De geboorte van een geest

[IV]

Terug: naar het als school uitziende gebouw waarin public relations tijdelijk is ondergebracht, samen met een paar andere kleine afdelingen, waaronder kunstzaken. Wegens ruimtegebrek en in afwachting van de bouw van het Grote Nieuwe Stadhuis lagen veel gemeentediensten over de hele stad verspreid, gehuisvest in allerlei vreemdsoortige panden. Het gebouw was trouwens een school geweest, een oude Hogere Burger School, laat negentiende-eeuws: hoge ramen, een bruine eikehouten dubbeledeur en een menshoog stuk gevelmuur onder de parterreramen zodat je niet naar buiten kon kijken. Kortom duidelijk een oud schoolgebouw. Misschien dat hij hierom het vervreemdende gevoel had dat hij iedere dag weer naar school ging, zij het niet als leraar maar als leerling - ‘ik ben blijkbaar zo stom dat ik van iedereen iets kan leren’ -; dat hij een, overigens wisselend, deel van zijn werktijd in een bovendien nog afgesloten deel van een klaslokaal moest doorbrengen versterkte dit gevoel zeker; daarnaast nog steeds de bijna jongensachtige opwinding voor het eerst na jaren weer zelfstandig te zijn, min of meer eigen baas binnen een nieuw geschapen funktie waarvan hij de vorm ten dele zelf moest helpen bepalen.

(Daarvoor jarenlang copywriter op reklameburo, met stijgende tegenzin: voortdurend gefrustreerd en gekorrum-

[p. 24]

peerd door de dwangtaal van anderen. Nu: afwisselend werk in een van de boeiendste steden van de wereld - hoewel, in zekere zin niet meer dan een hooggeplaatste klusjesman en van alle ambtenaren misschien de minst gespecialiseerde:: zijn taak omvatte o.a. het verzorgen van de publiciteit voor de gemeentemusea, het konsertgebouw en andere kulturele instellingen; en hetzelfde voor sportzaken voor zover dit een gemeentezaak was; verder feestelijke evenementen begeleiden en de korte inleidingen redigeren die de burgemeester of een van de wethouders in eigen naam zou uitspreken; aanwezig zijn bij prijsuitreikingen, recepties, openingen van grote tentoonstellingen; het bezoek van buitenlandse gasten voorbereiden en als het hooggeplaatste personen waren een kado voor hen bedenken; redakteuren van kranten te woord staan; daarnaast verzorgde zijn buro de eindredaktie van belangrijke publikaties van de Stadsdrukkerij, wat onder andere inhield het verstrekken van opdrachten aan tekstschrijvers, typografen, illustratoren, fotografen, zeker niet de minst aantrekkelijke kant van zijn funktie. De meest twijfelachtige was, dat hij ook het algemene beleid van de gemeenteraad moest uiteenzetten, respektievelijk persklaar maken, wat in sommige gevallen domweg neerkwam op het verdedigen van het gevoerde beleid tegenover de burgerij wanneer deze zich ten onrechte - of terecht! - ongerust maakte, wantrouwend of verontwaardigd was. Hoewel het nog niet was voorgekomen - meestal wisten B & W of de voorzitters van de ingestelde raadskommissies zichzelf maar al te goed te verdedigen - zag hij op tegen het moment dat hij iets, onder eigen woorden brengend, zou moeten rechtvaardigen waar hij zelf niet achterstond: dit was een korrumperend element dat het meest overeenkwam met zijn vorige baan. Tot nu toe beviel zijn werk hem echter uitstekend, prikkelde hem tot een plezierig aandoende aktiviteit - hij: een levende spoel, door de stad heen en weer schietend, draden trekkend, patronen wevend, ofwel draden ontwarrend. Aktie! Aktie!)

Hij wipte energiek de stoep op, duwde de ene deurhelft open. Groette de portier; zelfs

[p. 25]

hier in zo'n klein gebouw zat er een; de man leek nog op een schoolhoofd ook: rijzig; vol, grijswit haar; zwart pak. / De kille gang die nog steeds iets van een schoolgang had, ook al hingen er geen eindeloze reeksen kapstokken meer en rook je geen kinderlucht, potloodlucht, urine- of lysollucht. Wel waren de muren nog steeds wit.

Opende de deur naar een klaslokaal dat geen klaslokaal meer was. (Opende de deur.) Had, zoals vaker, het gevoel dat er iemand of iets op hem zat te wachten, een verwachting die soms uitkwam. / Kleine afdeling; kon in het kasko van éen lokaal geperst worden: éen mannelijke kracht - behalve hijzelf dan -: Rombout, sociale academie, letterlijk overal voor geschikt; twee meisjes, Rita en Froukje; de laatste een Friezin en, verdomd als het niet waar was, nog nuchter ook en een beetje steil, maar verderder - /

(Jeugd-herinnering: een vriendinnetje, ook een Friezin, verpleegster; hun eerste wandeling in een literatuurvrije natuur, onopvallend op weg naar de rietkragen langs de rivier; nauwelijks buiten de stad, zei ze, zonder enige inleiding: En nou wil jou zeker wel'n kus hebb'n, wat?) Soms kon hij de neiging nauwelijks onderdrukken om haar, als ze stond, een bemoedigend klopje op haar billen te geven, maar hij wist dat het zeer fout zou vallen. Hij nam de post in ontvangst en ging achter z'n buro zitten (: heeft het gevoel dat er vlak voor hem al iemand gezeten heeft, hoewel de zitting niet warm aanvoelt, - éen sekonde bijvoorbeeld, niet meer - , of dat een ander of hijzelf, met nauwelijks een fraktie tijdverschil, dus vrijwel gelijktijdig plaats heeft genomen. Daarna verdwijnt het gevoel onmiddellijk weer; het kan aan het nappa liggen dat nooit helemaal koud aanvoelt.) / Gaat achter z'n buro zitten. Stapels kranten, brochures, catalogi, persknipsels. Pakt een briefopener -

Eerst de enveloppen aan de buitenkant bekijken. Dan pas openen. Nieuwsgierigheid rekken: een lange dunne draad, tot ze knapt: knap! Even tevreden voor zich uitkijken, de onderarmen evenwijdig gestrekt op het buroblad, handpalmen omlaag - net

[p. 26]

als vroeger, maar nu niet uit onlust -, rondkijken. De betrekkelijke en wat onwezenlijke stilte van een werkruimte met een dubbele glazen wand - weinig geluiden binnen, gedempte gewatteerde geluiden van buiten (: het verre getinkel van een carillon, het omfloerste scheuren van een tram die afremt, het meer agressieve gemotoriseerde verkeer, maar geen fietsen of lawaaiarme auto's): alsof hij onder een dunne laag aarde zit, in een ondergronds vertrek ofwel met een dikke luchtlaag boven zich waar de sinjalen doorheen moeten dringen voor ze hem kunnen bereiken.

Even de blik laten ronddwalen, kijken door de ogen van ‘het personeel’ (:zichzelf zien, een sekondensnel rollenspel) - (Is hij autoritair? ongeïnteresseerd, een scherpslijper, egoïst? een slappe lul?). Laat de deur van zijn glazen cel meestal open als hij geen bezoekers heeft - cel ook vanboven open, reikt niet tot de zoldering - de drie anderen in het resterende deel van het witte schoolbordloze lokaal, keurig aan de plaats gekluisterd die hun door de ruimtelijke-vormgever is toebedacht: lieve, levende kantoorpoppen, die... Is nog steeds niet aan het idee gewend dat hij hun chef is, iemand van wie ze opdrachten verwachten... / Zal ik Froukje een kop koffie laten halen uit de automaat, denkt hij... Hij kan ze min of meer sturen zoals hij zijn gedachten stuurt, een gedachte van hem zet ze in beweging, motiveert hun aktiviteit:: de idee op zichzelf fascineert hem maar stuit hem tegelijk enorm tegen de borst... Hij staat op om zelf koffie te halen, bedenkt zich en gaat weer zitten. Neemt de briefopener en begint weer brieven te openen...