Den spieghel van Philagie

[Al is u koets van ebben-hout]

Al is u koets van ebben-hout,
Al blinckse hier en daer van gout,
Al light ghy op den sachsten swaen,
Komt u by nacht dees fleer-muys aen,
Die sal u brenghen smert, en pijn,
V rust sal sonder ruste sijn.
Eer u den vaeck dan over-mant,
Sa strax den bessem inde handt,
Weirt alle't ghene dat u plaeght,
En rust niet, of 't is uyt-gejaeght;
Vreest vry de fledder-muysen seer,
Maer vreest de sonde noch al meer.

En hier toe is dienstich het Examen, of Onder-soeck vande Conscientie, waer in wy ons ten minsten eens daeghs, en dat tegen den avondt sullen oeffenen, om te sien wat goet, wat quaedt datter door den dagh is bedreven. Soo lesen wy van die nerstighe Ruth, ^(a) datse achter de kooren-maeyers gonck ooghsten, en dorsten dat s'avondts uyt met een roeyken, om te sien hoe veel suyver graen, hoe veel kaf datse gheraept hadde, soo moeten wy onse wercken over-slaen, en sien wat dat

^(a)Ruth. 2.

[p. 223]

goet, wat dat quadt; wat dat gheoorloft, wat dat on-gheoorloft, wat dat voor Godts eer, wat tegen Godts eer is bedreven.

Dit ondersoeck bestaet in vijf punten. Ten eersten bedanckt Godt voor sijn weldaeden. Ten tweeden ver-soeckt licht om uwe sonden te ont-decken. Ten derden over-loopt uwen heelen handel, en wandel, in-wendighe en uyt-wendighe sinnen, peyst waer, en met wie ghy gheweest zijt, wat ghy ghepeyst, gesproken en gedaen hebt, bidt dan ten vierden Godt met een oprecht berouw om ghenaede, ende ten vijfden sult ghy een vast opset maecken van in de sonden niet meer te her-vallen. Sijt ghedachtich in dese vier-schaer de balance wel te gebruycken, dat licht is, maeckt dat niet swaer, dat swaer is, maeckt dat niet licht, besonderlijck als ghy in de bichte doet uwe belijdenisse, gelijck tot haer eeuwich ongeluck en ver-doemenisse gedaen heeft de Dochter van Dagibertus Coninck van Denemercken. ^(a) Want als sy haer met eenen pagie door on-kuysheydt besondighde, soo en seyse in de bichte anders niet als: Ick heb eenighe lichtveerdigheyt bedreven. Bewimpelende ende verstompelende alsoo haere ghepleeghde on-tuchticheydt. Dese heeft haer naer haere af-lijvicheydt vertoont in vier en vlammen tot teecken van haere ver-doemenisse. Hoe bedriegelijck weer den duyvel het lock-aes der sonden aen den mensch voor-te-hanghen? en alst al voor soet is in-ghenomen, dan werckt het in't ghemoedt ghelijck ver-gulde pillekens, en over-suyckert regael. Lieghen, en bedrieghen; vleyen, en ver-leyen; nooden, en

^(a)Franc: Rodrig:

[p. 224]

dooden, dat is den om-ganck vanden duyvel met de menschen, ghelijck in dese Princesse tot haer deirlijck eeuwigh ongheluck, tot onse tijdinghe, en profijtighe waer-schouwinghe is ghebleken.

Den duyvel, o Philagie, doet ghelijck den wolf die het schaep by de keel vat, op dat hy door het bleeten niet en soude ver-raeden worden, en alsoo met de prooy niet belet en worde door te strijcken. Wacht u altijt, o Philagie, van iet in de bichte te ver-swijghen, of ghy geraeckt tusschen de tanden en onder de klaeuwen van die helsche wolven. Klaer uyt, en met een woordt: wy moeten onse Conscientie in den bicht-stoel gouverneeren, ghelijck wy het lijn-waet doen op de bleeckerijen: hoe en wordt het stuck, dat daer uyt-ghespreydt light, met sijn litsen, en stecken niet uyt-ghespannen? op datter gheen vouwkens, noch plooykens, noch rimpeltjens in en worden ghevonden, want daer soude de graeuwigheyt vanden draet in blijven sitten, doet oock soo met uwe Conscientie, spant die uyt, geeft die bloot, en als ghy alles dan begiet met het waeter van uwe traenen, en dat Godt dat dan bestraeldt met de sonne van ghenaede, peyst eens wat een wit en suyver werck dat dat sal leveren!

Soo behoorde, o Philagie, eene sondighe jae oock eene Godt-vreesende Siele te bichten, en al waer den Hemel dan van enckel stael ghegoten, sulcke boet-veirdigheydt sou daer door-breken. Wat segghe ick door-breken? den Hemel soude open-scheuren om die te ontfanghen. Het is een troostigh woordt, dat wy by de Hebreuse Glossa

[p. 225]

lesen: Filij, aperite mihi unam aperruram poenitentiae quale est foramen acus, & ego aperiam vobis aperturas misericordiae per quas intrabunt currus & quadrigae. Dat is te segghen: Lieve Sonen, toont my een openinghe van leedt-wesne, soo kleen als de ooghe van eene naelde, en ick sal in teghen-deel aen u lieden openen sulcken wijde van bermhertigheydt, en ghenaede, datter heel waegens, en voederen met sonden sullen door-passeren.

Hoort ghy wel o Philagie, hoe aen-ghenaem dat aen Godt is het leedt-wesen, en de boet-veirdighe traenen? en hier van kan ick u in de H. Magdalena noch eene voordere, en troostelijcke bevestinghe by-brengen. In het Clooster Clarevaux was eenen Religieus, ^(a) die veel traenen stortede over sijn voor-gaende sonden. 'T ghebeurde dat hy naer de Metten noch alleen bleef in den Choor bidden, als wanneer hy siet dat Christus naer den autaer gonck om Misse te lesen, en soo dickwils als Christus sich om-keerde om te segghen: Dominus vobiscum, soo sagh hy dat Christus eenen kelck hadde vol traenen van Magdalena. Waer op hy de stouticheyt nam van aen Christus te vraegen: Obsecro Domine quid ostendis nobis calycem hunc cum lacrymis? Ick bid u oodtmoedelijck, o Heere, waerom toont ghy aen ons den kelck met traenen? Christus gaf voor antwoordt: Vt videant universi, & sciant quantum placet mihi contritio, & poenitentiae fletus, qui ad exemplum poenitentium tamdiu servavi lacrymas peccatricis flentis ad pedes meos. Vraeght ghy den waerom? Op dat de wereldt soude sien, ende ken-baer zijn hoe seer dat my behaeght de boet-veirdicheydt, en de traenen van penitentie, daerom heb ick bewaert de

^(a)Helinandus.

[p. 226]

traenen van die Sonderesse die sy gestort heeft over mijne voeten. Voor-waer dat is eenen grooten troost voor eene mis-moedighe Siele, datse weet, dat gelijck deplaester siet op de wonde, dat oock alsoo Godts bermherticheydt siet op de sonde.

En waer Godts ghenaede niet soo gronde-loos, waer sou David ghebleven hebben met sijn over-spel, en doodt-slagh? Petrus met sijn loocheninghe? Paulus met sijne ver-volginghe! den verlooren Soon met sijn wulpsheyt? den Publicaen met sijn boosheydt? Zachaeus met sijne onrechtveirdicheyt? Magdalena met haere on-tuchticheydt? en sekeren Fransen Edelman met sijne blasphemien, en goddeloosheydt? ^(a) Desen was inder waerheydt een ver-duyvelt mensch, en eenen op-rechten brandt-stock der helle: want ghelde-loos, reden-loos, sinne-loos heeft hy de Helle, jae Godt selve uyt-ghedaeght om te vechten, en is tot dien eynde in sijnen hof ghegaen en heeft daer sijn rappier teghen den Hemel uyt-getrocken, eyschende Godt voor den deghen, al of hy met hem in een lijf-ghevecht soude treden. Hadden hem doen de wolcken niet met eenen brandenden reghen van peck en solfer moeten over-gieten? of met het blixems-vier en donder-slaeghen in aschen, en in polver setten? dit ver-eyschte wel sijn boosheydt, maer niet Godts bermherticheydt, en siet, in de plaetse vande Hemelsche vraecke, komter een papier uyt de locht af-gheresen, waer in met goude letteren stondt gheschreven dit woordeken Miserere. Wat schrick, wat droefheydt, wat leedt-wesen, wat beternisse dit woordt in hem gewerckt

^(a)Lobbetius.

[p. 227]

heeft sullen wy best uyt sijn eyghen woorden konnen af-meten. Hy kermt dan als volght: