De jacht

19.

April begjint mei alderheislikst min waar. It folk stiet frijwol hiele dagen oan 'e knibbels ta yn it wetter. En alle dagen wer stiet der in klamkâlde wyn út it noardwesten, dat it is winterkjeld.

Feitse Jilderda seit ‘De wyn hat dêr jongen.’

Der giet gjin dei foarby dat se jûns net mei de wiete krous nei hûs ta fytse. Se ha al ris tsjin de wurkbaas sein, dat der in stikmannich skûltinten op it fjild brocht wurde moatte. Mar de wurkbaas hat harren útlake en sein dat der gjin tiid is om te skûljen. Arbeide moat der wurde.

Lútsen is noch op 'e pream en hellet mei de Murd frachten modder fan 'e Falom, dy't se te Dokkum út 'e Kollumer Dwinger stekke. De Vonken farre it mei skûtsjes nei de Falom. It paad by de Falomster feart lâns wurdt by de dei lâns minder te gean. Oer de Houtwiel moatte se boomkje, safolle wetter stiet dêr. Yn 'e Skiersleat stiet it wetter sa heech, dat se by it útkroadzjen by de planke del moatte, ynstee fan der by op. De Murd is net te genietsjen.

Op in dei. It is krekt yn it middeisskoft. It folk hat steandeweis it iten behimmele, want der is nearne in plak om te sitten. Tiid om by de keet te kommen is der net. Guon sitte by de Murd op 'e râne fan 'e pream.

[p. 97]

De Murd hat de angel mei en fangt tuskentiids in pear foarnen. Hy makket fjoer mei in bondel toelhout, dat er troch de tiid hinne út 'e klyn sammele hat en foar yn de pream droech bewarre wurdt. Dêrop bret er de fisk yn it omkearde izeren lûk fan 'e durk. De waarme fisk docht de ferklûme lea goed.

Se binne noch mar krekt wer oan 't wurk, dêr eazet it wer hinne. De wyn hellet noch mear oan oer de flakte en it wetter seamet harren oer de trochplakte rêgen. Yn de dollen komt it wetter omheech, meidat it fan 'e wyn opjage wurdt út 'e Sippefinnen. Lútsen sjocht de heilstiennen yn 'e poelen wetter spatten. By de grouste bui is de Murd yn 'e durk krûpt en lit er Lútsen allinne útkroadzje. Dan is it Reitse Piper fan it Galgeheech dy't it ark yn 'e drits nukt en ropt ‘Ik ferdom it langer.’

Feitse Jilderda en Sake Rekker sjogge him even oan en stekke dan de bats ek yn 'e klyn. Sake, oars altyd de bek yn beide hannen, docht it swijen der ta. Hy moat oan syn grutte húshâlding tinke. Dat it ûnminslik is wat hjir bart, wit er mar al te goed en dêrom is er solidêr.

‘Nei de keet,’ ropt Reitse, ‘dit wurdt flechtsjen of fersûpen.’

As hawwe se it oer de flakte heard, want ynienen komt der ek beweging yn de Leijen en it Wyldfean. En oer de Wiel hearre se roppen en razen. Der binne guon dy't mei de lep swaaie. Hiele ploegen meitsje har los fan it wurk en sykje oer de hege toelrêgen in paad nei de keet.

Eardat se dêr oan ta binne, stiet de wurkbaas harren al op te wachtsjen mei de piketstôk as in stêf yn 'e hân.

‘Wy ferdomme it,’ wurdt der roppen. ‘Dit is gjin arbeidzjen mear. Dit is moardzjen.’

As wurdt it folk mei de tsjûke loften út it noardwesten wei opdreaun, sa komme se op 'e Hazzeloane tasetten.

‘Jim rinne sneon jim útkearing mis as jim net dalik oan it wurk geane,’ ropt de wurkbaas.

‘Dit giet om dea,’ skreaut Reitse Piper. ‘Is dit no waar?’

‘Wat jouwe hûngerlijers lykas jimme om it waar.’

Gleon fan lulkens steane se foar de man, dy't de piketstôk driigjend nei foaren hâldt.

Yn 'e Broek ha se it razen ek heard. Ut 'e buorren wei komme kloften folk opsetten, want se fiele dat der oproer driget. It soe de earste kear ek net wêze.

As de wurkbaas mei de earm driigjend nei foaren, harren werom wize wol it Bûtenfjild yn, dan fljogge se him oan en slagge him, dûm dat se binne, tsjin 'e grûn. De man rekket ûnder fuotten en de hiele oerstjoere

[p. 98]

mannichte wâdet oer him hinne nei de keet ta. Mei de leppen houwe se op it bousel yn. Der rinkelt glês. Hout knapt. As Lútsen mei de Murd oan de oproerige mannichte ta is, leit de keet al yn spuonnen. De ferwâde wurkbaas leit mei in slim beblette holle tusken de spuonnen. Guon smite harren jas oer him hinne.

Lútsen stiet mei Sake Rekker, Wiger Prûk, Feitse Jilderda en de Murd tusken it folk. Der falt wie te snie en heil. Nimmen dy't der erch yn hat. Se binne dûm.

‘Dizze kant moat it út,’ seit Lútsen, as rûkt er de revolúsje.

‘Hjir komt in skjinne loft fan.’

‘Hoe moat it mei myn húshâlding komme?’ jammert in man.

‘Mei ús húshâldings, silst bedoele. Do bist net allinne op 'e wrâld,’ ropt in oaren der tsjinyn.

As kriget Lútsen de geast. Dit is syn kâns om wat te sizzen. ‘Dit ha wy te tankjen oan Colijn en Romme. Se litte ús krepearje, omdat se it kapitalisme en de grutte man de hân boppe de holle hâlde. Ik ha yn Dútslân arbeide en sjoen hoe't elk minske dêr wurk en in minskeweardich bestean kriget. Wurkleazens is der net. Earmoede kenne de lju dêr net. Hjir dogge de regearingen oars net as gûchelje mei begruttingssifers, mar as it oan de mindere man ta is, dan komt Romme mei syn kwartsje.’

‘Hoe woesto dan, idealist?’ freget Sake Rekker.

‘It nasjonaal soasjalisme, dat oarder op saken stelt en elk jout wêr't er rjocht op hat.’

‘Bisto in Mussert-mantsje?’

‘Mussert hat goede ideeën,’ seit Lútsen.

‘Hjir hawwe wy in NSB'er dy't oarder op saken stelle wol,’ ropt Sake.

Der komme mear minsken omhinne te stean, glimmend fan nijsgjirrigens.

‘Sis no nochris hoe goed de NSB it mei ús foar hat.’

‘It nasjonaal soasjalisme sil ús rêde út 'e kloeren fan it kapitalisme,’ seit Lútsen.

Der springe dalik in pear nei foaren. Ien fan harren pakt Lútsen by de hûd. Der wurdt slein. Lútsen rekket oer de grûn.

‘En no noch ien goed wurd oer Mussert, en ik meitsje dy hjir kâld,’ ropt de man dy't boppe op Lútsen sit. Hy skermet mei in mes.

‘Mussert syn tiid komt noch,’ seit Lútsen. Hy is dryster as er fan himsels tocht hat.

Dan takelje se Lútsen raar ta en litte him mei in beblette holle yn 'e heilstiennen lizze.

[p. 99]

In skoftsje letter komme der plysjes en maresjesees fan Moarrewâld. Dokter Olieslager komt op 'e motorfyts en sjocht nei de beide slachtoffers.

‘Dit wurdt reboelje,’ seit Wybren van Keulen. ‘Wy moatte sjen dat wy hjir wei komme.’

‘Net fuortgean,’ gebiedt in âldere man, dy't it brûs yn 'e mûlshoeken hat fan lulkens. ‘Dan binne wy skytsekken. Wy binne út it wurk flechte. Wy ha ús rjocht opeaske. No moatte wy bewize dat wy yn ús rjocht steane.’

Boargemaster Nauta komt mei in pear fan syn amtners nei de Hazzeloane. Op in ferhevenheid sil er it folk tasprekke. De oproerichsten, dy't har net stil hâlde kinne, kringe op 'e boargemaster oan. De amtners besykje de minsken op in distânsje te hâlden. De maresjesee makket romte mei de hynders.

‘Wy wolle in fatsoenlik plak om te skûljen en te skoftsjen,’ wurdt der roppen.

‘En foar ús elk in better beleanning,’ ropt in oaren.

‘Koartere wurktiden, want it giet om dea.’

De boargemaster wol útlizze dat de krisissitewaasje net tastiet, dat der oare soasjale maatregels tapast wurde. Boppedat binne dit gjin maatregels fan de legere oerheden, mar fan it regear yn Den Haach. Hy gebiedt dat se dalik wer oan 't wurk gean moatte en dat der slimmer maatregels troffen wurde sille, as dêr gjin gehoar oan jûn wurdt. Hy beslút syn wurden mei ‘Elke oere dy't net arbeide wurdt, sil ek net útbetelle wurde.’

Dan is elk himsels it neist. Guon sille it Bûtenfjild wer yn. Oaren keare harren op en sizze dat se njonken elkoar stean moatte.

‘As wy net ienriedich njonken elkoar stean, moatte wy dizze striid ferlieze,’ seit Wybren van Keulen.

De boargemaster seit dat er neffens de foarskriften hannelt. Der binne, neffens him, gjin middels om oare maatregels te treffen. Fierder lit er it oan de oproerige mannichte oer en lit harren de kar. Mar dan foeget hy der driigjend oan ta ‘Tink no net allinne oan jimsels, mar oan jimme húshâldingen.’

Guon bliuwe dan op 'e Hazzeloane omhingjen, omdat se foet by stik hâlde wolle. Oaren jouwe har yn it ûnlijige waar ôf it fjild yn. Se geane wer oan it wurk oant se de klokken fan Oentsjerk en Ikkerwâld slaan hearre. De tiid dat se nei hûs ta kinne.

De maresjesee freget Lútsen oft er faaks mei de wurkbaas fochten hat, omdat er sa beblet is om 'e holle. As er ûntkent hâlde se him fêst. Hy

[p. 100]

komt yn 'e sel ûnder it gemeentehûs, oant der dy jûns om in oere as acht in ferklearing jûn wurdt, dat guon him oanfallen binne omdat er him útlitten hat as in NSB'er. Dan litte se him nei de Hazzeloane knoffelje, dêr't er de fyts út 'e strûken hellet. It is al nacht as er nei hûs ta fytst mei de gedachte dat er in martler wurden is yn it leger fan Mussert. Mar sa ûnearfol hie er it net ferwachte.

Thús sitte se oer him yn noed. Se sjogge dat er yn 'e slach west hat. Lútsen praat net oer de oarsaak. ‘In obstinate wâldsjer woe it fan my winne,’ seit er koel, as lit er it by him del glide. Dan set er him it liif op 'e least mei ierappelpomp en bret spek. Want al hoe skeind at er ek is, hy is hol fan it arbeidzjen en it fjochtsjen.