Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 1

XII. Hoofdtstuk.
De Bezitneeming van den Paus, en met welke Plechtelykheit dit naar de Kerk van St. Jan van Lateranen geschied.

⁺ Nadat de Paus gekroont is, moet hy van zyne Opperhoofdigheit bezit gaan neemen in zyne Hoofdtkerk te St: Jan van Lateranen, de eerste der Hoofdtkerken^(b) van den Kerklyken Staat en der gansche uitgestrektheit van 't Christendom. Deeze Plechtelyke Bezitneeming geschied eenige dagen na de Kroning, op de plechtelykste en prachtigste wyze als men zich verbeelden kan.^(c) By het Roomsch Ceremoniaal blykt, dat dit eertyds op den zelfden dag van de Kroning geschiede, 't welk in deeze volgende Orde gemeenlyk werd waargenomen.

‘Twaalf^(d) Trompetters^(e) en twaalf licht gewapende Ruiters hebben den Voortogt in zes geleden ieder van vier geschaart, die door de mantel-of sleepdragers der Kardinalen worden gevolgt, wel uitgedost en draagende scharlaken reiszakken met goudt geborduurt. De Stafdragers deezer Kardinalen volgen insgelyks te paerdt, houdende zilvere Staven met de Wapens van haare Eminentiën op de schouders.

De Edelen en Aalmoezeniers der Kardinalen, Afgezanten en Vorsten, nevens^(f) verscheiden Edellieden en Roomsche Baronnen volgen hier op, enz. Verscheiden Pausselyke Soldaten met blinkende Wapenen, loopen en draven buiten den rang, om den Voorttogt te bestieren. Vervolgens komen vier Stalmeesters van den Paus, (die volgens het Roomsch Ceremoniaal na den Kleermaker en Baardscheerder enz. gaan) met groote roode tabberden, en daarna 's Pausen Kleermaker en twee Sleepdragers eveneens gekleed, hebbende^(g) twee fluwele reiszakken met goudt geborduurt. Achter hun volgen de Stalknechts van den Paus met roode Sergie Ryrokken, leidende^(h) de witte Merriepaerden die het Napelsch Koningryk jaarlyks den Paus zenden moet; (als een Schatting of een huldiging van wegen de Oppermacht van deezen Staat; want de Paus maatigt zich aan, dat het Koningryk Napels van den Pausselyken stoel afhangt.) Deeze Tel-of Merripaerden hebben dekkleeden van Zyde stoffe met goude franjes, gestoffeert met zilvere geslagen en gedreeven plaaten. Vervolgens komen verscheiden gedekte Muilezels, wier dekkleeden van fluweel met goude franjes versiert zyn, die door andere Bedienden van den Paus by den toom worden geleidt;

+ Met welk een Praalstatie de Paus van St. Jan van Lateranen bezit neemt.

(b) Een Opschrift bevestigt dit 't welk boven de groote deur deezer Kerke is. Zie het Tafereel van 't Roomsche Hof. ‘De Koningen van Vrankryk zyn Beschermers van deeze eerste Kerk der Waereldt, en ten dien einde staan hunne Wapens boven de voornaamste poort, en de Kannoniken die 'er dezelve geplaetst hebben, getuigen zulks. Nodot. Memoir. de Rome.

(c) Zie Cerim. Ecclesiae Rom. L. 1.

(d) Tafereel van 't Roomsche Hof.

(e) Het Boek Relazione della Corte di Roma è dè riti da osservarsi in essa &c. genoemt, waar uit de Schryver van het Tafereel van 't Roomsche Hof byna alles genomen heeft 't geen hy dit Hof aangaande zegt, meld niets dan van een Trompetter; doch wy konnen niet nalaaten te berichten, dat de Fransche Schryver die wy volgen, zyne Beschryving geschikt heeft naar die van den Italiaanschen Schryver, die de Bezitneeming van Innocentius den X. heeft beschreeven.

(f) Deeze vermengen zich zomtyds vrywillig onder deezen Adel en de Aalmoezeniers der Kardinalen, om de geschillen over den voorang voor te komen. Zie het Boek, Il Maestro di Camera in de Relatione &c. hier voor aangehaalt.

(g) De Pausselyke gewaaden van zyne Heiligheit zyn in deeze twee Reiszakken. Zie Cerim. Eccl. Rom. L. 1. na den Kleermaker volgt de Baardscheerder enz. Volgens het Roomsch Ceremoniaal en de Maestro.

(h) De Maestro di Camera stelt dit; maar het Roomsch Ceremoniaal meld van twaalf: zulks het getal onzeker is.

[p. 254]

^(a) alsdan volgen drie Rosbaaren met rood fluweel en scharlaken met goudt geborduurt overtrokken, waar voor gaan twee Amptenaren te Paerdt; en vervolgens sluiten de Stalmeester van den Paus te paerdt, en zyne Staffiers te voet, deezen rang.

Den Roomschen en Titularen Adel^(b) volgt, doch buiten orde om 't geschil van den Voorrang te myden, alle gezeten op uitmuntende Paerden, wier mannen met veelverwige linten zyn verziert. Al deeze Edelen worden door Staffiers te voet verzelt.

Na deeze volgen vyf Stafdragers van den Paus met rokken van Violet-laken, waarvan de boordzels van zwart fluweel zyn, draagende zilvere Staven en malië halskragen. Hier opkomen veertien Tromslangers te voet, in 't rood met goudt gestikt Satyn gekleedt, hebbende pluimen op den hoedt en draagende ieder het Vaendel der veertien wyken van Rome. Deezen worden van de keurigste Pausselyke Trompetters gevolgt, in 't rood gekleedt met goude boordzels. Na hun komen de Apostolische Kamerdienaars en Buiten-Kamerlingen in 't rood gedost; de Commissaris en Fiskaal van de Apostolische Kamer in 't Violet gekleedt; de Consistoriale Advokaten in 't zwart; de gewoone Kapellanen der Pausselyke Huisgenooten in 't rood; de geheime Kamerlingen en die van eer, en de vier Deelgenoten in 't violet gekleedt, draagende^(c) de vier karmozyn-fluweele Pausselyke hoeden, zyn weder de laatsten in rang.

Hier op volgen op schoone Paerden gezeten veertig Amptenaren des Roomschen volks, als Rechters, Justiciers, Geheimschryvers, Beamptschryvers, Controleurs, Fiskaal enz. alle lange zwarte fluweele Raadts-Heers-tabbarden aan hebbende, met bonnetten van de zelfde stoffe, gelyk ook de Dekkleeden hunner Paerden mede van zwart fluweel zyn.

De Abbreviateurs van de groote Raadkamer, de Klerken van de Kamer, de Auditeurs de Rota en de Meester van 't gewyde Paleis gaan ter linker zyde van den Deken der Rota, en worden van veertien Marschalken van 't Roomsche Volk gevolgt, in wit Satyn gekleedt, met violet satyne bovenrokken en zwart fluweele mutsen. Na hun volgen de veertien Wykmeesters bekleedt met groote Karmozyn-fluweele rokken van zilver laken gevoert, nevens wit satyne met goudt geboorde broeken, en zwart fluweele mutsen, met gesteentens verziert.

De Gouverneur^(d) van Rome, en de Handhavers des Roomschen Volks, volgen hier op, plaats laatende ter linkerzyde voor den Roomschen Raads-Heer die deeze praalstatie niet bywoont, om den Voorrang niet af te staan, die den Gouverneur hem betwist. De Prinsen van den Pausselyken Troon, de Bloedverwanten van den Paus en de Afgezanten van Gekroonde Hoofden volgen met al hun gevolg den rang met hunne waardigheit over een komende, en twee Pausselyke Ceremonie Meesters gaan de Apostolische Onder-Diaken voor,^(e) die het Kruis^(f) draagt naar den Paus gewendt. Deeze Onder- Diaken is tusschen twee Amptenaren geplaatst, die roode Staven draagen^(g).

(a) Voor de Tel-Paerden, plaatst het Roomsch Ceremoniaal een handt Paerdt, twaalf Pausselyke Lopers (Cur Soros Papae) in 't rood gekleedt, die by paaren gaan draagende ieder een rood Vaendel. Na hun volgen de Vaendragers der Roomsche Wyken (Vexill feri Capitum Regionum) mede in 't rood gekleedt. Deeze Vaendragers worden gevolgt van den Vaendrager des Roomschen Volks, die van de Duitsche Orde, die van den Paus, die van de Kerk en eindelyk die van St. Jan van Jeruzalem.

(b) Voor de Titularen, laat de Maestro di Camera, overeenkomende met de nevens-gaande Afbeelding onder den tytel! De Paus gaat met een Plechtelyke Processie bezit van zyn Pausschap in de Kerk van St. Jan van Lateranen neemen, de Hoofdt Kerk aller Kerken van 't Christendom onder het Oppergezag van den Paus. De buiten Kamerlingen enz. gaan waarna hy de vier Kamerlingen plaast die de vier Pausselyke hoeden draagen. Het Roomsch Ceremoniaal laat hen na de twaalf Tel-paerden volgen. De Abreviateurs enz. gaan in de Maestro di Camera na deeze vier Kamerlingen, die de vier Hoeden draagen.

(c) Zy draagen dezelve op zekere staven met rood fluweel bekleedt, zegt de Maestro di Camera gelyk ook het Roomsch Ceremoniaal doet.

(d) Dit word ons in Relatione della Corte, enz. geheel anders voorgestelt.

(e) Vesteto con mantellone é capello largo, dat is, met de Priesterlyke bovenrok, en op het hoofdt een breed geranden hoedt.

(f) Een drie kruisselings Kruis, 't welk een teken van 's Pausen Geestelyk Rechtsgebiedt over den geheelen Aardbodem is. Men meent dat Paus Silvester de I. dit kruis het allereerst opentlyk liet voor zich draagen. Deeze gewoonte werd nochtans niet achtervolgt, dan tot Leo den IV. die dezelve weder invoerde. De Kardinaal Diaken die den Volke de Verkiezing van een nieuwe Paus verkondigt, toont hun als dan het kruis.

(g) Na de Onder-Diaken en die hem verzellen, laat het Roomsch Ceremoniaal twaalf mannen te voet volgen, in 't rood gekleedt, die ieder een brandende Waschkaers voor het H. Sakrament draagen. Twee andere te Paerdt, mede in 't rood gekleedt, volgen aanstonds het Sakrament, hebbende ieder een zilvere Lantaren in de handt. Het H: Sakrament word door een wit Telpaerdt op den rug gedraagen, en het Telpaerdt heeft een aangehangen schel. Veertien Roomsche Burgers draagen het Verhemelzel beurtsgewys. De Sacristyn volgt, te Paerdt gezeten, met een witte staf in de handt enz. Wy zullen van deezen optogt breeder verhaal doen, wanneerwe beschryven hoedanig het H: Sakrament gedraagen word, als zyne Heiligheit elders op reis gaat.

[p. *16-*17]

N^o 17.
B. Picart, sculp. dir. 1722.
Le pape va en ceremonie prendre possesion du pontificat dans l'Eglise de s^t. jean de latran qui est la Capitale de toutes celles qui relevent de la juridiction du pape dans la Chretieneté.

[p. 255]

‘De Paus volgt nu in een Rosbaar^(a) gedraagen, omringt van vyftig jonge Roomsche Edelen in 't wit Satyn gekleedt, en de Staffiers en Voorlopers van den Paus onthouden zich rondom deeze Rosbaar nevens de Meesters der gemeene wegen. De Kapitein van de Zwitzersche Lyfwacht gaat aan 't hoofdt van twee ryen wel gewapende Ruiters die dienen tot verzekering van den Paus. De Rosbaar waarin men zyne Heiligheit draagt, is met rood fluweel bekleedt en met goudt borduurzel en franje versiert. Zyn gewaadt bestaat in een rok van wit tabyn, het koorkleedt, de Stool en 't manteltje uit rood fluweel indien het winter is, of uit rood Satyn als het zomer is, nevens een kalot onder den rooden hoedt.

De Pausselyke Kamerling, Schenker, Geheimschryver, en Arts onthouden zich mede na by zyne Rosbaar en voor de Zwitzersche Lyfwacht. De Kardinalen volgen by paaren te paerde, omringt van eenige Helbardiers, waar op des Pausen Lyfwacht volgt. Na haare Eminentien volgen^(b) de Patriarchen, Aartsbisschoppen, Bisschoppen, de Apostolische Protonotarissen, Auditeurs, de Schatbewaarders van de Apostolische kamer, en de Prelaten overdragers van wederzyds handteekening. Eindelyk word na de wisselpaerden en de Trompetters van den Paus deeze Praalstaatie beslooten door twee Benden licht gewapende Ruiters, voorgereden van hunne Bevelhebbers keurelyk gekleedt, met scharlaken rokken en enge afhangende mouwen van rood en geel fluweel, 't welk zich te deftiger vertoont, wanneer zy met hunne lanssen voort-trekken.

⁺ De weg die deeze Praalstaatie neemt, is langs de Burg van St. Angelo; van daar gaat men --- naar St. van de Valle ---. en naar 't Kapitool, alwaar het Roomsche Volk den Paus een Triomf-boog heeft opgerecht, en een Raads Heer hem de Sleutels in 't Campo of 't Veldt aanbied, houdende een Scepter in de handt, terwyl hy een sierlyke aanspraak doet, die de Paus aanhoort. Weder voorttrekkende, passeert men Campo Vacino of de Beeste Markt, alwaar de Hartog van Parma een andere Triomf-boog voor zyn Paleys heeft opgerecht. Vervolgens slaat men den weg in naar het Colliseum, daar de Jooden mede een Triomfboog hebben gemaakt, waar onder zy den nieuwen Paus^(c) de Boeken Moses in 't Hebreeuwsch aanbieden. ('t Geen zy in 't aanbieden van de Boeken Moses zeggen, is betrekkelyk op een aanmaaning over het ontzach van Moses Wet en om van zyne Heiligheit bescherming te verzoeken, die hen betuigt een groote eerbiedigheit voor dit Goddelyk Boek te hebben; maar daar nevens verklaart, dat hy de valsche uitleggingen door hen daar aangegeeven, t' eenemaal wraakt.)’ Op dit antwoordt ‘vertrekken de Jooden zonder dat ze iets weeten in te brengen, en de Praalstatie vervolgt haaren weg door straten aller wegen met tapyten versiert en met een meenigte Volks opgepropt, tot naar St. Jan van Lateranen.

Het verschil^(d) 't welk we aanmerken in 't beschryven deezer Plechtigheit, toont dat deeze pracht van uitryding niet altoos in de zelfde orde geschied. De Geestelykheit^(e) van St. Jan van Lateranen trekt deeze Plechtelyke Praalstatie te gemoet, zodanig als in deeze Print verbeelding is afgebeeld. Nu zullen we onze gedachten laaten gaan hoe zyne Heiligheit in zyne Hoofdt-kerk ontfangen word.

De Paus^(f) aan 't voornaamste Portaal⁺ van de Kerk van St. Jan van Lateranen gekomen zynde, treed hy uit zyne Rosbaar, (of klimt van 't Paart) als dan bied hem de Kardinaal Aartspriester^(g) het

(a) De Paus word niet altoos in een Rosbaar gedragen. Volgens het Roomsch Ceremoniaal is hy op een wit Telpaardt gezeten, draagende agt Edellieden het Verhemelzel. Een Koning, ja zelfde Keizer, indien hy deeze Plechtigheit bywoont, is verplicht de stygbeugel voor zyne Heiligheit te houden en het Telpaerdt by den toom te leiden. Zie Cerimon. L. 1. Indien men de Paus in een Rosbaar draagt, moet de Keizer een der draagers zyn: maar niet dan voor een ogenblik, vermits men hem aanstonds verlost. De acht Edellieden die het verhemelzel draagen, worden mede door agt Roomsche Burgers tot aan St. Jan van Lateranen afgelost.

(b) Con mantellone è cappello grande. ibid.

+ Welk een weg deeze statipracht inslaat.

(c) Zie 't eerste Deel van dit Boek deel Pag. 90. alwaar de oorsprong deezer gewoonte aangeweezen word.

(d) Deeze Printverbeelding vertoont eigentlyk de Praalstaatie van den Paus Clemens den XI. en is na het Afbeeldzel gesneeden, te Rome geteekent.

(e) Terwyl men met deeze Praalstaatie voort trekt, werpt men op eenige plaatsen eenig geldt onder het volk, om den toeloop van 't gedrang een weinig af te wyzen; (ad pressuram imovendam zegt het Roomsch Cermoniaal.

(f) Zie het Tafereel van 't Roomsche Hos.

+ Hoe de Paus in de Kerk van St: Jan van Lateranen ontfangen word.

(g) Prior Canonicorum Lateranensium, zegt het Roomsch Ceremoniaal, offert crucem osculandam Pontifici, quam Diaconus Cardinales accipit & ad os Pontifici, cui prius Tiaram extraxit, ponit. Osculata cruce Pontifici ponitur mitra, & regnum datur in manibus auditoris. Ipse vero Pontifex à Priore & Canonicis praedictis ducitur admarmoream sedem ante portam principalem à sinistrastantem, quae Stercoraria appellatur, & ibi cum sedere faciunt, qui ita tamen sedet, ut magis jacere videatur; ad quem mox accedentes Cardinales clevant cum honorifice, die entes; suscitat de pulvere egenum & de stercore erigit pauperem, ut sedeat cum principibus & solium gloriae teneat. Surgens Pontifex accipit de gremio Camerarii sibi assistextis quantum pugno potest complecti pecuniarum, ubi tamen nihil prorsussit argenti aut auri, & spargit inter populum dicens, Argentum & aurum non est mihi, quod autem habeo hoe tibi do. ----- precedentibus Cononicis & cantantibus, Te Deum Laudamus. Pontifex cum Cardinalibus intrat Ecclesiam & aute altare majus supra faldistorium procumbeus sine mitra aliquantulum orat. Deinde surgens benedicit populo dicens, sit nomen Domini Benedictum &c. Inde cum mitra ascendens ad sedem eminentem, sedens recipit ad osculum pedis Canonicos Lateranenses. Deinde ---, ascendit ad Palatium Lateranum per portam quae est in Ecclesia, & cum perventum suerit in ---- aula Concilii, sedet Pontifex in sede sibi parata apud tabulam lapideam in capite aula qua dicitur mensura Christi & ----- Finitis landibus Papa procedit ad Cappellam sancti sylvestri. Ibi ante portam capellae sunt daae sedes porphyreticae perforatae --- sedet pontifex super primam --- Prior Ecclesiae accedit & genuflexus dat Pontifici ferulam in manus, signum correctionis & regiminis, & Claves ipsius Basilicae ac palatii, in signum potestatis claudendi & aperiendi, ligandi atque solvendi. Surgit deinde Papa ---- & sedet in altera sede prophyretica ad aliam partem, & ibi restituit eidem Priori ferulam & claves, & ab eodem praetingitur super planetam sedens cum cingulo quodam seriseo rubra, cum burja etiam sericea & rubra, in qua sunt duodecim lapides preciosicum musco. Tum Pontifex praecinctus & Sedens e gramio Cameraii capit denarios argenteos ----- & super populum spargens dicit Dispersit, dedit pauperibus, Justitia ejus manet in Saeculum Saeculi --- Ducitur deinde Pontifex ad sancta Sanctorum, ubi super faldistoriumsine mitra genuflexus orat. Inde surgens cum mitra revertitur ad Capellam sancti Sylvestri. Ibi sedet super sedem sibi paratam; tum deponit mitram, chirothecas, pallium, planctam, & assumit pluviale & mitram simplicem, & sedens dit Presbyterium hoc modo: Cardinalibus duos aureos & duos grossos argenteos. Veniunt Cardinales & prosunde caput inclinant ante Pontificem, porriguntque & mitram apertam, in qua Pontifex immittit pecuniam. Illi acceptâ pecuniâ manum Pontificis osculantur. ---- Alii Praelati genuflectunt ante Pontificem & accipiunt in mitra unum aureum & unum grossum, & osculantur dextrum genu Papae Alii veró Prelati & officiales accipiunt in manutandundem & osculantur pedem &c.
Dit uittrekzel van 't Ceremoniaal, behelst veele byzonderheden, die nu mogelyk afgeschaft of verandert zyn, nademaal 'er de Schryver van 't verhaal van 't Roomsche Hof en der zelver Plechtigheden, reeds door ons aangehaalt, niets van zegt. Overzulks wy ten dienst onzer Landsgenoten, de aanmerkelykste byzonderheden deezer Plechtigheit overzetten, om die den weetgierigen Lezer in onze taale voor te draagen. De eerste Kanonnik (Aartspriester) van St: Jan van Lateranen, bied zyne Heiligheit het Kruis te kussen aan. De Kardinaal Diaken, brengt het, na den Paus de Vorstelyk Muts afgelicht te hebben, zyne Heiligheit naar een Poort ter linker zyde, 't welk het Ceremonial Stercoraria noemt. Men laat hem daar in een stoel zitten, en zodanig als of hy half lag en sliep. Eenige Kardinalen naderen als dan, heffen de Paus weder op, en zeggen Hy verbeafe den geenen uit het sits die nootdruftig is, en de armen uitde verachting, ommet de Vorsten op den Troon der heerlykheit geplaats te worden. De Paus die deeze behoeftige arme is, zich opgerecht hebbende, werpt een handtvol geldt onder't Volk, waar onder nochtans geen zilver noch goudt is, en zegt in 't werpen: Ik hebbe Zilver noch Goudt, maar 't geen ik hebbe, geeve ik u. Wy zouden niet durven zeggen dat deeze toepassing wel voegelyk zy; want men zoude het ons met reden betwisten. Vervolgens gaat zyne Heiligheit in de Kerk, voorgegaan van de Kanonniken en van de Kardinalen verzelt; hy zegent het volk en ontfangt de Kanonniken ter voet kus. Hier na word de Paus naar 't Paleis van St: Jan van Lateranen gedraagen. Zyne Heiligheit in de Zaal van 't Concilie gekomen, zingt men het Lof enz. Van daar gaat men naar de Kapel van St: Sylvester en men vind voor de Poort van de Kapel twee doorgaate^* stoelen. Hier in gaat de Heilige Vader zitten; als hy in de eerste stoel gezeten is, reikt men hem de Sleutels en een Plak toe, als een teken van zyn gezach en meesterlyke tuchtiging; in de tweede gezeten geeft hy de Plak en de Sleutels aan den eersten Kanonnink, of Aartspriester over, die de Paus met een zyden gordel omgord waar aan een Beurs met twaalf edele gesteenten vast is, (die ongetwyffelt de 12. Apostelen verbeelden) en eenige muskns. De Kamerling die deeze plechtigheit bywoont, geeft den Paus eenige stukken geldt die hy onder 't volk werpt, zeggende: hy heeft zyne goederen verspreidt, zyne gerechtigheit duurt in alle eeuwigheit. Van daar gaat de Paus in 't Heilige der Heiligen zyn gebedt doen. Vervolgens weder in St: Sylvesters Kerk gekomen, deelt hy aan de Kardinalen, Prelaten en minder Kerkelyken eenige gedenkpenningen en andere goude en zilvere stukken uit, die vervogens zyne Heiligheit hunne hulde bewyzen, een ieder naar zynen rang.

* Stercoraria genoemt.

[p. 256]

kruis^(a) te kussen aan, vervolgens zet zich zyne Heiligheit op den Troon, voor hem onder dit Portaal opgerecht, alwaar men hem Pausselyke siraaden aan trekt en den Myter opzet; op deezen Troon gezeten, komen hem de Kanonniken van St. Jan de voeten kussen, en de Kardinaal Aartspriester doet voor hem een sierlyke aanspraak in den naam van 't Kapittel, en bied hem de Sleutels van de Kerk aan, de eene van^(b) Goudt en de andere van Zilver zynde, in een vergulde Lampetschotel leggende, met bloemen verziert.

⁺ Na dat deeze Plegtigheit geeindigt is, kleeden zich de Kardinalen met hunne gewyde kleederen, en de Paus begeeft zich naar de voornaamste deur van de groote zaal, alwaar de Kardinaal Aarspriester hem een wyquast aanbied, waar mede hy het wywater over de omstanders sprengt^(c). Vervolgens word de Paus door den zelven Kardinaal driewerf bewierookt. Dit verricht zynde, treed zyne Heiligheit weder in de Rosbaar, en zyne Staffiers draagen hem door de Kerk, onder een verhemelzel door de Kanonniken van St. Jan van Lateranen opgehouden, tot voor het Groot Autaar alwaar hy zyn gebedt doet. Hier na draagt men hem in 't Koor, en gezeten op een Troon, komen de Kardinalen hem hunne gehoorzaamheit bewyzen; waar na hem de twee Kardinalen Diakenen, terwyl hy den zegen geeft, dar Myter op en afzetten, gelyk in 't Ceremoniaal word voorge-

(a) De Paus is gekneit, Stando nostro signore inginochione. Relaz. della Corte &c. hier voor aangehaalt.

(b) De goude Sleutel wyst de volstrekte macht van vergeeving aan, en de zilvere die van met den Ban te slaan. Casal de Veter. Chr. rit. De reden die hy geeft is dat het zilver minder in vermogen dan het goudt zy. Deftig geredeneert.

+ En met welk een Plechtigheit deeze bezitneeming verzelt gaat.

(c) En besprengt mede zich zelven. ibid.

[p. 257]

schreeven. Dit alles in 't Koor verricht zynde, draagt men de Paus naar 't Paleis van St. Jan van Lateranen alwaar men verscheiden Antiennes zingt, die geëindigt zynde, zegt als dan de Kardinaal eerste Priester eenige gebeden. Na de zelven geëindigt zyn; zet men de Paus de driedubbele Kroon op 't hoofdt, en men geleid hem ter plaatze naby de groote zaal van St. Jan, van waar hy den volke tweewerf zegent.

Eindelyk vereert de Paus aan de Kardinalen⁺ eenige goude Gedenkpenningen; de algemeene Schatbewaarder werpt voor 't volk eenig zilver geldt, voornamentlyk met het Pausselyk wapen overzien, en ten dien eind geslagen; midlerwyl hoort men de lucht van het gejuich wedergalmen, door het geroep: lang leeve zyne Heiligheit, enz.

+ Geschenken uitgedeelt.

* Stercoraria genoemt.