Het masker van de wereldt afgetrocken

[p. 261]

Teerlinck-kaertjen.

DIe Sondaeghs slaet het quackel-been,^1.
En in de weeck den teerlinck-steen,
En s'winters vischt, en Somers vinckt,
En heeft gheen kuyp daer't vleesch in stinckt.^2.
En sulcke gilden vindtmen veel,^3.
Die zijn ghenaghelt op het speel,
En sitten heele daghen t'huys,
En gaen in Kercken noch in kluys.
Men kaert, en dobbelt, en men schaeckt.
Wanneermen bij zijn knuysen raeckt,^4.
Men smockel-biert daer aen den hert,^5.
Men weeft daer aen het ticktack-bert,
En somtijdts met een losse handt
Verspeeltmen al sijn landt en sandt.
Ghewis wie dat Processen drijft,
En heele daghen tuyscht en schrijft,
Die magh de beurs vry open staen,^6.
En hangh' daer noyt gheen mael-slot aen.
Want pillen en den teerlinck steen,
Die hebben t'samen dit ghemeen,
Dat sy purgeren beurs en maegh,
En dit bevindtmen alle daegh.
Hoe menigh vrouw' waer heden rijck,
En hadde qualijck haer ghelijck?
Maer midts den man een Tuysscher was,
En die verspeelde heel den bras,^7.
En honck alleen aen eenen worp
De schoonste hoeven van het dorp,
Soo gaet sijn vrouw' nu sonder keurs,^8.
En hy sit met een platte beurs.
Die dickmaels naer het ticktack loopt,

1. Quackel-beenken is (Kil.) een fluitje waarmede men de kwakkels aantrekt.

2. Heeft geenszins vleesch in overvloed, zoodat het bederft.

3. Verkwister (ghilde = o.a. prodigus aeris, Kil).

4. Vroolijke makkers. Vgl. Ogier, ‘De Gulsigheid’ (1639); Knusjes, en mndl. Canosie

5. Smokkelen is o.i. lustig eten of drinken. Zie De Bo - Haard. Weeft, ironisch, alsof het tiktakbord een weefgetouw was.

6. Er is immers altijd te betalen.

7. Het boeltje.

8. Keurslijf.

[p. 262]

 

Weet dat die selden renten koopt.

 

Het spel magh wel oft qualijck gaen,

 

^1. Het Gast-huys hanght de Tuysschers aen.

Daer zijn dry A.A.A. die aen de menschen veel goedts beloven, en niet als schaede en gheven, Astrologia, Alchimia, Alea, Dat is, Sterre-kijckerije, Algemisterije, en den Teerlinck. Van't leste, seyd' Franciscus Borgias, Vice-Roy van Cathalonien, naderhandt Religieus van de Societeyt Jesu, datmen met den Teerlinck vier dinghen verloor: den tijdt, het geldt, de Godtvruchtigheydt, ende de conscientie. Soo veel als het geldt belanght, is't al te claer. Eenen rijcken Coopman hadd' eenen Sone die sich niet wel en schickte: hy heeft hem bij eenen anderen Coopman ghestelt, peysende dat hy onder vremde aensichten sich een weynigh beter soud' weten te wachten. Den Vader sprack voor hem, en gaf hem credit, borge voor hem blijvende, soo dat hy den sleutel van de kasse daer soud' hebben. Maer siet! onsen gast gaet sijn oude ganghen, begheeft hem wederom tot het schencken en drincken, ende tot het ticktack-bert: daer stont van nu^2. af eenen grooten boom van geborghde schulden. Op eenen tijdt gaet hy uyt om geldt voor sijnen Meester te ontfanghen, 'twelck hem ghetelt wierdt in twee sackskens: den eenen draeght hy inde herberghe, betaelt daer mede sijn schulden, ende heel mistroostigh t'huys^3. komende, gebaert sich datter twee fielen hem het geldt hebben ontnomen: men ghelooft hem, daer gheschiedt huys-soeckinghe, de Magistraet doet sijn neerstigheydt; maer al te vergheefs. Den Vader, wel wetende de oude^4. fuycken van sijnen Sone, roept hem alleen, vraeght naer de waerheydt, naer den tijdt, plaets en stondt, ende in't besonder hoe die ghekleet waeren, en of hyse noch wel soud' konnen kennen. Waer op soo den Sone antwoorde, dat jae, soo heeft den Vader twee dobbel-stee-

1. Staat de spelers te wachten.

2. Lijst, reeks.

3. Fielten; verder: rabauwen.

4. Listen, bedrog. Zie Schuermans.

[p. 263]

nen uytghetrocken, segghende: Zijn dit de twee rabauwen niet? Desen Sone weenende viel door de mande, en seyd': Och vaerken! sy zijnse soo ghelijck, of sy't selver waeren.

Een Tuysschers handt,
Een slockers tandt,
Een suypers mondt,
Die gaen te grondt:⁺
Een neerstigh handt,
En sparenden tandt,
Die nooden gasten
Als ander vasten.

Jae den Teerlinck loopt noch al verder, want men hanghter niet alleen sijn geldt aen, maer somtijdts oock het leven selfs. Soo ghebeurdet ten tijde van Duc d'Alve, alsser van weer-zijde gheen quartier ghegheven en wierdt. Want soo daer sommighe ghevangenen moesten spelen om de galghe, eenen Enghelsman wierp sy selven los en vry, doch verkocht sijn voordeel voor een stuck gelts, en spelende ander-werf om de strop, kreegh evengewenschte oogen, die hy sich wederom voor eenen kleynen^1. prijs liet uyt-steken. Siet soo verspeeltmen, en verspiltmen sijn bloet en sijn vleesch met beenderkens en^2. teerlinghen, den gheluckighsten worp dan van al, is alsmen die in't water smackt, om daer nimmermeer mede te spelen. Maer hoort eens wat sommige Tuysschers aen hunnen Confrere ghedaen hebben. Naer sijn doodt hebben sy van sijn beenderen teerlinghen ghemaeckt, en van sijn hemden kaerten, soo dat hy levende en doodt moest spelen, en blijven spelen.

Wat belanght het Kaert-spel, den Boeck van 52 blaederen, als die anders als tot recreatie, ende dat by-wijlen alleen, ghebruyckt wordt, soo is hy schaedelijck, nae-

+ maer

1. Oogen van den teerling (de beeldspraak is voortgezet in: uyt-steken = afkoopen).

2. Teerlingen en ander speeltuig zijn soms uit been vervaardigd. (Zie verder).

[p. 264]

mentlijck voor de Ionckheyt, die het geldt sal stelen om by te setten. Dat is verwonderens weerdigh in dit Spel, dat, daer alle boecken maer in een tael verstaen en worden, desen wordt begrepen in alle taelen van alle natien.^1. Het beginsel hier van en is niet Kruysken leert wel, maer^2. Kruys en munt verkeert snel. Groot en kleyn vatten terstondt den in-houdt van dit Handt-boecksken, daerder nu ter tijdt soo veel duysenden in studeren, jae duysende. Facilius, seght Lauredanus, invenies domum ubi desit charta ad scribendum quam chartae al ludendum. Eerder^3. salmen huysen vinden daer een ghebedt-boeck sal ontbreken,^4. als eenen kaert-boeck. En het slimste van al is, het meeste-deel van de Scholieren zijn boven de roede gewassen. Den A.B.C. van den Teerlinck is desen:

^5. A.	Aleae	Dobbel-steen.
B.	Blasphemia.	Blasphemien.
C.	Contentio.	Crackeelen.
D.	Dolus.	Bedrogh.
E.	Egestas.	Armoede.
F.	Furtum.	Dieverije, &c.

Ick komme tot den Toeback, waer in jaerlijcks binnen^6. Londen over de dertigh hondert duysent guldens vertiert en verteert wierden, en dit wordt oogh-blijckelijck bewesen.

1. Eerste woorden van oudere spelmethoden.

2. Geldstukken gaan snel rond en verdwijnen.

3. Onjuiste vertaling: i.p. Ghebedt-boeck zou. schrijfpapier moeten staan.

4. Het ergste: zij zijn niet meer te verbeteren.

5. Dobbel-steen volgens andere drukken (i.p.v. Dobbel-een).

6. Verhandeld, verschacherd (zie Kil.).