Beethoven-avond
8 januari 1919 (Tivoli-gids)Ga naar voetnoot236
De Zesde symfonie behoort tot Beethovens meest bevattelijke scheppingen. Die bevattelijkheid is niet uitsluitend een voordeel; ze zou ertoe kunnen leiden dat men het werk als de muzikale illustratie van een gegeven verhaaltje of prentje ging beschouwen. Beethoven heeft mogelijke misverstanden voorkomen, door van het werk te zeggen: ‘Mehr Ausdruck der Empfindung als Malerei’.
De poëtische ondertitels der vijf delen zijn: I. Erwachen heiterer Empfindungen bei der Ankunft auf dem Lande, met de Finale het meest typisch pastorale deel der gehele symfonie; II. Szene am Bach. III, IV en V: Lustiges Zusammensein der Landleute - Gewitter, Sturm - Hirtengesang, frohe und dankbare Gefühle nach dem Sturm.
De Pastorale onderscheidt zich van alle overige symfonieën van Beethoven door haar grote eenvoudigheid en door de schier eindeloze rust die in het hele werk heerst. Nergens gebruikt Beethoven hier zijn grote, tragische accenten en de climaxen in het vierde deel, de donderslagen en bliksemflitsen, vertroebelen de sublieme klaarheid van het geheel nergens. Een zonniger, ‘lebensbejahender’ werk heeft Beethoven nooit geschreven.
De symfonie werd gecomponeerd te Heiligenstadt in de zomer van 1808 en voor de eerste maal uitgevoerd te Wenen op donderdag 22 december van datzelfde jaar. Beethoven gaf toen een ruim vier uur durend eigen concert (‘Akademie’) waarop hij uitsluitend noviteiten uitvoerde. Dat programma bevatte: Eine Symphonie (Nr. 5) unter dem Titel ‘Erinnerung an das Landleben’ in F-Dur, een aria, een Hymne, het Vierde pianoconcert. Na de pauze: Grosse Symphonie in c-Moll (Nr. 6), een groot koorwerk, een vrije fantasie (improvisatie) op de piano en de grote Koorfantasie opus 80.Ga naar voetnoot237
Men zal opmerken dat de Pastorale en de c-Moll-symfonie hier nog anders genummerd zijn dan bij de definitieve uitgave van Beethovens werken. Eerst ná deze Akademie heeft de Pastorale voorgoed haar plaats als nr. 6 gekregen. Ook: dat op ditzelfde monstre-concert het Vierde pianoconcert voor de eerste maal werd uitgevoerd. Historische kwaliteiten bezit het programma van vanavond dus wél!
De derde Leonore-ouverture werd door Beethoven geschreven voor de uitvoering in 1806 van zijn enige opera Fidelio. Deze (tweede) uitvoering van het meesterwerk werd echter geen succes. Evenmin als de première (20 november 1805 te Wenen), voor welke première Beethoven zelfs twee ouvertures gecomponeerd had: de (zelden gespeelde) Leonore I en de grootsere nr. II, die men wel als eerste aanzet van de hedenavond gespeelde ‘grote’ ouverture wil beschouwen. De opera is pas op het
Auteursrechtelijk beschermd