Logo DBNL
Den spieghel van Philagie (1674)

Den spieghel van Philagie

(1674)–Adriaen Poirters–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

De Godt-vreesende Siele begeeft haer tot de nacht-ruste, en wordt onder-wesen hoemen sy selven, naer het exempel vanden H. Xaverius, moet draeghen.

ISt by aldien, o Philagie, dat ghy den dagh met Godt-vruchtighe, yverighe, nerstige wercken over-brenght, soo en sult ghy s'avondts met dien Keyser (die diën dagh niemandt eenigh weldaet gejont en hadde) niet moeten versuchten, en seggen: Amici, diem hunc per didimus. Vrienden desen dagh is geweest eenen verloren dagh. Nu resteert daer noch dat als wy den tijdt met voor-deel soo kloeckmoedigh by daege hebben uyt-gevoert dat wy ons by nachte dan de victorie niet en moeten laeten ont-futselen, en uyt de handt slippen.

Over-sulckx eer ghy u tot de ruste begheeft, o Philagie, doet u avondt-ghebedt, leest met het geheel huys-ghesin (soo het ghevoegelijck kan geschieden) de Litanien van Onse Lieve Vrouwe van Loretten. Sijt ghy meerder-jaerich, gheeft; sijt ghy minder-jaerich, vraeght de benedictie, en besproedt u met wy-waeter: beveelt u aen Godt,

aen sijne ghebenedijde Moeder, aen uwen H. Engel Bewaerder, en seght:

 
WAt vyandt ist die my ver-vaert
 
Als mijnen Engel my bewaert?
 
Ten is gheen wachte-loos ghesel,
 
Maer staet gheduerich sentinel.
 
By klaeren daegh, by donck'ren nacht,
 
Houdt hy voor mijne Siel de wacht.
 
Beschermt hy my, soo ben ick vry,
 
Al quaem de heel hel teghen my.
 
Siet Enghel, scherp dan inden windt,
 
Eer mijnen vyandt my verslindt.
 
Die in ons ruste niet en rust,
 
Maer ons bekoort door valschen lust.
 
Maeckt dat Godts vrees' dan rons-om my,
 
Maeckt datse in mijn herte sy:
 
Het is een reyn, en kuys ghemoet
 
Dat oock on-wetendt deughden doet.

Bidt met de H. Kercke: Visita quaesimus domine &c. Heere, wy bidden u, wilt dese wooninghe besoecken, en weirt daer verre af allen de listen van den vyandt, uwe Heylige Enghelen moeten daer in woonen, die ons in vrede be-waeren, ende uwe benedictie ende seghen moet ghestadigh over ons blijven. Let wel o Philagie, op die woorden: Listen vanden vyandt. Want dan soeckt hy ons te ver-rasschen. Tacitus seght een woordt vande Hoogh-duytsche Krijghs-mannen, vyanden der Romeynen, het welck in onsen gheestelijcken oorlogh oock de duyvelen kan toe-ghepast worden: Atras in praelia noctes legunt. Sy kiesen tot hun strijdts-voor-deel de donckere nachten. Want

dan sou een sorghe-loos heyr vyandts maght eerder op't lijf, als in't ghesicht hebben.

Dies-volghens, o Philagie, sult ghy u herte, vreesende vyandts listen, eer de ooghen toe-gaen, aen goede gepeysen en gedachten openen: want datmen s'avonts te meulen doet, daer sullen de sinnen by nachten dickwils op maelen. Weirdt dan verre van u alle on-tuchtighe in-vallen, en on-gheoorlofde ghedachten, en ick houde het teenemael voor eenen grooten fael-greep en een ver-stuyckt oordeel dat de Heydensche droom-uyt-legghers seyden: Serpens conspectus in cubili, felicitas. Een voor-boeyken van geluck is een serpent dat in de slaep-plaetse wordt ghevonden. Want (en lichaemelijck en geestelijck gesproken) soo en kander van dat venijnich geselschap niet anders af-komen, als wonden en sonden, daerom gedraegh ick my aen de woorden vanden Wijse man: Quasi a facie colubri, sic fuge peccatum. Besiet noch eens de voor-gaende printe.

 
HOe is den reyser niet be-schroomt
 
Als een serpent hem teghen komt?
 
En hem vaert-in blaeuw van venijn,
 
Daer dry sijn tonghen vol van sijn?
 
Hoe kleene lidt-maet dat het straelt,
 
De Siel wordt uyt het lijf ghehaelt:
 
Al waer den beet als van een vlooy,
 
Het sal hun recken op het strooy.
 
O Siel de slanghe die soo schiet,
 
En heeft noch by de sonde niet;
 
Want gheen regael, noch gheen venijn,
 
En kan soo boos als boosheyt zijn.
 
Leght in een schael met u verstandt
 
't Vergif van heel Afriken-landt,
 
En dan een sond' in d'ander schael,
 
Sy over-weghet altemael.
 
Weirt uyt de hel haer boos venijn,
 
De hel en sal gheen helle sijn:
 
Daerom op dat ghy niet en sucht
 
Siet dat ghy oock haer' schaeduw' vlucht.

Dit altemael, o Philagie, ghedaen sijnde, ende naer-ghevolght, wat raet soo u den duyvel, die noyt en slaept, uwe nacht-ruste ver-raedelijck quam te stooren? o! dan wenschte ick dat in dier-ghelijck gheval den H. Franciscus Xaverius uwen Patroon en voor-beeldt moghte wesen! want desen oock slaepende, heeft sijne waeckende vyanden ver-wonnen. Ten was niet seer swaer dat hem den duyvel in't droomen wilde ver-beelden, evenwel desen vromen Campioen heefter tot vechtens toe, jae tot vergieten van sijn bloedt, teghen ghestreden. Den duyvel was bedroghen, hy en wist niet, dat als de sinnen slaepen, dat dan de Eer-baer-heyt weet te waecken. Bidt dan Godt altijt, o Philagie, met den Propheet David: Illumina, Domine, oculos meos, ne vnquam obdormiam in morte, nequando dicat inimucus meus praevalui adversus eum. O Heer ver-licht mijne ooghen! op dat ick niet en ver-valle in den slaep des doodts, en dat mijnen vyandt sich niet en roeme, en segghe: ick heb hem ver-meestert, en over-wonnen. Voorwaer als ick dat, o Philagie, vanden H. Xaverius over-peyse, dan sie ick hoe waerachtich dat het is, datmen ghemeenlijck seght: Het

sijn goede, ende ghetrouwe peirden, die oock, als den ruyter slaept, niet eenen voet buyten het spoor en stellen.

By het voor-gaende moet ick iet ghelijck-vormich toe-voeghen, wat een schoonen diamant was de eer-baerheyt oock aen de kroon van die kloecke Coninghinne ende Martelerse Maria Stuarta? in wie Godt, ende natuere alle gratien hadden laeten vloeyen, het gebeurde eens dat dese door-luchtighe Majesteyt op haere ledikant slaepende, de handt tusschen de gordijnen hadde uyt-ghesteken, eenen pagie, daer voor by gaende, heeft de handt ghestolens wijs ghekust met eene ootmoedighe eer-biedinghe, sy uyt haeren slaep schietende, heeft gherucht ghemaeckt, en beginnen te roepen al of daer te groote vryicheyt aen haere persoon gheschiet waere: strax komt de lijf-wacht in-ghevloghen, en sonder voorder onder-soeck wordt den onnooselen pagie als eenen eer-scheynder met de helle-baerden door-loopen, wel is waer dat in dese gheschiedenisse is veel vreedt-heyt, maer oock niet minder eerbaerheyt, door wiens luyster dese Majesteyt meer als door diamanten was blinckende.

Dat is die Stuarta, den roem van de ge-kroonde hoofden, die Majesteyt vol eer en glorie, die groote Coninghinne in Europa. Noyt en isser Princesse gheweest in de wereldt die meerder in eere en weirderinge hiel de kercken, de Priesters, de Autaeren, en is daer-en-tuschen twintich jaeren berooft gheweest van kercken, Priesters, en Autaeren, om van haer eyghen lichaem te maecken eenen tempel, van haer herte eenen Autaer, van

haer bloet een sacrificie. Wat Martelaer heeft soo veel kerckers heyligh ghemaeckt met sijn deughden? wat Maeghet heeft soo veel jaeren eene gevanghenisse moeten be-sueren, en ver-dueren? wie isser die soo veel dooden in eene doot is ghe-storven! Sy hadde een mannelijck herte teghen alle die Luypaerden, een siele van eenen diamant teghen duysent haemer-slaeghen. De Enghelen saeghen uyt de poorten der Hemelen haer stryden, sy ver-kloeckten haere standt-vasticheyt, sy songen haere glorie en lof-sanghen, sy vlochten haere triumf-kroone, die blincken sal als de kroonen van Enghelandt, en Schot-landt sullen in roock zijn ver-dwenen.

O wat een ver-schil salder ten jonxsten daeghe wesen? (a) dan sal Maria staen vol straelen en glorien, maer in teghen-deel sal Elisabetha verschynen als een phantome vol-schrick, en als eene schimme van af-grysschelijckheyt, om-ringht van haere Godde-loose Raedt-heeren, die hun sullen ver-toonen, doots-bleeker als de schaduwen vande ver-doemde. O door-luchtighe Maria! o bloem en roem der Coninginnen! o onnoosele ghemartelde Majesteyt! uwen naem ghevoert op de vleughen van de faeme en ver-maertheyt, vlieght over steden, en Rijcken tot d'eynde des werelts, en gheeft aen alle volcken eene groote ver-cieringhe, van waer uwe victorieuse Siele siet die Coninghlijcke Eylanden. Maer met eene goedtjonstighe ooghe! o gheluckighe soose hun standt-vastigher by het oudt waerachtich, als by het bedrieghlijck

nieuw gheloof ghehouden hadden! wat belanght dese door-edelste Coninghinne.

 
Twee saecken hebben haer 't byl door den hals gedreven,
 
't Recht dat sy had tot Rijck, en haer on-noosel leven.
 
Dees doot heeft Lisabet gesmeedt door vreedt gemoet,
 
De vraeck-sucht drinckt eerst gal, en dan onnosel bloet.

Doch ick loop hier te verre, ick meende maer alleen haere eer-baerheyt oock in het slaepen aen-te-wijsen.

Nu noch een woordt, o Philagie, gedenck-weirdigh. Het was eertijts by sommige volckeren eene ghewoonte, dat als hunnen Prince nu gheleghen was om te rusten, datse speelden ontrent sijn ledikant op cithers, en luyten, om hem alsoo in eenen soeten slaep te doen vallen, op dat hy dan smorghens wel ghesint, en bly-gheestich moght ont-waecken. O Philagie, uwe ghespannen luyt, of cither, sal wesen op een Crucifix den gekruysten Jesus, uyt-ghereckt, en ghespannen op die grove naeghelen, en daer uwe oogen op-slaende, eer u den vaeck over-wint, sult ghy segghen: Vulpes foveas habent, & volucres caeli nidos, Filius autem hominis non habet ubi caput reclinet!

 
DE voghels van het wout die rusten in haer nesten,
 
En vossen in haer hol die hebben haer ghemack;
 
Maer voor den Sone Godts en isser niet ten besten,
 
Noch mat, noch decksel-kleet, noch bed, noch strooyen-dack.
 
Eylaes een rouw hert Cruys dat sijn u sachte veiren!
 
Een scherpe doorne-kroon dient u voor hooft-fluwijn,
 
Ah al waer ick van steen, het sou mijn herte deiren:
 
Ah mijne Siel beswijckt door uwe groote pijn!
 
O wierdt nu mijne Siel soo reyn, en net gevonden,
 
Dat ghy daer hadt gherief voor u op alle sy!
 
En dat ghy my dan oock ont-fonght in uwe Wonden!
 
Soo ruste ick in u, soo ruste ghy in my!

Ghy soudt oock, o Philagie, hier moghen by-voegen, dat sekere Maeghet sey in haere sieckte:

 
Al valt my bedd', en sieckten hert,
 
'tWordt al ver-soet door Jesu smert:
 
Want als ick laest sijn Cruys besagh,
 
My docht dat ick op roosen lagh.

En dier-ghelijcke be-merckinghen hebben aen de H. Hedwigis Hertoghinne van Polen, in-gegeven van haer in haere nacht-ruste oock te ver-sterven. Sy hadde twee bedden, het een was een bedde van Parade vande sachste swaene pluymen, met kostelijck decksel, en met een rijck be-hanghsel, ieder een gheloofde dat de Hertoghinne op dese ledikant haer begaf tot de ruste, soo oor-deelden de Hovelinghen. Maer het was verre van daer: want sy hadde in het ver-borghen een slecht, erm, hert strooyen-saxken daerse alle nachten gonck op rusten schier sonder ruste. Het voor-beeldt van eenen ghekruysten Jesus aen eenen rouwen en herden boom stervende werckt altijdt sterck op de ghemoederen van sijne dienaeressen.

Wat dient hier nu noch by-gevoeght? niet anders o Philagie, als u noch eens te be-maenen dat ghy uwen H. Enghel wilt vierichlijck bidden, dat hy u in uwe nacht-ruste teghen alle de laeghen, en listen van den duyvel wil be-waeren, en be-scher-

men, want sonder sijnen sorghvuldighen bystant, al en weten wy het niet, waeren wy dickwils van onsen on-sienlijcken vyandt beschaedicht. Die hy by daege geen meester en kan worden, die soeckt hy by nachten te over-winnen. Gheenen Sentinel en waeckt soo ghetrouwelijck aen de deur van sijnen capiteyn, als uwen H. Enghel voor uwe Siele. En sonder dese wacht, o Philagie, alles waer ver-loren, ghelijck dit den H. Bonaventura wel is leerende: Contra hostes tam callidos, tam potentes humana fragilitas nequaquam stare posset, nisi haberet Sanctos Angelos adjutores, qui eorum repellerent impugnationes. De kranckheydt vanden mensch en sou in gheenderhande manieren konnen weder-staen aen soo stercke en argh-listighe vyanden, ten waere datse hadde den by-standt van de H.H. Engelen, die ons teghen hunne bevechtingen beschermen.

Godt geef, o Philagie, dat van u beddeken magh gheseydt worden, dat wy lesen van het ledikant van Salomon: Lectulum Salomonis sexaginta fortes ambiunt propter timores nocturnos. Het ledikant van Salomon om-ringhen, en beschermen sestich heel stercke om de vreese by nachte. Siet ghy wel dat ghelijcker by nachten be-vechters zijn, datter oock soo moeten by nachten be-schermers wesen. En die ymant in den uytersten noodt by-staen, die zijn wy oock eene uytterste danck-baerheydt schuldich.

Hier op sal u dese ghelijckenisse licht gheven, genomen daer zijn twee Edelmans die door eenen on-ver-soennelijcken haet malkanderen aen't lijf willen, sy daeghen malkanderen dan uyt om een rappier saemen af-te-meten, of om eenen koghel

te wisselen, terwijlen datse handt-gemeen sijn met den deghen, worden sy ghescheeden, en ieder van hooger handt naer sijn huys gesonden. Te midder-nacht komt den eenen diefs-ghewijs ten huyse van den anderen, treedt in sijn salet, komt aen de ledikant om den slaependen Edelman te vermoorden, dan t'alle gheluck is daer eenen van sijne beste vrienden, die meesterlijck met het rappier weet te spelen, die repareert al de steken, en vaert den ver-raeder in, en valt hem soo dapper op het lijf dat die quam om een ander sijn leven te nemen, ten nauwer noodt sijn eyghen leven kan bewaeren, op dit gerucht schiet den Edelman uyt sijnen slaep, en ver-staende den heelen om-slagh vanden ver-raeders handel, bedanckt sijnen vrindt met de vrin-lijckste woorden van de wereldt, offert sijnen weder-dienst in alle sijn perijckelen, en sweirt dat hy, soo lanck als hy aessem in sijn lijf sal hebben, hem sijn leven schuldigh sal wesen.

Peyst o Philagie, dat ghy sijt den slaependen Edelman, den duyvel den ver-raeder, en den vrindt uwen H. Enghel bewaerder, en weght eens hoe groote danck-baerheydt ghy hem schuldich zijt voor soo groote wel-daeden!

Den H. Basilius en kan niet ghenoch prijsen den H. Enghel Bewaerder van de schoone, edele, suyvere Maeghet Theophila, die by nachten in een on-tuchtighe plaetse ghebrocht wierde om ont-eert te worden. Sy vol vreese om haer suyverheyt, en vol hope om Godts bermhertigheyt, sat, en las den boeck van het H. Evangelie. Als wanneer die wulpse rabauwen d'een voor, en d'ander naer

binnen quaemen, maer oock d'een voor en d'ander naer wierden altemael van haeren Enghel den neck ghebroken. Waer op den H. Ambrosius spreeckt dese gulde woorden: Quid mirum si pro vobis Angeli militant, quae Angelorum moribus militatis? Wat wonder ist dat de Enghelen voor u vechten, aenghesien dat ghy strijdt met Enghelsche manieren?

Waerom en sou ick dan aen den H. Enghel Bewaerder niet moghen toe-passen een schildery die den Paus Sixtus den V. hadden doen maecken. Een waekende Leeuw lagh op een gesloten koffer houdende in sijnen eenen klaeuw een sterre, het onder-schrift was

Vigilat sacri thesauri Custos.
Den bewaerder vanden heylighen tresoor waeckt.

O wat een rijcken schat is de Siele! het is eenen tresoor boven allen de tresooren, soo dat ick wel magh segghen:

 
Goet be-waert, iet be-waert,
 
Ghesondtheyt be-waert, veel be-waert,
 
Eer be-waert, meer be-waert,
 
Maer Siel be-waert, al be-waert.

En die ghenaede doet ons Godt al-machtigh dat hy van den eersten ooghen-blick dat onse siel is gheschaepen, haer voor-sien heeft van eenen H. Enghel Be-waerder.

Och hoe wel, o Philagie, heeft die herpe van David daer af-ghesonghen: Angelis suis Deus mandavit de te, vt custodiant te in omnibus vijs tuis. Godt heeft aen sijn Enghelen gheboden datse u bewaeren souden in allen uwe weghen.

Soo dat my dunckt, o Philagie, dat ick van onsen H. Enghel magh segghen, dat hy heeft den aerdt, de diensten, en uyt-werckinghe van de op-rechte Liefde, ghelijck ick u sal toonen. Om dit wel te ver-staen, o Philagie, soo moet ghy weten datmen de Liefde schildert als eenen schoonen Ionghelinck, want de Liefde en magh niet ver-ouderen, op sijn voor-hooft staet geschreven: AEstas & Hyems. Somer en Winter. Op sijn herte: Vita, & Mors. Leven en Doodt. Op den boordt van sijn kleedt: Prope & Procul. Naer-by en van Verre. Hoort nu voorder:

Dat is altemael te segghen. De Liefde bemindt en den H. Enghel bewaert Somer en Winter, dat is in voor-spoet en in teghen-spoet. De Liefde bemindt, en den H. Enghel be-waert in het Leven en naer de Doodt. De Liefde bemint, en den H. Enghel be-waert van Naer-by en van Verre. Dat is op alle plaetsen, op alle tijden, by daeghen, en besonderlijck by nachten.

Laet ons hier exempel-wijs wat klaerheydt geven. Ghy hebt wel ghesien, o Philagie, de schilderije vande H. Gudula Patronersse van de Princelijcke stadt van Brussel, staende tuschen eenen duyvel, en haeren Enghel Bewaerder, dese edele, yverighe Maeghet, en dede niet alleen haere devotie in haere be-slotene slaep-kaemer, maer oock des nachts in de duysterheyden, als wanneer sy haere ghebeden gonck op-offeren aen Godt almachtich op ghewijde plaetsen, en kercken.

Den duyvel, die alsoo grooten vyandt is van de devotie, als van het licht, die wouw, die souw

dese H. Maeghet in haere devotie eens voor al verstooren, en seffens beletten.

Wat doet hy? dien helschen vier-stoker komt met eenen blaes-balck aen en gelijck sy by nachte gonck met eene lanterne, soo quam den duyvel de kerse uyt-blaesen om haer op den duysteren wegh te ver-stellen. Maer op den selfsten ooghen-blick wierdt de kerse van haeren Enghel Bewaerder wederom ont-steken, en gaf haer ghelegentheydt om haere Godt-vruchticheydt naer wensch te vol-brenghen.

Peyst, o Philagie dat de Siel is eene Gudula, en dat den duyvel al dickwils toe-leet, niet om het licht vande kerse, maer om het licht vande rechte reden in ons te ver-duysteren en uyt-te-blaesen, ten eynde hy ons ergens mocht doen stronckelen, en in eenighe sonden te doen vallen. Maer dan is onsen H. Engel dapper in de weir om ons belemmert en ver-donckert ver-standt wederom te ont-steken en te ver-lichten, en daerom ist dat wy hem daeghelijckx aen-roepen met dit kort ghebedeken: Angeli Dei, qui custoos es mei, me tibi commissam pietate supernâ, hodie illumina, custodi rege, & guberna. Heylighen Enghel, die mijnen Bewaerder sijt, wilt my (aen wie ick door Godts ghenaede bevolen ben) van daegh, en te nacht verlichten, bewaeren, regeren, en be-schermen. De diensten, ghe-leyde, en be-scherminge vanden H. Engel Bewaerder sal ick be-sluyten, en be-percken in de naest-volghende gheschiedenisse vol seld-saeme avonturen, en vol on-ver-wachte toe-vallen.

Binnen Nuys, o Philagie vijf mijlen gheleghen

van de stadt Ceulen, was een treffelijck man woonende, met een deughdelijcke huys-vrouwe, de welcke, soose gheen vruchten in den Houwelijcken staet en hadden ghewonnen, soo hebbense ghelijck eenen anderen Ioachim en eene tweede Anna Godt om eenen erf-genaem ghebeden. Hunne godt-vruchtigheyt heeft inden Hemel sulcken kracht ghehadt, dat sijne huys-vrouwe niet alleen be-vrucht en is gheweest, maer is van twee-lingen bly-moeder gheworden, de welcke sy, op datse in de deucht souden op-groeyen (wel wetende datmen kinders kan winnen, maer gheen sinnen) in een maeghden-klooster be-steedt hebben. Om daer in alle Godt-vruchtighe oeffeningen, en Christelijcke seden onder-wesen te worden.

Middeler-tijdt is de Huys-vrouwe af-lijvich geworden, en den Vader, soo uyt kracht van eene be-lofte, als van de Kruys-vaert, heeft hem bereyt gemaeckt om naer het Heyligh-Landt te trecken, en heeft met eenen goet ghevonden dat hy sijne eene dochter, met naeme Hildegundis (ter-wijlen de andere, Hagne ghenoemt, was Nonneken geworden) op de reyse voor sijn gheselschap, soude mede nemen, en om allen perijckel te ver-hoeden, dat eene jonghe schoone maeghet kan over-komen, heeft hy haer gheschoren, en de kleederen van eenen jonghman, en den naem van Iosephus ghegheven, hopende haere eer-baerheyt door dit ont-veynsen on-ghescheyndt te bewaeren.

Aen-nemende eenen knecht tot hunnen dienst op de reyse, zijnse t'scheep ghegaen, zeylende nu met een mooy koeltje voor windt, nu door herde stormen

stormen gheslinghert van de baeren, maer 't allen on-gheluck soo is den vader door veel on-gemacken in een sieckte ghevallen, en voelende datter perijckel en de doodt mede ver-menght was, heeft hy den knecht allen sijn geldts beneffens de toe-sicht, en be-waerenisse van Iosephus in handen ghe-geven, en is alsoo op het schip ghestorven.

Wat soude Iosephus doen? goeden raedt was hier kostelijcken raedt, hy menghde sijn traenen met de waeteren van de zee-baeren, tot datse ten lesten tot Ioppe sijn ten ancker ghekomen, en sijn voorts landt waert naer Ierusalem getrocken. Hier hebbense de Heylighe plaetsen besoght, die den Heere Jesus met sijne Goddelijcke planten, en met sijn dierbaer Bloedt besproeyt, en geheylicht hadde. Weder-keerende van Ierusalem naer Accaron, om van daer naer Europa over-te-steken, soo is by nachten desen trouwe-loosen, en meyn-eedigen knecht met allen het geldt ghestolens-wijs door-gheloopen. Hy was wel in een Heylich Landt, maer dat en waeren seker geen heylighe wercken!

Siet eens, o Philagie, hoe dat die wanckel-baerighe Fortune, en on-ghestaedighe Luck-vrouwe (heydens ghesproken) haer rol en personagie al-reedts begint te spelen? wat sou den ver-laeten Iosephus, die bedroefde Weese aen-gaen-vanghen? hy was berooft, en on-bloot van vader, van moeder, van gheselschap, van teir-geldt, in een vreemt landt, onder vreemde menschen. Maer als het op de wereldt al is ver-loren, dan is het al in den hemel ghewonnen: Siet, sekeren deughdelijcken man (sich selven niet anders in-beeldende of het

en was eenen Ionghman) heeft Iosephum wederom geleydt naer Ierusalem en be-steedt in het klooster van de Templiers om daer te woonen. Hier was Iosephus ontrent een jaer, als wanneer daer eenen Pelgrom uyt het Stift Ceulen is aen-gekomen, dan welcken, behalven sijn devotie, oock last hadde, om naer den vader van Iosephus te ver-nemen. Doch ver-staende sijne on-ver-wachte doodt op zee, en dat Iosephus sijnen Sone was, soo zijnse alle beyde van Ierusalem getrocken om naer het vader-landt te keeren.

Het beginsel, en het midden van dese reyse waeren naer wensch, maer het eynde is weder tot ongheluck van Iosephus uyt-ghevallen, want eerse tot Ceulen kosten geraecken, is desen Leydts-man oock ghestorven, die aen Iosephus eenighe penninghen tot noodt-druft heeft achter-ghelaeten, onder allen dese droefheden had Iosephus noch dese blijschap dat hy in een bekent landt was ghekomen, over-sulckx naerderende aen Ceulen, is hy daer in een herberghe ghegaen om sijn af-ghesloofde krachten wat te ver-stercken. Daer naer is hy door Godts en sijns H. Enghels bestieringhe ghegaen ten huyse van eene vande principaelste Dom-Heeren, die door eene in-gheboren berm-hertigheydt tot de Pelgroms Iosephum met blijschap heeft ont-fanghen. Iosephus wel wetende dat al is eenen vrindt suycker soet datmen hem daerom niet heel eeten en moet, die is den Dom-Heer naer verloop van ettelijcke daeghen van sijne gast-baerheydt ten hoochsten gaen bedancken: waer op den Heer Canonick beleefdelijck ant-woorde: was hy ghe-

dient met sijn herberghe, hy sou met den gast ghe-dient wesen.

Desen Dom-Heer had een groot verschil met den Arts-Bischop van Ceulen en dat ter oorsaecke van sijne suster die desen Arts-Bischop wilde ver-drucken, om sijne eyghene Nichte den Staf van eene Abdisse in de handt te gheven.

 
Soo sietmen meest gheraecken,
 
De eer-sucht in t'schar-laecken.

Hier over is den Heer Canoninck naer Roomen ghereyst om by sijne Heylicheyt te plaeyderen, en heeft Iosephum, die dese reyse wat teghen sijn hert aen-nam, voor mede-ghesel ghenomen. Sy sijn ghekomen tot Ments, van Ments tot Wurts-borgh en soo voorts tot aen den Donnauw-stroom, van daer naer Aus-burgh. Hier is den Canoninck om sekere redenen voor af-ghereden, met last dat Iosephus hem te voet soude volghen, daer hy nu al-leen zijnde, ghevallen is aen het meeste perijckel vande wereldt.

Het schijnt voorwaer dat Godt sommighe Sielen confijt in suycker en honich, en sommighe in-leedt in asyn en in pekel, ghelijck het in desen schijn-jonghman is ghebleken: want Iosephus passeerende door een Bosch, is daer in eenen reysende man (dat eenen dief was) ghevallen. Soo desen ver-volght wierde van de gheene die hy snachts te vooren hadde bestolen, soo had desen dief oock hondert ooghen in het seyl om af-te-spien ofter geenen on-raedt en moght volghen. Hy dan siende van verre datse op hem aen-quaemen, docht,

beter in't ryser, als in't yser, dies beveelt hy sijnen sack, daer het ghestolen goet in-stack, aen Iosephus die van de dieverye niet het minste achter-dencken en hadde, en sey dat hy terstondt weer ter selver plaetse by hem soude weder-keeren, en gonck daeren-tusschen sy selven in de dichte ruychte, en blinde bosschen ver-steken, om te sien hoe de saecke mochte af-loopen.

Iosephus die van Godt gheen ergh en wist, en on-noosel op den sack was sittende, wordt van de ver-volghers over-vallen, en voor den dief, die den huys-braeck en dief-stal ghedaen heeft, uyt-gheroepen, en hoe hy sijne on-nooselheyt verdedight of niet, hy en krijght noch ghehoor, noch gheloof, hy is den dief, en hy moet als den dief door eenen bast ofte strop aen de galghe sterven. Sy sleypen en sleuren hem dan in de stadt, doen spits recht, en wordt op staende voet tot de doot ver-oordeelt. Voorwaer eenen Rechter die een sententie des doots stryckt, op der aerde be-hoorde wel een oor en een oogh te hebben in den Hemel!

Wat sou den ellendighen on-gheluckighen Iosephus doen! siende dat het met het sterflijck leven hier ghedaen was, soo heeft hy ommers sijn on-sterflijck leven willen ver-sekeren. Hy vraeght om eenen Bicht-vaeder, belijdt sijne andere sonden, en ontfanght het Lichaem ons Heeren! den Bicht-vaeder die sonder passie, en ont-steltenisse des ghemoedts oor-deelde, seght rondt uyt dat den on-nooselen is ghevanghen, en dat het den plichtighen is ont-loopen. Over-sulckx datmen souden moeten jacht maecken om den wel-ghe-

maeckten dief selver in handen te krijghen, en aen een galghe op-te-knoopen tot een exempel van allen de anderen: en seeker wel, want daer en is gheen beter preek-houdt, als het hout van de galghen. Den Magistraet heeft desen raedt goet ghevonden, en ghevolght, en hebben den bosch doen besetten, en den eer-loosen schelm is in sijne eyghen schuyl-plaetse be-trapt, en ghevanghen ghenomen, doch wat is het wonder? Als eenen dief veyich is, dan soude hem een muys vast houden.

Men heeft dan dese twee te vier-schaer ghevordert, teghen een ghestelt, om die te saemen, ghelijckmen seght, te confronteeren, en teghen een te doen kanten. Iosephus ver-dedighde sich sterck, steunende vast op sijne on-nooselheydt, den anderen be-graeuwde hem met veel scheld-woorden; en ghelijck hy schallick, en argh-listich was, socht hy sijn dieverye, en vuylicheyt voor van sijn deur af te keiren. Onder-tusschen bleven dese Rechters op eenen kruys-wegh staen, niet weetende wie dat aen de hals-saecke vast was, wie datse souden ver-wysen, wie datse souden staecken.

Hier op heeft den Bicht-vaeder aen-ghedient de proeve van het gloeyende yser (een saecke wel eer-tijts in het gebruyck, waer door de door-luchtighste Keyserinne Cunegundis oock haere on-gheschonden eerbaerheyt mede heeft be-vestight, en be-krachtight.) Om te sien wie aen den huys-braeck vast was, wie dat most voor on-noosel verklaert worden. Het element des viers Iosephum niet beschaedighende, en den anderen brandende, soo wierdt allen de schult, en straffe vanden

hals vanden on-nooselen op de schouwderen van den plichtighen gheschoven, die vanden Magistraet ter doot ver-wesen, vanden scherp-rechter is op-ghehanghen. Men seght:

 
Al is de valscheyt wonder snel,
 
d'Onnooselheydt die vanghtse wel.

Maer, o Philagie, als het nu voor Iosephus al was ghewonnen, soo was het voor Iosephus weder-om al verloren, want de vrienden vanden opghe-hanghen dief verbittert zijnde, hebben op Iosephus toe-gheleet, en hem in hunne maght en stricken ghekreghen, en aen den selfsten boom, sonder forme van recht op-ghehanghen, niet konnende op-swelgen dat eenen vreemdelinck de doot soude ont-gaen en dat eenen in-geboren die alleen soude be-sueren.

En wilt, o Philagie, dien onnooselen Iosephus, die suyvere Maeghet Hildegundis niet beklaeghen, en wilt de Fortune of noodt-lot daer over niet be-schuldighen, en wilt de Voor-sichticheydt Godts hier niet in twijfel; veel min in beschuldinghe trecken. Seght liever met Paulus: O af-grondt van Godts wijsheydt en rijck-dommen! hoe on-begrijpelijck zijn sijn oordeelen, en hoe on-nae-speurlijck sijne wegen!

Hier sullen wy sien, o Philagie, een wonder werck Godts aen desen Iosephus bewesen, en hoe dat hem sijnen H. Enghel Bewaerder, als alle menschelijcke hope af-ghesneden was, te hulpe is ghe-komen. Doch eer ick dat breeder gae be-schrijven, en ont-vouwen, soo moet ick de Poësie een weenich van de wel-daeden der Enghelen laeten ver-haelen:

 
O Godt hoe wonder groot zijn uw' bermhertigheden?
 
Als ghy uw' Enghels gaet tot onsen dienst besteden?
 
Tot ons, die maer zijn aerd', daelt meenigh hemels geest,
 
En daer is d'minste hop', daer seynt gh'u Eng'len meest.
 
Als Abra'm had sijn sweerdt op Isaâc uyt-getoghen?
 
Quam doen den Enghel niet naer Moria ge-vloghen?
 
En hiel met meerder kracht sijn handt en erm heel stil,
 
Godt wouw geen Offerand' van bloet, maer van den wil.
 
Hoe trooste-loos sagh m' u, o Agar, sitten weenen?
 
Ghy suchte om u kindt schier putten in de steenen!
 
Maer als den Enghel komt dan laeft ghy sijnen mondt,
 
En daer geen waeter is, springht waeter uyt den grondt.
 
Heeft Tigris niet gesien den Enghel by sijn baeren,
 
Als aen Tobias quam den visch snel in-gevaeren?
 
Siet Raphel geeft hem raedt, en stilt den vreeden schijn,
 
Den Soon vindt hier sijn spijs, den Vader medicijn.
 
Wanneer door haet en nijdt was Daniel ver-wesen,
 
En levendich tot prooy de koord' quam af-gheresen,
 
Sijn doodt was sonder doodt, soo ras den Engel quam,
 
En elcken fellen leeuw wierdt een sacht-moedich lam.
 
Hoe heeft den Engel niet eens Abacuc gedraeghen,
 
Schoon dat hy niet en had, Elias, uwen waeghen?
 
Hoe vloogh hy sonder vrees, in vrees en in ghevaer?
 
Terwijl sijn leven honck maer aen een enckel haer.
 
Eer Petrus met sijn bloet 't schavot most gaen besproeyen,
 
Ver-lost den Enghel hem uyt kercker, en uyt boeyen,
 
De wacht was sonder wacht, en sliepen aen sijn sy,
 
En eer dat Petrus wist zijn vryheyt, was hy vry.
 
Ah sonder dese hulp Iosephus was ver-loren!
 
Maer siet hoe uyt sijn doodt sijn leven wordt geboren:
 
Als hem den beul stiet af, en perst soo dat het dreunt,
 
Dan heeft den Engel hem heel sachtjens onder-steunt.
 
De galgh' staet selfs ver-stelt dat hy blijft levend' leven,
 
En datse niet en voelt hem sijnen geest gaen geven,
 
Doch daer en deirt noch beul, noch rat, noch strop, noch bast,
 
De doodt wierdt in haer huys van't leven selfs verrast.

Iae den Enghel Bewaerder, o Philagie en heeft Iosephum niet alleen teghen de doodt be-waert, maer ter-wijlen dat hy daer honck, soo hebben hem de Chooren der Engelen met een melodieus musieck, en snaeren-spel komen ver-eeren en ver-heughen, waer door ten hoochsten ver-wondert zijnde, heeft hy ghevraeght wiese waeren: waer op dat sy ant-woorden: datse Enghelen waeren, en datse quaemen van de blijde feest van Hagne sijne Suster, wiens Siele met blijschap en lof-sangen ten Hemel ghevoert hadden. Siet hoe de Engelen over ons waecken, strijden, en in onse saelige doot ver-blijden:

Middeler-tijdt heeft Godt schaep-herders ver-weckt om derrewaerts hun lammeren en oyen te drijven, de welcke in den op-gehanghen Iongh-man noch leven merckende, hebben hem af-ghe-daen van de galge, maer soo daer op't on-versienste eenen wolf quam onder hun kudden gevloghen, soo hebbense Iosephum noch aen handen en voeten ghebonden, laeten ligghen. Doch sijnen Enghel heeft de koorden los ghemaeckt, en op een wit peirdt ghestelt, en in korten tijdt ghevoert tot Verona, daer hy den Dom-Heer heeft ghevonden, die hy tot sijne meeste ver-wonderinge sijne avonturen ver-telt heeft, en al wat hem door Godts genaede was er-varen. Zijn dat niet altemael taste-

lijcke preuven van Godts voor-sichticheden, en diensten der Enghelen?

Van Verona is Iosephus met den Heer Canonick naer Roomen ver-trocken, alwaer hunne saecken by Sijn Heylicheyt ver-richt hebbende, zijnse weder-ghekeert in Duyts-landt, soo nochtans dat den Dom-Heer bleef onder-weghen, en Iosephus is ghetrocken naer Ceulen, daer hy sich tot de studien heeft begheven. Nader-handt is hy onder de Religieusen van Schoonauw Religieus gheworden, en lee in sijn proef-jaeren sulcken bekooringhen, dat hy tot dry keeren toe is aen de poort van het klooster ghegaen om de kap op den tuyn te hangen, en voor eenen apostaet door te loopen, maer Godt en sijnen H. Engel Be-waerder hebben ver-hoedt de uyt-werckinghe van soo quaede duyvelse invallen, daer hy oock sulcken weder-standt tegen dede, dat hem een aeder is gheborsten, en veel bloedt quyt wordende, is sijne ghesondtheydt soo ghekrenckt en ver-swackt, dat hy van sieckte is te bedde gaen ligghen in de eerste weke van den vasten, en is s'woensdaeghs naer Paesschen heylichlijck in den Heer ont-slapen in het jaer 1188. (a) Soomen haer aen haer hert ont-kleede, heeft-men gesien onder den naem van eenen Ionghman en Ionghmans kleederen eene Maeghdelijcke suyverheydt en mannelijcke deughden. Soo dat wy van haer mogen segghen, dat wy van de H. Marina lesen, die oock ver-kleedt in een klooster leefde, en voerde den naem van Marinus: Mulierem sub togâ, virum sub mulieris simulachro ostendimus. By Caecarius zijn dese woorden van haer graf-schrift te lesen:

Haec cujus fossa cineres conclusit & ossa,
Mas vivens paret, moriens sed foemina claret.

Dat is op mijn manier en sin:

 
Hier onder rust een Maegt die Iongman scheen voor d'oogen,
 
Hoe scherp de wereldt siet, noch heeftse die bedrooghen;
 
Noyt leed' haer eer een vleck door eenigh boos gesel,
 
Ah, d'uyt-ganck van den lust is d'in-ganck vande hel!
 
De deucht is hier soo schoon, dat ondeucht haer sou minnen,
 
Maer d'Engel heeft bewaert haer lijf, haer siel, haer sinnen,
 
En heeftse in de doodt self van de doodt be-vrijdt,
 
Die vecht met sulck' Second, draeght kroonen uyt den strijdt.

Is dit niet o Philagie, eene wondere Maeghet? zijn daer niet wonderlijcker toe-vallen? is dat niet eene alder-wonderlijckste bescherminge van haeren Enghel Bewaerder?

 
WIlt, Engel, oock voor my soo groote sorge draegen,
 
Want ick ben hier in strijt, by vyant, en in slaegen,
 
Houdt in dit traenen-dal voor my, bid ick de wacht,
 
Waer datmen drymael schreyt, eer datmen eenmael lacht!
 
Maer boven al bid ick, wanneer ick kom te scheyden,
 
Wilt dan mijn banghe Siel tot haeren Schepper leyden:
 
Ah weirt dan verr' van my den anxst, en bleeken schrick!
 
Wanneer ick geven sal den alder-laetsten snick!
 
Want met het selfste vleesch, en met de selfste leden,
 
Gaen wy tot straf of loon voor onsen Rechter treden,
 
De son die s'avonts daelt, sal s'morgens weer op-staen,
 
Maer soo't ons eens misluckt, voor eeuwigh ist gedaen.
 
Eylaes dan ist te laet! dus maeckt dat ick van heden
 
In tijts magh in de deucht den gulden tijdt besteden,
 
En leven naer Godts wet terwijl mijn leven duert,
 
En eer ick word' van hier naer't duyster graf gevuert!
 
Dus houdt niet op van my tot Godts-dienst aen te drijven,
 
Den aerbeydt valt hier kort, den loon sal eeuwich blijven:
 
Gheeft my dan, al kreun ick, den spoor-slagh over al,
 
Men koopt hier 't hemels soet met bitterheyt en gal.
 
Ghy hebt my een kleen kint sien in een wieghsken decken,
 
Ghy sult my op het strooy voor't leste oock sien recken;
 
Het middel is heel kleen, dus praemt my tijdt op tijdt,
 
't Beginnen is wel goet, 't vol-heirden wint den strijdt.
 
Straft my als ick mis-doe, dool ick, soo stiert mijn gangen;
 
Laet werelt noyt aen my, my noyt aen wereldt hangen;
 
Maeckt dat den deughden-glans op my schijnt over al:
 
Want't moet zijn wonder schoon, dat eeuwigh blincken sall
 
Maer wat sal ick voor lof, voor eer aen u be-wijsen?
 
Soo dickwils als de Son sal daelen, en sal rijsen,
 
Soo looft u mijnen mont, soo danckt u mijn ver-standt,
 
Adieu droef ballinckschap, wy gaen naer't vader-landt!

Onder andere devotien o Philagie, en volghtse nae, die sekeren persoon hadde tot sijnen Enghel Bewaerder, bedanckte hy Godt almachtich daegelijckx, dat sijnen H. Enghel niet en was gheweest onder het getal van die met den hoveirdigen Lucifer gevallen zijn in den af-grondt der helle. Laet ons segghen met de H. Kercke: Deus, qui ineffabili providentiâ sanctos Angelos tuos ad nostram custodiam mittere dignaris, largire supplicibus tuis & eorum protectione semper defendi, & aeternâ societate gaudere. Dat is te segghen: O Godt die door eene on-uyt-sprekelijcke voor-sichtigheydt u gheweirdight hebt uwe H H. Enghelen af-te-seynden om ons te be-schermen,

ver-leent ons, dat bidden wy oot-moedelijck, dat wy altijt hunne ghedurighe be-scherminghe, en hun eeuwigh ghe-selschap moghen ghenieten. Amen.

Onsen H. Enghel verlicht ons o Philagie, in veel-der-hande manieren, hy wijst ons aen de deucht om die te om-helsen, de sonde om die te schouwen. Hy ver-licht ons op dat wy souden sien dat den haet van ons selven, is de liefde van ons selven. Hy ver-licht ons op dat wy souden sien dat de werelt is vol ongestaedicheydt, dat de genuchten zijn vol leedt-wesen; dat de eer, en glorie is vol ydel-heydt, dat de deucht is vol soeticheydt, dat Godts-dienst is vol gherusticheydt. Doch hy en ver-licht niet alleen, maer hy beschermt ons oock met alle getrouwicheydt, teghen perijckelen, en on-ghe-lucken, teghen vier, en waeteren, teghen sieckten, en pesten, teghen de boose gheesten, en duyvelen, die door eenen on-ver-soenelijcken haet sijn uyt-ghelaeten om ons te bederven, gheljck de Engelen komen aen-ghevloghen om ons te be-waeren, de duyvelen doen allen moeyten om ons in de helle te brenghen tot onse ver-doemenisse, ghelijck oock onse Engelen Bewaerders gaen allen be-denckelijcke nersticheydt aen-wenden om ons naer den Hemel te gheleyden en te ver-sekeren van onse saelighe bewaernisse, wat en sijn wy onsen Enghel Bewaerder dan niet schuldigh?

Laet my toe, o Philagie, dat ick u de sorghvuldicheyt van uwen H. Engel aen-magh-wijsen in eene bloeme. (a) By de Egyptenaeren in de hoven van Abaßien is te vinden onder andere bloemen een niet on-ghelijck aen de sonne-bloem, daer in aen haer

ghelijck, datse staende in de aerde gewortelt, haere roose naer den Hemel is keerende, maer daer in aen de sonne-bloem on-ghelijck, datse door eene besondere geneghentheydt tot de maen een maen-bloem schijnt te wesen. Dese bloem magh haeren roem oock draegen boven alle bloemen om datse soo rijckelijck is begaeft met de alder-schoonste coleuren, datse sonder weer-gae is, en het puyck der bloemen, die daerom oock spant de kroon boven alle de andere bloemen.

Dit voor-deel der schoonicheydt wordt ver-meerdert en op-gesteken door eene besondere be-waernisse daerse den Hemel mede schijnt te be-gunstigen en te segenen. Want daer is een vlijtich, en sorgh-vuldigh boven maeten schoon vogeltjen, dat is ghelijck haeren bewaerder, dat blijft haer by, dat is sorgh-vuldich, dat is haer ghetrouw, dat suyvertse, dat be-waertse, dat ver-hoedt datter gheen venijn of spinnen haer webben daer over konnen trecken.

Iae soo eenighe voghelen dese bloeme wilden be-schaedighen, dan stelt het hem daer teghen ge-lijck een jonck draexken, en soude hem liever doodt vechten, als ghedooghen dat dese bloem in het minste soude ghehindert worden, en als het sijn dinghen dan soo wel gedaen heeft, en victorie ghevochten, dan gaet het midden in de bloem sitten, en met eenen soeten sanck sijnen triumph uyt-te-trompetten.

Dat ick dit schoon vlijtich vogeltjen, o Philagie, ver-gheleeck by onsen H. Enghel (want ick meene dat het somtijdts ghe-oorloft is, eene ghelijckenisse

tot eene kleene saecke van eene groote saecke te leenen) en dat ick sey dat die schoon hemel-waerts op-siende bloem onse siel waer, dunckt u dat ick verre vande waerheyt soude af-wijcken? Och hoe bly is onsen H. Enghel Bewaerder, als hy die schoon Hemel-son, dat is, onse Siel, heeft beschermt in dit leven, maer besonderlijck in het scheyden uyt dit leven! men seght, o Philagie, en het is wel geseydt: Een goet be-gin heeft een goet behaeghen, maer het eyndeken moet den last draeghen.

Men magh de duyvels dan wel toe-passen dat Ioseph sey van sijne broeders: Exploratores estis, vt videatis infirmiora terrae, venistis. (a) Ghy sijt spien, die komt af-loeren, waer dat het landt is op sijn kranckste. Soo doet den duyvel, die sijne meeste bevechtinge gebruyckt in onse sieckte en in onse kranckheden: maer ghelijck den duyvel dan ver-meerdert sijn ge-weeldt en aen-stooten, soo ver-dobbelt dan den H. Enghel oock sijnen weder-standt, en weiringhe om den siecken teghen den aen-val sijnder vyanden te be-schermen.

Hier en magh ick niet voor-by gaen (want het slaet, en past teenemael op t'ghene wy hier ver-handelen) dat den H. Anselmus is er-vaeren: desen Hoogh-weirdighen Bisschop reede te peirde over een heyde, lanx den kant van eene bosschagie, waer op den selfsten tijdt de jaeghers besigh waeren, die eenen haes uyt sijnen legher op-joegen, en bosch-waerts-uyt, hey-waerts-in dreven. Het benouwt ghediertjen spande sijn loopers in het best dat het koste. Doch, ghelijck-men seght: Veel honden sijn der haesen doodt. Siende geen uyt-vlucht meer, gaet

hy hem stellen onder het peirdt vanden H. Anselmus. Daer sat het bevende beestje ter-wijlen dat rondts-om hem stonden die bassende bracken en happighe winden.

Den H. Bischop dit siende, sey teghen sy selven: Eylaes, dit is eene af-beeldinge van eenen stervenden mensch! die dan meest van de duyvelen wordt ver-volght en be-vochten, doch ghelijck ick nu den beschudder ben van dit haesken, soo is dan den H. Enghel beschermer van de benouwde Siele. De gelijckenissee is goet en de leeringhe is gedenckens-weirdich.

Dit soo wesende o Philagie, soo en moet ghy u niet ver-wonderen dat de Heyligen hunnen H. Engel Bewaerder soo dickwils aen-gheroepen, soo meenighmael ghe-eert, en gheviert hebben. En onder alle dese vinde ick den H. Carolus Borromaeus, die in desen Engelen-dienst aen niemandt en moet wijcken. Hy had sijnen H. Enghel ghemaeckt Executeur van sijn testament, en van sijnen uytersten wille, die hy aen-ghesproken heeft met dese woorden: woorden voor-waer, weirdigh om met het fijnste gout beleet, of met de straelen van de Son be-schreven te worden!

Alder-heylighsten, en alder-wackersten Engel Bewaerder, u stel ick Procureur, en besorgher van mijn testament en uytersten wille, op dat ghy voor my versoeckt, en ver-krijght vanden Heere Jesus dese dry gratien, jonsten, of faveuren. Ten eersten, bidt dat hy my wil gheven en over-setten eenen van sijne wee-moedige suchten, van soo veel duysent suchten, die hy uyt-boesemde, als hy dry uren vol benouwtheydt aen het Cruys heeft gehangen, op dat door

sijn kracht ende verdiensten mijne grondt-hertighe suchten in de ure van mijn doodt moghen ver-soet, en getroost worden. Hier beneffens sult ghy oock ver-soecken van die be-druckte Moeder (met seven sweirden maer met hondert-duysent smerten) eenen med'-lijdenden op-slagh haerder bloedt-traenende ooghen, die sy staende onder het Cruys soo dickwils op haeren eenigen Sone bedruckt heeft gheslaeghen.

Het tweede, o H. Enghel, dat ick van u begeere, is, dat ghy in dien benouwden tijt, en uytersten noodt my wilt be-staen, op dat ick eenen genaedigen Rechter magh hebben, en dat door de ver-diensten van dat brandende herte van liefde daer hy mede was ont-steken tot de salicheydt der sondaeren.

Voor het lest soo is mijn ver-soeck, dat ghy mijne siel naer haeren uyt-ganck wilt ont-fanghen, en op-offeren aen mijnen Verlosser, en Saelich-maecker op dat ick met u hem in de eeuwighe blijdschap magh aen-schouwen.

Dit lesende, o Philagie, wat siel en sal niet be-roert worden? wat steen-rotse en sal niet brieselen? wat metael en sal niet vloeyen? wat ys en sal niet smilten? wat ooghen en sullen niet traenen? wat herte en sal niet branden? Ick besweire u hier voor het leste o Philagie met de dierste woorden die ick can, dat ghy dese devotie vanden H. Borromaeus sult naer-volghen, op dat ghy in het sterven, en op u doodt-bedde, als uwe siel sal zijn vol benouwt-heden, troost van uwen Enghel door de ver-dien-sten vanden stervende Saelich-maecker moght ont-fanghen, en de eeuwighe blijschap ghenieten.

ICk heb desen Spiegel, o Philagie in het beginsel ver-ciert met den lof van Maria, nu sal ick het in't eynde sijnen luyster gheven met een lof-reden van Iesus, de Moeder heeft het gheopent, den Sone sal het sluyten, hoort de Sangh-godinne een weenich op sijne vol-maecktheden spelen: de Bruydt in de Lof-sanghen en kan haer nimmermeer ghenogh verwonderen over sijn hemels wesen, ende uyt-muntende gaeven.

 
WAt souder schoons by't schoon de Schoonheydt moeten brenghen!
 
Wat souder soets by't soet de Soetheyt moeten brenghen!
 
Eer sy, ô schoonen Godt, eer sy, ô soeten Heer!
 
Eer sy iet schaduw-wijs verbeelden t'uwer eer?
 
Vw' ooghen die op ons den troost en't leven straelen,
 
Doen een bedroeft ghemoet troost uyt sijn traenen haelen:
 
V Goddelijck ghelaet, u wesen hemels-soet,
 
Is niet als leli-melck ghemenght met roosen-bloet.
 
De vlechten van u hayr zijn lieve zielen-netten,
 
En uwen aessem rieckt verr' boven violetten,
 
V voor-hooft van albast, uw' lippen van korael,
 
Bewegen 'smenschen hert al waer't van enckel stael.
 
Vw' Ziel soo graci'-rijck, uw' Godtheydt daer beneven,
 
Van wiëns leven haelt het leven alle leven,
 
Die zijn des Hemels vreught, der Engh'len saligheydt,
 
En daelt ghy noch tot ons ô hooghste Majesteyt!
 
Ghy daelt op dat ghy soudt door liefde liefde winnen,
 
Soo stelt ghy, grooten Godt, op ons u hert en sinnen!
 
En waer is nu een Ziel die liefd' aen liefd' ontseydt?
 
Voor wie ghy hier uw' jonst, daer naer uw' kroon bereydt?
 
Ah wat een Maeghden-schaer gaet vlijtigh u omringen,
 
Die saemen uwen lof en haer victorîe singhen!
 
Wat vinden sy al goedts in uwe heerschappij?
 
Wat vinden sy al soets in uwe slavernij?
 
'K laet aen een anders pen de wercken van uw' handen,
 
Als ghy't al riept en schiept: hoe ghy hebt sonder banden
 
Het Aerdtrijck vast gehecht; hoe't gulden Sterren-licht
 
Is in het schoon azur des Firmaments ghesticht.
 
Hoe hellen Sonnen-schijn, hoe bleecken Maene-waeghen
 
Ons schencken over-handt de nachten en de daeghen;
 
Hoe ghy in dunne locht blauw wolcken ronnen doet,
 
Hoe't onghestaedigh Meir heeft stadigh ebb' en vloet;
 
Hoe ghy uyt vuyle aerd' doet schoon fonteynen springhen,
 
Die naer het dorstigh kruydt hun silv're aeders dringhen;
 
Hoe ghy de bloeemen verft, hoe ghy door Sonnen-schijn
 
Hier koockt de gheele terw', en daer den rooden wijn.
 
Dit, en meer wonderlijcks, verswijgh' ick in mijn' Dichten,
 
Ick moet voor een Nieuw-jaer iet rijcker daer in vlichten,
 
En 't is, ô wonder werck! hoe ghy met soet ghewelt
 
In ieders Maeghden-hert hebt uwen Throon ghestelt.
 
Komt vry, komt wreetheydt aen, thoont kerckers, ketens, boeyen,
 
Strooyt swaevel, vlocken vyers, doet al de ovens gloeyen,
 
Zijt helscher als de Hell' tot schrick van haer gemoet,
 
Ah wie de liefde heeft, treedt vreese met den voet!
 
'T is waer den Maegden-strijt, daer sterven is verwinnen,
 
Eyscht meer als Caesars kracht, en Alexanders sinnen,
 
Doch al sijn in haer doodt veel dooden voor en naer,
 
Sy strijden al voor Godt, en Godt verwint door haer.
 
Siet Thecla eerse sterft, hoe dickwils moetse sterven
 
Door slanghen, leeuwen, zee, door fackels, hacken, kerven?
 
Den Beul en den Tyran verbranden self door haet,
 
Om dat dees' Maeght in't vyer als eenen lust-hof staet.
 
En ghy die d'Orghel zielt, hoe hoor ick u verlanghen,
 
Om oock den groenen tack, en rooden hals t'ontfanghen!
 
De keten die u boeyt, teer Agnes, handt en voet,
 
Was noyt soo sterck van stael, als ghy zijt van gemoet.
 
Al zijn u, Agatha, de borsten af-ghesneden,
 
Ghy houdt een mann'lijck hert in soo verscheurde leden:
 
Hoe groot, hoe fel moet zijn, ô Barbara, den haet,
 
Wanneer een Vaders handt sijn Dochters hooft af-slaet?
 
Wat komt ghy Maximijn' hier vleyen ende dreyghen,
 
Om Catharina's wil oft sus oft soo te neyghen?
 
S'en hopt noch Kroon noch Rijck, s'en vreest noch smert noch pijn,
 
De raeders sullen haer' triumph-karosse zijn.
 
Siet Aurea in zee, en midden in't versmachten,
 
Vecht met een halve ziel, en met gheheele krachten:
 
Regina sit in peck, en in ghesmolten loot,
 
Al oftmen haer het lijf met koelen douw begoot.
 
O teer en kloeck Gheslacht! ô wonder van uw' tijden!
 
Ghy haelt door moet, en bloet den eersten prijs in't strijden!
 
Wie kuysheydt, en haer eer verr' boven't leven kiest,
 
Schoon sy haer bloet verghiet, sy wint dat sy verliest.
 
Soo wist ghy, Maeghden reyn, den Maeghdom te weirdeeren,
 
Oock alsmen Scepters u, en Rijcken quam ver-eeren:
 
En wel; want noch roodt gout, noch purper, ofte Kroon,
 
Maer Maeghdelijcke schaemt' die maeckt de Schoonheydt schoon.
 
Wat sie ick menigh Maeght fris, edel, schoon van leden,
 
De wereldt legghen af, en in uw' stappen treden?
 
Aen wie verbloemden lust schijnt eenen schraelen wint,
 
Ah wie hem't meeste siet, die is het meeste blindt!
 
Wel aen, die desen Staet voor Jesu hebt verkoren,
 
Ghy hebt tot groot profijt veel ydel goet verloren:
 
Want wie de wereldt dient met lijf, en ziel, en moet,
 
Hoe beter dat hy dient, hoe slechter dat hy doet.
 
Ick wensche dan dit Iaer, ô Maeghden uyt-ghelesen,
 
Dat het u heel met Godt, voor Godt, in Godt magh wesen;
 
En midts den snellen tijdt, en't leven diefs-wijs scheydt,
 
Soo ciert van dagh tot dagh uw' kroon voor d'Eeuwigheydt.

Her-vat noch eens, o Philagie, het beginsel van het voorgaende dicht, daer ick van de volmaeckt-heydt vanden Heere Jesus heb ghesproken, die schoon is boven de soonen der menschen. De H. Theresa en had maer eens sijne handt ghesien, en wierdt daer door als in eene soete vreucht ver-droncken. Hoe ghenuchelijck sal het dan wesen Godts aen-schijn in die eeuwighe eeuwicheydt te moghen aenschouwen?

Hebt ghy noyt gehoort, o Philagie, dat den duyvel tot Ceulen in S. Peters Kerck besworen, om te segghen hoe schoon dat Godts aenschijn was, dat hy heeft gheantwoordt, en gheseydt: datter een kolomme waer die vande aerde reyckte tot den hemel toe, vol messen punten, en rappieren, dat hy dan bereedt was in een lydelijck lichaem van beneden af tot den hemel toe lanx die kolomme ghehackelt, ghewondt, en door-scheurt te worden, midts dat hem dan gheoorloft waer eenen oogen-blick Godt te aen-schouwen.

Dat meer is, den H. Augustinus leert dat de ver-

doemde liever souden eeuwich inde helle branden, en Godt aenschouwen; als het aenschouwen derven, en ver-lost te worden uyt de helsche tormenten. Dien treck en voelen wy in dit sterflijck lichaem niet, om dat wy, ghelijck de valck en met een leiren mutsken de ooghen noch hebben verbonden. Dan wy ver-suchten al dickwils met David: (a) Quando veniam, & apparebo ante faciem Dei? Wanneer sal ick komen, en voor Godts aen-sicht ver-schijnen?

 
HOe langh sal ick, o Godt,
 
Hier noch dan moeten toeven?
 
Want verr' van u te sijn,
 
Is naer sijn by't bedroeven:
 
Gheluckigh die ver-lost
 
Sijn uyt dit traenen-dael
 
En Godt nu sien in Godt,
 
En in Godt altemael!
 
Laet my, o schoonen Godt,
 
V aen-schijn eens ver-werven,
 
Op dat ick in u leef,
 
Als ick hier kom' van sterven!
 
Dat is al mijnen wensch
 
(Och of ick 't weirdich waer)
 
Aen uyt-gaen van mijn dicht,
 
Aen't ingaen van het Iaer.

Vorige Volgende