Het masker van de wereldt afgetrocken

Een worpje op den hoop toe.

BElofte maeckt schult, Philothea: siet, ick voldoe mijn vry-willighe opghenomen verbintenisse van altijdt op de maniere van Seneca aen Lucilius iet aerdighs^4. in het leste toe te werpen; al-hoe-wel dit schroomelijck is.^5.

4. Brieven aan Lucilius.

5. Vervaarlijk is die ‘verbintenis’ wijl moeilijk te vervullen.

[p. 334]

^1. Den Koningh Iacob Almanzor hadd' door een nederlaegh van Koningh Roderick Spaignien ontweldight, 'tselve in peys ende goede wetten ghestelt, ende sondt jaerlijcks tot meerder versekeringhe derwaerts noch sommige persoonen, daer hy meest op betrouwde. Onder ander wierdt voor eenen Ghesandt af-gheveerdight Abraham Mahama, een wijs ende verstandigh^2. man, daer sijne Majesteyt in hadd' een groot bevallen. Desen, komende in Spaignien, niet verre van Cadix, vindt in het eensaem bosch een schoon Ioffrouwe, sonder datter gheselschap by was van eenighe Kamenieren: dit docht hem, ghelijck het een ieghelijck soud', niet voorsichtelijck ghedaen te wesen, overmidts hare eerbaerheydt by de moet-willighe ghevaer kost lijden. Hy vraeghde haer dan, hoe sy soo stout derfde zijn, datse in sulck een plaets alleen gingh wandelen. Sy gaf voor andtwoort: Soo langh als onsen machtighen Koningh Almanzor sal leven, soo sal een schoone Joffer alleen door een woestijn moghen trecken, sonder dat haer iemandt sal hinderen. Desen ghesandt verwonderde sich hier over ten hooghsten, ende weder-ghekeert zijnde by den Koningh, vertelde hem alle ghedenckweerdighe saecken die hy in't Rijck ghesien hadde; namentlijck den onverwachten voor-val met dese Joffer. Den Koningh vraeghde hem: Wat hebt ghy haer gheantwoordt? Hy seyd', 'tghene dat ieder een daer op soud' uyt schieten, te weten, dat sy in perijckel langh soud' roepen naer den Koning Almanzor, eer hy haer soud' konnen beschermen. Den Koningh, ghevoelende dese antwoorde in 't diepste sijns ghemoets, doet hem op staende voet wederom ghereet maecken tot de tweede ambassade, ende gheeft hem mede eenen brief^3. van Vrias, om in handen van den Vice-roy te leveren: den welcken hy scherpelijck belast den brengher desselfs op d'eyghen plaetse te leyden, ende aen eenen^4. scherpen pael te speten, ende dat den Scherp-rechter voor alle de Wereldt soud' uytroepen, dat desen was

1. Mohamedaansche vorst die Zuid-Spanje veroverde op de Spaansche Koningen. De namen zijn onzeker, wegens tijdsverschil.

2. Welgevallen.

3. Vgl. 2 Reg. 11, 14.

4. Hechten (als aan een spit).

[p. 335]

plichtigh van ghequetste Koningh Majesteyt, om dat hy sich verstout hadde met een Ioffer alleen in een bosschagie te spreken, ende door sijn woorden de authoriteyt des Koninghs, daar sy op betrouwde, in twijffel te trecken. Och waeren doen de wildernissen, bosschagien, hegghen ende haeghen soo versekert, dat onse lust-hoven, gloriettekens, ick laet staen onse saletten, die bewaeringhe ende vrydom hadden! 'Tis verre van daer, ende dies-volghens, ghelijck ick seyd', soo is aen Vader ende Moeder de wacht bevolen. Ende noch sal't qualijck ghenoegh gaen, want daer is verraedt van binnen.

I.

In den Legher van Xerxes, die in 1000000. koppen bestont, en wasser maer eenen die aen den Koningh de waerheydt derfde verklaeren. Philothea seght liever met dien:

Die my seet

Dat misteet,^1.

Is mijnen vriendt, al ist my leedt.

1. Die mij zegt wat misstaat...

II.

Hoort nu eens, Philothea (sout ghy wel soo vernuft^2. gheweest zijn?), op wat maniere de Koninginne Saba^3. preuve nam van de wijsheydt van Salomon, naer het segghen van de Rabbinen. Sy nam ses Knechtjens, ende^4. ses Dochtertjens, diese kleeden uyt eender-handt, ende versocht van hem of hy die soud' weten te onderkennen.

Voorders soo hadse een natuerlijcke bloem ghepluckt ende een van sijde gemaeckt naer het leven, die malkanderen geleecken ghelijck twee druppelen waters, ende stellende die op het eynde van het Koninghlijck

2. Vernuftig, schrander.

3. Van Saba.

4. Jongetjes.

[p. 336]

salet, vraeghden of hy soud' weten te raeden welcke de ghewassen, welcke de ghemaeckte bloem was?

Hy liet een bieken vliegen, ende die gongh sitten op de waerachtige bloem. Ende hij dede een silveren becken met water brengen, ende gheboodt de Kinderkens hunne handen daerin te wasschen: ende siet, uyt het^1. plaeyeren in het water, daer d'een grover mede te werck gongh als d'ander, heeft hy weten te onderscheyden d'een van d'ander. Ende den wijsen Salomon, Philothea, die is soo leelijck ghevallen, om dat hy op ons Sinne-beeldt gheen acht en hadd' ghenomen.

1. O.a. ludere bij Kil.; hier plassen...

III.

By de Koninghinne voegh' ick een kloecke Keyserinne, dese
Hadd' vermaeck in dry saecken:
In eenen Legher staende in slagh-oorden,
In eenen Choor vol Musikanten,
In een galghe vol dieven.
^2. Want door het eerste seyde sy, worden de frontieren versekert,
Ende de landts-lieden bewaert;
Door het tweede Godt ghelooft;
Door het derde magh een ieghelijck gherust woonen, slaepen, reysen, koopmanschappen, &c.

2. 's Lands grenzen.

IV.

Gregoria, Suster van Margareta Austriaca, ligghende^3. op haer sterven, seyde sy: Ick hope dat mijnen Hemelschen Bruydegom my een Edelder Rijck daer boven sal gheven, als my sijn Konincklijcke Majesteyt van Spaignien hier op der aerde vereert sou hebben. Sy seyd'^4. seer wel, Philothea, want daer is het voor goedt in overvloedigheydt van alle Hemelsche goederen ende blij-

3. Sy is overbodig.

4. Is (volgens andere drukken) was weggevallen.

[p. 337]

schap, ende hier zijn de Rijcken ghebouwt in valleye der traenen.

V.

Steden en Rijcken,
Hebben hun lijcken.^1.

1. Gaan ook te niet.

VI.

Ick sluyt met een aerdigh ghiftjen, Philothea, wenschende in u de selfste mildtheydt, ende die noch op een verhevender maniere. Als Lodewijck den XI, sijn blijde in-komste dede binnen Doornick, onder menighvuldighe⁺ willekom-teeckenen, quam hem in het ghemoet een Dochtertjen soo rijckelijck gepareert, ende soo^2. schoon van aensicht, datse den Koningh niet ghenoegh en kost verwonderen. Dese offerden op aen sijn Majesteyt een gouden Hert, in het welck noch konstigh ghemaeckt was een silvere Lelie; seggende: Het Hert van de Doornicksche Maeght is alleen voor u, Heer Koninck, open. Om iet dierghelijcks aen een sterffelijck Majesteyt te doen, dat en sal u, Philothea, nimmermeer gebeuren. Maer om u hert op te offeren aen den Koningh der Koninghen, dat kan alle daegh gheschieden: dese ambitie oft eer-sucht alleen is geoorloft. Soo dede die trotse Joffrouwe die alle Serviteurs vander handt wees, segghende, datter een Koninghs Sone soud' moeten komen. Dese by gheval in de Kercke haer ooghen slaende op een Crucifix, waerboven stont gheschreven: Iesus van Nazareth, Koninck der Ioden, soo sy het woort Koninck ghewaer wierdt, seyd'-se: Hier is den Serviteur ende Koninck Sone ghevonden. Ende aen die heeft sy uyt een gouden hert van liefde, de silvere Lelie van suyverheyt gheschoncken.

Ick bidd' wat ick bidden magh, Philothea, laet hem in u open hofken oock dit blommeken plucken.

+ Pise tom. 2.

2. Marcellinus de Pise, O. Capucc., schreef Moralis Encyclopaedia, Venetië, 1634.

[p. 338]

Voor de Rechts-gheleerde.

Sulcken heeft Godts straf te vreesen
Die Weduwen verdruckt en weesen.

Voor de onbedachte.

Eer, gheloof, en oogh,
^1. En lijden gheen schaers.

Voor de ghesworene.

Gheldt, gheweldt, en gunst,
Breeckt recht, reghel en kunst.

Voor de standtvastighe.

Noch om doodt,
Noch om noodt.

Voor u, Philothea.

Lichter is de wereldt noyt te kennen,
Als de wereldt te ontwennen.

Voor de lasteraers.

Die quaet seydt eer hy quaet noch siet,
^2. Al sweegh hij stil, ten schaede niet.
En die soo op een ander spreeckt,
Merckt selden wat hem selfs ghebreeckt.
Daerom en spreeckt van ander niet,
^3. Maer denckt wat u al is gheschiet.

Dit is een profijtighe lesse, Philothea, maer die by weynigh onderhouden wort. Al de Wereldt siet uyt, ende niemandt en siet in. 'Tschijnt als wy in eens anders hofken moghen onkruyt plucken, dat het terstont^4. by ons zijn al suyvere beddekens. Maer laet ons een stappeken voort treden, ende een blaeyken keeren.

1. Schaard.

2. Dat zelfs zijn stilzwijgen, geen schade berokkene.

3. Denckt, volgens andere drukken (i.p.v. dunckt).

4. Beddekens (6 dr.) bloembedden i.p.v. beldekens.