Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 1

X. Hoodftsuk.
Van de Plechtigheden die by de Kroning van den verkooren Paus worden in acht genomen.

⁺ Nademaal de Paus het Hooft der algemeene Kerke is, de opperste Scheidsman zyner rechten, de geestelyke Vader der Aardsche Mogentheden enz. is 't noodig en

+ Met welk een Plechtigheit den toestel tot de kroning van den verkooren Paus geschied en vervaardigt word,

[p. 248]

welvoeglyk dat de uitwendige merkteeken zyner waardigheit met de Majesteit van zyne verhevenheit en de doorluchtigheit zyner bedieningen over eenkomen. Hy voert de Sleutels^(a) als een teken van vermogen, zulks hy den gelovigen de Hemel opent, en draagt de drievoudige Kroon^(b) om den Volke te toonen dat hy Opperpriester, Keizer en Koning is.

De toestel tot zyne Kroning^(c) wykt niet voor de aller uitmuntenste Mogentheden der waereldt. Na zyne verkiezing, indien de Paus niet dan Diaken is, lyft hem de Kardinaal Deken in de Orde van 't Priesterschap in, en wyt hem tot Bisschop in de Kapel van Sixtus. De dag van 's Pausen kroning verscheenen zynde, gaat zyne Heiligheit in zyn gewoon gewaadt^(d) naar deeze Kapel, door twee Prelaten geleid^(e) 't welk de Kamerling en den Schenker zyn. De Geheimeen Eer-Kamerlingen en 's Pausen Kapellaan die met zyne Heiligheit gaan, worden van die geenen voorgegaan die men^(f) Kamerlingen extra muros of Buiten-Kamerlingen noemt, en van de Stalmeesters die den overleden Paus hebben gedient. De Afgezanten, de Generaal van den Kerklyken Staat, de Vorsten van den Troon, de Gouverneur van Rome, de Kapiteinen van de Lyfwacht der licht-gewapende Ruiters, de Zwitzers en Pausselyke Soldaten woonen deeze plechtigheit by; de Kardinalen zyn alle in 't rood gekleed, te weeten, een Priesters rok, een opper of boven-rok, by de Romeinen Mozzette genoemt, en met roode kalotten op 't hoofdt. Deeze Omgang aan de Kapel van Sixtus gekomen, bedienen zich de Kardinalen aan den ingang van de Kapel van roode Koorkleeden. Twee Kardinalen Diakenen geeven den nieuwen Paus de Pausselyke sieraaden. Vervolgens bestaan de Plechtigheden dusdanig:^(g) De eerste Ceremonie Meester omgord hem onder het Priesterlyk opperkleedt van gevouwen taf, en zet hem de rood satyne muts op 't hoofdt. De Paus vervolgens in de Kapel gekomen; staan de daar zynde Kardinalen op, en groeten zyne Heiligheit eerbiediglyk. Naaulyks aldaar gekomen, ontfangt hy als Vader de onderwerping van zyne Geestelyke kinderen. De Edellieden van de Kardinalen knielen, de Paus staat overeind met den rug naar 't Autaar gekeert. Een der twee Kardinalen Diakenen licht hem vervolgens de rood satyne muts af, terwyl de andere hem een van witte taf opzet. Men trekt hem mede de roode Mozzette of boven-rok uit, en men verkleed hem met het Priesterlyk Hoofdtdekzel, de Albe, den gordel, de Stool, en de roode met goudt gestikte Kasuifel of 't Misgewaadt. De eerste Kardinaal Diaken zet hem den kosteliken Myter op 't hooft, terwyl de eerste Ceremonie Meester met luider stemme de Extra zegt: waar na een Apostolische onder Diaken het Kruis neemt 't welk voor den Paus moet worden gedraagen, en de Kardinalen neemen hunne Berretten of mutsen af ter eere van dit geheiligt hout.

Het Kruis word in de volgende orde begeleid;⁺ voor af gaan de Edellieden van den Paus, by paaren, gevolgt van de Hovelingen van den nieuwen Opvolger van St. Pieter in hun plechtelyk gewaadt. De Kamerlingen extra muros volgen hier op en na hen de Consistoriale Advokaten, de Geheime Kamerlingen, de Prelaten van de Kance-

(a) De Paus heeft twee Sleutels aan zynen gordel: de eene van het Paradys, betekenende de macht van vergiffeniffe; de andere van de Hel, die de macht van den zondaar te verbannen beteekent. Men geeft hem noch een derde sleutel, die zyne algemeene wysheit en onfeilbaarheit aanwyst; bygevolg is 't noodig dat zyne wysheit algemeen zy. Insgelyks verbeelden deeze drie sleutels het vermogen van den Paus als Onder-Godt, zyn vermogen in de hoedanigheit van Opperhoofdt aller Koningen des Aardbodems, en eindelyk het recht van deze Koningen af te zetten.

(b) In 't Italiaansch Triregne genoemt, deeze drievoudige Kroon zoude een zeer ouden oorsprong hebben, indien het waar is dat 'er Clovis de eerste Christen Koning de uitvinder van was, die zodanig een kroon aan Paus Hormisdas zond, om hem te hem betuigen dat hy zyn Koningryk niet aan zyn zwaerdt, maar aan Godt verschuldigt was Dit geschenk van den Koning van Vrankryk wierd alleen aan den Paus gezonden, ten einde de kroon voor 't Autaar werde opgehangen alwaar de beenderen van den Apostel Petrus rusten. Het gebruik van de driedubbele Kroon heeft dan met de kroning van den opvolger van Hormisdas geen begin genomen. Zie Bonanni Hierarch. Cap. 66. Paus Urbaan de V. was de eerste die drie Kronen droeg. Voor hem heeft men ze nooit op 't hoofdt der Pauzen gezet.

(c) De eerste Kroning waar van men in de Historie der Pausen leest, is deeze van Damasus den II. in 't jaar 1048. Voor Marcus den II. die in 't Jaar 336. Paus werd, ziet men 'er geen met de kroon verbeeldt; insgelyks in de afbeeldzels die men op 't hoofdt ziet in 't Leven der Pausen door Ciacconius geduurende de verdrukkingen der Kerke onder het Heidensch Keizeryk, droegen de Pausen niet dan Martelaars kroonen. Wy zullen breeder ter anderer gelegenheit van de Pausselyke kroon gewag maaken. Hier zullen we ons genoegen te zeggen, dat de Pausen volgens eenige Schryvers een Vorstelyke muts gedragen hebben, omringt van een kroon tot aan Bonifacius den VIII. die 'er een tweede byvoegde. Eertyds werd de Paus voor de groote zaal van St. Pieter gekroont.

(d) Met een witte Priesters rok, Opperkleedt, kort Manteltje of Koorkleedt van rood satyn, en een roode Monnikskap. Lunadoro Relat. della Corte di Roma.

(e) Gekleed met een rood Koorkleedt, en een Monnikskap met roode taf gevoert.

(f) Zy draagen geen Monnikskap: maar een roode Tabbert. Ibid.

(g) Dit is uit Lunadoro getrokken.

+ En in welk een orde men zich tot de Praalstatie bereid.

[p. 249]

lary, de Bisschoppen, de Aartsbisschoppen en Patriarchen, de Kapellanen van den Paus die de driedubbele Kroon en de Myter draagen, enz. Het Kruis volgt op deeze Kapellanen, vervolgens gaan by paaren de Kardinalen Diakenen, eveneens de Kardinalen Priesters en Bisschoppen, die hun volgen. Haare Uitmuntendheden worden van de Handhavers des Roomschen Volks gevolgt, van de Caporions of Wykmeesters, enz. Zyne Heiligheit word, in een Zetel gezeten, naar de Kerk gedraagen, in 't midden van dit geleide, omringt van zyne Lyfwacht en een oneindige meenigte volks, 't welk, zoo wel te denken is, rykhalst met een greetig verlangen naar de zegeningen van den Heiligen Vader, om met zyne hulpe de Poorten des Hemels te bestormen. De Ridders van St. Pieter en Paulus houden het verhemelzel op, waar onder zyne Heiligheit gedraagen word. Dusdanig is de Orde waarin de Omgang naar St. Pieters Kerk geschied.

⁺ ‘^(a) De Paus in 't Portaal van St. Pieter gekomen, vind dicht by de Heilige Poort een Troon, waar op hy onder een verhemelzel zitten gaat. Rondom deezen Troon zyn banken voor de Kardinalen door een afschutzel gesloten. De Kanonniken en Bevoorrechten van St. Pieter door een Kardinaal voorgegaan, die een Aartspriester is, komen de voeten van den Paus kussen; waarna hy aan den voet van 't hoog Autaar word gedraagen, gevolgt van een onnoemelyk getal Volks die groote toejuichingen doen. Zyne Heiligheit doet hier geknielt, en met ongedekten hoofde voor 't H. Sakrament zyn gebedt. Eerlang hier na draagt men hem naar de Gregoriaansche Kapel^(b), plaatsende zich daar op een Troon, van Afgezanten der Mogentheden, Vorsten van den Troon, en andere aanzienlyke Persoonaadjes omringt. De Kardinalenkomen met roode koorkleederen aan, vervolgens de Prelaten enz. hunne onderwerping aanbieden. De eersten kussen hem de handt, en de andere de knie, waarna den Stedehouder van St. Pieter den Volke zynen zegen geeft, 't welk hem met vreugde-gebaer en toejuichingen bedankt.

Deeze Plechtigheit ge-eindigt zynde, kleeden zich de Kardinalen, Bisschoppen en andere Prelaten in 't wit, en de Kanonniken van St. Pieter zingen beurtsgewyze de Antiënne. De Paus wascht vierwerf zyne handen. Het eerste handtwater word hem door den eersten Handhaver van 't Roomsche Volk gebragt, het tweede onder de Mis door den Generaal der Kerke. De Afgezant van den Aller Christelyksten Koning geeft vervolgens het derde, en eindelyk de Afgezant van zyn Keizerlyke Majesteit het laatste; want indien zy de plechtigheit van de kroning bywoonen, zyn ze noodzaakelyk tot deezen Geestelyken Dienst verplicht.

Wy zullen een te groot verhaal van zekere zaaken die den Lezer verdrieten mogten, overstappen: maar alleen met weinig woorden zeggen, dat zyne Heiligheit de versierzelen weder aflegt, om zich van andere te bedienen, waar van de verruw het zinnebeeldt van de oprechtigheit en eerbaarheit van den nieuwen Paus is. Men moet hem nu aanzien als in de gedaante van een zondig mensch, om een nieuw Schepzel te worden. De Kosters of Kerkendienaren brengen den Kardinaal Diaken nieuwe versierzelen, die den geenen een wit kleedt aandoet, die, volgens de uitdrukzelen der Schriftuur, moet in den Tempel des Heeren voorzitten. Hy geeft hem dan de Priesters rok, het Priesterlyk Hoofdtdekzel, de Albe, de Gordel, het Misgewaadt, de Stool, de goud geborduurde Myter met gesteenten bezet. De Omgang word vervolgens gedaan, en terwyl men die doet, houd de Ceremonie-Meester een brandende Waskaers in de eene handt en in de andere een Lampetschotel, waarin men al de glori der Waereldt verbeeldt, vertoonende voor zyne Heiligheit Afbeeldzels van Kasteelen en Paleizen uit vlaswerk gemaakt. De Ceremonie-Meester steekt 'er drie werf den brandt in, zeggende telkens tot den Paus^(c) Zie, Heilige Vader, zoo vergaat de eere der Waereldt.

‘Alle^(d) de Omstanders en Bywooners van deeze Processie, beneden het Hoog-Autaar gekomen, waarop zeven groote zilvere vergulde Kandelaars staan, in ieder een groote brandenden Wasch-

+ Orde in Processie naar St. Pieter gehouden, en wat daar word verricht.

(a) Dit is getrokken uit het Tafereel van 't Roomsch Hof.

(b) Gelyk Lunadoro zegt.

(c) Pater Sancte, sic transit gloria Mundi. 't Is de tweede Ceremonie Meester die ter deezer gelegenheit aan de eerste Ceremoni-Meester dit vuur aanbiedt. Deeze Plechtigheit van 't vlaswerk aan te steeken word tusschen de Gregoriaansche Kapel, en die der Apostelen verricht. Zie Lunadoro. Ook schynt deeze Plechtigheit haaren oorsprong getrokken te hebben van 't geen men onder de krooning der Grieksche Keizeren gewoon was. Onder deeze prachtige en overdaadige grootsche Plechtigheit van de krooning, bood men hun met de eene handt een vaas aan, met de assche van doodsbeenderen gevult, en de andere eenig vlaswerk waarin men den brandt stak. Dit dubbel zinnebeeldt stelde hun de sterffelykheit en 't lot van 's Waerelds eere voor oogen.

(d) Zie het Tafereel van 't Roomsche Hof.

[p. 250]

kaers zynde; (eveneens als de zeven Kandelaars door zeven^* Acolyten voor het Kruis gedraagen) de Paus doet hier een kort gebedt op een Voetbank geknielt, waarna hy opstaat, en het Introito van de Mis begint, hebbende aan zyne rechter zyde de Kardinaal Deken met een koorkleedt aan, als medehelpende Bisschop, ter linker zyde de Kardinaal Diaken van 't Euangeli, en achter zich twee dienende Kardinalen Diakenen.

Na dat de Paus zyne plechtelyke Belydenis heeft gedaan, geeft de Deken van de Rota, die de Pausselyke Myter draagt, de zelve aan twee dienende Diakenen, die hem deezen Myter op 't Hoofdt zetten. De Paus gaat^(a) op zynen Troon zitten, waar voor de drie eerste Kardinalen Priesters ieder een gebedt voor zyne Heiligheit doen. Vervolgens de Paus van zynen Troon getreeden, licht men hem den Myter af, en de eerste Kardinaal Diaken, van den tweeden geholpen, hangen hem het Pallium^† om, en men zegt;^(b) ontfang het Pallium, 't welk u de plichten en de volmaaktheit van de Pausselyke bediening vertoont; gy kont 'er u van quyten ter eere van den Almachtigen Godt, van zyne allerheiligste Moeder de welgelukzalige Maagdt Maria, van de gelukzalige Apostelen Petrus en Paulus, en van de Heilige Roomsche Kerke.

De Kardinaal Diaken van het Euangeli, hecht aan de drie kruissen van 't Pallium drie haaken met Diamanten; zyne Heiligheit met het Pallium^(c) over den rug, naar het Autaar ongemytert gaande, kust het Autaar, als ook het Euangeli-Boek en bewierrookt vervolgens het Autaar. Na deeze gedaane bewierrooking, zet men zyne Heiligheit den Myter weder op, en de eerste Kardinaal Diaken bewierrookt hem driewerf. Deeze Plechtigheit eindigt door een kus die hem deeze Kardinaal aan de linker wang en voor de borst geeft, gelyk mede de twee andere Kardinalen doen.

Vervolgens gaat de Paus weder naar zynen Troon, alwaar hem al de Kardinalen ongemytert komen aanbidden; de overige Geestelykheit doet insgelyks, alle in hun plechtelyk gewaadt. De Patriarchen, Aartsbisschoppen en Bisschoppen kussen hem den voet en de knie; maar de Abten en Bichtvaders van St. Pieter alleen den voet.

Na deeze verrichting staat de Paus op,

* [Acolyten is een Kerkelyk Woordt, en afkomstig uit het Grieksche van άπὸ τοῦ άϰολ♉θεῖν, 't welk volgen beteekent; doordien de Acolyten gelyk Kerkelyke Dienaars zyn die den Bisschop volgen moeten, die de waschkaerssen aansteeken, die de zelve draagen, enz. Maar om dit woordt van een ouder gebruik af te leiden: De Grieken gaven deezen naam den geenen die onverzettelyk in hunne besluiten waren. Hierom wierden de Stoicen Acolyten genoemt, nademaal niets hen van hun gevoelen kon aftrekken. Sedert de Christen Kerke heeft men deezen naam gewyt, den geenen toeëigende die zich aan den Dienst van Godt overgaven. Ouwlings haakten de Jongelingen naar deeze Kerkelyke bediening, verzelden en dienden de Bisschoppen; 't zy om hen te volgen of om getuigen van hun gedrag te zyn. Deeze werkzaamheit om de Bisschoppen te volgen werd den Acolyten toegeëigent; maar tegenwoordig is de bediening der Acolyten van de eerste Instelling zeer verschillende. Een Acolyt is, die alleen de eerste en voornaamste der vier Minder Ordens in de Kerk waarneemt; wiens werk is de waschkaerssen aan te steeken, als reeds is gezegt, de wierook bus te draagen, de wyn en 't water voor den Offerdienst te bezorgen en andere Autaardiensten te doen. Furetiere.]

(a) Of in den zetel waarin hy word gedraagen. Nella Sedia gestatoria, nella quale era stato portato: dus drukt zich Lunadoro uit.

† [Het Pallium is een Priesterlyk gestel, eigen voor de Pausen, Patriarchen en Bisschoppen, 't welk zy over hun Priesterlyk Kleedt ten teeken van rechtsgebiedt draagen. 't Is bandsgewys ter breette van drie vingeren gemaakt, over de schouders als draagzelen voor en achter afhangende, met kleine ronde loode plaatjes aan 't einde door zwarte zyde overtrokken, en met vier roode kruissen verzien. Het is van witte wol gemaakt, van twee lammeren geschooren, die de Geestelyken van Sta. Agnes jaarlyks op haaren Feestdag offeren, terwyl men in de Mis het Agnus Dei zingt. Zy worden door twee Kanonniken van de Kerk van St. Jan van Lateranen ontfangen, die de zelven den Apostolischen Onder-Diakenen overleeveren, die voor hunne weiding en scheering zorgdraagen. Niemandt dan zy mogen deeze Palliums toestellen, leggende die vervolgens op de Lyken van St. Pieter en Paulus aan 't Groot Autaar van hunne Kerk, waar voor den ganschen nacht gebeden word. Eenige meenen dat Paus Linus dit gebruik heeft ingevoert, gelyk Eusebius van Cesarea zegt; en dat, gelyk de Ephod het teeken van gezag der Priesteren in de Synagoge was, verstrekte het Pallium insgelyks dit voor den Christen Priesters. Andere zyn van gedachten, dat men 'er tot den Jaare 336. geen gewag van vind gemaakt. Weder andere gelooven dat het Konstantyn den Grooten was, die dit aan Paus Silvester toestond, van wien dit gebruik tot de Patriarchen en Aartsbisschoppen is overgegaan.
Eertyds zond de Paus het Pallium aan eenige Bisschoppen onder zyne gehoorige Bisdommen; de eerste der Bisschoppen van Vrankryk die het ontfing, was Vigilius Aartsbisschop van Arles, zulks hy boven de andere Bisschoppen zou uitneemen, ten wiens voordeele Childebert de II. aan Paus Gregorius schreef, gelyk Pasquier zegt. Eenige Aartsbisschoppen hebben hunne Wapens met het Pallium gelyk een Ordens-bandt versiert, als zynde een byzonder merkteken hunner waardigheit. By de Grieken droegen al de Bisschoppen het Pallium. In verscheiden aloude tytels word van een Pallium gesproken, 't welk een kleedt was, reegsgewys met kruissen bezaait; en Tertulliaan getuigt dat het een kleedt der Christenen was, 't welk de Heidenen Toga noemden. Furietiere.]

(b) Men drukt dit in 't Latyn aldus uit; Accipe pallium sanctam plenitudinem Pontificalis officii ad honorem omnipotentis Dei & gloricissimae Virginis Mariae ejus matris & Beatorum Apostolorum Petri & Pauli & Sanctae Romanae Ecclesiae.

(c) Col Pallio indosso

[p. 251]

⁺gaat ongemytert naar het Autaar, zingt of leest de Introito en het Kyrie eleison, enz. Heft het Gloria in excelsis op, gaat weder op zyne plaats tot dat het Gebedt van de Mis is volbragt. Alsdan komt de eerste Kardinaal Diaken in de Bichtkamer^(a) van St. Pieter. Hy word^(b) van de Apostolische Onderdiakenen gevolgt, insgelyks van de Auditeurs de Rota, van de Consistoriale Advokaten, enz. Die alle in rang gepaart gaan, met witte Koorkleeden aan en violette Armelynen over het Koorkleedt. De Kardinaal Diaken zegt zachtelyk^(c) het Exaudi Christe, waarop de Geestelykheit hem vervolgens antwoord;^(d) Domino nostro à Deo decreto Summo Pontifici & Papae enz. Het Exaudi en het overige word driemaal herhaalt, eveneens als het Salvator Mundi, 't welk 'er de zelve Kardinaal vervolgens byvoegt, en waarop de Geestelykheit^(e) tu illum adjuva antwoord: Hier op volgt de Litanië der Heiligen; het Latynsch Epistel volgt de Litanië, en het Grieksche volgt het Latynsche: wordende het eene door den Griekschen Onderdiaken gezongen en het andere door den Latynschen. De Zangmeesters die in 't Koor zyn, zingen het Graduaal, een Kardinaal Diaken zingt het Euangeli in 't Latyn, een ander in 't Grieksch en de Mis eindigt door Ceremoniën, waar van we in 't vervolg handelen zullen: maar men moet weeten dat zyne Heiligheit na de Mis zich weder in^(f) zyn zetel plaatst, zonder de zieraaden die geduurende de plechtigheit gedient hebben, af te leggen. Alsdan komt de Kardinaal Aartspriester van St. Pieter, van twee Kaonniken verzelt, en bied zyne Heiligheit en witte damaste Beurs aan, waarin 25 Juliën oude munt zyn, ter erkentenisse^(g) van dat hy de Mis zeer wel gezongen heeft^(h). Zyne Heiligheit geeft dan dit Geldt aan de Kardinalen Diakenen die de twee Euangeliën gezongen hebben, en deeze geeven 't aan hunne Caudatarissen of sleep dragers.

Eindelyk word de Paus naar de Plaats van⁺ zegening gedraagen, van zyne Kardinalen en Prelaten verzelt. Het verhemelzel waar onder men hem draagt, word door des Volks Handhavers en de Caporions of Wykmeesters opgehouden: twee Stalknechts van den Paus in 't rood gekleed houden ieder ter zyde van de draagstoel van den Heiligen Vader een waaituig van paauwe staerten gemaakt. De Kardinalen en Prelaten staan overend, terwyl de twee eerste Kardinalen Diaken, gelykzaam als Handleenders, zyne Heiligheit op den Troon helpen, die het Gewyde Genootschap 's daags te vooren in 't midden van 't vertrek opgerecht heeft. Zoo draa de Paus gezeten is, zingt het Koor de Antiënne,⁽ⁱ⁾ Corona aurea super caput &c. met de antwoorden op dit gezang; waarna de Deken^(k) het gebedt van de kroning opzegt. De tweede Kardinaal Diaken licht des Paus Myter af, en de eerste zet hem de driedubbele Kroon^(l) op 't hoofdt, zeggen-tot hem:^(m) ontfang deeze Muts die met⁺ drie Kroonen is versiert, en vergeet niet, die draagende, dat gy de Vader der Vorsten en Koningen zyt, de Scheidsman der Waereldt, en op Aarde de Stedehouder van Jesus Christus onzen Zaligmaker, enz. Im-

+ De Paus neemt den Dienst van de Mis waar.

(a) Dit is de plaats alwaar de Reliquiën der Martelaren rusten, 't welk onder het Autaar is.

(b) Zie Lunadoro.

(c) Verhoor ons o Christus.

(d) Onzen Heer de Paus, Opperpriester van Godt ingestelt.

(e) Zaligmaker der Waereldt staa hem by.

(f) Sella gestatoria Lunadoro.

(g) Dit word in de Latynsche Kerke Presbyterium genoemt.

(h) Pro bene cantatamissa.

+ Word naar de Plaats van zegening gedraagen.

(i) De goude Kroon zal men op zyn hoofdt zetten enz.

(k) Men bid Godt ‘dat hy den Paus genade verleene de Kerk met opbouwing te bestieren, en zulks als Vader der Koningen en bestierder der Gelovigen, waar over hem Godt heeft gestelt.’ enz.

(l) Dit is een kegelachtige Muts met drie Kroonen versiert, glinsterende van gesteenten, en van een onschatbaare waarde. Deeze waarmede Paus Paulus den II. gekroont werd, alhoewel met edelgesteente bezet, overtrof de drie dubbele Kroon van Clemens den VIII. in waarde niet, die men op vyf hondert duizend stukken goudts schatte. Wat die van Paulus den II. aangaat, hy was de eerste der Pausen die oordeelde dat men zyne drie dubbele Kroon met gesteenten versieren moest. De Opvolgers van St: Pieter waren voortaan zeer driftig de waarde van de zelve in dierbaare Juwelen noch hooger op te vyzelen, om 'er de Pausselyke Muts mede te verzieren. Die van Martyn den V. was van vyf en een half pondt paerlen verzien, en woog behalven dat, vyftien ponden in goudt. Die van Paulus den V. was noch van hooger waarde. Niets billyker is 'er dan dit, zegt P: Bonnanni, die ons deeze byzonderheden opdist, in zyn Boek de Hierach. Eccl. nademaal de Paus Christus Koningryk als zyne Stedehouder en Onder-Koning bestiert: Dit Koningryk nu overtreft onvergelykelyk alle de Ryken der Waereldt. De Hoogepriester der Jooden droeg op zyn hoofdt, Schatten die met de Goddelyke Majesteit overeenquamen. De Paus verbeeldt het zelve voor den Zaligmaker der Waereldt, en niets word hier beter door uitgedrukt dan door schatbaare dingen. De Priesters der Heidensche Godheden droegen mede kostelyke Kroonen: het zoude dan onrechtmatig zyn een diergelyken toestel te weigeren den geenen die de eerste Priester van den Christelyken Godtsdienst is. Laat ons niet vergeeten te zeggen, dat de twee banden van de Pausselyke Muts de twee onderscheiden uitleggingen van de H: Schrift verbeelden, de eene volgens den verborgen en de andere naar den letterlyken zin.

(m) Accipe Tiaram tribus coronis ornatam & scias te esse Patrem Principum & Regum, Rectorem Orbis, in Terra Vicarium Salvatoris nostri Jesu-Christi &c.

+ En de driedubbele Kroon opgezet.

[p. 252]

mers vergeet de Paus deeze vermaning nooit. Hy zegent vervolgens driewerf het Volk, en twee Kardinalen verkondigen in 't Latyn en Italiaansch een vollen Aflaat. Hier na begeeft zich zyne Heiligheit naar zyn Vertrek van 't Vatikaan, en de Kapel van Sixtus doorgaande, neemen hem de Kardinalen Diakenen de Pausselyke versierzelen weder af. De eerste Kardinaal Priester wenscht hem uit den naam van 't gewyde Genootschap ad multos Annos. Dat is, dat hy veele Jaaren het Pausschap bekleede.⁺ Ondertusschen laat zich het Geschut van 't Kasteel St: Angelo, met een drievoudige losbranding, door de gansche Stadt hooren. De Ruiters en Voetknechten staan alle in 't geweer. De huizen zyn verlicht, en op de openbaare Plaatsen vind men overal Vreugdevuuren, waardoor en door de meenigte van vuurpylen de geheele lucht is verlicht. Men hoort niet dan van Baalen, Onthaalingen en Muzyken spreeken. Een ieder zoekt in kostbaarheit uit te munten om volgens zyne genegenheit de verheffing van den nieuwen Paus te vieren. Men kan zich door oneindige vermakelykheden vergenoegen, nademaal men 'er vind die op het allerkrachtigste hunne genegenheit toonen, daar andere zich in eene gesteltheit vinden die t'eenemaal het tegendeel verbeeldt: maar hoe 't ook zyn mag, Rome is uitgelaaten van vreugde, en indien al dit vreugde-bedryf de Heilige driftigheit van een waaren Apostolischen yver verbeeldt, kan men zeggen dat Rome alsdan de Heiligheit zelfs is.

+ Vreugde hedrysover 's Pausen verheffing binnen Rome geviert.