Het masker van de wereldt afgetrocken

Aen-spraeck.

ICk weet wel, Alder-liefste Philothea, sonder vleyinghe of pluym-strijckerije ghesproken, dat ghy kloeck van gheest zijt, ende niet alleen verstandt en hebt van draeykens aen malckanderen, maer oock van reden aen een te knoopen; soo dat ick my hier in het beghinsel genootsaeckt vinde, dese mijne Aen-spraecken soo te voeghen, datse niet alleen van een deel onghebonde stof vry en zijn; maer in tegendeel veel spreucken, ende daer op passende materien vervatten, die u moghen vermaecken, ende niet met alle en stelle dat u sou konnen^2. mishaghen: al hoewel u vonnis of oordeel my niet lichtelijck vervaert en sal maecken; want uwe soet-aerdigheydt en pleegh in ghiften gheen fouten te willen bekennen, wel wetende, ghelijck het Italiaensch

2. Niemendal.

[p. 18]

spreeck-woordt luydt, dat-men gheen peerden in den mondt sal sien die ons worden ghegheven. Waer't nochtans dat ghy u verwonderde, waerom ick van dit teghenwoordigh Sinnen-beeldt mijn werck beghinne, soo sal u ghelieven indachtigh te wesen, dat de Joffrouwen^1. van desen tijdt geerne voor aen de venster op den terdt sitten, om te sien ende ghesien te worden; soo docht my oock dat ick dese Joffer, die met haer spelle-werck soo besigh is, gheen aen-genamer plaets en hebb'konnen geven, als dat ick haer voor aen de venster van mijnen Boeck eenen stoel met een kussen sou aen-dienen.

Dit soo wesende, om mijne Aen-spraeck te beghinnen, soo seggh' ick dat ick altijdt geerne op de Tooren-wijsers heb ghesien de uren van den dagh af-geteeckent met goude letters, niet alleen om dat dien glans een heel Stadt door be-ooght kan worden, maer veel meer om dat die gulde cijffer-letters ons met eenen de kostelijckheydt van den tijdt souden aenwijsen. Dat rijck ende kostelijck vergulsel behoorden ons, segg' ick, alle uren den prijs van den snellen ende onweder-roepelijcken tijdt in te drucken, die-men nu by vele, jae by het meeste-deel der menschen vruchteloos voor-by siet schieten. Want ghelijck⁺ eertijdts vraeghden Seneca: Wie isser die hedendaeghs den tijdt werdeert naer sijne kostelijckheydt? die eenen dagh soo groot acht als het behoort? Een groot deel van het leven wordt verquist met quaet te doen, het meeste-deel met niet te doen, het gheheel met iet anders te doen. Hoe menighe ure, hoe menighen schoonen dagh wordter alsoo quistigh den hals ghebroken? Wy souden^2. ons cruycen ende seghenen van verwonderinghe dat wy-se eens al-te-mael by een op eenen hoop saghen⁺ ligghen. Nero was eenen uytsinnighen Tuysscher die^3. met duysenden aen eenen worp vande Teerlingh-steen

1. Trede, optred.

+ Epist. I.

2. Een kruisteeken maken (als om iets gevaarlijks af te wenden).

+ Nieremb

3. J. Nieremberg. S.I., duitscher van oorsprong, maar te Madrid geboren in 1595.

[p. 19]

hongh, ende daer niet meer op en pasten als of hy voor rotte mispelen gespeelt hadde. Op sekeren tijdt soo hy beval dat-men sou brenghen ontrent het vierde deel van een Millioen, de Moeder om sijne verquistinghe wat in te binden, dede de somme verdobbelen, ende die seffens wijt ende breedt over de tafel storten, op dat hy door de grootheydt van den schat, die hy wederom gongh waeghen, vermaent zijnde, de lichtveerdighe handt voort-aen sou maetighen. O, dat wy den verquisten tijdt eens kosten intrecken, wat een moye hoopje souder te berde komen! doet eens open die oude Historien, ghy sult vinden eenen Domitianus, die, niet teghenstaende hy den Schepter in de handt, ende de Croon op het hooft hadde, even-wel besteedde alle daghe ettelijcke uren, om vlieghen met naelden te door-steken, ende was daer soo besigh mede, of hy de principaelste hoofden van sijns vyandts legher vervolght hadde. Ende Hartabus, Koningh van de Hyrcanen, maeckten sijn werk⁺ van mollen te vanghen, met den selfsten drift ende yver^1. als d'andere Koninghen nieuwe Rijcken jaeghen. Biantes Koningh van Lydien besteedde sijnen tijdt met vorssen aen draen te knoopen, met sulck een vermaeck of^2. hy sijn overwonnen vyanden aen een gheketent in Triumph ghevoert hadde naer het Capitolium van Roomen. AEropus Koningh van Macedonien en dede anders niet dan lanteernen maecken, ende noch en sagh desen niet dat dit teghen sijne Majesteyts eer was streckende. Dit gheschiede in oude tijden; maer my dunckt datter oock al diergelijcke zijn noch op den dagh van heden. Hoe veel wordter ghevonden die hunnen tijdt besteden in te kemmen, in het wasschen van den baerdt, in het friseren van de knevels, met faveuren te koopen, met schermen, met het ticktack, met picketen, met het palet,^3.

+ Aula Sancta

1. La Cour sainte, door Nic. Caussin S.I. (zie boven) t. I. 1, 2, § VI.

2. Kikvorschen aan draden...

3. Tiktak = triktrak: zeker spel op een bord, met schijven en dobbelsteenen; piket, zeker kaartspel.

[p. 20]

met het racket, met de dans-school, met vryen en courtiseren, met vleyen ende streelen, met verhalen van saecken^1. die se noyt ghedaen en hebben, met stoeffen op hun adelijck bloedt, daer-se nochtans maer van ghemeyn lieden ghesproten zijn, met roemen op hunne goederen, ende maecken gheduerigh kasteelen in de locht, ende en souden geen boeren-huys op 't sandt konnen richten? Van den anderen kant, wat eene tijdt-verquistinghe en worter oock onder de vrouwen niet ghevonden? Men^2. sou segghen dat sommighe van haer gagie trocken, soo besigh zijnse om iet nieuws te vercieren; 't schijnt dat sy anders niet en konnen, of weten, als van de Nieuwe Mode te spreken, van de poeyer-doos, van den friseerpriem, van den spieghel daer-se hondert-mael by loopen om te sien hoe dat de locken krollen, ende souden liever hebben (ghelijck eenen seydt), dat de heel Republijck, als eene van de haeyrkens ontstelt sou worden; jae souden^3. met Hortensius, wel iemandt een proces leveren die by ongheluck een kroocksken in haer kleedt gheployt sou hebben. Ick gheloove dat den H. Antoninus langhen tijdt sou gaen voor-by dierghelijcker huysen, eer hy boven op het dack ('t welck tot Milanen ghebeurde) de^4. Enghels sou vinden. Dese besteden een vieren-deel^5. van haer leven in palleren, een ander vieren-deel in visiten, het derden in danssen en springen, de rest in slaepen en droomen. Wat dunckt u, sou ick dese niet by die Vlieghenvanghers, ende beneffens de Lanteern-makers moghen stellen? Keyser Carel, voor-waer vry wat wijser als de boven-ghemelde Koninghen, droegh eenen gouden ringh, ende in de plaetse van 't gesteente stondt een Horlogiken met alle sijn raderkens, ende dagh ende

1. Boffen, pochen.

2. Werkloon.

3. Beroemd redenaar, tijdgenoot van Cicero.

4. Engelen, die de Heilige op een huis zag zitten waar deugdzame jonkvrouwen woonden. In Spieghel van Philagie wordt hetzelfde van S. Antoninus, aartsbisschop van Florentië, verteld. I.p.v. Antonius moet men Antoninus (6e dr.) lezen.

5. Paleeren, tooien.

[p. 21]

nacht dienden 't hem tot eenen wecker, om den kostelijcken tijdt in acht te nemen; den welcken by hem oock neerstelijck waer-ghenomen wierdt, ende placht desen onsterffelijcken Keyser te segghen: Yo y el tiempo para^1. dos otros. Hy heeft den selfsten oock soo besteedt in sijne eerste jaeren, dat het Vranckrijck ende den Grooten Heer langh sullen ghedencken, ende in sijn leste, dat het^2. sijn ziele inder eeuwigheydt sal ghenoeghen. Hy sagh de kostelijckheydt beter in, als dese Tijdt-verquisters daer wy af spreken, die welcke al-te-mael oock wel reden souden hebben om met groote letteren in hunne Saletten te schrijven, 't ghene eertijdts eenen dede, al-hoe-wel te laet voor sijn eyghen selven, maer vroegh ghenoegh voor de ghene die hy daer door onderwees ende waerschoude:

Damna fleo rerum, sed plus fleo damna dierum:

Rex poterit rebus succurrere, nemo diebus.

Dat is te segghen:

Mijn ghelt en goedt al ben ick 't quijt,

Noch mis ick meer verlooren tijt;

Want ghelt en goedt dat krijght-men weer,

Maer tijdt die wegh is, nimmermeer.

Dit seggh'ick, soudender veel met groote letteren moghen schrijven. Ende op dat wy klaerder sien dat hunne klachten in de reden souden bestaen, laet ons eens af meten den tijdt van ons leven. Men seght dat den ouderdom van dry duyven is den ouderdom van^3. eenen hondt, ende den ouderdom van dry honden den ouderdom van een peerdt, ende van dry peerden den ouderdom van eenen mensch, ende van dry menschen

1. Ik en de tijd, voor twee andere. D.i.: met mijn tijd goed gebruikt, sta ik in voor het werk van twee, voor dubbel werk.

2. Verder: den grooten Turk.

3. We verkiezen de lezing: duyven (volgens andere drukken), boven tuynen van onzen druk.

[p. 22]

den ouderdom van eene swaen, ende van dry swaenen den ouderdom van een hert, ende van dry herten den ouderdom van eenen draeck, die leeft wel 1000. jaeren, oock naer het ghevoelen van den H. Augustinus. Sommighe ghedierten over-treft den mensch dan in langheydt des levens, sommighe gaen den mensch te boven, 80. à 90. jaeren konnender loopen tusschen de wieghe ende de doodt-kist: ende seker, 't waer al langh ghenoegh gheleeft, waer het wel ghenoegh gheleeft; al tijdts ghenoegh, waerder profijts ghenoegh; maer neen, die schoone jaeren worden verspilt, ghelijck den Propheet^1. Aggeus seght, ende loopen vruchteloos daer henen.

^2. In de wiegh is 't snoter-bel,
Op de straet is 't Kinder-spel,
In de jeught is 't malligheydt,
^3. In de wijste ydelheydt,
In de oudtste sufferij',
Siet soo gaet den tijdt voor-by.

Dat is te segghen, het heel leven wordt ydelijck verquist; ende soo wy al den tijdt eens hekelden, weynigh fijn vlas, veel grof werck souder ghevonden worden. Den^4. Keyser Heliogabalus nam eens sijn vermaeck, dat hy gheheel Roomen dede op-soecken het ghewight van alle de spinne-webben, ende isser tot 1000. pondt ghevonden. Dat-men in een heel groote Stadt, ghelijck als Roomen was, sulck een menighte by een heeft konnen raepen, dat en is gheen wonder; maer dat eenen mensch alleen, onder-soeckende alle sijne ydele wercken, een groote menighte op sijn eyghen handt soud konnen leveren, dat is meer te verwonderen. Ey, evenwel het gheschiedt soo, wy spinnen als Spinne-koppen,

1. Agg. I. 6.

2. Brabantsch voor: snottebel.

3. In den rijpen leeftijd (der wijsheid); en (vlg. vers) in den ouderdom: zie oudte in Wdb. der Ned. Taal.

4. In (gheheel Roomen) schijnt weggevallen.

[p. 23]

niet als Sijde-wormen, dat is, wy merghelen ende putten ons uyt om vlieghen te vanghen, wy breyden netten voor de mugghen; maer suyver sijde te wercken, om hemelscher saecken te jaeghen, om deughdelijcke wercken op te setten, dat gheschiedt by ons weynigh, ende seer selden. Daerom zijn eertijdts, ende niet sonder goede opmerckinghe, verschenen voor Saturnus den Godt van den Tijdt, ende dies-volghens Rechter van dese saecke, dry soorten van Uren, sommighe heel langh, sommighe middel-matigh, sommighe heel kort: de minste klaeghden over de meeste, want dese waren uren van affairen ende besoignien, die de Raeden, Cantooren, ende Pack-huysen aenginghen: de middelste waren uren van tijdt-passeringhe, die meesten-deel met den teerlingh-steen, kaerten, danssen, ende baletten, met den Tour à la Mode verquist wierden: de derde ende de^1. kleynste naentjens van uyrkens, waeren uren die in den Godts-dienst besteedt wierden, in een Requiem of Slaepers-Misse, die maer van een kort ghebedt ende langhen^2. maeltijdt wisten te spreken. Dunckt u, beminde Philothea, dat het de leste qualijck voor hadden, ende dat sy niet met recht over de onghelijcke deelinghen en mochten klaghen? ick versekere u dat icker hebb'ghevonden van haer eyghen teghen-partije die segghen datse niet dan al te veel ghelijcks en hebben, die selver bekennen dat haren tijdt in sulcken of noch onrechtveerdigher partijen is ghespleten. De belijdenisse van een gheleert persoon sal stant doen aen mijne woorden. Daer is geweest⁺ eenen Secretaris, die ligghende op sijn sterven ende over-slaende met een droevigh herdencken het misbruyck^3. van sijnen tijdt ende van sijn dagen, thoonde een

1. Zie het eerstvolgende prentje. Naentjens (fr. nain) = dwergjes.

2. Requiemmis, Mis voor de afgestorvenen, korter dan andere Missen; Slapersmis, de laatste Mis, waar de langslapers naar toe komen.

+ P. Barry La Solitude

3. P. de Barry S.I. schreef La Solitude de Philagie (Lyon, 1638); een vlaamsche vertaling verscheen te Antwerpen, in 1646.

[p. 24]

rouw-hertigh leet-wesen over het voorgaende, ende dat ghepasseert was: niet dat hy iet onrechtveerdighs aenghevanghen hadde, oft iet onbehoorlijcks hadd' willen uyt-voeren; maer dat hy sijnen tijdt soo onnuttelijck verquist hadde in het tijdelijck, ende niet eens ghepeyst en hadde op het eeuwigh. Ick hebbe (seyde hy) by mijn leven beschreven 24. riemen papiers, dat is, by de 600. boecken, ontrent de 15000. bladers, ende dat tot processen, rekeninghen, quitancien, obligatien, ende andere schriftueren, ende ick en hebb' niet een half bladt besteedt om daer mijn sonden op te setten, ten eynde ick een goede biechte sou konnen spreken. Dit seyd' desen als hy lagh op sijn sterven, als hy de ghewijde^1. keersse in de handt hadde, wiens vlam bequaem is om onse ooghen te verlichten, om al tijdelijcke, verganckelijke, onprofijtelijcke saecken met eenen anderen dagh te aenschouwen, als wy deden doen wy ghesont waren ende alleen naer de ydelheydt, ende het wereldts ghevoelen vonnis streken. Onghetwijffelt in sulcke gheleghentheydt souden wy wenschen een vruchtbaerigher besteedinghe des tijdts, ende wy en souden soo vremt niet vinden, noch buyten reden dese spreucke, wel verstaende, voor die Godt middelen ten naesten by verleent^2. heeft, ende hunnen kost met den tayen hals niet en moeten haelen:

Dient Godt, want dat betaemt, twee uren alle daghen,
En nut u spijs en dranck dry uren naer behaghen,

Vermaeckt twee uren langh den stijf ghespannen sin,

Slaept seven uren langh, want daer steeckt voor-deel in.

En past op uwe winst thien uren vol ghemeten,
Soo hebje dagh en nacht verstandelijck ghespleten.

1. Bij de Roomsch-Katholieken geeft men den stervende een gewijde kaars in de hand ten teeken van geloofsbelijdenis.

2. Den kost winnen met slafelijk werk.

[p. 25]

 

En seght dat ick 't u seggh', wie soo den tijdt verkiest,

 

Dat sulck een nimmermeer noch tijdt noch ziel verliest.

Of ieder een dit voor eenen stock-reghel sal goedt vinden,^1. daer twijffel ick aen, soo veel isser af, dat ick gheloof dat den voor-ghemelden Secretaris dit soud onder teeckent hebben.

‘Ten soud’ niet moghelijck wesen, Lieve Philothea, dat ick al de Tijdt-verquistinghe hier wijt ende breedt soud' verhaelen, of wel ick souder een groot deel van mijnen tijdt moeten in verliesen. Met uwen goeden oorlof, wil ick alleen hier den Tour van à la Mode een weynigh door de hekel haelen, om dies-wil dat het ooghschijnelijck ende tastelijck is, dat daer menighe kostelijcke ure wordt verreden, welck verlies nader-handt misschien oock wel bemerckt ende beklaeght soud' worden, ghelijck seker reysende man, die in een vremdt landt, ende in eenen grooten bosch ghetreden, wierdt overvallen van den avondt, sonder dat hy de Stadt kost winnen. Hy dan vermoeydt ende vervaeckt, socht een heuveltjen om op te slaepen. 'Smorghens ontwaeckende, stondt hy t' eenemael verset om de veranderinghe der plaetse. Wel, seyd' hy, droom ick dan noch, of is dit tooverije? waer is die rotse die hier gisteren avont noch stondt? waer is dat Kasteel dat ick van verre sagh ligghen? Ten lesten vattende den rechten grondt, sagh hy dat hy op den rugghe van een schildt-padde gheslaepen hadde, ende die hadd'hem 'snachts vervoert, dat hy smorghens de plaetse niet en kende. O dat onse Tourristen eens de ooghen open deden, ende eens ontwaeckten, om te sien waer dat hunne ooghen, ende sinnen, ende herten, ende daghen, ende maenden, ende jaeren ghedraghen worden! Desen Tour, beminde Philothea, gheschiedt kruys-wijs, om dat de Jonckers de Joffrou-

1. Eig. versregel die de grondgedachte van een refereyn telkens herhaalt; levensregel.

[p. 26]

wen in 't aensicht souden ontmoeten. Eenen vondt, soo ick gheloof, van den duyvel, om Venus processie wel te⁺ ordonneren. Daer was eertijdts eenen Sot binnen Roomen,^1. die gingh staen op de bruggh' van S. Angel, waer over met duysende menschen daghelijcks passeerden die van het Vaticanum gaen naer de Stadt, of van de Stadt naer het Vaticanum; soo dat dese bruggh' ghemeynlijck vol volcks is die onder malckanderen swermen, met gaen ende komen. Desen Sot dan stelde sich op 't midden van de bruggh', ende rustende op sijnen stock, gheveynsde sich of hy hadd' ghesluymert, ende terstondt wacker op-schietende, ende nemende sijnen stock, slaet hy al-te-mael die daer passeerden over hals ende ooren, seggende: Waer toe al dit onder een loopen, of al-te-mael van het Vaticanum naer de Stadt, of van de Stadt naer het Vaticanum? ick en wil niet langher ghedooghen dat-men dus sal onder malckanderen verwerren. Liefste Philothea, 't en is gheen sotten werck al de menschen eenen wegh^2. te doen wandelen. De seven Wijsen van Griecken-landt souden hier met al hun vernuftheydt te kort schieten. Maer wat soud' desen Sot gheseydt hebben, hadd' hy⁺ eens te Parijs ghestaen op de Pont-neuf in de Vasten-avondt^3. daghen, ten tijde als daer eens resideerde den Ambassadeur van den Grooten Turck? den welcken^4. ghesien hebbende de wulpscheydt ende broodt-dronckerije van den Vasten-avondt, ende op Asch-dagh merckende de seeghbaerheydt ende de ghestichtighe manieren van de Borgherije, sich vastelijck liet voor-staen datter t'eenemael nieuw volck in de Stadt ghekomen was, ende dat die van daeghs van te vooren al vertrocken waren: sulck een verschil wasser tusschen de

+ De l'Ancre

1. In Ydelheydt staat hierbij vermeld: De l'inconstance humaine.

2. Eénen weg, in dezelfde richting, te doen gaan: niet kruiswijs (boven); vgl. (verder): eenen wegh uyt te doen rijden.

+ Corn. a Lapide

3. Corn. Van den Steen S.I., beroemd exegeet, geboren (1567) te Bocholt, in Belgisch Limburg.

4. Brooddronkenheid, dartelheid.

[p. 27]

manieren, dat het niet en schenen de selfste menschen te wesen. Doch wat is het van noode dat ick dierghelijcke waeren, ghelijck ick segghe, binnen Roomen, of van Parijs gaen haelen? Den Tour van à la Mode, die^1. hier te Lande is inghevoert, heeft dien oock niet wel soo veel tijdt-verlies, ydelheydt, ende lichtveerdigheydt, dat wy oock wel eenen Sot, jae wel een wijs man op de Vaert-bruggh' van Brussel mochten stellen, om die Lanter-fanters altemael eenen wegh uyt te doen rijden, ende hunnen tijdt, eere ende ziel in acht te nemen? ick hebbe 't principaelijck, ende met reden, teghen een deel kale Plugghen, die evenwel den Joncker maecken; ende^2. teghen sommighe Vuylvodden, die uyt een quade meyninghe, tot schandaal ende val van d'andere, hen selven hier als gaen veylen ende schoon voor-doen om iemandt te bedrieghen. Ick segghe dan:

EN waer het niet wel tijdt dat Momus sou verrijsen,
Om ieder een van ons sijn feylen aen te wijsen,^3.

En douwen met den neus, ghelijck het spreek-woordt seydt,

Ons in ons slim bedrijf, en in de vuyligheydt?

'Ten is niet meer van nood' dat hy sal aen de menschen,
Of vensters by het hert, of glaesen moeten wenschen:

Of dat hy op't Comtoir, of in't Salette gaet,

Hy vindt al wercks ghenoegh tot Brussel op de straet.

My dunckt de keyen selfs, dat-se maer kosten spreken,^4.
Sy klaeghden over-luydt, en tuyghden ons ghebreken:

Sy sien 't den heelen dagh; maer watter 'snachts geschiet,

Dat weet een ander oogh, die alle dinghen siet.

Dat Momus in de Munt gingh sitten voor de tralje,

1. Zoo in 6en dr.; elders: te gaen haelen.

2. Plug, ploert (Kil.: homo incompositus); Vuylvod = lichtekooi.

3. Halfgod, verpersoonlijking van scherts en boert, in de grieksche fabelleer.

4. Vgl. Luc. XIX, 40.

[p. 28]

 

^1. Of dat hy daer ontrent gingh ligghen op een balje,

 

Wat sou hy doch al sien? hy keeck sy-selven suf,

 

Met al dat nieuw' fatsoen, met dese Hoofche snuf.

 

En als hy't hadd' ghesien, hoe sou hem dat bevallen?

 

Ick kender al een deel, daer viel wat op te smallen,

 

Die hebben 't hier soo breedt, en t'huys, eylaes! soo nouw;

 

Men vindter qualijck pot, of ketel in de schouw.

 

Wilt ghy een staeltjen sien van dees ghewisse klachten?

 

Ick bidd' u, blijft wat staen, wij sullen hier wat wachten:

 

Sy moeten hier voor-by, s'en konnen 't niet ontgaen;

 

De koetsen zijn daer al, ey, siet het speeltjen aen.

Terwijl' den Tour passeert soo moetj' op eenen letten,
^2. Die schijnt wel wat te zijn, en heeft niet by te setten,

Hy sit daer in 't porteel, siet daer, daer is den Gast,

1. De Munt stond op de huidige Muntplaats. - Balie, leuning.

2. Heeft niets bij te brengen, om te betalen.

[p. 29]

 

Die, als hij eens bonceurt, wel seven daghen vast.^1.

 

En seker dat moet zijn, waer sou hy't anders haelen?

 

Want dees ghehuerde koets moet hy daer med' betaelen.

 

Den knecht die achter loopt, en draegt Monsieurens sweert,

 

Die heeft hy noch voor niet gheleent van sijnen Weert.

 

Maer wat doch hier al komt, en wilt den Joncker maken!

 

Die qualyck van 't een broodt, aen 't ander kan gheraken.

 

Dat rijden is soo fraey, dat staet hem soo wel aen,

 

Al soud' hy nader handt noch moeten baervoets gaen.^2.

 

Dat koetsken dat moet voort, Monsieurken dat moet Toeren,

 

Al sou 't hem op het eyndt noch naer het gast huys voeren:

 

Men weet wel wie hy is, en wat hy hebben kan,

 

Den vader heet, en is, den Stroyen-Edelman.

 

Hy raeckten op 't Comtoir, daer kreegh hy wat te schrijven,

 

De winst die was soo groot, hy kost niet langher blijven,

 

Hy flux den deghen aen, en leersen aen den voet,

 

'T kapotjen op een sijd', en 't pluymken op den hoet;^3.

 

En datter over-schiet, dat wordt hier juyst ver-varen:^4.

 

Ick meen' als't op sal zijn, dan sal hij eerst gaen sparen.

 

Wat volcksken dat men vindt! wat hier al komt te bert!

 

Sy willen zijn het hooft, en zijn noch qualijck steert:

 

En soo als desen is, soo zijnder slechte Slooren,^5.

 

Die immers alsoo kloeck haer laeten sien, en hooren;

 

Het spel is onvolmaeckt of sy en zijnder by,

 

Siet eens daer komter maer een paerken op een ry.

 

'Ten kan niet anders zijn of dese gaen verlooren,

1. Goede sier maakt.

2. Baervoets, volgens den 3en druk.

3. Het manteltje op één schouder.

4. Door varen (op den Tour) verkwist.

5. Slecht, onbenullig, gering.

[p. 30]

 

^1. Sy hebben alle bey het seel doch op de hooren;

 

Noch Vader isser by, noch Moeder daer ontrent,

 

Dees koets wordt op het lest noch van den dijck gewent.

 

Wat wonder is't, eylaes, dat't schaep loopt voor de honden?

 

De Ouders zijn dick oock aen 't selfde seel ghebonden;

 

En dat de Dochter stockt, dat blaest de Moeder aen,

 

Hoe kan den wagen dan, hoe kan hy effen gaen?

 

Ghelijck doen Phaëton eens wou gaen avontueren,

 

Den waghen van de Son den Tour op d'aerd' te vueren,

 

Soo hy wat reed' te hoogh, den hemel die gingh aen,

 

En hadd' op korten tijdt in vyer en vlam ghestaen.

 

Soo hy wat joegh te leegh, en ded' hem neder-sincken,

 

Begost het aertrijck oock stracks naer den brandt te stincken.

 

'T en was gheen jongh-lie-werck den al-ghemeynen brandt

 

Te stellen op de macht en in een Leckers handt.

 

^2. Soo gingh't met Phaëton, en meenen ons Sybillen

 

Met koetsen langhs den Tour den heelen dagh te drillen!

 

^3. Gewis Seignor Dol-hooft, daer toe een lichte Dant,

 

Die jaeght op eenen dagh de heel Karos in brant.

 

Wat doet gy, Vuyl-fatsoen, ontrent dees Sotte-bollen?

 

V hayr dat is ghestrickt met vijf-en-twintigh krollen,

 

En langs u bloote borst daer hanght het peerle-snoer,

 

Mirakel is't voor-waer, wordt ghy hier niet een Hoer.

 

^4. Gy speelt den Muggen-Tour in 't midden van de Hansen,

1. Den teugel los liggend op hun ooren (oor = hoor bij Kil.): hun ouders laten ze begaan, daar ze zelf bandeloos zijn (zie 4 verzen verder).

2. Sibyllen (zoo te schrijven), verdichte naam der Slooren (boven).

3. Señor; Dant = jonge vrouw (gewoonlijk in ongunstigen zin); vgl. Vuyl-fatsoen.

4. Muggen Tour, omdat ze daar als muggen doen (zie vgl. vers). Hans, antecellens ceteros (Kil.), hoogstaand persoon, hier spottend gezegd.

[p. 31]

 

Wat doen die in de Son als swieren ende dansen?

 

En 'savondts in 't Salet, als't nu is al ghedraeyt,

 

Dan vlieght-men in de keers, en daer is 't al bekaeyt.^1.

 

O Tour, ô ronden Tour! hoe recht loopt ghy ter hellen?

 

Wie sal het groot ghetal van zielen konnen tellen,

 

Die om den nieuwen Tour maer weynigh tijdt gedaen,

 

Zijn van den ronden Tour recht naer de Hel gegaen?

 

Maer kijckt eens wat dat daer soo staetigh komt gereden,

 

Dat 's een parmantigh Dier, hoe persset al sijn leden?^2.

 

Siet eens hoe kakel-bondt dat dese Joffer gaet,

 

En 't was een Kamenier nocht t'jaeren in ons straet.^3.

 

Me-Joffer 't is een spreuck dat ieder een sijn teeringh

 

Moet stellen naer sijn winst, en voeghen naer sijn neeringh;

 

Maer gy Tourt alle daegh, en rijdt heel Brussel rondt,

 

Al hadje alle jaer een rent van duysent pondt.

 

Lief Kindt, men kentje wel, ghy soudt u konnen lijden,^4.

 

Al quaemt ghy dagh op dagh den Tour niet om te rijden;

 

Ghy weet het selver wel, 't is teghen u gheslacht,

 

'Tis buyten uwen staet, 'tis boven uwe macht.

 

Ick vrees' dat van nu af de saeck is al verloopen,

 

En dat ghy sonder geldt al menighmael gaet koopen;

 

Al watter is gheborght en is noch niet betaelt;

 

Den man wacht naer sijn gelt daer ghy u stoffen haelt.

 

Gaet, rijdt den Steen-wegh op, doorsnuffelt eens de Boecken,

1. Al verkeerd, bedorven. Zie Stoett, Spreekwoorden.

2. Dier = wezen (Wdb. der Ned. Taal); jong vrouwmensch. Kakelbont wijst op haar kleedij, met vele en niet bij elkaar passende kleuren, met de bijgedachte van ijdelheid.

3. Nog verleden jaar. Zoo zegt men nu nog in Zuid-Nederland.

4. Gij zoudt u tevreden kunnen stellen. Zie Wdb. der Ned. Taal, en Kil.: hij lijdt hem met luttel, contentus est parvo.

[p. 32]

 

Ghy vindt daer uwen naem, en sonder langh te soecken:

 

Hier staat een groote somm' van langh-geborght sattijn,

 

^1. Hier, Items acht of thien van sijd' en armosijn:

 

En derfde ghy dan noch voor-by de Winckels vaeren,

 

^2. Daer ghy soo onbeschaemt gaet placken uwe waeren?

 

Ick bidd' u, hebt ghy dan u Masker aen u sij,

 

^3. Dat gy't daer aen wilt doen, en rijden stracks voor-by.

 

Ghy meent, ghy zijt heel schoon, en 't is doch niet met allen;

 

^4. De Maert die liet u eens in kriecken-steenen vallen:

 

^5. Nu draeght ghy duyveltjens, en mouchen op u vel,

 

Maer watje stopt of niet, men siet de putten wel.

 

^6. Dat ghy u locken hebt vol Cypers poeyer hanghen,

 

En dat ghy altijdt strijckt blancketsel op u wanghen,

 

^7. En dat naer Muskiljaet soo rieckt gheheel u kleedt,

 

^8. Men weet wel somtijdts op wat moeder dat dat leedt.

 

Dit moest ick u in 't kort uyt louter liefde spreken,

 

Niet dat ick grauwen wil op u of u ghebreken,

 

Och, dat zy verr' van mij! 'ken heb dat noyt gedaen,

 

Dies wou ick u alleen met vriendtschap spreken aen:

 

^9. Het waer my seker leedt dat ick u sou gheraken,

 

Dat ick u setten sou een paer beschaemde kaken.

 

'Tis onder ons gheseydt, verswijght ghy maer u leet,

 

Ick maeck van mijnen kant, dat niemant niet en weet.

 

Hier med' wil ick naer huys, al tijdt ghenoegh verloren.

 

Maer waer 't dat Momus waer in onsen Tijdt geboren,

 

Hy bleef tot t'avondt toe, en wist van gheenen gaen.

 

Maer siet, wat koets komt daer met witte peerden aen?

 

Dees heeft haer volle vracht van een dozijn Monsieurkens

1. Armozijn, een soort zijde, fr. armoisin.

2. Gaat borgen, op krediet koopen.

3. Haastig.

4. Kindermeid.

5. Schoonheidsmiddeltjes. Kleine stukjes zwarte taf, die de vrouwen op het vel droegen, om haar blankheid te doen uitkomen.

6. ‘Poudre de Chypre’, in de 17e eeuw vermaard.

7. Thans verouderde naam voor reukwerk met muscus toebereid.

8. Op welken grondslag dat ligt, met welke bedoeling dat gebeurt. Wdb. der Ned. Taal i.v. moer.

9. Raken, kwetsen.

[p. 33]

 

Die vol van pluymkens zijn, vol strickskens, vol faveurkens.

 

Dit is de rechte school, op dat gy metter tijdt

 

Eens Caesars al-te-mael of Alexanders zijt.^1.

 

Ick kenn' u scherm-school wel, sy past op sulcken E'elen,

 

Ghy hebt daer met de Pop heel wacker leeren spelen;

 

Nu lighje hier by daegh, en elders 's nachts en jaeght,

 

En onder heel den hoop is maer een deghe maeght.^2.

 

Dat ick aen uws ghelijcks moest eyghen wapens langen,

 

Ick sou u aen de sijd' maer geel karoten hanghen:^3.

 

Doch dit 's oock niet gheraen, gy waertse seker quijt,

 

Om dat ghy al-te-mets ontrent de Verckens zijt.

 

Sa voort eens, hebje 't hert, gaet, vecht daer ander sterven,

 

Men kust malckander daer met houwen en met kerven;

 

Als op des Vyandts helm den blancken Sabel klinckt,

 

Dat dan eens u Maistress' op u ghesontheydt drinckt.

 

En is 't niet lacchens weerdt, en weerdt oock om te klagen,

 

Dat sulcke blijven t'huys, die Koninghs deghen draghen?

 

Wie daer sijn vendel laet maer om een Ydel-tuyt,

 

Ick vaegh den Edeldom van sulcken Joncker uyt.

 

'Tzijn voghels sonder beck, 'tzijn Leeuwen sonder klouwen,

 

Sy hebben peys met Mars, en oorlogh met de vrouwen.

 

'Tis Basiliscus Rot, sy vechten met 'tghesicht,^4.

 

Foey, Venus Jonckers, foey, ghy zijt veel aes te licht.^5.

 

Hoe langh door-wandelt gy den Tour van à la Mode?

1. Eens (6e druk) i.p.v. En. - E'elen = Edelen, - Pop is de lederen knop aan de punt van een schermdegen, en tevens een lichtzinnig meisje (Verdam, Middelned. Handwdb.)

2. Alleen hun degen is maagd, ongeschonden (omdat ze hem niet durven te gebruiken). Zie Versl. en Meded. der K.V. Acad. 1930, blz. 179.

3. Wortelen.

4. Basiliscus, vergiftige adder, die (zoo meende men) door haar blikken kon dooden.

5. Nog lichter, onbeduidender, dan allerhande nietigheid (aas = het kleinste gewicht; iets nietigs).

[p. 34]

 

En gaet niet eens voor goet den wegh van Godts gheboden?

 

Versaeckt den Sotten Tour soo vol van ydelheyd;

 

^1. Peyst op den grooten Tour, den Ringh van d'Eeuwigheydt.

Siet, beminde Philothea, soo wordt den Tijdt ende het leven tot dienst van de Ydelheydt, ende welbehaghen van de Wereldt af-ghereden, sonder dat-men eens eenen verre-kijcker voor de oogen soude setten, daer wy de toe-komende klachten, ende het verr'-gheleghen leetwesen mede souden ontdecken. Ick segghe dan:

De Ionckheydt is wel onbedacht,

Dat sy den Tijdt niet meer en acht,

En noyt ghedenckt den Ouden man,

Die leeren noch ghewinnen kan.

Men voert, men toert, men rijdt in't wilt,

Soo quistigh wordt den Tijdt verspilt.

^2. Wie Tijdt heeft, en den Tijdt verbeydt,

Den Tijdt komt, dat hy Tijdt beschreyt!

Ende als dese Licht-missen den Tijt soo schandigh overbrenghen, ende den selven niet alleen met heel ellen,^3. maer met langhe pijcken aen de Ydelheyt uyt-meten; dan zijn-se soo karigh, datter qualijck een half-vierendeel tot Godts-dienst of een Slaepers Misse is te vinden. Voor de Wereldt ende de Maistressen en isser niet te groot, niet te swaer by daghen, of by nachten. Min of meer ghelijck sommighe Rabbinen segghen, dat de Israëlieten den heelen dagh dansten voor de Arcke (daer het Manna met de Roede van Moyses in was) sonder immermeer vermoeydt te worden: soo maecken dese van hunne Maistressen ghelijck als een Arcke; ende

1. Ring, zinnebeeld der eeuwigheid, zonder begin noch einde.

2. En den tijd afwacht, niet gebruikt.

3. Pijken, lengtemaat, de lange piek.

[p. 35]

Godt gheve wat arbeydt sy om die Arcke doen, evenwel^1. en schijnen sy hunne leden niet te vermoeyen. Dan de voorsichtigheyt Godts beschickt ende bestiert alle saecken soo, dat, daer sy hen anders niet als louter Manna in en verbeelden, datse ghemeynlijck dapper oock van de Roede van Moyses moeten mede eten.^2. Ende dit ter opsicht van onse Tydt-verquisters, ende die jaer uyt, jaer in, den Tour rijden.

Nu heb ick hier een kleyn pratende vlaeghje met u ô Philothea; want ghy soudt het misschien u aentrecken dat ick u liet staen, ende dees Tijdt-verquisters waer onderhoudende. Ick segghe dan dat my op dit propoost wel bevalt ('tghene sommige schilderen) eenen Sant-looper met twee vleugels aen: want my dunckt datse willen seggen, niet alleen dat den tijdt snel is, maer oock dat den tijt die hier verloopt, soo moet besteedt worden, dat wy door de vleughels tot de Hemelsche goederen moeten ghedragen worden. Ende aenghesien dit de plicht is van alle Christene menschen, hoe veel te meer wordt dit van u versocht, ô Philothea, de welcke zijt een Godt-minnende ziele? Noch ghy en kondt hier geen Empeschementjens, Companiekens, Entretientjens, en dierghelijcke vijsevaserijkens, tot verschooninghe of^3. ontschuldinge by-brengen; want ick soud' my terstont daer tegen in postuer stellen. Mannen die ten ooren toe ghesteken hebben inde gewichtighste saecken van heel Europa, ende even-wel hunnen Sant-looper hadd' vleugels, dat is, sy ghebruyckten soo den Tijdt, dat al gonghen sy op der aerden met de voeten, met de ghedachten waerense even-wel alle uren ontrent den Hemel. Het soud' u, ende my dienen om roode kaken te maecken,

1. God gheve, soort tusschenwerpsel (als ‘God weet...’) = en om het even wat arbeid ze doen.

2. In hun arke meenen ze dat er niets anders dan manna is; maar ze moeten ook de roede proeven!

3. Viezevazerijen, wissewasjes, onbenulligheden.

[p. 36]

soo wy wilden op-weghen den tijdt die Carolus V. besteedde in het ghebedt, midden in het slaen van trompetten ende trommelen, in 't marcheren van de Leghers, als alles schijnt over-hoop te loopen. Hy won op den selven^1. tijdt de Aerde, ende stormde met eenen op den⁺ Hemel. Doch wat kander uyt-muntender zijn, als eenen artijckel van sijn Codicille, waer in hy uyt-druckelijck begheert, dat hy met de Keyserinne in S. Iuste (de plaetse van sijn Solitude, ende vertreck) sal begraven worden onder den voet vanden Autaer; soo nochtans dat de helft vande Lichaemen souden wesen onder den Autaer, de andere helft onder de voeten van den Priester, die Godt de onbloedighe offerhande daghelijcks op^2. soud' draghen. 'Tis waer, sijnen Sone Philippus heefs' verandert, maer andersins dit was sijnen wensch ende begheerten. Reden van dese vremde begravinghe was, dat den Keyser ende de Keyserinne, ghelijckse seer Godtvruchtigh waren, eertijdts een vast opset gemaeckt hadden, van soo ras hunne kinderen groot souden wesen, af-standt te doen van alle Rijcken, om Godt in een kloosterlijck leven vyerighlijck te dienen: maer soo de Keyserinne vroegher quam te sterven, ende dat Carolus van de eene oproerighe Oorlogh' verviel in d'andere, soo en hebben sy hunne begheerten niet konnen uytwercken. Op dat sy dan ten minsten doodt zijnde, onder de voeten als onderworpen onder de ghehoorsaemheydt souden berusten, soo wierdt den voet van den Autaer^3. tot haer ghemeen graf verkosen. Ende wat is het wonder⁺ dat desen onsterffelijcken Keyser doen met den will', naderhandt met der daedt, sulcke aerdtsche Rijcken kost verlaeten? van dat hy naer den H. Doop ghedraghen wierdt, en heeft hy (want daer een heerlijcke gallerije

1. Spaansche kroniek.

+ Chronista del Rey

2. Heefs' (6e dr.) i.p.v. heeft-se.

3. Famianus Strada S.I. († 1649). Versta: decas 1, uit De bello belgico (Rome, 1628).

+ Strada dec. 1.

[p. 37]

^1. uyt het Princen-Hof tot de Kercke ghemaeckt was) niet⁺ met allen van de verganckelijcke Wereldt of aerde betreden.^2. Als ick dit ende dierghelijcke uyt-muntende hooft-stucken in desen Plus Oultre bemerck, dan en⁺ stell' ick hem niet met het Sweert in d'een handt, ende^3. eenen Boeck in d'ander handt; maer met een kroon op 't hooft, ende met een kroon onder de voeten, ende ick stell' dese devijse:

EX UTROQUE CAESAR.

Dat is te segghen, niet alleen Dobbelen-Arent, maer Dobbelen-Keyser: Eens om dat hy de kroon heeft verkreghen, eens om dat hy de selfste kroon vrywilligh heeft neder-gheleydt.

Die Koninckrijcken won, en Leghers heeft verslagen,
Die magh vry van Laurier een trotse kroone draghen;

Maer die noch boven dat sy-selven winnen kan,

Gheeft die de hooghste kroon, dat is den stercksten man.

Siet eens wat een kleyn-achtinghe van aerdtsche saecken datter woont in een ziel, die haer hert ende haeren tijdt met vleughels doet op-rijsen. Philothea, dat is klaer, die Godt heeft in het herte, ende den schoonen Hemel in sijn' oogen, die sal de vuyle aerde haest onder de voeten hebben; daerom beminnen wy noch soo seer

1. Het Prinsenhof te Gent (niet 's Graven Steen), waar Keizer Karel geboren is. Ook volgens Fris (Hist. de Gand, 2 ed. Gent, 1930, blz. 154) was er een gaanderij aangelegd tot aan S. Janskerk (nu S. Baafs). Vgl. wat Poirters vertelt (blz. 5) van den kroonprins van Japan. De verwijzing bedoelt waarschijnlijk Van Meerbeeck, Chronijcke van de gansche Werelt (Antwerpen, 1620), hoewel wij daar de vermelde bijzonderheid niet in vonden.

+ Meerbeck

2. Nog verder! Kenspreuk van Keizer Karel.

+ Alciatus

3. Alciatus liet emblemata verschijnen. Zie De Vries, Nederl. Emblemata. Amsterdam, 1899.

[p. 38]

de Ydelheydt, om dat wy ons gheluckigh Vaderlandt niet wel en kennen. Gelijck de Valcken, die met het huyfken d'ooghen hebben overtrocken, blijven op den^1. erm vanden Wey-man sitten, sonder eens ghenegentheydt te thoonen om iet boven in de locht te jaghen: soo schijnt ons belemmert verstandt in een blinde duysternisse te steken, sonder gheweldt te doen met den Apostel Paulus, die begheerde ontbonden te zijn, ende met Christo te wesen. Dit Hemel-sien heeft soo menigh jongh, edel, maeghdelijck hert, wellusten, eer', goedt, ende rijckdommen, dat is, de droeve ende ontstantvastighe aerde doen verliesen, om den blijden ende eeuwigen hemel te winnen. Och, hoe hoogh souden wy wesen, dat wy de wereldt met haeren pracht eens onder de voeten hadden ligghen, ende daerboven op stonden! soo dat^2. wel seyde de Moeder van den Sal. Aloysius. Sy toonde hem het beeldt van Alexander den Grooten, ende seyde: Lief Soon, desen heet Alexander den Grooten, om dat hy de wereldt met wapenen heeft overwonnen, ende daerom draeght hy die in sijn handt; maer veel grooter soud' hy wesen, hadt hy de wereldt versmaedt, ende onder de voeten ghetreden. Daer is d'eyghen plaetse, beminde Philothea, daar-se behoort te liggen, ende⁺ ondertusschen wat en doen wy niet om haeren't wille? De wereldt die vlucht, ende wij loopen haer nae; sy valt, ende wy blijven daer aen vast houden; het wanckelbaer^3. eynde gheeft ghetuyghenisse van haere gheveynsde standtvastigheydt. Overpeyst dit wel, ende wilt voortaen vast in de eeuwigheydt u hert gaen hechten; want:

Al light de aerd' soo vast ghegrondt,

1. Iager. Kil.: venator, auceps.

2. Aloysius van Gonzaga, was toen wel gelukzalig, maar nog niet heilig verklaard.

+ Gregor. tom 3 hom 23 in Eu.

3. Gheeft volgens andere drukken, i.p.v. heeft. - Gregorius de Groote. Homiliën op het Evangelie.

[p. 39]

 

Wie is't die daer standtvastigh stondt?

 

In u, ô Hemel, waert ghy mijn,

 

Schoon ghy nu loopt, sal ruste zijn.

Dit bevroeydde den H. Ignatius, ende was by nachten^1. syn ghedurighe meditatie: want als hy de sterren sagh flickeren, dan wierdt hy inwendigh soo beroert, dat hy wel in traenen soud' wegh-ghesmolten hebben. Hoort hier, Philothea, een weynigh van sijne wenschen, die hem van de aerde naer den Hemel voeren.

ALs nu het sterren-licht schoot duysent helle stralen,

En dat den gouden nacht quam uyt den Hemel dalen;

Als nu in duysterheydt de aerd' verdroncken lagh,

Dan wierdt Loyola's hert bestraelt met eenen dagh:

Hy sloegh sijn ooghen op, hy sagh die sterren blincken,
Hy voelt dat hemels vyer allenghskens tot hem sincken:

Dies leyt daer wat in 't hert en in de ziel, en woelt.

Dat hem is onbekent, en noyt en heeft ghevoelt.^2.

Hy wordter door geraeckt, het treft hem heel van binnen:
O wat een soet verdriet is 't vyer van suyver minnen!

Dan siet hy naer het West, dan siet hy naer het Oost,

Sijn blijschap wort bedroeft, en weent uyt enckel troost.

Soo langh als hy den brandt kost in den boesem sluyten,
Soo sprack 't ghemoedt alleen, men hoorde niet van buyten;

Maer wie heeft langh ghemindt en sprakeloos gestaen,

Hy sucht, hy vlamt, hy blaeckt, het vyer gaet seffens aen;

1. Begreep. Het volgende gedicht is ingegeven door het te Rome uitgesproken woord van Ignatius: Quam sordet mihi tellus, dum coelum aspicio, hoewel het einde betrekking heeft op zijn bekeering in Spanje. Eenige verzen staan reeds in het eerste Voordicht, in de Afbeeldinghe van d'eerste eeuwe der Societeyt Iesu (Antwerpen, 1640).

2. en dat hij nooit...

[p. 40]

 

Hy ster-ooght wat hy kan, en roept met groot verlangen:

 

Laet aerde, laet my los, wat houdt ghy my ghevanghen?

 

Het principaelste deel is buyten u ghebiet,

 

En d' ander vreest de doodt noch haere pijlen niet.

 

O hemel, seyndt u vyer! en weirt die my beletten,

 

En wilt den aerdtschen romp gheheel in polver setten.

 

Ach! wierd' ick meer gewondt, soo waer de pijn gedaen;

 

Dan soud' mijn ziele zijn, daer nu mijn ooghen staen.

 

Moet ick dan om dit pack noch onder blijven suchten,

 

En leven hier in pijn, en derven dan ghenuchten?

 

Soo roep ick: Lieve Godt, hoe seer is hy verblindt,

 

Die desen Hemel siet, en d' aerde noch bemindt!

 

Als ick op d' aerde sie heel beken traenen vlieten,

 

En boven een rivier van wijn en suycker schieten;

 

Dan roep ick: Lieve Godt, hoe seer is hy verblindt,

 

Die desen Hemel siet, en d' aerde noch bemindt!

 

Als ick hier boven sie een leven sonder sterven,

 

En hier een doncker graf, en bleecke doodt te erven;

 

Dan roep ick: Lieve Godt, soo seer is hy verblindt,

 

Die desen Hemel siet, en d'aerde noch bemindt!

 

Wat is hier al ons vreught, als alle daghe kruyskens?

 

Wat is hier al ons goedt, als slechte kinder-huyskens?

 

Men schraeffelt dach en nacht, men bouwt van boven neer,

 

En wat is doch ons huys? Vier plancken en niet meer.

 

^1. Wat Tagus gulde vloedt oyt heeft aen strandt geschoten,

 

De mijnen van Peru, den Cargo van de Vloten,

 

Wat is 't als aerd' uyt aerd', die noch om aerde vecht?

 

Ghy Hemel die soo blinckt, maeckt dese aerde slecht.

 

Adieu dan aertsche dal, adieu Mars en Bellona;

 

Adieu dan Aragon, Biscayen, Pampelona;

 

Adieu, ô Koninghs Hof, adieu, adieu voor al,

1. Oyt volgens den zesden druk, i.p.v. uyt. Wat de schepen op den Tagus aan het strand brengen, nl. het goud van Peru...

[p. 41]

 

My lust een schoonder plaets, als dit vuyl aertsche dal.

 

Ghy Hemel sult voortaen alleen mijn hert verwecken,

 

Ghy zijt mijn Vaderlandt daer ick wil henen trecken.

 

Daer rijdt de gulde Son, daer loopt de silv're Maen:

 

Laet aerde, laet my los, laet aerde, laet my gaen.

Soo sprekense die met het lichaem zijn op de Aerde, ende met hunne wenschen in den Hemel: Gheluckigh zijnse die desen windt vatten, ende de selfste streke houden, sy sullen in de haven der saligheydt anckeren.