Den spieghel van Philagie
(1674)–Adriaen Poirters–Den spieghel van Philagie
auteur: A. Poirters
bron: A. Poirters, Den spieghel van Philagie. Jacobus Woons, Antwerpen 1674 (derde druk)
[Sulck gheselschap kont ghy treffen]
Sulck gheselschap kont ghy treffen,
Ghy sult uwen lof ver-heffen:
Sulck gheselschap kont ghy speuren
Ghy sult al u leven treuren.
Daerom sey Aristoteles dat de schoonheydt ghelijck was aen het strooy, want in den ys-put is het kout, om dat het niet en sou smilten; op den solder by de appelen is het werm, om datse niet souden bevriesen. Nu komt eens met my, o Philagie, en ick sal u in eenen Conincklijcken speel-hof leyden, waer uyt ghy met ver-maeck en profijt sult weder-keeren, dit is de gheschiedenisse: den Heydenschen Keyser Licinius had in den houwelijcken staet ghewonnen eene dochter ghenoemt Herina, (a) de sonne en kost met alle haere straelen geen schoonder, noch vol-maeckter schepsel aenschouwen, noch vinden. Op dat dese sonder perijckel in jaeren en gratien soude toe-nemen, heeft den vaeder | |
[p. 176] | |
voor haer nu ses jaeren out sijnde, een kostelijck Palleys in eenen besloten speel-hof ghebouwt, dat rijckelijck verçierende met acht-en-tachentigh beelden van Goden, en Goddinnen. En hy voeghde by haer tot haer ver-maeck derthien vrindelijcke staet-joffrouwen, en Camenieren, beneffens eenen Pedagoog, of seden-meester ghenoemt Apelianus om haer in de letter-en-schrijf-konst te onder-wijsen, hier most sy blijven seven jaeren tot datse in haer veertiende soude sijn getreden, om haer dan met een machtighen Vorst te doen trouwen. Sy had hier tot haeren tijdt-verdrijf alle soorten van Prince-ghenuchtjens, sy hadde hier haer musieck, sy hadde bloem-hoven, sy hadde den sanck der voghelen, sy hadde een speel-jachtjen met sijde kabeltjens, sattijne vlaghskens, en alle bedenckelijcke heerlijcke ghenuchelijcke tijdt-kortinghe. Het ghebeurde eens, datse van spelen wat ver-moeyt en be-sweet zijnde, is gheklommen op haeren Belveder, of tooren, en op datse door een windeken wat ver-koelt soude worden, heeftse een venster naer den oosten open ghedaen, en een naer den westen, terwijlen datse daer sit en fantaseert, komter een duyve ghevloghen door het een venster, en leght op haer taefell eenen olijf-tack; en door het ander venster komt in-ghevloghen eenen rave, en leght op haer taefel een serpent, door dese soo on-verwachte en tegen-een-strijdende saecken wierdt de Princesse met schrick, en ver-wonderinghe in-ghenomen, ter tijdt toe dat Apelianus haer het beduytsel daer van heeft ghegheven, segghende dat den rave was den | |
[p. 177] | |
duyvel, en het serpent was lijden en tegen-spoet: in tegen-deel soo beteeckende de duyve den Coninck der hemelen, en den olijf-tack eenen gheruste en salighe vrede die over haer stont te daelen. Het waer te wijt-loopich alles te ver-haelen, ghelijck ick oock voor-by gae, hoe datse vanden H. Enghel besocht en onder-wesen is, hoese gedoopt is, en van heydens Christen is gheworden, daer naer hoese de maeghdelijcke Lelie met de roose van martelie aen haeren krans onder een heeft gevlochten. Dit naer-volgende kip ick alleen uyt tot bevestinghe van het gheene dat ick hier voor-hebbe. Ick segghe, dan dat dit boven beschreven niet alleen gebeurt en is aen Herma, neen, want men vindter al veel die in die lustighe speel-hoven, in die groen prieeltjens, in die dicht-ghevlochten gloriettekens, beter den Rave weten te spelen, als het Duyfken, en die in de plaetse van eenen olijf-tack van eenen vreedsaemighen Christelijcken eerbaeren handel, aen een deuchtsaem on-noosel hert het venijn van hunne ontuchtigheydt voor-setten, en hun hels-vergif soecken in-te-blaesen, het welck, om datter onse bedorvene nature eenen treck toe voelt, en gheneghentheydt toe heeft, al te licht wordt ingesoghen Hoe wel schrijft hier op den H. Hieronymus? Quis vnquam mortalium juxta viperam securos somnos capit? quae, si non percutiat, certè solicitat. (a) Securius est perire non posse, quam juxta periculum non perijsse. Wie isser vande menschen die gherust by een serpent kan slaepen? Want al ist dat het u sijn venijn niet in-en-schiet, sijne | |
[p. 178] | |
ghenegentheydt is om u daer mede te beschaedigen: het is gheruster te zijn buyten alle perijckelen, als niet verloren te gaen in de perijckelen. Oversulckx, Philagie, soo sult ghy, zijnde by ongelijcke persoonen op het hooghste schouwen en vluchtende afsonderinghe van het gheselschap, de eenigheydt, de gesloten kaemers, de bosschagien, dichte gloriettekens, groen prieeltjens, donckere saletten, want dese zijn de kloxkens, en den voor-slagh van eene ongeluckighe, en beklaeghelijcke ure, wacht u oock van die soete teughskens, want sy baeren sulcken bittere vruchten. En men bevindt dickwils dat daer den wijn gaet binnen, daer gaet de voor-sichticheydt buyten, en soo steltmen dien on-weirdeerlijcken schat de Eerbaerheydt in perijckel van gherooft te worden. O met wat een hertelijck vermaeck sie ick, o Philagie, dat ghy boven de deure van u huys hebt van witte marmer doen stellen het suyver ghediertjen van Armenien, met dese devise of onder-schrift: Malo mori, quam foedari dat is: Liever een lijck, Voor waer dien stil-sprekenden steen vermaent u en uyt-gaende en in-komende, van uwe maeghdelijcke plicht en eer-baerheyt in recommendatie te houden. En om niemandts schoon backhus een strooy-breet vande rechte baen af-te-wijcken. En in diergelijcke schole hadde ghestudeert die | |
[p. 179] | |
treffelijcke edele Personagie van Vranck-rijck, die eene ghesworene vyandinne was van alle on-tuchtighe conversatie. Sy hadde aen haere sijde hanghen een gepolijstert cristallijnen reliquarium, daer de vliegen (de kaele lichte jonckerkens) met haer pootjens noyt gheen vatten aen en hadden. Rondsom stonden gegraveert dese woorden: Nil mihi vobiscum est. dat is: Ick en wil met u niet te doen hebben. En met dese enckele woorden, hadse al dese sinnen. On-gebonden en uyt-gestort gheselschap, Nil mihi vobiscum est. On-tuchtighe caemer-speelders, en lichte Comedianten, Nil mihi vobiscum est. Pluym-strijckers en bedrieghelijcke vleyers, Nil mihi vobiscum est. Eer-suchtighe en af-gunstighe Hovelinghen, Nil mihi vobiscum est. Eer-loose, en wulpse conversatie, Nil mihi vobiscum est. En de H. Agnes (die soeter en sacht-moedigher was als het lammeken daerse mede wordt geschildert,) even-wel by sulcken deugh-nieten en eer-loosen schelmen sprack sy als eene leeuwinne, en sey: Discede a me pabulum mortis, Wech van hier ghy rot-aes van de doodt, en brandt-stock vande helle, een standt-vastighe en eer-baere maeght die lacht met al u quellen. Soo spraeken dese maeghden meer met wercken, als met woorden. Waer door sy voor Godt en voor de menschen haeren naem, en achtbaerheydt tot de wolcken toe hebben op-ghesteken. Voor-waer allen de glorie van een maeghet by de menschen bestaet daer in, dat tot haerent, gelijckmen seght: Niet met allen uyt en hanght, datter noyt blaeyken aen haeren maeghden-krans en is | |
[p. 180] | |
verslenst, datse de woorden van Iudith magh ghebruycken, en segghen noch daer en boven: Flos mihi dos, ma fleur est mon Sonneur. Mijn bloem is mijnen roem. Ick heb binnen Antwerpen ghekent een eerlijcke dochter, seght den Eerw. P. Tollenaer, aen wie soo haeren vrijer voor-wierp: (a) Wat soude ick met u trouwen, my dunckt dat ghy niet recht en gaet in uwe schoenen: Sy, die eerbaer van herte en suyver van lichaem was, heeft dit voor een on-ver-douwelijck verwijt, en voor eene lasteringhe, die niet en was op-te-kroppen, aen-ghehoort, en sonder haer te ontschuldighen, of haere onnooselheydt te ver-dedighen, is met alle vlijticheydt naer eenen apoteekers winckel gheloopen, om eenen brock regael in-te-swelghen. Sy hadde liever haer leven, als haer eere te derven. Tis waer, men heeft met een teghen-venijn haer in-te-gheven, het leven noch behouden, maer sy toonde, al hoe wel door eenen on-geoorlofden middel, dat die haer eer heeft ver-loren, dat die het altemael heeft ver-loren. Daerom soo segh ick: |