Romanbeschouwing in voorredes 1600-1755. Deel 2: Teksten

Regelnummers proza verbergen

1671 [Eyquan, of groote Mogol]

C.W. Hagdorn. Eyquan, of groote Mogol, waer in zijn Chinesische en Indische staets, krijgs, en liefdens geschiedenissen, in verscheide deelen vervat door Christ. W. Haegdoorn, sijnes Koninglijke Majesteits van Denemarken, Noorwegen, &c. overste te paerd. Uit het Hoogduits vertaelt. Amsterdam, Jacob van Meurs, 1671. kbh 2105 A 186.

Voor-reden, Aen den Leser.

1Wanneer de bequaemheit en naeuwkeurigheit, in verwerde of duistere 2tijden, aen de Schrijvers ontbraken, om de naekte waerheit van alle 3de saken, die sy onderhanden namen, t'ontdekken, soo hebben sy nuttelijk 4hare Historien van waerachtige geschiedenissen, met iets van hare 5versieringen opgetoit, en die soo aen de weereld mede-gedeelt. En 6of sy schoon somtijts eenigsins sich buiten de waerheit lieten vervoeren, 7soo bleven sy noch altijt by de waerschijnelijkheit, met aengenaemheit 8de Lesers onderwijsende en verlustigende. Dese stijl van schryven is 9al van ouds geheel de Weereld door bekent geweest: ja sommige willen 10de vond daer van aen de Orientalische Volkeren toeschryven, onder 11welke sy stellen de Egyptenaren, de Arabiers, de Persianen, en de Syriers; 12seggende dat de oudste Grieken die ons dusdanige boekken van liefde 13hebben nagelaten, uit die volkeren gesprooten waren, als Clearchus uit

[p. 43]

14Syrien, Heliodorus uit Phenicien, Achillis Tatius uit Egypten; en soo voorts. 15Het is ook schier niet te gelooven, hoe seer de geest deser menschen 16genegen is tot nieuwe vonden en vreemde versieringen; alle hare redenen 17zijn vol ongemeene verbeeldingen; sy verklaren sich niet dan door 18gelijkkenissen, en hare Staets-wijsheit, Godts-geleertheit, en Zedekonsten 19zijn onder Fabelen en versieringen bedekt. De Arabiers beminden 20de Fabelen; de Persianen weken haer niet in de konst van aengenamelijk 21te liegen; en de Indinanen hare Nabuuren schepten ook haer vermaek 22in Fabelachtige vonden. De Hebreers hebben selfs de gelijkkenissen, 23die den Indiaen Sandaber gemaekt had, in hare tael overgeset. Heel 24Griekenland is daer vol van geweest. De Romeinen hebben die mede 25bemint. Daer na zijn de Italianen haer daer in gevolgt, als mede de 26Spaenjaerden, en de Fransche, voornamelijk die van Provence: waerom 27dese lieden noch t'saem in geschil liggen, wie d'een den anderen hier 28in mag voorgegaen hebben, 't welk wy niet gesint zijn te beslissen. 29Het is ons genoeg dat wy by alderlei Natien, van alle tyden, in allerhande 30stijl, diergelijkke Schryvers weten te vinden, die door hare geestige 31stellingen aen de Wereld nutte lessen en leringen, nevens soete lust 32en aengenaem vermaek hebben weten te verschaffen. Dusdanige 33Schriften zijn nu by vele Romans genoemt, eigentlijk bestaende uit 34versierde saken die noit geschied zijn, maer ook wel hadden konnen 35geschieden; die hier door alleen van de Fabelen worden onderscheiden, 36dat dese versieringen hebben van saken die niet geschied zijn, en ook 37niet hadden konnen geschieden. Dit werk dan is niet soo seer een Roman, 38als wel een Historie, dewijl d'Autheur die 't selve in het Hoogduits 39heeft beschreven, dese geschiedenissen mondelijk en schriftelijk ontfangen 40heeft van een Eerwaerden Pater Iesuyt, uit een Portugysch Vader, 41doch Hollandsche Moeder geteelt, wiens Vrienden noch veel hier in 42Amsterdam wonen. Dese Pater Iesuyt had twaelf geheele jaren in China 43en Indien geweest, met Grooten gestaeg gemeensaem verkeert en 44omgegaen hebbende, in bysondere achting en aensien; soo dat 'er weinig 45gebeurt kon wesen, dat hem niet bekent was.

46Desen Pater nu had den Autheur ontmoet, als hy in 't jaer 1656. uit 47Spaenjen na de Nederlanden t'scheep was gekomen, wanneer dese 48Eerwaerde Pater sijne Vrienden in Holland wilde besoekken. En als 49d'Atheur, door de Groote vernoegingen die hy had opgenomen van 50een deel der selvige vertellingen te hooren, sich ten hoogsten bemoeit 51had, om sijne gunst te mogen gewinnen, soo heeft sijne Eerwaerdigheit 52in den tijdt van tien weken, die sy samen t'scheep waren, hem niet 53alleen geern vertelt, wat hem daer van invallen wilde, maer daer-

[p. 44]

54en-boven met vele Schriften over de selfde Geschiedenissen begunstigt: 55waer uit hy dit werk bequamelijk heeft konnen voltoien.

56De redenen nu dat hy dese waerachtige Geschiedenissen, als in een 57Roman of gelijk versierde Historie heeft willen vervatten, zijn dese; 58dewijl 'er soo menigte ongelooflijke kloekmoedige daden van vele 59Vorsten, en insonderheit van den seer wijdberoemden Eyquan, (wiens 60gerucht selfs tot hier al verspreid is geweest) verricht zijn geworden; 61en dat men daer te land dikwils Krijgs-heiren van eenige hondert duisend 62Mannen op eenen tijt t'saem heeft gebragt, welk getal hier noit op 63het meeste gestelt is; En dan eindelijk dat een soo groot en machtig 64Rijk als China, in soo korten tijt onder het geweld der Tarteren gebragt 65is; 't welk alle desen Schryver selfs in het eerst seer swaer om te 66gelooven was voorgekomen, soo dat hy vreesde dat andere die diergelijke 67saken noit hebben gehoort, het selfde insgelijks niet wel souden konnen 68gelooven, daer even andere Schriften dese wonderlijke geschiedenissen 69in hare boekken met vele betuigingen nu al hebben bekrachtigt: Dus 70heeft hy dan, om den Leser, nuttigheit met lust en vermaek toe te 71brengen, die misschien de waerheit van alle dese saken sich niet lichtelijk 72sou konnen inbeelden hebben, de selvige met de stijl van een Roman 73willen beschrijven, waer van yder sijn deel na dat hem goet dunkt 74sal mogen gelooven.

75Ondertusschen sullen de gene, die noch andere Chinesische en Indische 76Historien en Geschiedenissen hebben gelesen, uit desen Roman genoegsaem 77konnen sien dat dese ten meesten deele daer mede over-eenkomen, 78en in hare bestieringen en omstandigheden, na den aert en 79gelegentheit van die Landen en Volkeren, daer van geensins verschillen, 80soo dat men dit werk, wat de waerheit van die geschiedenissen betreft, 81niet lichtelijk sal konnen berispen: daer toe word de Deugt, Dapperheit, 82eerlijke Liefde, en vertrouwde Vriendschap hier in gepresen en geroemt; 83daer-en-tegen de ondeugt, vertzaegtheit, oneerbaer leven, en valsche 84lichtveerdigheit seer verfoeit en berispt, gelijk insgelijks in andere Romans 85is te vinden, die van verscheide Talen door de weereld verspeid zijn, 86welke dese Schrijver mede in sommige geschiedenissen om de selvige 87dies te aengenamer in het lesen te maken, en te bequamelijker aen 88malkander te hechten, dikwils gevolgt heeft, gelijk men hier doorgaens 89kan sien.

90[...]