Romanbeschouwing in voorredes 1600-1755. Deel 2: Teksten

Regelnummers proza verbergen

1753 [Gevallen van den oude en jongen Robinson]

Gevallen van den oude en jongen Robinson [...]. Amsterdam, Steeven van Esveldt, 1753. kbh 505 K 6.

Voorreeden.

1Waarde leezers.

2Dat de beschryvingen van byzondere levens-loopen, die uit een schakel 3van wonderbaare gevallen bestaan, zo vermakelyk als nuttig zyn, om 4door het beschouwen van de wisselvalligheden der wereldsche zaaken, 5wysheid te bekomen, door de klippen, die ons gedurig gevaar doen 6loopen van schipbreuk te lyden, te leeren vermyden, en om regelregt, 7onder de bestiering van de reden, als onzen wyzen Stuurman, na de 8haven van geluk en rust te steevenen, zal geen verstandig man in twyffel 9trekken; voornamentlyk, indien deeze gevallen; niet door lange zeedekundige 10voorschriften, dewelke altoos verveelen; maar door de 11uitkomst der daaden, een herttreffende zedekunde behelzen, die vermaken 12en teffens tot in de ziel doordringen; zo dat men, onder het 13leezen, verrukt van vermaak, de liefde tot de deugd en wysheid; in 14het herte voeld doorstralen en dan moet men bekennen, dat diergelyke 15Boeken, de vermakelykste en nuttigste zyn.

16Alle de gevallen, waar in men ongewoone zeetogten, schipbreuken, 17en het verblyf op ver afgelegene en onbewoonde Eilanden vind, is 18men zedert een geruimen tyd gewoon, met den tytel van, Gevallen 19van Robinson te noemen; in navolging van het eerste deel der gevallen 20van Robinson Crusoe; (want van het tweede en derde deel, spreek ik 21niet) zo fraay in het Engelsch beschreven; en die gewoonte is niet 22kwaad, dewyl men aanstonds daar door weet wat den Autheur beoogd,

[p. 133]

23en wat zyn werk behelsd. Daar zyn reets veele van die werken bekend, 24dog hoe verre dezelve met het bovenstaande overeenstemmen, laaten 25wy over aan het oordeel van den schranderen Leezer, als geen 26voorneemen bezittende van een anders arbeid te verachten.

27Wy mogen echter, met zedigheid, de vryheid gebruiken van te zeggen, 28dat deeze levens-beschryving van my en mynen Vader, meerder 29wonderbaare gevallen behelzen dan men in zes andere Boek-deelen, 30van deeze natuur, zoude konnen vinden, die ieder in 't byzonder de 31wisselvalligheden, en onstandvastigheid der ondermaansche zaaken, en 32hoe weinig staat men op het grootste wereldsche geluk kan maken 33zo levendig en natuurlyk vertoonen, dat men dezelve niet zonder veel 34aandoening kan leezen; en hoe kortbondig en zaakelyk dezelve ook 35voorgesteld zyn, zo heeft men niet vergeeten van als op een ongevoelige 36wyze, daar in te vlegten hoe een wys man, in die onverwagte 37ontmoetingen, zig behoord te gedragen om uit de droevigste rampen, 38ons waar geluk te doen voortkomen.

39Dit alles zoude nog niet voldoende zyn, indien het zelve niet voorgesteld 40was op eene wyze, dat de ziel met vermaak zig daar aan hegt, om 41dat men onder het leezen gewaar word hoe het hert, in de tederste 42zeggingen, en hert ontroerenste gevallen welsprekender is dan tong 43of pennen zoude konnen zyn, waar door alle de vermogens van de 44ziel tot aandagt worden opgewekt; en dat ieder uitkomst ons gemoed 45ontsteekt in eene reine begeerte ter omhelzing vande zuivre deugd, 46eenvoudige Godsvrucht, teedere liefde en waare wellevendheid, waar 47door wy ons zelven en allen die met ons verkeeren gelukkig konnen 48maken. Dit is myn groot oogwit, in het beschryven van de zeldsame 49gevallen van my en mynen Vader, geweest; en ik vleije mij zelve, 50van dit heerlyk oogwit daar door bereikt te hebben; dog of den 51oordeelkundigen leezer, met my, hier omtrent, van een gevoelen zal 52zyn; gelyk ik vertrouw; zal den uitslag moeten leeren.

53Eenige Leezers zouden mogen vragen; of alle deeze gevallen waarlyk 54aldus gebeurd, dan of het maar verdichtsels zyn; dog het zoude nutteloos 55zyn iets daar op te antwoorden, om dat niemant in deeze dagen dwaas 56genoeg is om een Autheur, op zyn woord, daar omtrent te geloven, 57waar in ik de Leezer moet rechtvaardigen; want veele Schryvers durven 58dit onbeschaammd staande houden en zo volmondig verzekeren, dat 59een wellevend man daar niet aan durft twyffelen, terwyl men onder 60het lezen, door de menigvuldige tegenstrydigheden, en onnatuurlyke 61uitkomsten, de valschheid zo klaar ziet doorstralen, dat niemant daar 62af kan twyffelen. De waarheid zo wel als het verciersel heeft iets

[p. 134]

63dat haar byzonder eigen is. Tot het eerste behoord een natuurlyke 64eenvoudigheid, en overeenstemming van all de deelen met het geheele 65lichaam, dat niet alleen in ieder verhaal maar zelvs in ieder zegging 66gevonden word, en waar aan men de waarheid onfeilbaar kennen kan. 67Tot de verciering behoord een zeekere kunst en gemaaktheid die op 68een al te regelmatige wyze, strydig met de gewoone werking der driften 69en natuurlyke neigingen, van de byzondere Caracters, dewelke in die 70verhalen voorkomen, haar oogmerk zoekt te bereiken.

71Het is dan noodeloos te vragen, of deze gevallen waarlyk aldus geschied 72zyn, nademaal wy zo oprecht te werk gaan, en aan den Leezer de 73waare middelen aan de hand geeven om een onfeilbaar vonnis daar 74omtrent te vellen, zonder gevaar te loopen van bedrogen te worden; 75want aan ons zo veel bekwaamheid toe te schryven, dat wy het 76verdichtsel op een onkenbaare wyze weeten te vermommen; dat boven 77het menschelyke vermogen is, zoude veel te verre gaan; want het 78onweerstaanbaare licht der waarheid word nooit, door het duisterste 79glas der vermomming geheel onzichtbaar.

80Myne vrienden, die dit aandagtig doorgebladerd hebben, vonden niet 81goed van deeze ryke stoffe in een eenig Boek deel bevat te vinden, 82dewyl ik door die kortheid veele byzonderheden maar als in 't 83voorbygaan heb konnen aanroeren om my op zaaken van belang te 84vestigen; dog ik heb raadzamer gevonden de leeslust myner Leezeren, 85om zo te spreeken, eenigzints honger en dorst te doen lyden, dan dezelve 86tot walgens toe te verzadigen: en myn arbeid zoude al veel vergenoeging 87moeten geeven om te besluiten van iets daar by te voegen.

88Van het beleid en de schikking, in dit werk, zeg ik niets, om dat 89men zulks als met een opslag van het oog uit den korten Inhoud kan 90zien; ook zoude geen lange Voorreeden voor een kortbondig werk 91voegen; waarom ik eindig met den wensch, dat deezen mynen arbeid 92den Leezer mag stichten en vermaaken.