De jacht

46.

Der sile in pear roeken oer de feart, dy't op 'e Tsien Geboaden hûngerich boppe de jiskebult hingjen bliuwe. Hinke stekt mei de bats yn 'e jiske om. Faaks sit der noch wat yn dat fan har gading is. Mei de holle yn 'e nekke sjocht se yn 'e ljochtgrize loft, dêr't de roeken wjukwapperje as swarte fodden. Soms dûkt der ien nei ûnderen, as wol er Hinke

[p. 227]

yn it hier falle. Alle kearen klaut er krekt op 'e tiid wer omheech, om de driigjende bats, dêr't Hinke mei troch de loft slingert, te missen.

‘Rôvers,’ ropt se nidich nei de bisten, dy't skrassend ûntwyk sykje.

Se stekt in pear skroeide aaikoalen út 'e tichtslimpe jiske. At se ienris de restanten fan branje op it spoar is dolt se troch, hieltyd fûleindiger. Der komt har in soerige swevellucht yn 'e noasters. Mei de fingers klaut se stikjes kooks los, dy't har yn 'e han ut elkoar falle. Geregeld rjochtet se de rêch, en hâldt de reed yn 'e gaten. De lânwachten sille har net fergetten wêze. It weibliuwen makket har winliken noch ûnrêstiger. As broeit der wat en sil der hjoed of moarn wat slims barre. Twa grutte hûnen dea, dat litte se der net by sitte. Okky wie harren earste slachtoffer, mar dat sil har net genôch wêze. Hieltyd wer komt dat byld har foar eagen, dat it hûntsje foar de loop fan 'e lânwacht opsprong, as fong er wat út 'e loft, en doe skokkend op it paad delfoel, de poaten kromp en ruts. It is in warskôging, dy't har soms it slimste tinken docht. En no't se net wit wêr't Former keard is, benearet it har noch mear.

Stadich skylt se de bult ôf. Soms rûgelt der noch in ferkoale stikje hout út 'e gielgrize jiske. Dêrom dolt se troch, oant se de hiele heap trochstutsen hat. It bliuwt by lytse bewyskes, dy't yn it ferline net achte waarden. In brokje kooks, in stikje briket; yn tiden fan folop mei it folle laad delnukt.

Mei de winter foar de doar is der wat twingends. It muoit har no, dat se Former de lêste tiid sa faak op syn ferantwurdlikens ferge hat. Se wit dat se it net fan him freegje kin. Noed en soarch foar de húshâlding is him frjemd. Hoe faak hat se net tsjin him sein, de boel sloert út. De poaten rotsje ûnder de keamerskast wei. De tafel is mank. Se is al in pear kear troch in wrakke matsjestoel sakke. It petroaljestel lekt. It temôge hout fan 'e tafel hat se eigenhandich wer ynelkoar spikere. Se binne mei âlde rommel begûn. Ofbrûkt spul út 'e boel fan Ritske Kooistra. Ivich kreakjende stuollen, dêr't de speaken yn brekke as woartels. Hinke hat har der nei skikt, mar net yn berêsting. It is de ûnmacht dy't har dûm meitsje kin. Se wol net ferlieze. De need makket har krigel. Se strúnt de feartswâl del. Nearne in grissel hout. Einekroas en tekkenflach, reidtûgels, snyl, piipkrûd en wetterklaver. It geuret bitter yn 'e wâl. Se hat it al in pear kear besocht mei stikken modder, dy't se yn 'e sinne droege. Yn 'e kachel wiene se as doffe stiennen lizzen bleaun en yn in koart striefjoer as moal út elkoar fallen. Der is neat mear dat baarne wol. De tûkjes hûnebeishout binne al lang opromme. Yn it ljochtgriene tekkenflach rotsje al swarte plakken. Der komt in grûnige lucht út 'e

[p. 228]

feart. It wetter baret oer de fingergatten fan 'e ielkear. Se eaget it fjild oer. Wêr is er keard? Wêrom heart se neat fan him? Miskien hat er him yn 'e ierde yngroeven. Mooglik ha se him fûn yn it fjild. Dat net witten is slimmer as wat dan ek.

Der wâlmet in klamkâlde dize oer it fjild. De ierde kriget wat ûnherberchsums. It reid kniezet traach op 'e wyn. At se yn 'e krimpe stiet, sjocht se wer hoe't er in dei as wat lyn mei it gewear yn 'e lears stutsen oer de hege bou fan Sadelaar weiwaard. It wynde him al lang yn 'e bealch om. En doe't it jonkje fan Brúnje kaam en fertelde dat de wachtmeester begroeven waard, wie er mei doel te wurk gien. Troch de iepen hoksdear hie er yn 'e loft op rjochte en syn ferbylding bod jûn. It hieltyd wer iepen en ticht klikken fan it wapen en dan mei de loop in beweging meitsje als folge er in keppel einen.

Wer giet se de reed út. Oer it fjild komme keppels simmerfûgels dy't nei it suden fleane. Se heart it hurde skrassen fan de roeken, dy't boppe de feart as rôvers tekear gean. Efter de dûnkere reidkraach wei fljogge kettermintsjend in pear wintertsjillings op. Se giet werom nei hûs, strúnt it hiem wer del. Mar hoe sil der earne noch in wreid te finen wêze, dêr't se al dagen socht hat? Even stiet se by it omwoele stikje grûn, dêr't Former Okky bedobbe. Tiid om te gûlen hiene se net han. Stellenderwize wie it bist yn 'e grûn rekke. It skatterjen fan in akster lit har skrikke. No't de jûn oer it fjild giet sykje de fûgels in hinnekommen. Skrousk slacht se de hannen om it lichem en hâldt harsels beet. Se knypt en parst de kwabkes ûnder de skouderblêden. De kjeld lûkt har fel ta in snare. Se skoddet as in hûn.

De hiele jûn sûnder fjoer. Dat wurdt wer om sân oere op bêd. It túchblikje mei de stikjes kooks en briket, sil har ek gjin waarmte bringe. Se is har rie tenein, en stoarret yn 'e kjelderige loft. Machtleazens makket har lulk. Fan it hok brekt se nidich in dekplanke en slacht dy oan moatsjes. It is healgear en sil yn in smook fertard wêze. Omdat it har noch net sint, raamt se ek noch in stik fan it gammele swurd nei ûnderen. Oan it hok ferrottet it dochs mar. Der sit gjin grissel ferve mear op, en it hok lekt al sûnt jierren.

It is al jûnich, dan strúnt se wer by de feart lâns, op nei de Heabrêge. Op in distansje stiet se nei it dek fan 'e brêge te sjen, dat in tsjuster skaad yn 'e djipte smyt. Winterdei komt der gjin sterveling oer, en takomme maitiid sjogge de boeren fansels dat se foar in wiid gat steane. Se is al in ein fan hûs, dan wâdet se yn it healtsjuster in stikmennich tebroazele koppen fan 'e peallen fan 'e wâlbeskoeiïng. Op 'e knibbels yn

[p. 229]

'e feartswâl bûcht se har oer it wetterflak en fisket ta it uterste rikkend, de stikken en stollen út it kâlde wetter. It byt har oan 'e hannen. At se in earmfol hat fljocht se der as in dief mei nei hûs. Op dy weromreis tinkt se har sêd oan de foarnimmens. As de winter oankomt, sil se it hiele hok opstoke, de kninestjelp en de planken út 'e flier fan it alkoofke. It houten sket tusken de keamer en it alkoof, de ûnderlegers út it bêd, de lêste ierappelkistjes. Se betinkt alle ûnderdielen fan it hûs dy't mar baarne wolle. Op dy tocht nei hûs tinkt se har sêd oan de bergen hout, dy't se yn de kommende wiken noch fyn meitsje kin. In protsje âlde klompen yn 'e hoeke fan 't hok gunt se gjin útstel fan eksekúsje. Se slacht der op yn dat de spuonnen as fûnken troch it hok spatte. En as kriget se har nocht noch net, skuort se yn it tsjuster efterhûs de âlde strampels fan 'e sprútkoal fan in jier tebek út 'e ierde. Yn it begjin fan 'e oarloch is Former der ienkear oer gear kommen om in stikje fan 'e wyldernis yn grouwe kluten om te smiten. We moatte ús eigen iten ferbouwe, hie se sein. In pear simmers hie se der koalplanten yn set. De hazzen wiene mei it measte fuortgien. Mar de houtsige strampels steane der noch as stokken yn 'e grûn. Mei de bile kappet se it spul fyn. It fjoer slacht út 'e hoksflier. Bang sjocht se troch it gat yn 'e hokssouder nei in bleke nachtloft, dêr't in fûgel wiuwroppend trochhinne sylt.

Deawurch lit se har yn 'e keamer op in stoel falle en sit wat mistreastich foar har út te sjen. It ljocht is ut 'e jûnloft weilutsen. De himel kleuret dûnkerblau yn it noarden. Der rattelt in fyts oer de reed. In lûd dat yn in iensume djipte weistjert. De wyn fluitet troch de pannen. De nacht klimt yn 'e finsters en betaast it glêde bêdsket. Mei de finsters op it noarden is it komselden ljochtskyndei yn 'e keamer. Yn 't langst fan 'e dagen as de sinne jûns krekt bylâns de eftermuorre fan it hûs strykt komt der wat ljocht op it bêdsket. En as de sinne dan read ûndergiet, wol dat wolris opglimme yn 'e stelten fan beppe Hinke. Mar dat is simmerdeis. Hjerstmis en winterdeis is it altyd skimertsjuster yn 'e keamer. Hinke is der oan wend, lykas se wend is oan dampe flierren. Se rûkt it focht en de skimmel, dat troch de japanske matte slacht. Allegeduerigen stiet der skimmel op 'e kastplanken en rint it swit simmerdeis en by 't winter by de muorren del. No't de kachel mar selden baarnt en it wiete waar mar oanhâldt, hinget der in lucht fan rotsjen yn 'e hûs.

De wyn hellet oan. Der slacht in stik daklear op it hok. Der kwêkje einen yn 'e feart. Ferklûme triuwt se de earmtakken noch stiver yn 'e siden en slacht de fuotten oer elkoar hinne om waarmte by harsels te finen. Moarn gean ik tefjilde om hout en ierappels, nimt se har foar.

[p. 230]

Se tinkt even oan 'e simmers, doe't der noch turfskippers troch de feart kamen. Doe hie se noch wolris in skipper sa gek krigen dat er in nust izermantsjes, baalders of lange turf foar har op 'e wâl smiet. De Vonken net, dat wiene fan dy presize skippers, dy telden de turf lykas de duvel de sinten. Mar de Groenen en de Boskloppers hiene it seil, sa grut dat it yn it foarby farren in skaad oer it hûs smiet, noch wolris strutsen en har tewille west mei wat losse rommel, dêr't se de lûken mei opstuolle hiene. Wat hie se gauris in bult brutsenen fan 'e deklêst krige, foar in ammerke iel. As hâlden se der yn it fean al rekken mei. Yn 't earstoan fan 'e oarloch hie se noch wolris tûzen baalders kocht en dy by bytsjes ôfbetelle mei wat Former fan it moljen ynbrocht. Mar wat wie no tûzen turf? In wielde dy't se har net mear foarstelle kin. Letter hat se wolris in sek smoezen en brjitten hân fan in Peazemer skipper, mar dat fleach as reek troch de skoarstien. Jûns nei iten even de brân der yn om net as skossen op bêd te kommen. It is allegearre lang foarby. Tûzen turf, tinkt se, safolle sil ik nea wer by elkoar sjen. Der fart gjin skip mear nei Drinte en it Poepelân, neidat der in skipper op it Búnderfallaat besketten is.

Wilens de nacht oer it fjild lûkt, dreamt Hinke fan 'e simmerdagen mei in hok fol turf. Se snúft mei in kâlde noas de ruottige lucht fan in dampe skoarstien. Se wol fjoer meitsje, mar it begruttet har. De kjeld moat noch komme. Mei de skelk strak om 'e lea lutsen, sjocht se oft it liif har al rûnet. Se stiet foar in finster en eaget yn 'e nacht. Har gedachten binne by Former. Hy hat gjin rêding, oars as wat er oan hat. Der skittert in hanfol stjerren oan 'e loft. Letter komt de moanne op en ferblikt it fjild ûnder it metaalwite ljocht. Se sjocht de bosk fan Manus as in feale driging oer de feart. Ut 'e hûs wei kin se it swarte stikje ierde sjen, dêr't Okky begroeven leit.

At se yn de swarte glinstering fan it glês kjel wurdt fan harsels, docht se de gerdinen ticht en stekt it driuwerke oan. In wif oaljelampke op in jernpiid. Se kin der net iens by lêze. Der trilje skaden op it sket. Op 'e fingers fan ien hân telt se de moannen ôf. Mids febrewaris, dan sil de measte winter oan 'e kant wêze, komt it bern.

Se is net rêstich dy nacht. As skjirret de wyn mar krekt op it hûs, dan sit se alwer rjochtoerein op bêd. Soms mient se dat der oan 'e doar rattele wurdt. Dy nacht is se der wol fjouwer kear ôf en sjocht troch de gerdinen oer it ljochte fjild. Alle kearen rekket se wer oan 'e bonken ta kâld op bêd. Mei de gerdinen iepen leit der in wintersk ljocht yn 'e keamer. As fljocht it har oan. Foar de winter moat se it hok fol ha. Mei wat? In

[p. 231]

bile hat se. In seage en in mes. Mar at der neat te kapjen is? As der neat is dêr't se in mes yn sette kin? As der oars neat is te seagjen as de leggers fan 'e Heabrêge? At se yn 'e neinacht wer bûten it bêd stiet, driuwt it har. Hastich docht se de jas oan en set mei de skou de feart út. De moanne skylt alwer ôf en tekent in feale ring yn 'e nachthimel. De bosk fan Manus driget as in swarte berch. By de Ald Peazens lit se de skou stadich ûnder de beammen gliidzje. De riemen flijt se yn 'e boat. It wetter klakket tsjin 'e boatwand. Oer de hoeke blaast de wyn metaalkleurige ribben yn it wetter. Oan 'e tûken lûkt se har fierder ûnder de beammen op. Tûkjes slagge har as swypkes yn it gesicht. Oeral binne fingers dy't har oanreitsje, triuwe en stompe. Mei de hannen om 'e tûken slein taksearret se de dikten. As frouljuskûten, sa swier moatte se wêze. Dy seaget se ôf, sa heech at se it rikke kin. It lûd fan 'e seage skrast troch de nacht. Der nukt in tûke oer de skou, dat se moat wjukkeljend hâldfêst sykje oan yn it tsjuster sweevjende prikken. De hûn fan Manus slacht oan. In skoft sit se roerleas yn 'e boat. As de hûn him deljûn hat bynt se de tûken efter de boat oan 'e roerpinne en sleept it spul foarsichtich roeiend mei nei hûs. De dage komt al oer de loft at se de lêste tûken oan moatsjes efter hûs brocht hat.

De kommende dagen is se der op út. It driuwt har. Mei it swiere liif sil se fan't winter gjin kant mear út kinne. Jûns komt se thús, de fyts ôfladen. Se fielt har in rôt, dy't it nêst fol sleept. As in dei as wat letter ien fan de jonges fan Brúnje de skou út it wetter skuort en dy op 'e kop yn 'e krimpe leit, fertelt er dat de Amerikanen al oan Zwolle ta binne. At Hinke freget hoe't er oan dy wiisheid komt, seit de jonge ‘Radio Oranje.’ En noch is it Hinke net genôch, want dyselde nachts seaget se by tsjuster waar de battings út 'e Heabrêge, lit dy yn 'e feart donderje, en fart se nei hûs.