Uit de verspreide geschriften. Eerste reeks. Deel 1. 1882-1890

[p. V]

Voorwoord.

‘Indien ik eene letterkundige persoonlijkheid heb te teekenen, wacht ik tot zij zelve mij vertelt wie zij is’, placht Allard Pierson te zeggen. En hij wachtte nooit vergeefs.

Gedurende zijn 47-jarige letterkundige loopbaan zagen 29 grootere, 171 kleinere werken van Allard Pierson het licht. Aan al wat zijn geest bezig hield, zijn gemoed deed trillen, moest uitdrukking gegeven worden en het is vooral in de verspreide geschriften dat zich het zieleleven van dezen schrijver openbaart, terwijl de grootere werken vrucht zijn van langdurige studie. Veel heeft Allard Pierson moeten afbreken, veel heeft hij opgebouwd, veel ons doen liefhebben; wat is daarbij zijne leidende gedachte geweest? De boven aangegeven methode op zijne werken toepassende, meenen wij een antwoord op deze vraag te vinden in eene Rede aan zijn leermeester Prof. C.W. Opzoomer, waar wij zijne wetenschappelijke richting samengevat zien in deze twee woorden: ‘Kritiek en artistieke waardeering, beide onbegrensd’: en verder: ‘Zij zijn de stevige polen van de as waar ons geestelijk bestaan zich om beweegt. Kritiek is zelfstandigheid; waardeering, overgaaf van ons zelf, de hartelijkste omhelzing. Kritiek is het rusteloos onderzoek, de onophoudelijke twijfel; waardeering de rust van het eenswillend zijn met de werkelijkheid, waarop het artistieke in ons zijn verzoenend licht heeft geworpen. Kritiek eindelijk is het verstand voor hetwelk alles lijk, immers voorwerp van ontleding wordt; waardeering, kunst, bezieling, immers mededeeling van eigen ziel’.

Wij zouden wenschen dat Allard Pierson's Geschriften niet

[p. VI]

zonder instemming met deze belijdenis door de lezers ter hand werden genomen en hij aldus zelve licht moge werpen op hetgeen voor velen in hem duister bleef.

De uitgave geschiedt in chronologische volgorde (met weglating van slechts enkele artikels), volgens de lijst door den Heer A. Gildemeester opgesteld en in Prof. S.A. Naber's ‘Pierson Herdacht’ opgenomen. Manuscripten door A. Pierson zelf niet voor den druk gereed gemaakt, zijn in deze uitgave niet te verwachten. 'Schrijvers herhaald uitgesproken afkeuring, waar het gold iets het licht te doen zien wat niet daarvoor bestemd was, weerhield ons o.a. de uitvoerig bewerkte colleges over zijne Oostersche reis op te nemen. De stukken ‘Over Hegels esthetisch Beginsel’, en ‘Kunst het aangewezen strijdperk der geesten in onze eeuw’, vroeger niet uitgekomen, zien in dezen Bundel het licht, omdat zij voor de pers gereed lagen.

Wij begonnen deze uitgave met geschriften welke nà 1882 uitkwamen, omdat wij allereerst Allard Pierson den lezers weer in de volle rijpheid van zijn kunnen voor oogen wilden stellen, toen het evenwicht tusschen kritiek en waardeering verkregen was. In zijn kracht, in het moedig ernstmaken met deze zijne wetenschappelijke richting staat hij in 1865 met zijn in dat jaar geschreven artikel: ‘Dr. A. Pierson aan zijne laatste gemeente’, waarmede wij een tweede serie zullen doen aanvangen, om daarna de voorafgaande jaren te laten volgen.

Moge dan het tweeledig doel, dat wij met deze uitgave beoogden, bereikt zijn, de ontwikkelingsgang van dezen geest voor ons liggen en ‘wat aan dat hart ontvloeide anderer hart doen ontgloeien’.

Zijne jongste Dochters.