar en stelde niets voor. Wie hem alleen daarom ook een realiteit toekende, al was het maar een literaire, was bang voor zijn eigen mogelijkheden - die hij daarom maar buiten zichzelf projekteerde en verabsoluteerde - ofwel een mateloze megalomaan die zijn eigen denkbaarheden tot mogelijke werkelijkheden of waarschijnlijkheden

[p. 300]

verhief. (Andere mogelijkheden waren denkbaar, maar hij had er op dit moment geen behoefte aan die te bedenken.)

Overigens als ik een kristenmens was zou ik er niets op tegen hebben om mij het ontstaan van een God voor te stellen als een reusachtig Psychoon, spontaan gevormd via een langzame, natuurlijke negatie van het niets-dat-is-en-was-en-zijn-zal. (:enig (onverklaarbaar) scheppingsprinsiepe, zoals van alles trouwens, spontane generatie, oude gedachte wordt weer modern): een zich uitdijend psychies deeltje dus dat zich steeds meer met bewustzijn laadt, zoals de mens dat deed en doet; daarna verdere ontwikkeling, misschien wel via mutatie en selektie op grond van uiterlijke omstandigheden; maar hij zou wel moeten kunnen sterven, zichzelf vernietigen, nihileren en in het niets terugvallen om - / Nee, zelfs in mijn fantasie kan ik het bestaan van een absoluut Psychoon niet aksepteren, omdat het voor mij geen denkbare mogelijkheid is; een histories psychoon wel, als literaire denkbaarheid, als metaforiese werkelijkheid en hoewel geen daadwerkelijk dan toch een werkzaam idee, ter verduidelijking van... als tijdelijke hulpkonstruktie om... ter verwijzing naar...